Morgunblaðið - 27.04.1965, Blaðsíða 20

20
MORGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. april 1965
— Ræóa Ingólfs
Frajnh. af bls. 17
fyrir varanlegt siitlag og vænt-
anlega malbihaSir eftir því sem
fé verður til þess veitt. XJnnið
verður að jarðgangnagerð á
Siglufjarðarvegi á þessu sumri og
væntanlega lokið við það verk á
næsta ári. Unnið verður að sam-
göngumálum á Vestfjörðum sam-
kvæmt áætlun. En með Vest-
fjarðaáætluninni er gert sérstakt
átak í samgöngumálum, til þess
að gera þennan landshluta
byggilegri og spyma gegn frek-
ari fólksflutningum þaðan. I>að
hlýtur að vera sameiginleg skoð
un allra Sjálfstæðismanna, að
stuðla beri að því að byggðin
haldist þar sem skilyrði eru fyrir
hendi. Það væri mjög slæmt, ef
fólksflutningar utan af landi
héldu áfram til Faxaflóasvæðis-
ins, með sama hætti og mörg
undanfarin ár. Gera má ráð fyrir
að efldur verði framkvæmdasjóð
ur strjálbýlisins, sem hefur það
verkefni, að stuðla að því að
skapa því fólki, sem úti á lands-
byggðinni býr, lífvænleg kjör.
Að flugvallamálum er unnið
með svipuðum hætti og áður. Til
þeirra mála verður varið á þessu
ári 22,7 millj. króna. Árið 1958
var veitt til flugvalla tæplega
6 miJij. kórna. Vissulega væri
þörf fyrir meira fjármagn í
þessu skyni, því verkefnin kalla
að. Hina stærri fiugvelli þarf
að malbika, flugskýii vantar
einnig víða og öryggistækin þarf
alltaf að endurnýja og bæta við.
Segja má, að stefnt sé í rétta
átt í þessum málum, þótt of hægt
gangi. íslendingar nota ílugið
meira en aðrar þjóðir vegna íjar
lægða innanlands. Fiugfélag ís-
lands hefur nú ákveðið að kaupa
tvær Fokker-Friendship vélar til
innaniandsflugs, en vegna þess
er enn meiri þörf á endurbótum
á fiugvöllum. Flugfloti íslend-
inga er nú þegar all-myndarlegur
og flugið atvinnugrein, sem marg
ir hafa góðar tekjur af, auk þess
sern þjóðin fær gjaideyristekjur
af fluginu. Fiugið hefur kynnt
þjóðina út á við og mun vissu-
lega eiga stóran þátt í því að
auka ferðamannastraum til lands
ins. Aðrar þjóðir hafa miklar
tekjur af ferðamönnum. Það
rnunu íslendingar einnig hafa
þegar tíma líða. Lög um Ferða-
málaráð og Ferðamálasjóð eru
6kref í þá átt að gera möguiegt
að taka á móti ferðamönnum,
með því að komið verði upp við-
unandi aðstöðu fyrir ferðamenn
víðs vegar um landið. Er nú
unnið að áætlunum um þau mál.
Ásetlun um sjálfvirkan
síma
Til samgöngumála teljast einnig
póst- og símamál. í póstmálum
hafa orðið ýmiss konar breyting-
ar til bóta, með því að póstur
berst nú örar út um landið heldur
en áður. Með skipulagsbreytingu,
sem gerð hefur verið í þessum
málum, hefur tekizt að bæta
þjónustuna verulega án þess að
til kostnaðarauka hafi komið.
Samkvæmt áætlun er unnið að
því að koma upp sjáifvirkum
síma í alla kaupstaði og kaup-
tún út um land og siðar um
hinar þéttbýlu sveitir. Þetta er
nokkuð kostnaðarsamt, en kemur
til með að margborga sig vegna
eparnaðar í reksturskostnaði, auk
þess sem þjónustan verður mun
betri en áður var. Ýmsir munu
minnast þess, að erfiðleikar voru
á því að fá sima hér í Reykja-
vík og víðar vegna þess að sím-
etéðin háfði ekki númer aflögu.
