Morgunblaðið - 03.06.1965, Blaðsíða 19

Fimmtudagur 3. júní 1965
MORGU N BLAÐIÐ
19
Ekki á brauði einu saman
Fáein orð um kristinfræðikennsluna
EITT af því sem nú er efst á
baugi bæði hér hjá oss og hjá
binum Norðurlandaþjóðunum, er
það sem lýtur að fræðslumálun-
um. Sífellt er verið að ræða um
fræðsukerfið, skyldunámið, náms
tilhögun skólanna og menntun
kcnnaranna. Það er ofur eðlilegt
að svo sé, þar sem þjóðfélag vort
er enn í mótun. Erlend áhrif ber-
ast ört að úr öllum áttum og
eftir ýmsum leiðum. En auk þess
er víst flestum Ijóst, að vér lif-
um nú þáttaskil í veraldarsög-
unni. Æskan í dag er á leið inn
í nýja framtíð, sem mun gera
nýjar og allt öðru vísi kröfur
til menntunar og þroska einstakl-
ingsins. Það þarf því að aðlaga
fræðsluna breyttum kröfum og
nýjum viðhorfum. Menntunin
verður sífellt að gerast meira og
meira alhliða, en jafnframt skilja
menn, að það verður að taka til-
lit til hæfni einstaklingsins. Með
etarfsfræðslu og leiðbeiningum
um stöðuval, er séð fyrir því.
Og það er vissulega mikilvægt
fyrir fámenna þjóð, að hver
borgari finni sitt svið og verði
þannig samtíð sinni að sem.mestu
gagni.
Eitt er það þó, sem æði oft
virðist gleymast í þessu sam-
bandi, og það er áð bókleg þekk-
ing einungis eða tæknilegur lær-
dómur á ákveðnu sviði getur
aldrei skapað heilbrigt siðferðis-
þrek eða sterka persónuleika.
Það er gamall sannleikur en ei-
lífur, að maðurinn lifir ekki á
brauði einu saman. Það hefur
líka alla tíð verið viðurkennt,
a.m.k. í orði, bæði hjá oss og
hjá nágrannaþjóðunum, að barna
fræðslan ætti að vera siðferðilega
þroskandi og mótandi fyrir lífs-
ekoðun nemendanna ævilangt, og
það á þeim grundvelli, sem öll
menning vor hefur hvílt á í 1000
ár' á grundvelli kristinnar trúar.
Þeim mun furðulegra er það, hve
kristinfræðinni er lítill gaumur
gefinn, hve sjaldan er á hana
minnst í ræðum og ritum, og hve
sáralítið rúm hún hefur í skól-
unum hér hjá oss.
Að undanförnu hefur þetta mál
verið ofarlega á dagskrá í Noregi.
í því sambandi gáfu allir helztu
leiðtogar norskrar kristni og
kirkju út yfirlýsingar um þessi
mál, og hefst ein þeirra á þess-
um athyglisverðu orðum, sem
vissulega eiga engu síður við
hér hjá oss:
„Guðs orð segir, að sú þjóð
hljóti að tortímast sem sé án
þekkingar á Guði og Guðs vilja.
Ef kristin þekking minnkar hjá
þjóðinni, hlýtur það ljós sem
fagnaðarerindið eitt sinn tendr-
aði í landi voru, að víkja fyrir
myrkri afkristnunar. Og með
kristindómsþekkingunni mun sið
ferðisþrek þjóðarinnar þverra,
sérstaklega barnanna og ungling
anna, en ráðaleysi og ábyrgðar-
leysi aukast. Kristin þekking og
hugsunarháttur er umfram allt
annað grundvöllur þeirrar skoð-
unar á manninum og á heilbrigðu
siðgæði, sem öll menning vor
byggist á.“
Nýlega las ég eftirfarandi setn-
ingu í ritstjórnargrein Morgun-
blaðsins, þar sem verið var að
ræða sjónvarpsmálið:
„Sem betur fer bera íslenzkir
foreldrar ábyrgð á uppeldi barna
sinna en ekki „ríkið“.“ (Mbl. 23.
maí).
