Morgunblaðið - 27.04.1965, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. apríl 1965
— /?æða Jóhanns
Hafsteins
Framhald af bls. 8.
á Alþingi, en við alþingismenn
var gott samstarf um málið.
í hinum nýju sjúkrahúsalögum
er ákveðið, að ríkisstyrkur til
bygginga allra þeirra sjúkrahúsa,
sem styrks njóta, verði hinn
sami. Er bæði ósanngjarnt og
óheppilegt, að sjúkrahús í kaup-
stöðum hljóti lægri byggingar-
styrki en sjúkrahús annars stað-
ar á landinu, enda hafa mismun-
andi styrkupphæðir bæði verið
handahófskenndar og óraunhæf-
ar. Það er staðreynd, að nútíma
sérþekking í læknisfræði nýtist
einungis á stórum, vel útbúnum,
deildaskiptum sjúkrahúsum. Þess
vegna ber að keppa að því, eftir
því sem unnt er, að reisa fá, en
fullkomin sjúkrahús í stað
margra og ófullkominna. Full-
komið sjúkrahús er hins vegar
ekki unnt að reka nema þar,
sem fólksfjöldi er mestur, eins
og nú standa sakir í stærstu kaup
stöðunum, þá fyrst og fremst í
Reykjavík, en einnig á Akureyri,
enda verður sífellt auðveldara
fyrir landsbyggðina að hafa not
slíkra sjúkrahúsa, vegna fram-
fara í samgöngum.
Frá Laridsfundinum á laugardag. Jóhann Hafstein flytur ræðu sína. Sitjandi frá vinstri: BJarni
Benediktsson, Ragnhildur Helgadóttir, fundarstjóri, og fundarritarar, þær Guðrún Lúðvíksdóttir
og Vigdís Jakobsdóttir.
Ef við getum ekki hjál pað þeim sjúku getum
við ekki heldur hjálpað þeim heilbrigðu
Varðandi greiðslu byggingar-
styrks frá ríkinu til sjúkrahús-
anna var ákveðið, að hann skyldi
greiðast innan 8 ára til stærri
sjúkrahúsa, en innan 5 ára til
sjúkrahúsa minni en 20 rúma og
sama reglan skyldi gilda um
læknisbústaði og þá miðað við
þann tíma, þegar fyrsta fram-
lag er veitt á fjárlögum. Áður
var ekkert tímamark á greiðsl-
um þessara framlaga og er þetta
nýmæli til mikils hagræðis fyrir
sveitarfélögin, sem standa fyrir
byggingarframkvæmdunum.
Ríkið hefir lengi styrkt rekst-
ur sjúkrahúsa sveitarfélaga með
beinum rekstrarstyrk. í hinni
nýju löggjöf er gerð sú breyting
á fyrirkomulagi þessa styrks, að
£ stað þess að ákveðin hefur ver-
ið í lögunum tiltekin upphæð á
legudag, er nú styrktarupphæð-
in, sem hvert sjúkrahús fær á
legudag ákveðin með reglugerð,
en heildarstyrkupphæðin ákveð-
in í fjárlögum hvert ár. Skiptist
síyrkurinn síðan milli sjúkrahús-
anna þannig, að styrkupphæð-
in verður þeim mun hærri á legu
dag eftir því, sem sjúkrahúsið
veitir meiri þjónustu.
Ég held mér sé óhætt að fúll-
yrða, að þessi nýja sjúkrahúsa-
loggjöf stuðli að mjög bættu
skipulagi þessara mála og hafi
þáð ótvírætt sýnt sig við fram-
kvæmd löggjafarmnar.
Ný læknaskipunarlög
Alþingi hefur nú í vetur haft
til meðferðar frumvarp að nýjum
lækanskipunarlögum. Það frum-
varp felúr í sér mörg og merk
nýmæli og megintilgangur þess
er að ráða bót á þeim mikla
vanda að tryggja fólkinu í strjál
býli landsins nægjanlega og góða
læknisþjónustu. Nokkur ágrein-
ingur var um þetta mál í önd-
vérðu, þegar ég lagði frumvarp-
ið fyrir þingið. Síðan hefur tek-
izt góð samstaða um málið og
það afgreitt ágreiningslaust, sem
lög frá Alþingi. Er það von mín,
að þessi merka löggjöf eigi eftir
að verða landsmönnum til mik-
iis gagns og hagræðis. Ég skal
ekki á þessu stigi rekja efni
hennar frekar.