N« í seinni tíð hefur verið ráðin
bót á þessu og símanúmer af-
greidd nokkurn veginn eftir því
sem óskir hafa borizt.
Við stjómarmyndunina lf>53 var
fyrir forgöngu Sjálfstæðismanna
gerð 10 ára rafvæðingaráætlun.
Þessi áætlun var ákveðin 1955,
11 ára framkvæmd. Þessum fram
kvæmdum er nú að ljúka. Hafa
þá þau býli, sem eru með vega-
lengdina upp í 1 km á milli bæja,
fengið rafmagn. í athugun er
framhaldsrafvæðing, sem miðast
viS vegalengd allt að 2 km milli
bæja. Verður á þessu ári vænt-
anlega unnið eftir framhalds-
áætiuninni, sem miðast við vega-
lengd ailt að ltú'km miili bæja.
Gert hefur verið ráð fyrir, að
aliir ísiendingar hafi fengið raf-
magn árið 1970.
Á vegum Baforkumálaskrif-
stofunnar er unnið að jarðbor-
unum og jarðhitaleit. Með lögum
um Jarðhitasjóð var þessi starf-
semi aukin og lán veitt til þess-
ara framkvæmda. Enginn vafi er
á því, að jarðhitinn mun verða
betur nýttur í framtíðinni en
enn hefur tekizt að gera. Þar eru
verðmæti, sem þjóðin mun hag-
nýta í ríkum mæli.
Græða upp landið
frá hafi til fjalls
Það hlýtur að gefa mönnum
styrk og aukinn kjark með bjart
sýni, þegar litið er yfir þá miklu
möguleika, sem þjóðin hefur, ef
verðmætin og auðlindir landsins
eru hagnýtt. í Aldamótaljóðum
segir: Oss vantar hér lykil hins
gullna gjalds, að græða upp land-
ið frá hafi til fjalls.“ Vissulega
vantaði lykiiinn um siðustu alda-
mót, en andans mennirnir áttu
bugsjónir og bentu á ieiðirnar til
úrlausnar. Nú hefur þjóðin eign-
azt lykilinn að margs konar fram
förum með auknu fjármagni, full
komnu sjáifstæði og aukinni
framleiðslu. Nú er það ekki leng
ur draumur eða hugsjón að
græða upp iandið frá hafi til
fjalls. Nú er það ákvörðun, nú
er það staðreynd, að því skuli
unnið.
Með jarðræktarlögunum 1923
var starfið hafið. Þeir sem sömdu
jarðræktarlögin, Magnús Guð-
mundsson, Valtýr Stefánsson og
Sigurður Sigurðsson, skildu gildi
ræktunarinnar og Sjáifstæðis-
menn hafa alla tíð átt forystu-
menn, sem stutt hafa þessi mál
af alhug. Okkar mæti foringi,
Óiafur Thors, hafði alltaf víð-
sýni og skilning á þeim. málum,
sem og öðrum málum, sem til
framfara horfðu. Jarðræktarlög-
unum var fljótlega spillt með
hinni svokölluðu 17. grein, sem
Framsóknarmenn settu inn í lög-
in, til þess að Thor Jensen og
fleiri, sem voru stórhuga og rækt
uðu mikið, gætu ekki notið fram-
lags til ræktunar. Fyrir baráttu
Sjáifstæðismanna var þetta frá-
leita ákvæði numið úr gildi.
Ræktunarmáiunum miðaði hægt
áfram, þar til lög um landnám,
byggingar og ræktun í sveitum,
voru sett fyrir atbeina Péturs
heitins Magnússonar árið 1945.
Með þeim lögum var framlag til
ræktunarmála stóraukið. Þau
iög gerðu það mögulegt, að fá
stórvirkar vélar til ræktunarinn-
ar. Þau lög hafa markað giftu-
drjúg spor í nýju landnámi ís-
iands., Árið 1957 hækkaði vinstri
stjómin ræktunarframlag til
þeirra jarða, sem höfðu tún und-
ir 10 ha stærð. Fyrirsagnir í Tím-
anum vegna þessara laga voru
með stóru letri og yfir alla síð-
una. Þetta voru mikilsverð lög
að dómi Framsóknarmanna, að
setja sér það mark að túnstærð-
in skyldi vera 10 ha á hverju býli.