Þetta er þó satt aðeins að tak-
mörkuðu leyti. Vissulega byggist
uppeldi æskunnar hjá oss á for-
eldraréttinum. En hið opinbera
hefur tekið á sínar herðar mik-
inn hluta þessarar ábyrgðar. Hér
er almenn skólaskylda. Engir for-
eldrar hafa heimild til þess að
halda börnum sínum frá skóla.
En foreldrarnir geta vissulega
enn ráðið nokkru um það, hvern-
ÍC uppeldi börnin þeirra fá í skól
unum. Þeir hafa rétt til að krefj-
ast þess að uppeldi og uppfræðsla
skólanna fari fram eftir þeim
meginreglum, sem foreldrarnir
sjálfir aðhyllast. Og skyldi því
ekki enn vera þannig varið hjá
oss, að flestir foreldrar óski eftir
því að börnin þeirra mótist af
kristinni hugsun og kristnu sið-
gæði? En sé svo, er það þeim
mun alvarlegra að kristinfræðin
skuli vera orðin algjör aukanáms
grein í skólunum.
Skólarnír fá nú sífellt meira
og meira að segja í uppeldi æsku-
lýðsins. Það er þróun, sem öll-
Sr. Felix Ólafsson
spyrnt við. Breyttir þjóðfélags-
hættir knýja þá þróun fram. Auk
kennslunnar, sem sífellt verður
umfangsmeiri, er mikið gert til
þess að beina skemmtanalifi og
tómstundaiðju æskunnar inn í
skólana. Rætt er um að æskilegt
væri að lengja daglega skólaveru
barnanna, t.d. með því að láta
heimavinnu þeirra fara fram
þar, og ýmsir vilja stytta sumar-
leyfin. Ábyrgð skólanna eykst
jafnt og stöðugt.
En hvaða rúm hefur þá krist-
infræðin, þessi höfuðnámsgrein, í
núgildandi námsskrá? í náms-
skránni segir, að kristindóms-
fræðslan eigi að „efla þroska
þeirra (nemendanna) með
fræsðlu um lífsskoðun og sið-
fræði kristinnar trúar“. Og enn-
fremur: „Kennaranum verður að
vera það ríkt í huga, að kennsla
hans í kristnum fræðum á að
vera börnunum undirstaða undir
trú þeirra og siðgæði ævilangt."
Samkvæmt þessu mætti þá
ætla, að kristinfræðinni væri ætl
að allverulegt rúm, en svo er því
miður ekki. Þar er gert ráð fyrir
því, að börnin fái samtals 8 tíma
á viku í kristinfræði meðan þau
eru á skólaskyldualdri, þ.e.a.s. 2
tíma vikulega í 10, 11 og 12 ára
bekk og 2 tíma í 1. bekk unglinga
stigsins. Aftur á móti er engin
kristinfræði kennd í þrem yngstu
deildum barnaskólans né heldur
í 2. bekk unglingastigsins. Og
þetta er sú námsgrein, sem fjöl-
margir foreldrar vilja að rpóti
uppeldi barna þeirra í heild, sú
grein sem átti að vera „undir-
staða undir trú þeirra og sið-
gæði ævilangt." Það má með
sanni segja, að skólarnir sjái ó-
líkt betur fyrir heilbrigði lík-
amans en sálarinnar. Á móti
þessum 8 tímum á viku, sem
kristinfræðinni eru ætlaðir koma
20 til 28 tímar á viku fyrir
íþróttir.
En það sem mér þykir einna
alvarlegast í þessu sambandi er,
að einstakir skólastjórar hafa
umboð til að draga enn úr áhrifa
mætti þessarar kennslugreinar.