Hjúkrunarlög
Ég vil svo minna á frumvarp
til nýrra hjúkrunarlaga, sem Al-
þíngi hefur haft til meðferðar.
Mál það var undirbúið af land-
lænki og borgarlækni í samráði
við hjúkrunarkvennasamtökin í
landinu, stjórn Hjúkrunarskóla
íslands o.fl. aðila. Felur það í sér
endurbætur á eldri löggjöf á
þessu sviði og á m.a. að stuðla
að því að bæta að nokkru úr
þeim skorti, sem nú er á hjúkr-
unarkonum í landinu með þeim
hætti, að þjálfa aðstoðarfólk, er
vinni við hjúkrunarstörf undir
stjórn hjúkrunarkvenna og er
gert ráð fyrir því, að Rauði kross
íslands taki að sér að stjórna
þjálfun þessa starfsfólks. Frum-
varpið gerir einnig ráð fyrir, að
fleiri hjúkrunarskólar en Hjúkr-
unarskóli íslands geti verið
starfræktir hérlendis og mun
vera tímabært að athuga það mál
nánar, einkum, að slíkum skóla
verði komið upp á Akureyri.
Áfengismál
Þegar ég tók við dómsmála-
ráðherraembættinu lá fyrir þing
inu frv. til laga um breytingu á
áfengislögunum, er fyrrverandi
dómsmálaráðherra hafði íagt fyr
ir þingið.
Fr.umvarp þetta var samið á
grundvelli tillagná, sem fram
komu í álitsgerð nefndar, sem
skipuð hafði verið af mennta-
málaráðherra í samráði við dóms
málaráðuneytið, í tilefni atburða,
sem gerðust í sambandi við ferð-
ir æskufólks í Þjórsárdal um
hvítasunnuhelgina 1963. Þær
ábendingar um endurskoðun
áefngislaga, sem fram komu í til-
lögunum, voru að mestu teknar
til greina í ákvæðum frumvarps-
ins og vörðuðu einkum ákvæði,
sem stuðlað gætu að því, að
koma í veg fyrir áfengisneyzlu
ungmenna.
Frv. varð ekki afgreitt á þing-
inu, en samkomulag um, að Al-
þingi kysi nefnd sjö alþingis-
manna til þess að rannsaka svo
sem verða má ástandið í áfeng-
ismálum þjóðarinnar og eðli og
orsakir þessa mikla vandamáls.
Skyldi nefndin jafnframt kynna
sér framkvæmd áfengisvarna,
starfsemi bindindissamtaka og
endurskoða eftir þörfum gildandi
löggjöf um áfengismál. Að lokn-
um athugunum skyldi nefndin
gera rökstuddar tillögur um þær
úrbætur, er hún telur nauðsyn-
legar og framkvæmanlegar.t
Þessi nefnd hefir ekki enn lok-
ið storfum. Hún óskaði hins veg-
ar eftir því við dómsmálaráðu-
neytið, að þegar yrði lögfest
skylda ungmenna til að bera
persónuskilríki, svo að hægt
væri með fullu öryggi að hindra
kaup þeirra á áfengi og aðgang
að veitingastöðum, þar sem á-
fengi er selt, í samræmi við á-
kvæði áfengislaganna. Að ráði
varð að ríkisstjórnin lagði fyrir
Alþingi frv. til laga um almenna
skyldu til þess að bera persónu-
skilríki og hefir það nú verið
samþykkt sem lög frá Alþingi.
Mér er ljóst, að hér er við
mikið vandamál að glíma og
torleyst.
Dóms- og kirkjumálaráðuneyt-
ið hafði um það samvinnu við
Landssambandið gegn áfengis-
bölinu að boða til ráðstefnu um
áfengismál í apríl 1964.
Verkefni ráðstefnunnar, sem
sótt var af helztu fyrirsvars-
mönnum á sviði þessara mála,
var að ræða þar,,hvað helzt ætti
að gera í þessu vandamáli.
Hér var um að ræða tilraun
til þess, að samstilla áform
manna og úrræði. Hver árangur
hefir orðið, læt ég ósagt, en fyr-
ir mér vakti, að ráðuneytið léti
ekki standa á sér til samvinnu
við þá, sem yinna mest að því að
bætá úr þeim vanda, sem við er-
um stödd í.
