Morgunblaðið - 08.09.1965, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLADIÐ
Miðvikudagur 8. sept. 1965
Norður Kaldadal
ÉG ÆTLA ekki að taka þig
með í langferð, lesandi góður.
Við skulum gera ráð fyrir, að
við séum staddir á Þingvöllum
í sólskini á björtum og heiðum
sumardegi. Það er liðið á dag og
kvöldmóða sígur á Bláskóga, yfir
hraun og hrjóstur inn til Skjald
breiðar. Aldrei eru Þingvellir
fegurri en á slíku kveldi. Út-
sýnið til norðurs freistar okkar,
og breytist ekki veður, skulum
við halda á Kaldádal á morg-
un. Það skiptir ekki máli, þótt
nokkuð sé liðið á sumar og kvöld
orðin skuggsæl. Leiðin er ekki
nema 60 km og fær öllum bílum
ef ekið er með gætni. Við för
um alfaraleið inn vellina um
Bolabás og milli hrauns og hlíða
um skógi vaxin holt inn að Hof-
mannaflöt og Meyjasæti, fram
hjá Sandkluftavatni, yfir Trölla-
háls og um Víðiker í Biskups-
brekku, þar sem við nemum stað
ar og minnumst Jóns biskups
Vídalíns, sem andaðist hér síð-
sumars fyrir 245 árum. Á leið-
inni opnast víður fjallafaðmur,
Skjaldbreið og Kvígindisfell hið
næsta, en fjær Þórisjökull,
Geitlandsjökull og Ok. f suð-
vestri eru Botnssúlur og verða
æ tigurlegri eftir því sem okkur
sækist leiðin.
Enn er haldið af stað, og er
nú, skammt til vegamóta. Liggur
önrtur leiðin til vesturs um Uxa
hryggi ofan í Lundarreykjadal,
en hin til norðurs í stefnu á
Kaldadal. Fyrst er komið í
Brunna, grösuga mýrlendislægð
upp af Brunnavatni. Hér var
það, sem Jónas Hallgrímsson lá
úti um nótt endur fyrir löngu,
viðskila við förunauta sína og
farangur, og hér hermir sagan,
að hann hafi ort sitt ódauðlega
ljóð um Skjaldbreið, en hún
blasir við skammt undan í suð-
austri af Brunnahæðum, austan
lægðarinnar.
Norður frá Brunnum er ekið
um grýtta Jægð milli Langáss og
Brunnahæða Þetta er lakasti
kafli leiðarinnar, en landið hækk
ar óðum, og útsýni opnast æ víð ,
ar suður á bóginn og til austurs.
í suðri og suðvestri rísa Tinda- ^
skagi, Ármannsfell, Kvígindis-
fell, Súlur og Hvalfell og vestan
við Langás blikar á Reyðarvatn, I
eitt fiskisælasta fjallavatn lands |
ins. Til austurs og suðausturs
birtast fjöhin að baki Árness-
byggða frá Skjaldbreið að Blá-
felli cg norður til Lambahlíða.
Gróður er orðinn strjáll, aðeins
hlauphagar fyrir sauðfé, og brátt
komum við á efstu grös undir
Kaldadal, Egilsáfanga. Um gróð-
urblett þennan segir alkunn þjóð
saga af Agli nokkrum, sem hafði
þar jafnan náttstað á ferðum
sínum og beitti hestum á blett- '
inn. En þetta voru engjar tröll- j
anna í Fanntófelli, allháum mó-
bergshnúk norðvestan í Oki.
Þótti þeim þessi ágangur að von
! ‘um hinar mestu búsifjar og
drápu einn af hestum Egils
bónda ár fcvert. Endurtók þetta
sig í átján ár, en þá gáfust tröll
in upp, og karl fékk að fara í
j friði með hesta sína eftir það.
I Nú er skammt upp að Kerl-
ingu, en þar er talið að Kaldi-
dalur byrji. Kerlingin er varða
, þeirrar tegundar, sem beina-
j kerlingar nefnast. í vörðuna er
stungið stórgripslegg, og skal sá,
er um veginn fer, ljóða á þá, er
| síðar koma, fyrir munn kerl-
ingar. Varð henni einkum tíð-
rætt um iangsemi og skort á
blíðubrögðum karlmanna:
Kúri eg ein á Kaldadal,
komið þið, piltar góðir.
Bezt þótti að sá sem orti, vissi,
hver næst var væntanlegur, svo
að kerling gæti snúið sér beint
til hans með kvartanir sínar og
óskir. Sjaldan voru beinakerl-
ingarvísur barnavers, því að
gamla konan var ómyrk 1 máli
um vilja sinn og fyrirætlanir.