Þess eru víst mörg dæmi, að eng-
in kristinfræði sé kennd í skól-
um unglingastigsins út um lands-
hyggðina (í héraðsskólunum). —
Til eru dæmi þess hér í Reykja-
vík, að kristinfræðin hafi aðeins
einn tíma á viku í l. bekk unel-
ingastigs og engan eftir það. Og
nú þekkist það jafnvel í barna-,
skólum, að börnin í 10, 11 og 12
ára bekkjuM læri kristinfræði
aðeins fyrri hluta vetrar, en ekki
eftir miðsvetrarpróf. Að vísu
hafa þau þá fleiri tíma vikulega
meðan varir, en það liggur í eðli
kristinfræðikennslunnar, að það
gerir ekki sama gagn. Með þessu
móti getur kristnifræðin ómögu-
lega orðið mótandi. Frásögur og
kenningar kristindómsins ná
aldrei að grípa hugi barnanna né
festa rætur í hjörtum þeirra. Og
ég skal þá einnig játa, að þessi
óheppilega þróun í barnaskólun-
um olli því, að ég tók mér penna
í hönd, til þess að rita þetta
greinarkorn.
Prestar landsins hafa að und-
anförnu glímt við vandamál ferm
ingarfræðslunnar, og fermingin
verður einnig aðalefni presta-
stefnunnar í sumar. En það ligg-
ur í augum uppi, að fárra vikna
fermingarundirbúningur, hversu
vel sem hann er undirbúinn,
kemur að engu gagni, ef krist-
infræðiþekking barnanna er lítil
eða engin fyrir. Vér verðum að
byrja á því að fá kristindómin-
um aftur það rúm, sem sjálfsagt
er að hann hafi í skólum vor-
um. Ég er sannfærður um, að ég
mæli fyrir munn alls þorra ís-
lenzkra foreldra er ég held því
fram, að vér óskum eftir því,
að börnin vor fái kristið upp-
eldi í skólunum og uppfræðslu
sem mótuð er af kristinni trú,
lífsskoðun og siðgæði.
En ég vil þá einnig taka það
fram, að með þessum skrifum er
neinn. Ég trúi þvf ekki að hér sé
einhverjum einum. sérstaklega
um að kenna. Það er almennu
sinnuleysi þjóðarinnar um að
kenna, að kristindómurinn er
kominn í skammarkrókinn í flest
um íslenzkum skólum. En ein-
mitt þess vegna ætti að vera auð-
velt að bæta úr þessu. Að öðrum
kosti mun skólinn ekki verða fær
um að gegna uppeldishlutverki
sínu, og mun það koma fram í
vaxandi rótleysi æskunnar og sið
ferðilegum og menningarlegum
glundroða.
Ég minntist á, að þessi mál
hefðu verið til umræðu í Noregi
að undanförnu. Þar ér verið að
koma á 9 ára skólaskyldu í stað 7
ára áður, og hafa á síðastliðnum
vetri staðið yfir miklat umræð-
ur í Stórþinginu um það mál. Þá
þóttust margir hafa ástæðu til að
óttast að áhrif kristindómsins í
skólunum yrði rýrð, en hingað
til hefur kristinfræðin verið
kennd sem höfuðnámsgrein öll
ár skólaskyldunnar og morgun-
bænir tíðkast mjög víða. Urðu
nú margir. til þess að láta í ljósi
skoðun sína, og þinginu voru
sendar margar álitsgerðir og
áskoranir varðandi þessa sér-
stæðu námsgrein. 8000 kennarar
vildu að kristinfræðin hefði á-
fram mikið rúm, eða ekki minna
en 25 stundir á viku samtals yfir
skyldunámstímabilið. Biskupar
landsins fóru fram á, að kristin-
fræðin yrði kennd þrjá tíma á
viku öll ár barnafræðslustigsins
og tvo tíma vikulega bæði ár
unglingastigsins. Og loks barst
þinginu áskorun sama efnis, sem
undirrituð var af fjölda norskra
borgara úr öllum landshlutum.
