Morgunblaðið - 09.02.1966, Blaðsíða 15

Miðvrkuáagur 9. fébröar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
15
o
Glenn Gould og
hljóðritanir
i
í

Bókmenntaverðlaun
í Frakklandi 1965
ÞA0 hefur verið heldur
hljótt hér á landi um bók-
menntaverðlaunaveitingar í
Frakklandi sl. ár og kannski
ekki að undra, því flestir
eru hinir verðlaunuðu höf-
undar lítt kunnir hér. Ein-
hverjir hafa þó ef til vill af
því gaman að fregna ögn af
hinum helztu þeirra og skal
því stuttlega skýrt frá því
hverjir hlutu hin merkari
verðlaun ársins 1965.
Goncourt-verðlauniiv, sem
eru líklega frægust þessara
•verðlauna hlaut þessu sinni
Jacques Borel fyrir skáld-
sögu sína „L’Adoration“ (Til-
Ibeiðslan). Bók þessi er fyrsta
iskáldsaga Borels, sem hefur
Iframfæri sitt af enskukennslu
Við menntaskóla í Paris en er
þessutan afkastamikið ljóð-
skáld. Hann er enskumaður
igóður eins og að líkum lætur
©g hefur lagt mikla rækt við
enskar bókmenntir og m.a. ný-
lokið við að þýða á frönsku
Ijóð eftir James Joyee. Þótt
ÍBorel hafi alla tíð fengizt við
Jjóðagerð og ekki skrifað skáld
Sögu fyrr en þessa varð hún
ffyrri til þess en ljóðin að færa
honum bókmenntaverðlaun.
Saga Borels er að miklu leyti
sjálfsævisaga hans og þykir
gædd miklu sálrænu raunsæi.
Jaques Borel
hlaut þá verðlaun bókmennta-
gagnrýnenda en hefur einnig
ritað fleiri bækur sem við ekki
kunnum upp að telja.
★
Tú er ógetið nokkurra bók-
menntaverðlauna annarra, sem
ekki eru eins kunn og er þar
þá fyrst til að taka að einn
þeirra sem komu til greina við
úthlutun Renaudot-verðlaun-
anna, Réné-Victor Pilhes (er
beið lægri hlut fyrir Georges
Perec, sem áður sagði frá) hlaut
í sárabætur Medicis, verðlaunin
1965j Bók Pilhes heitir „La
Rhubarbe“ og er fyrsta bók
hans. Pilhes er maður liðlega
þrítugur og starfar fyrir aug-
lýsingafyrirtæki eitt í París.
Interallié-verðlaunin 1965
hlaut Alain Bosquet fyrir „La
confession mexicaine“ (Mexi-
könsk játning). Bosquet er
fæddur í Odessa, lærður í
Brússel og París, hermaður og
opinber embættismaður og hef
ur m.a. kennt bandarískar bók
Framhald á bls. 19.
Robert Pinget
VIÐ lifum á tímum ört vax-
andi þekkingar og tækni,
sem eins og vænta mátti hef-
ur teygt sig inn á ýmis svið
tónlistar og flutning hennar.
Hin mikla tækni við hljóð-
ritun á síðari árum, hefur
fætt af sér allmarga tónflytj
endur, sem sjaldnar láta til
sín héyra í hljómleikasölum
en áður, en kjósa fremur að
miðla hljóðnemum og upp-
tökutækjum af list sinni.
Kanadiski píanóleikarinn,
Glenn Gould, sem vakti mikla
athygli fyrir rúmum hálfum
áratug, bæði fyrir frábæran
píanóleik og sérvizku, hefur
verið sjaldheyrður í hljóm-
leikasölum heimsborganna á
síðustu árum, en hefur þeim
mun meira leikið inn á hljóm-
plötur. Gould, sem nú er 33
ára gamall, hefur sagt að í
framtíðinni muni hann leika
eins lítið opinberlega og
hann komizt af með. Hann
kveðst munu leika opinfoerlega
annað slagið, en aðeins til að
tónlistarunnendur viti að hann
sé enn á lífi og að þær hljóm-
plötur sem stöðugt komi út
með honum, séu ekki gamlar,
heldur ný uppskera á líðandi
stund.
Gould kveðst eiga auðveldar
með að móta tónhugsanir sín-
ar í upptökusal en í hljóm-
leikahöll, og því telur hann að
ávöxtur vinnu sinnar verði
bezt geymdur á hljómplötum.