Enn hafa hagyrðingar gaman
af að kasta fram vísum í nafni
kerlingar, en mjög eru fýsnir
hennar farnar að slævast, enda
færist nú aldur fast á gömlu
konuna.
Hér verðum við að sjálfsögðu
að nema staðar, yrkja beinakerl
ingarbögu og lítast um; í austri
risa Hrúðurkarlar, brattur mó-
begshryggur sunnan undir Þóris
jökli, með fáránlegum hyrnum
og skvompum, hvössum eggjum
og strókum, sorfnum vindum,
vötnum og 3andi, en að baki hans
eru Skessubásar, gróðurlaus
sandskorningur austur með Þór-
isjökli. Útsýn til austurfjalla er
Séð suður yfir Geitlandsaura til Þ órisjökuls
bergsás tengir rætur þeirra. —
Þetta er Þórisdalur eða Áradal
ur, hið „yfirskyggða huldupláss"
þjóðsagnanr.a, kunnugt frá dög
um Grettis sögu, byggð útilegu-
manna og hálftrölla, sem slá
þoku yfir bústaði sína, ef ein-
hverjum skyldi detta í hug að for
vitnast um hagi þeirra og háttu.
Hér í auðnarlegum jökuldal
fann þjóðin þá Sæluvelli, sem
földust henni svo þrálátlega í
mannheimum. Þórsdælir voru
garpar meir.I en annað fólk, að
Þegar komið er upp á háskarðið,
blasir Þórisdalur við, girtur jökl
um á báðar hliðar, naktar mel-
urðir, gnúðar veðrum og jöklum.
Hvergi er stingandi strá, en tvö
lítil og heldur svipill stöðuvötn
með leirugu jökulskólpi eru í dal
botninum. Feitmetisunaður og
matargæði þjóðsagnanna eru hér
víðsfjarri, en þó á Þórisdalur
sína fegurð, tign hrikalegrar
auðnar, hins algera einmana-
leika, sem ekki er einu sinni
rofin af suði í flugu. Brestir í
Á slóðum Ferðafélagsins
að lokast, en í vestri blasa við
heiðalönd Borgfirðinga og sunn
anvert héraðið til Skarðsheiðar.
Áfram er haldið. Landið held-
ur áfram að hækka og eftir
skamma stund er komið upp í há
skarðið milli Oks og Þórisjökuls,
þar sem Kaldidalur verður hæst
ur (727 m). Við ökum melöldu,
sem liggur eftir endilöngum daln
um. Hún heitir Langihryggur og
er forn jökulgarður. Vegurinn er
ágætur. Til hægri handar er Þór
isjökull, brattur og skriðurunn-
inn hið neðra, en með hamra-
belti í brúnum og jökulhvel á
kolli, en lengra fram Geitlands-
jökull ög Prestahnúkur. Á Vinstri
hönd eru aflíðandi hlíðar Oks,
með mjúkum línum og snjódíl-
um á stangli. Jökull er þar ekki
lengur nema í norðurkinninni.
Senn er hjarnkúpa Þórisjökuls
að baki. Verður þá skarð eða
dalur milli stalla Þórisjökuls og
Geitlandsjökuls, en allhár mó-
minnsta kosti síðan dugur forn-
aldar var drepinn úr þjóðinni.
Hestar þeirra voru stólpagripir
og sauðirnir svo bráðfeitir að
slíks voru engin dæmi á byggðu
bóli, enda voru landkostir dals-
ins og veðursæld eftir því.
Væri eg einn sauðurinn í hlíðum,
skyldi eg renna í Áradal,
forða hríðurn, forða mér við
hríðum.
Þarná að baki veruleikans, í
dal umluktum jöklum, voru
draumheimar hungraðrar og
kaldrar þjóðar.
Hér skulum við nema staðar,
stíga út úr bílnum og ganga í
Þórisdal. Það er ekki ýkja löng
leið Farið er af Langahrygg aust
ur melöldur niður í dalbotninn,
þar sem syðstu kvíslar Geitár
renna um flata, gráa sanda. Þær
eru að jafnaði vatnslitlar og
ættu ekki að tálma för okkar.
jöklinum og rísl í læk, sem renn
ur undan fönnum, er hið eina
hljóð. er eyranu berst. En þegar
sólin glampar á jökulbungurnar
til beggja hliða og mildar harð-
neskjudrætti landslagsins, getur
það hvarflað að komumanni, að
þrátt fyrir allt sé þetta sælu-
reitur, friðland frá skarkala
byggðanna.