Svo hátt reis þessi alda, að
menntamálaráðherrann sá sig að
lokum tilneyddan að koma með
ákveðna yfirlýsingu um afstöðu
ríkisstjórnarinnar varðandi þetta
mál. Þar kemur greinilega fram,
að hanrt álítur að kristindómur-
inn sé mikilvægur menningararf-
egs eigi að vera kristinn skólV
þar sem kristindómur sé ein aé
höfuðnámsgreinunum í ölluna
námsáætlunum. „Noregur e»
kristið land, og það er eðlilegt
og rétt að börn sem alast upp 1
Noregi, fái þekkingu á kristin-
dóminum sem mikilvægum hluta
þess menningargrundvallar sem
vér byggjum á.“ (í Stórþinginu
24. marz 1965). Það væri gaman
að minnast á ýms atriði úr ræðu
hans, en^það yrði of langt máL
En um 9. skólaárið segir hann:
„Á 9. skólaárinu er lögð mikil
áherzla á hin siðferðilegu vanda-
mál, á kristindóminn í dagl^ga
lífinu, í starfi, í fjölskýldulífi og
í þjóðfélaginu almennt.“
Gætum vér ekki af þessu lært?
Vér virðum og metum mikils
þessa ágætu frændþjóð vora, og
vér vitum að hún er í fremstu
röð þeirra þjóða, sem hafa aflað
sér alþjóðlegrar viðurkenningar
fyrir siðferðisþrek, áræði og
dugnað. En það eru líklega ekki
allir sem vita eða gera sér grein
fyrir því, að óvíða eða hvergi
meðal vestrænna þjóða er krist-
in trú og menning jafn rótgróin
þáttur í þjóðlífinu og í Noregi.
Vér getum ekki heldur verið
án kristindómsins. Hvort sem
oss er það almennt ljóst eða ekki,
þá veltur framtíðarheill þjóðar
vorrar einmitt á því, menningar-
lega og siðferðislega, að vér gef-
um kristindóminum rúm, mikið
rúm. Vér verðum að nota til hins
ýtrasta þá fáu tíma, sem kristin-
fræðinni eru skammtaðir. Það er
hægt að afgreiða sögu, lartda-
fræði og náttúrufræði með aukn-
um tímafjölda á hálfum vetri, en
ekki þá námsgrein, sem átti að
vera næring fyrir sálarlíf barn-
anna. Og næst þegar náms-
skránni verður breytt, ættum
vér að fjölga þessum tímum. —
Kristin lífsskoðun og kristilegt
siðgæði er óhugsandi án krist-
innar trúar, en kristin trú bygg-
ist á raunhæfri kristindóms-
egeKKiað afellast einn eða ur og að skyldunamsskoli Nor- þekkingu
Italskir kommúnistar leita
bandalags við sósíalista
eftir Godfrey
Blakeley
STÆRSTI kommúnista-
flokkur á Vesturlöndum,
Kommúnistaflokkur Ítalíu,
hefur að undanförnu reynt
að hvetja til stofnunar
sameiningarflokks verka-
lýðsins og leitað í þeim til-
gangi bandalags við ítalska
sósíalistaflokkinn og hinn
sósíalíska einingarflokk al-
þýðunnar. Hefur formaður
kommúnistaf lokksins, Luigi
Longo, lagt til í ræðum að
undanförnu, að stofnaður
verði sameinaður flokkur
ítalskra vinstrimanna.
Tillagan um sameiningu
kommúnistaflokksins og sósíal
istaflokkanna tveggja kom
fyrst fram í minnisblöðum
Togliattis, leiðtoga kommún-
istaflokksins, sem hann skrif-
aði skömmu áður en hann lézt
í ágúst. Og einn af æðstu
mönnum kommúnistaflokks-
ins, Giorgio Amendola, hefur
jafnvel lagt til, að nafnið
kommúnistaflokkur verði lát-
ið niður falla, sameinist flokk-
arnir.