Sjúkrahúsabyggingar
Ég vil nú þessu næst leyfa mér
áð gera stutt yfirlit yfir fram-
kvæmdir við sjúkrahúsabygging
ar í landinu.
Sjúkrahúsabyggingar ríkisins
lúta yfirstjórn heilbrigiðsmála-
ráðherra og Dóms- og kirkjumála
ráðuneytisins. Sérstök bygging-
arnefnd stjórnar og hefur um-
Sjón með byggingarframkvæmd-
um við Landsspítalann, en þar
eru nú mestar byggingarfram-
kvæmdir í spítalamálum á veg-
um ríkisins. Ríkissjóður stendur
að öllu leyti undir kostnaði af
þessum byggingum, nema hvað
borizt hafa einstaka gjafir til
framkvæmdanna frá einstakling-
um og líknarfélögum og ber þar
fyrst og fremst að nefna Kven-
félagið Hringinn, sem hefur af al
úð og kostgæfni og með miklum
fjárframlögum stuðlað að bygg-
ingu barnaspítala-deildarinnar í
Landspítalanum. Til þessárra
framkvæmda er fé veitt á fjár-
lögum og stundum fengið lán hjá
Tryggingastofnun ríkisins til
þess að hraða þéim fremur en
ella yrði. Það má geta þess, að
Alþingi hefur séð vel fyrir fjár-
þörf til bygginga hælis vangef-
inna í Kópavogi með setningu
laga um hið svonefnda tappa-
gjald, sem nema mun nú ár-
lega um 7 millj. króna. Varðandi
byggingu hælisins í Kópavogi
fyrir vangefna vil ég nefna það,
að sérstök byggingarnefnd
stjórnar og sér um framkvæmd-
ir þar, en þær eru þegar orðnar
miklar og gert ráð fyrir að auka
þær mikið á næstu árum .
Gert er ráð fyrir, að hægt verði
að taka í notkun á þessu ári um
% hluta þeirra nýbygginga, sem
unnið hefur verið að á undan-
förnum árum við Landsspítal-
ann. Á Landsspítalalóðinni eru
einnig fyrirhugaðar ýmsar aðr-
ar framkvæmdir í sambandi við
byggingu þvottahúss, éldhús-
byggingu og starfsmannahúss.
Þar er og fyrirhugað að reisa
sérstakt hús fyrir geðdéild, er
rúmað geti um 100 sjúklinga og
einnig sérstakar álmur fyrir
rannsónkarstofur og aðrar hjálpa
deildir. í þessu sambándi má
minnast á, að byggingu Borgar-
sjúkrahússins í Fossvogi, er nú
langt komið og sennilega búið að
greiða um 100 millj. kr. í bygg-
ingarkostnað þar.
Samkvæmt nýju sjúkrahúsa-
lögunum, greiðir ríikssjóður nú
orðið 60% byggingarkostnaðar
við þetta sjúkrahús. Þegar allt
þétta er haft í huga og reyndar
nokkrar fleiri býggingarfram-
kvæmdir, sem ég hef ekki nánar
gert grein fyrir, er ljóst, að hér
er um að ræða framkvæmdir,
sem kosta munu á næstu árum
hundruð milljónir króna. Ég
sagði í ræðu, sem ég flutti á Al-
þingi í fyrra í sambandi við
sjúkrahúsalögin, að í byggingu
væru og fyrirhugaðar fram-
kvæmdir á sviði heilbrigðismála
ríkisins og sveitarfélaga, sem
kosta mundu 5—600 millj. kr.
Sjálfsagt verður þetta meira og
gagnar lítið, að reyna að gera
sér grein fyrir því nú. Verkefn-
in framundan eru óþrjótandi og
munu halda áfram ár frá ári.
En þeir heilbrigðu í þessu landi,
sem gera miklar kröfur til rík-
issjóðs og opinberra fram-
kvæmda við eitt og annað, bygg-
ingu hafna, vega, flugvalla, brúa
o.s.frv. verða að gera sér grein
fyrir því, að ef við getum ekki
hjálpað þeim sjúku, þá getum
við ekki heldur hjálpað þéim
heilbrigðu.