Senn líður að kveldi, og við
verðum að halda áfram ferð-
inni. Þegar við komum aftur á
veginn og höfum ekið spotta-
korn, opnast útsýni norður af.
Ok er að baki, á hægri hönd eru
Geitlandsjökull, Hádegisfellin,
Hafrafell og Eiríksjökull, fríð-
astur fjalla,' en framundan eru
Geitlandshraun, Strútur og
Tunga, að baki þeirra sér yfir
flatlendar, lágar heiðar, sem
skilja Borgarfjörð- og Húnavatns
sýslu.
Senn fer að halla undan fætL
Áður lá vegurinn um Sláttulág
og Skúlaskeið niður að Lambá,
en nú hefur hann verið færður
austar, niður með Geitá, sem
byltist fram í gljúfrum, þar sem
hún rennur niður með jaðri Geit
landshrauna. Eftir skamma
stund eruin við komin niður i
Húsafellsskóg.
En áður en lengra er haldið
eða slegið tjöldum skulum við
bregða okkur norður fyrir Hvítá
og staðnæmast á ásnum fyrir of-
an bæinn í Kalmanstungu. Óvíða
getur jafn frítt bæjarstæði. Það
er farið að kvölda. Við okkur
blasa skógargeirar fyrir innan
Húsafell og hraunbreiður Geit-
lands, þar sem ár liðast um hálf-
gróið land eða svarta sanda. Að
baki rísa hærri fjöll og loks há-
jöklar. Kvöldsólin bregður dul-
arfullum, brúnleitum bjarma yf
ir sjónarsviðið, litir og línur
renna saman í mjúkláta, tæra
móðu, sem gefa landinu einhvern
óraunveruleikablæ.
Haraldur Sigurðsson.
Þingvallaferð
FÉLAG íslenzkra bifreiðaeig-
enda bauð heimilisfólkinu a
Grund og Minni Grund til Þing-
gleymt. Margir lögðu hönd á
plóginn, líka þeir sem útbjuggu
sælgætispokana- og útbýttu gos-
,,,,.. w
Á Kaldadal. Hádegisfell syðra (t.v.) og Prestahnúkur lengst til hægrL
valla sl. laugardag. Árum saman
hefir F.Í.B. sýnt okkur þá vel-
vild og hlýhug, að bjóða í
skemmtiferð á sumri hverju og
var nú farið til Þingvalla eins
og svo oft áður — en þangað
kemUr enginn of oft.
Veðrið gat ekki verið betra.
Veitingar bornar fram af rausn
og myndarskap, skemmtikraftar
gérstaklega góðir. Guðmundur
J ónsson óperusöngvari söng
nokkur íslenzk lög en undirleik
annaðist Magnús Blöndal Jó-
hannsson tónskáld. Þá skemmtu
tveir ungir menn með gítarleik
og söng, en Hafliði Jónsson
bankagjaldkeri sá um hljófæra-
leik að öðru leyti. Formaður
F.Í.B. Arinbjörn Kolbeinsson
læknir og framkvæmdastjórinn
Magnús Valdimarsson, voru og
með í förinni, en sá síðarnefndi
hafði mestan veg og vanda af
þessu öllu — eins og svo oft
áður. Þá stoal ekki öllum bif-
reiðastjórum og hjálparfólki
drykkjum. Öllu þessu fólki þökk
um við af alhug.
Nýlega var minnzt á ferð I
minnsta blaði landsins „Heimilis-
póstinum", að tími væri komina
til, að halda hátíðlegan dag ell-
innar. Við eigum að sýna ellinni
meiri virðingu og þakklæti ea
hingað til hefir verið gert.
„Dagur ellinnar, dagur minn-
inga og þakklætis verði einnig
á íslandi hátíða og minningar-
dagur. Þá verði þeirra aldur-
hnignu minnzt með þakklæti, og
æskunni bent á, að hún hefur
skyldum að gegna gagnvart eldra
fólkinu, sem öll þjóðin stendur
í þakklæti við“.
Ég minntist á þetta um leið
og ég þakkaði fyrir ferðina og
benti á, að Félag íslenzkra bif-
riðaeigenda hefir þegar verið
brautryðjandi á þessu sviði, sem
mörgu öðru. Laugardagurinn var
dagur ellinnar, að minnsta kosti
hjá þeim, sem voru með í Þing-
vallaíerðinni.
Gisli Sigurbjörnsson.