Viðbrögð sósíalista við til-
lögu kommúnista, lýsa fyrst
og fremst tortryggni. í stjórn-
arsamstarfinu með kristileg-
um demókrötum hafa sósíal-
istar, undir forystu Pietros
Nennis, snúizt æ meir á sveif
með hinum hógværari armi
þeirra. Kom þetta greinilega í
ljós, þegar Nenni gekk á fund
Páls páfa VI fyrir skömmu.
Vakti það mikla athygli, því
að mestan hluta stjórnmála-
ferils síns hefur Nenni verið
yfirlýstur Marxisti og trúleys-
ingL
Kommúnista flokkurinn
hyggst nota sér óánægju
vinstri arms sósíalistaflokks-
ins, en hún er fyrst og fremst
sprottin af heimsókn Nennis
til páfa og stuðningi sam-
steypustjórnarinnar við stefnu
Bandaríkjamanna í Víetnam.
Einnig reyna kommúnistar að
ala á sundrung milli sósíalista
Nennis og hins litla, en áhrifa-
mikla sósíaldemókrataflokks,
sem hefur lykilstöðu í stjórn-
inni. Hann klofnaði út úr
sósíalistaflokknum 1947 vegna
óánægju með samvinnu hans
við kommúnista, en nú virð-
jst ýmislegt benda til þess að
flokkarnir sameinist aftur inn
an fárra ára.
Sósíalistar tortryggja tillögu
kommúnista fyrst og fremst
vegna þess að þeir vita, að
kommúnistar eiga við mikla
innbyrðis örðugleika að etja,
og telja, að það sé fyrst og
fremst til þess að leysa eigin
vandræði, sem þeir vilji ganga
til samstarfs við sósíalista.
Frá því að Togliatti lézt hef-
ur meðlimum kommúnista-
flokksins fækkað um 15%, og
í ræðu fyrir skömmu sagði
Longo, að kommúnistar í bar-
áttuhug væru orðnir fáir í
flestum verksmiðjum Ítalíu.
Meginágreiningurinn innan
ítalska kommúnistaflokksins
ríkir milli hins frjálslyndari
arms undir forystu Amendola
og marxiskari og róttækari
arms Ingraos. Amendola er
andvígur því að flokkurinn
hafi byltingu á yfirlýstri
stefnuskrá sinni, en Ingraos
vill halda henni þar sem forms
atriði. Stuðningsmenn Ingra-
os hafa látið í ljós áhuga á
bandalagi við hina vinstri-
sinnuðustu innan kristilega
demókrataflokksins og vilja
stofna með þeim bandalag
kaþólskra verkamanna, en öll-
um uppástungum i þá átt hef-
ur kirkjan vísað eindregið á
bug, og Páll páfi verið þar
fremstur í flokki.
Eins og málum er nú háttað,
blasir martröð einangrunarinn
ar við kommúnistum. Flokk-
urinn hefur viðurkennt með
sjálfum sér, að kommúnisminn
í Austur-Evrópu sé misheppn-
aður og ýmis sjónarmið sov-
ézka kommúnismans séu óað-
gengileg, t.d. staða sovézkra
verkalýðsfélaga og andrúms-
loftið í menningarmálum
Sovétríkjanna.
Kommúnistaflokkur Ítalíu
heldur áfram að tapa fylgi, og
það litla, sem hann vann á í
sveitastjórnarkosningunum á
dögunum stafar af því, að ýms
ir greiddu honum atkvæði til
að mótmæla stefnu stjórnar-
innar.
Flokkurinin hefur nú um 8
milljónir atkvæða, þ.e. nýtur
stuðnings fjórða hvers allra
kosningabærra manna á Ítalíu,
en hann veit ekki hvað hann
á að gera við þessi atkvæði.
(OBSERVER
— öll réttindi áskilin).