Gould er mjög vandvirkur og
gagnrýninn listamaður og þykja
plötur hans frábærar frá tækni
legu sjónarmiði, þó mörgum
Théophraste Renaudot-verð-
launin hreppti í ár ungur þjóð-
ffélagsfræðingur, Georges Per-
ec, fyrir skáldsöguna „Les
Kveinstafir Abrashka Tertz
Georges Perec
Choses“ (Hlutirnir). Þar segir
böfundur frá ungum hjónum í
velferðar- og auðsældarlþjóðfé-
lagi, þar sem fólk verður æ
gleymnara á andleg verðmæti
©g allt það er ekki horfir til
ffjár eða efnalegs ábata á ein-
hvern hátt. Georges Peree
stendur nú á þrítugu og starf-
ar við vísindalegar þjóðfélags-
rannsóknir. Hann hefur samið
margar athyglisverðar skýrslur
um ýmis þjóðfélagsfyrirbæri og
ritað um þau blaðagreinar.
Femina-verðlaunin, þriðju
ffrægustu bókmenntaverðlaun
Frakka, fékk þessu sinni Ro-
bert Pinget, fyrir skáldsöguna
„Quelqu’un" (Einhver). Pinget
er maður löglærður en hefur
lengst af unnið fyrir sér með
blaðamennsku og kennslu.
iHann hefur skrifað mikið fyrir
útvarp og sjónvarp Hann vakti
almenna athygli með bók sinni
„L’inquisitoire“, (Rannsóknar
rétturinn) sem út kom 1963 ag
Kvæði það er hér fer á eftir
í lauslegri þýðingu og endur-
sögn Mbl. birtist í bandaríska
tímaritinu „The New Leader“
17. janúar sl. í formála að
kvæðinu þar segir m.a.:
„Menn hafa velt yfir ýmsu
vöngum í sambandi við rúss-
neska rithöfundinn Abram
Tertz, höfund bókanna „Rétt-
ur er settur“, „Um sósíaliskt
raunsæi", „Furðusögur“ o.fl.
bóka sem ekki hafa átt upp á
paliborðið hjá ráðamönnum í
Sovétríkjunum en hlotið góð-
ar viðtökur á Vesturlöndum
er þeim hefur verið komið
þangað til birtingar eins og
kunnugt er.
Meðal þess sem mestum heila
brotum hefur valdið er heiti
það sem höfundurinn hefur
tekið sér, Abram Tertz. Hafa
menn leitt að því ýmsum get-
um hvert það muni sótt og
hvað það eigi að tákna. Einna
forvitnilegust var sú tilgáta,
að Abram Tertz, væri sögu-
fræg persóna úr einu af ótal-
mörgum þjóðkvæðum eða „und
irheimasöngvum“ Moskvufoorg-
ar. Slíkur skáldskapur nýtur
þar mikilla vinsælda þótt ekki
teljist prenthæfur alla jafna.
Þessi tilgáta reyndist hafa við
rök að styðjast. „The New Lead
er“ tókst að hafa upp á texta
kvæðisins „Kveinstafir Abrash-
ka Tertz“, kvæði sem um margt
er samfoærilegt „The house of
the rising sun“ hjá okkur hér
í Bandaríkjunum og kemur >að
nú hér fyrir sjónir manna í
fyrsta sinni á prenti“.
Bandaríski rithöfundurinn og
skáldið John Updike sneri kvæð
inu á ensku og getur „The New
Leader“ þess að hann sé með
vinsælustu höfundum banda-
rískum í Sovétríkjunum og
segir að þýdd hafi verið eftir
hann á rússnesku bæði smá-
sögur, ljóð og skáldsagan
„Kentárinn“ og eigi Updike sér
nú álitlegan lesendahóp eystra.
f»á er sagt nokkuð frá Andrei
Sinyavsky og Yuli Paniel og
skrifum þeirra og íoks lýsir
„The New I.eader“ þeirri von
sinni að yfirvöldin í Moskvu
fáist til þess að endurskoða af-
stöðu sína til máls þeirra. „Og
okkur er það enn í mun að
aðrir sem eru sama sinnis láti
það í ljós“.
Svo segir í „The New Lead-
er“ og hér kemur þá kvæðið:
Kveinstafir Abrashka Tertz
Rússneskur u n d i r h e i m a s ö n g u r
f Moskvu þekkja allir þau hysknu skötuhjú
hnuplarann Sonku og þjófinn Abraham gamla Tertz.