Árið 1962 var iögunum breytt og
stærðarmarkið sett í 15 ha. Árið
1964 var merkið enn aukið og
miðað við 25 ha. Með þeim
legum er miðað við að framlag
til ræktunar á þessum jörðum
nemi um helmingi af ræktunar-
kostnaði. Um 3800 býli höfðu
tún innan við 25 ha að stærð.
Mestur hluti bændastéttarinnar
hefur því notið þessara lagasetn-
ingar ©g er það nú þegar korruð
í Ijós. Ræktunin hefur aldrei ver-
ið eins mikil og-s.l. ár. Nákvæm-
ar tölur héfi ég ekki enn við
hendina, en talið er að yfir 5000
ha hafi verið ræktaðir árið 1964.
Árið 1963 var ræktunin um 4500
ha. Á árunum 1950 — ’@0 var
árleg ræktun rúmlega 2000 ha
að meðaltali. Talið er að nú hafi
verið ræktaðir um 90 þús. ha
í landinu Vitað er að um 3 millj.
ha ‘eru ræktanlegir, sumir halda
því fram að jafnvel megi rækta
allt að 4 millj. ha. Það er því
iítill hiuti, sem enn hefur verið
ræktaður. í gróðurmoidinni er
mikill varasjóður geymdur fyrir
komandi kynslóðir. En núverandi
kynslóð hlýtur að notfæra sér
þessi verðmæti eftir því sem
mögulegt er og bæta þannig lífs-
kjörin og afkomu þjóðarbúsins.
Að því er stefnt nú markvissara
en nokkru sinni áður, að notfæra
sér þann auð, sem gróðurmoldin
getur veitt. Til viðbótar þeirri
löggjöf, sem ég hef drepið á, um
aukin framlög til ræktunar, hafa
á því þingi, sem nú er að ljúka,
verið samþykkt ný jarðræktar-
lög, sem stefna að því að ýta
undir ræktun og framkvæmdir
í sveitunum. Þessi lög eru í sam
ræmi við óskir, sem fram hafa
komið frá Búnaðarþingi, um
endurskoðun jarðræktarlaganna.
Gert er ráð fyrir að framlag til
súgþurrkunar verði aukið,
þannig að ölium verði gert kleift
að hafa súgþurrkun og tryggja
^ig gegn óþurrkum og rosa. Með
því er mögulegt að spara erlend-
an fóðurbæti og gjaldeyri, sem
til fóðurbætiskaupa fer. Þá hafa
á þessu þingi verið afgreidd lög
um landgræðslu og gróðurvernd,
sem mun ieiða til þess að land-
græðslan og gróðurverndin verða
tekin enn traustari tökum. Til
landgræðslumála hafa fjárveit-
ingar hækkað að undanförnu og
skilningur manna hefur farið
vaxandi á gildi landgræðslunnar.
Segja má, að þörf hafi verið á að
spyrna við fótum, þar sem heilir
landshlutar voru að því komnir
að fara í auðn vegna uppblásturs
og eyðingar alls gróðurs. Lög um
búfjárrækt hafa einnig verið
samþykkt á þessu þingi. Með
þeim lögum er að því stefnt að
auka tilraunir og endurbætur í
búfjárræktinni. Þess gerist vissu
lega þörf, þar sem búskapurinn
er margbreytilegur og þarf að
vera rekinn með þekkingu og
rannsóknum, ef góðs árangurs á
að vænta.
Landbúnaðar-
framleiðsJan
Það er ánægjuefni, að aðsókn
hefir aukizt að bændaskólum og
betur er nú búið að þeim en
áður var. Bóndinn þarf að fræð-
ast um þau mál sem búskapnum
viðkemur.
Sé gert ráð fyrir að ræktunin
verði 5 — 6 þús. ha á ári til
1980, verður ræktað land þá um
170 þús. ha. Sé gert ráð fyrir 5
þús. bændum, má reikna með að
meðaltúnstærð verði 34 ha.