Ég vil svo í þessu sambandi
minna á sjúkrahúsabyggingar
sveitafélaganna út um land, svo
að ménn sjái nokkuð heilli mynd
af þessu máli. Nú er ýmist varið
að ljúka eða í byggingu sjúkra-
hús á Sauðárkróki, Siglufirði,
Akranesi, Húsavík og Vestmanna
eyjum. Og óskir hafa komið fram
um auknar framkvæmdir á Ak-
ureyri og nýja sjúkrahússbygg-
ingu á Selfossi fyrir Suðurland-
ið, Árnes-, Rangárvalla-, og
Skaftafellssýslu.
Á Sauðárkróki mun bygging-
arkostnaðurinn fyrir 44 rúma
sjúkrahús vera orðinn um 13
millj. kr. Á Siglufirði um 12-—13
millj. kr. kostnaður við byggingu
26 sjúkrarúma húss. Á Akranesi
er gert ráð fyrir að 60 rúma
sjúkrahúskosti um 27 millj. kr.
Á Húsavík er ráðgerður kostnað-
ur við fyrsta áfanga um 16 millj.
kr., í Vestmannaeyjum áætlaður
kostnaður um 30 millj. kr. Af
öllu þessu má marka, að mik-
illa átaka er þörf bæði fyrir
sveitafélög og ríki, sem greiðir
nú 60% alls byggingarkostnaðar
við sjúkrahús sveitarfélaganna.
I
Fjárframlög til heilbrigðismála
Ég vil nú nefna til fróðleiks
nokkrar tölur um framlag ríkis-
ins til heilbrigðismála á fjárlög-
um á undanförnum árum.
Niðurstöðutölur 12. gr. fjár-
laga, sem tekur til heilbrigðis-
mála, voru 1963 67 millj. kr.,
1964 102 millj. kr. og áætlað a
fjárlögum 1965 142 millj. kr.
Byggingarstyrkir ríkisins til
sjúkrahúsa sveitafélaga og lækn-
isbústaða voru 1963 7 millj. kr.,
1964 7 millj. kr., en þá var til
viðbótar veitt 20 millj. kr. af
greiðsluafgangi ársins 1963 og
áætlað er í fjárlögum 1965 20
millj. kr.
Fjárveitingar í fjárlögum til
byggingar sjúkrahúsa ríkisins
voru 1963 7 millj. kr., 1964 10
millj. kr. og áætlað 1965 37 millj.
kr.
Kostnaður ríkissjóðs vegna
reksturs ríkisspítalanna var 1963
37.6 millj., 1964 62 millj. kr. og
áætlað 1965 81 millj. kr.
Ég skal nú ekki rekja þetta
nánar, en allar þessar tölur gefa
nokkra mynd af þeim vaxandi
vanda, sem við er að glíma við
úrlausn þessara mála.
Húsnæðismálin
Ég vil þessu næst víkja nokkr-
um orðum að einni þeirri grein
sameiginlegra þjóðfélagsmála,
sem jafnan er mjög veigamikil
fyrir velferð borgaranna og varp
ar almennt nokkuð skýru ljósi
á þróunarstig þjóðfélagsins :—
Þetta eru húsnæðismálin.
Grundvöllur húsnæðismála
löggjafarinnar
Svo var komið málum hér á
landi, að algjörlega var í molum
öll . veðlánastarfsemi til íbúða-
bygginga í landinu. Þessi mein-
semd gerði vart við sig í æ ríkari
mæíi, þegar frá leið stríðsárun-
um og peningaflóð stríðsáranna
var þrotið, en þá höfðu margir
getað göslazt áfram með öðrum
hætti, en almennt er títt og eðli-
legt verður að teljast.
Þegar Ólafur Thors. myndaði
samsteypustjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins, eftir alþingiskosningarnar
1953, voru þessi mál fyrst tekin
föstum tökum.
Við Sjálfstæðismenn höfðum
lagt megináherzlu á eftirfarandi
í kosninagbaráttunni:
„Það, sem mest skortir nú á i
lánsfjármálum til íbúðabygginga,
er að samræma lánsfjárgetu
þjóðarinnar og gæta réttlætis og
jafnvægis í byggingarmálum til
sjávar og sveita og milli þegn-
anna innbyrðis.
Varðandi byggingar í kaup-
stöðum og kauptúnum verður að
efla almenna lánastofnun til
íbúðabygginga og er þar hægast
að endurskapa veðdeild Lands-
bankans. -
Það verður að endurskoða þær
reglur, sem gilda um lífeyrissjóði
og eftírlaunasjóði, og að rann-
sökuðu máli að véita því, sem
Framh. á bls. 13