Hann stelur frá okkur sífellt og safnar í sitt bú,
við snuðrum utan í henni — og látum hann gjalda þess.
Dag einn sýndist Abraham lánið leika við sig,
hann lagðist' út sem hundur og marga rúblu fann
og tárfelldi af fögnuði og fannst hún yndisleg
þessi furðuskitna veröld sem oftast táldrö hann.
Hann keypti þessa gómsætu síld og sjússinn varð
að sjóðandi vínfljóti — og timaræksnið leið
og nikkuna sína hann þandi fyrir fólk sem gekk í garð
og gestirnir slógu strengi og mögnuðu þann seið.
„Á Moldavanka“ var sungið, gamalt ljóð og gott
og gálupislin hún Sonka varð veigunum að bráð,
og niður lagði Abraham sitt ærulaust skott
og ældi sinni sál eins og nú mun verða skráð:
Fjandinn, Sonka, hirði bannsett bruðl þitt allt.
í bæli þinu eru lýs og ég var ein af þeim.
Skálkur sem var orðinn fullur segir falt
þitt frygðarskaut — Þú tælir hvern Rússa með þér licim.
Þetta vita allir og gera gys að mér
og grannarnir mig spotta og finnst það lítil von
mig skuli, Sonka, langa að lúra enn hjá þér
og leggja mína ást við svo bölvaða gleðikvon.
Glenn Gould
finnist söngl hans á plötunum
heldur hvimleitt. Hann er
nefnilaga einn af þeim mörgu
ágætu píanóleikurum, sem
eiga erfitt með að þegja með-
an þeir leika.
Eins og títt er um hina
þekktustu tónflytjendur vorra
tíma; hljómsveitarstjóra jafnt
sem einleikara, þá er það píanó
leikarinn Glenn Gould, sem er'
yfirmaður tæknideildarinnar
þegar hljóðritun á leik hans
fer fram. Gould fárast reynd-
ar ekki yfir söngli eða stun-
um á plötum sínum, en hljóð-
færaleikurinn verður að vera
hnökralaus og hjólmblærinn
„réttur“, áður en hann telur
plötuna boðlega. Þess má geta,
að það hvarflar ekki að Glenn
Gould að leika verk eftir
Bach, Mozart og Beethoven á
sömu slaghörpuna, því að hans
álit krefjazt verk þessara snill-
inga ólíks hljómblæs, og því
henti þeim ólík hljóðfæri.
Hljómplötur Goulds eru
lengi í smíðum hljóðritanir
margar fyrir hvert verk og
er upptökutimi ekki skorinn
við nögl. Um þessar mundir
er hann að leika hinar 48 prel-
udiur og fúgur eftir J. S. Bach
inn fyrir Columbia hljómplötu-
fyrirtækið í Bandaríkjunum
Hann hefur nýlega lokið við
fyrra bindið af Þessum meist-
araverkum og er hljómplötu-
gagnrýni sú sem hingað hef-
ur borizt, mjög lofsamleg
Það er einkum í samfoandi við
rökræna og skíra mótun
Goulds á flóknustu fúgunum,
sem sterkustu lýsingarorðin
hafa verið notuð.
Vel mælt
Með því að endurspegla
mannlífið eða geyma okkur
einstök atvik auðga listimar
líf okkar. Án lista hefðu þjóð-
ir heims enga sál, þá færi ekki
sögum af trúarbrögðum manna
og minningarnar myndu óðara
tínast og fara forgörðum.
Þeir sem loka skilningarvit-
um sínum fyrir því sem listim
ar geta látið í té lifa ekki
nema hálfu lífi, rétt eins og
væru þeir fórnarlömfo ólækn-
andi sjúkdóms, sem ynni þeim
ekki tíma til annars en að
hugsa um sjálfa sig.
Heldur vildi ég vera með
öllu dauður en aðeins hálfur
maður og svo mikla unun hef
ég haft af tilverunni um dag-
ana að ég óska mér einskis
frekar nú en að dauðann beri
brátt að.
Hesketh Pearson, brezkur
leikari og ævisagnaritari, I
ævisögu sinni „Hesketh Pe-
arson by himself“ sem út
kom samkvæmt fyrirmælum
hans að honum látnum —.
í nóvemiber si.