Reikna má með, að túnastærð-
in verði frá 25 — 60 ha á
býli. Árið 1980 má ætla að
mannfjöldi verði um 260 þús.
í stað 190 þús. nú. Sauðfjáreign
landsmanna er nú um 800 þús. á
fóðrum. Kúafjöldi um 40 þús. Út
er fiutt áriega diikakjöt milli
2 — 3 þús, tonn. Umfram mjólk-
urframleiðsia árið 1964 var um
12%. Það ár var sérstaklega hag-
stætt um tíðarfar og grassprettu.
Mjólkurframleiðslan var því tals
vert yfir meðallag þetta ár. Ef
mjóikurframleiðslan gæti verið
jöfn allt árið, en á því eru erfið-
leikar, væri nægilegt að hafa 35
— 36 þús. kýr, til þess að full-
nægja innanlandsþörfinni um
mjólk og mjólkurvörur. Ef ríkis-
búin, sem framleiða mjólk, væru
lögð niður, mundi mjólkurfram-
leiðsian minnka um rúmlega 1%.
Vissulega er eðlilegt að hugleiða
það atriði. Árið 1980 þarf um
50 þús. kýr til þess að fullnægja
mjólkurþörfinni. Til þessarar
framleiðslu þarf um 70 þús. ha
af ræktuðu landi, ef túnin eru
notuð að einhverju leyti til beit-
ar, sem sjálfsagt er. Eðlilegt er,
að miða mjólkurframleiðsluna að
mestu við það, sem þjóðin þarf
að nota, þótt aldrei verði unnt að
vera nákvæmlega á þeim punkti.
Árið 1980 verðá þess vegna fyrir
hendi um 100 þús. ha af rækt-
uðti la»di fyrir aðra framleiðslu.
Er þá helzt að ætla, að aðallega
verði um sauðfé að ræða. Geri
ég ráð fyrir að sauðfjáreignin
verði þá allt að 1 % milljón í stað
800 þús. nú. Gert er ráð fyrir
að 14 — 15 ær verði um
hvern ha af ræktuðu landi, auk
úthaga og annars beitilands.
Gera má ráð fyrir að holdanaut
verði einnig komin til sögunnar
fyrir umræddan tíma og aðrar
búgreinir eflist, svo sem garð-
rækt o. fl. Þegar bústofn-
inn verður aukinn, eins og
hér er gert ráð fyrir, koma lög
um landgræðslu og gróðurvernd
vissulega að gagni. Beitarþol og
gróður yerður að aukast í réttu
hlutíall við bústofnsaukann. Sauð
fjárrækt á ræktuðu landi, með
venjulegu beitilandi, mun verða
miklu arðbærari heldur en hún
hefur verið til þessa. Þrátt fyrir
bústofnsaukann og mikla ræktun
munu enn fara í eyði jarðir, sem
eru illa í sveit settar og ekki
hafa ræktunarskilyrði. Við því
er ekkert að gera, það er lögmál,
sem ekki yerður umflúið og til-
gangslaust er að spyrna gegn.
Eftir 1980 er líklegt að bændum
fari eitthvað að fjölga vegna
stöðugt vaxandi ræktunar. Einnig
vegna þess að þá er sannað, að
landbúnaður er arðbær og þjóð-
in hefur í enn ríkari mæli talið
sér hag að því að nýta þau auð-
æfi, sem 1 gróðurmoldinni eru
geymd. Um ieið og búin stækka,
skapast möguleiki til þess að taka
fólk til hjáipar við bústörfin og
iandbúnaðurinn breytist þannig
á nokkrum árum úr einyrkjabú-
skap í það að bændurnir hafa
fólk til hjálpar við framieiðsl-
una og hafa eíni á að greiða
kaup.
Meðaltekjur bænda á þessu
verðlagsári eru 147.500,00 kr.
Þannig er Ijóst að hvorugur þarf
annan að öfunda, bóndinn eða
launþeginn.
MiJiil framtíð
í landbúnaði
Raddir hafa heyrzt um að ekki
sé skynsamlegt að rækta og auka
framleiðslu landbúnaðarvara.
Samskonar raddir 'tala um að
ekki sé vit í að virkja stórt. Halda
beri áfram að virkja smátt. Úr-
tölumenn hafa alitaf verð til.
Talað -hefur verið um útfiutn-
jngsuppbætur og niðurgreiðslur,
sem sérstök vandræðamál land-
búnaðarins. Verði kyrrstaða í
ræktuninni er stefnt að því að
kotbúskapur og meðgjafarbúskap
ur verði rekinn um alla fram-
tíð. Það eru kreppsjónarmið, sem
ekki mega verða ráðandi. Þegar
tímar líða, landið hefur verið
ræktað, búin hafa stækkað og
unnið hefur verið þrotlaust að
markaðsmálum fyrir afurðir
okkar á erlendum vettvangi,
kemur að því, að útflutnings-
uppbætur á landbúnaðarvörur
hverfa. Með því átaki, sem nú
er gert, með löggjöf landbúnað-
arins og markaðsmálum á erlend
um vettvangi, er grundvöllur
lagður að því að landbúnaður
verði rekinn án verðuppbóta
vegna útflutnings landbúnaðar-
vara. Einn iiður í markaðsmálum
er sölustöð í London, sem er í
senn kynningarstöð og ætti að
ýta undir ferðamannastraum til
landsins. Ferðamennirnir munu
nota í vaxandi mæli íslenzkar
vörur, sem þannig breytast í erl.
'gjaldeyri. Með hagnýtingu ull-
arinnar, eins og nú er unnið að,
standa vonir til að ullin geti
orðið miklu verðmætari en hing-
að til. Með verkun skinnanna,
hagnýtingu innyflanna, blóðsins,
beinanna og hornanna. skapast
skilyrði fyrir því að bændur geti
flutt út kjöt án framlags úr
ríkissjóði þar sem framleiðend-
ur geta þá búið við lægra kjöt-
verð. Verði sauðfjáreignin 1 Vz
milljón 1980, mun útflutningur
á diikakjöti nema árlega 12 — 13
þús. tonnum, í stað 2 — 3 þús.
1965. Verðmæti kjötsins og ann-
arra sauðfjárafurða, -með auk-
inni nýtingu, mun gefa þjóðinni
ehki hundruð nniJljóna heidur
milljarða í erlendum gjaldeyri.
Þúsundir manna munu hafa
vinnu við iðnað úr landbúnaðar-
vörum. Mun ekki af veita að
skapa möguleika fyrir aukna at-
vinnu vegna fólksfjölgunar, sem
árlega bætist við. Árið 1965 koma
3500 unglingar á 18 ára aldri á
vinnumarkaðinn, árið 1970 munu
ungmenni á þessum aldri verða
yfir 4000. Þetta fólk verður að
fá trygga og góða atvinnu.
Með aukinni og bættri hagnýt-
ingu sjávarafurða, mun fiskiðn-
aðurinn geta tekið við allmörgu
fólki, þótt hráefnið aulíist ekki
frá því sem verið hefur. Þótt land
helgin verði færð út, hljóta að
vera takmörk fyrir því, hversu
mikið getur aukizt það fiskrnagn,-
sem við drögum úr sjónurn.
Sjávarútvegurinn mun vissulega
halda áfram að veita mörgum at-
vinnu og skapa verðmæti fyrir
þjóðarbúið. En allri fóJksfjölg-
uninni getur sjávarútvegurinn
ekki tekið við. Það er því ljóst,
að nauðsynlegt er að hafa sem
flestar stoðir, sem standa undir
þjóðarbúskapnum og byggja
þannig upp fjölbreytt atvinnu-
Jíf. Margs konar iðnaður mun
eflast og aukast. Atvinna við iðn-
aðinn mun því veita tugum þús-
unda lífsviðurværi í framtíðinni.
Allur iðnaður þarf mikla orku
og þess vegna ber nauðsyn til
að virkja það afl, sem þjóðin á
í ríkum mæli í fallvötnum lands-
ins. Áður en ísJendingar íengu
rafmagn, áður en farið var að
virkja vatnsföll hér á landi,
gerðu menn sér grein fyrir verð-
mætum fossanna. Einar Bene-
diktsson komst svo að orði nærri
aJdamótunum: „En framtið á vor
þjóð með þessa fossa, með þessi
römmu tröll í samhljóms kór“.
Og ennfremur: „Hve mætti
bæta laeds og lýðs vors kjör affi
leggja á bogastreng þeim
kraftsins ör“. Nú hafa veriS
virkjuð rúmlega 100 þús. kw af
vatnsorku. Talið er að um 4 millj
ónir kw séu virkjanlegar með
góðu móti og auk þess ein milíjón
kw við verri skilyrði. Hér er
því mikill forði, sem er hægt að
taka af. Raforkuþörf þjóðarinn-
ar er áætluð að vera um 400 þús.
kw um næstkomandi aldamót,
eða nálægt 1/10 hluta af aflinu,
virkjun jarðgufu er þó ekki
reiknuð með.
MæJikvarði á lífskjörum er tal
inn vera sú orkunotkun sem þjóð
irnar nota. Hin háþróaða iðnað-
arþjóð, Bretar, notar meiri raf-
orku á mann en fslendingar. All-
ar aðrar Evrópuþjóðir nota minni
raforku á mann en við gerum.
Stórvirkjun og stóriðja
Nú er rætt um stórvirkjun, til
að vinna raforkuna á ódýrari
hátt en hingað til hefur verið
unnt að gera. Til þessa höfum
við virkjað í smáum áföngum og
virkjunarkostnaðurinn því verið
í dýrara lagi. Umfangsmiklar
rannsóknir hafa farið fram á veg
um Raforkumálastjómarinnar á
ýmsum virkjunarstöðum. 36 virkj
unarstaðir hafa verið rannsakað-
ir aJJnákvæmJega. Þessir virkj-
unarstaðir hafa 25 þús. kw eða
meira. Talið er að um 90 virkj-
unarstaðir gætu komíð til greina
á öliu landinu. Nákvæm rann-
sókn hefur leitt í Ijós, að virkjun
Þjórsár við Búrfell er lang ódýr-
ust. 210 þús. kw virkjun þar
kostar 8,6 aura hver kw-stund,
105 þús. kw virkjun á sama stað
10.3 aura, 70 þús. kw við Búrfell,
12.3 aura. Dettifoss 133 þús. kw,
ll, 2 aura. Laxá í Þingeyjarsýslu
76 þjús. kw, 17,3 aura. Kláffoss
í Hvitá 13 þiís. kw, 15,3 aura.
Brúará 22 þús. kw, 17,7 aura.
Hveragerði, gufuvirkjun, 30 þús.
kw, 16,7 aura.
Augljóst er að 210 þús. kw
virkjun við Búrfell er það, sem
ber að stefna að. Gert er ráð íyrir
að fá á þessu þingi lög um Lands-
virkjun, sem heimila að virkja
við Búrfell upp að 210 þús. kw.
Þá er einnig gert ráð fyrir að fá
heimiJdarlög til þess að stækka
Laxárvirkjun og leggja streng frá
Laxá til Austurlandsins og einnig
línu frá Akureyri til Norð-vest-
urlandsins, ef henta þykir. Norð-
lendingar geta, hvenær sem þeir
vilja, gengið inn i Landsvirkj-
unina og væri þá lögð lína frá
Búrfellsvirkjun til Akureyrar.
Stefnt veiður að því að virkja
það sem hagstæðast er á hverj-
um tíma, og tengja landshlutana
saman með línum frá þeim virkj-
unum, sem hagstæðastar eru. Eng
inn vafi er á því að þannig fá
Jandsmenn ódýrasta raforku ©g
mest öryggi fyrir þvi að rafork-
an verði á hverjum tíma nægi-
lega mikil. Til þess að geta virkj-
að það, sem ódýrast er, þarf stór-
Framhald á bls. 23.