Morgunblaðið - 17.04.1966, Blaðsíða 3

Sunnuðagur 17. apríl 1966
MORGUNBLAÐID
3
Handritamáliö
mestu
málaferli aidarinnar
í Danmörku
' SUNNUDAGINN 10. apríl
birtist mikil grein um hand-
ritamálið í Berlingatíðindum
(„Berl*ngske Tidende", út-
breiddasta dagblaði í Dan-
mörku), sem Ib Eichner-Lar-
sen tók saman. Greinin ber
heitið „Fpr Hándskriftsagen
— dette árhundredes civile
retssag“. Þar eð fróðlegt er
fyrir okkur íslendinga að
fylgjast með því, sem Danir ins- Ljóst er, að stefnan hefur
verið tilibúin fyrirfram, því að
skrifa um handritamálið, birt
ir Morgunblaðið hér kafla úr
greininni og endursegir hluta
hennar.
lfl. apríl, hefjast við Eystri
Landsrétt í Kaupmannahnahöfn
málaferli aldarinnar í Dan-
mörku, — málið sem fjallar um
handrit Árnasafns, um lagalegt
gildi uppkastsins. sem liggur að
baki laganna og samningsins um
afhendingu þessara fornu bóka,
sem danskur vísindamaður
tryggði síðari tóma kynslóðum.
IÞað er 3. deild Eystri lands-
réttar, landsdómararnir Hastrup,
H0yrup og Toft'h0j, sem á fyrsta
stigi málsins munu fjalla um
það og fá það hlutverk að finna
þá leið, sem lögfræðilega er fær
í þessum efnum. Þetta mun
gerast í réttinum dagana 18., 19.,
og 21. aprrl.
Burtséð frá því, hvað afgreiðslu
málið kann að fá hjá Eystri
Landsrétti er fullvist, að því verð
ur skotið til Hæstaréttar sem
fella mun hinn endanlega úr-
skurð.
Árnasafnsnefnd hefur fengið
G.L. Ohristrup, hæstaréttarlög-
mann, til þess að fara með mál
sitt, og það voru ekki tvær
kiukkustundir liðnar frá því, að
iögin um afhendingu handritanna
höfðu verið birt opinberlega, er
stefna á hendur Kennslumála-
ráðuneytinu danska var á leið-
inni trl Eystri landsréttar frá
skrifstofu hæstaréttarlögmanns-
númeri laganna og dagsetningu
hafði verið bætt inn í hana síðar
— er lögibirtingablaðið danska,
„Lovtidende", var komið út.
Með mál kennslumálaráðuneyt
isins fer Poul Sdhmith, hæsta-
réttarlögmaður, sem þegar hef-
ur gert grein fyrir skoðunum
sínum í svari frá 16. ágúst í
fyrra, og með varnarskjali
síðar.
Hér á eftir er málið rakið
samkvæmt þeim skjölum, sem
fyrir réttinum liggja, þannig að
almenningur á þess hér kost að
standa í sömu sporum og mál-
flytjendurnir, er þeir hefja mál-
flutning sinn mánudaginn 18.
apríl.
Stefna Árnasafnsnefndar á hend-
ur kennslumálarálSuneytinu.
„Sem lögfræðingur Árnasafns-
nefndar stefni ég hér með
kennslumálaráðuneytinu til þess
að mæta vegna neðangreinds
máls, en í því mun ég hafa uppi
eftirtaldar kröfur:
Kennslumálaráðuneytið verði
gert skylt að viðurkenna, að lög
nr. 194 frá 26. maí 1966 um
breytingu á skipulagskrá frá 18.
janúar 1760 um dánargjafarsjóð
Árna Magnússonar (Árnasafns-
stofnun) séu, ógild að því leyti,
er tekur til þeirra ákvarðana,
sem gera ráð fyrir skiptingu dán-
argjaíarsjóðs Árna Magnússonar
(Árnasafnsstofnunar) í tvo hluta
þannig að þau. handrit og skjöl
sjóðsins. sem telja má íslenzka
menningareign, verði afhent H!á-
skóla íslands til varðveizlu og
umsjónar, sbr. 1. málsgrein 1.
gr. laganna, og að því er varðar
yfirfærslu samsvarandi hluta af
höfuðstóli sjóðsins til Háskóla
íslands, sbr. 4. málsgr. 3. gr. lag
anna.
Greinargerð:
6. janúar 1730 sömdu Árni
Magnússon, prófessor við Kaup-
mannahafnarháskóla, og kpna
hans erfðaskrá, þar sem kveðið
var á um, hversu fara skyldi með
eigur þær, sem þau mundu láta^;
Sr. Jón Auðuns, démprófastur:
EFINN
Fyrsta guðspjall þessa helgi-
dags segir frá Tómasi. Hann hef-
ur oft verið nefndur efasemda-
maður meðal postulanna, þótt
allir hafi þeir sennilega átt sam-
flot um það, að trúa ekki fyrr
en þeir sáu.
Þegar hinir postularnir segja
Tómasi fagnandi, að þeir hafi
séð Krist upprisinn, kveðst hann
ekki trúa, nema hann fái að
taka á honum og þreifa á sára-
merkjunum. Að viku liðinni eru
þeir aftur saman. Tómas og hin-
ir tíu. Dyrum hafði verið lokað,
en skyndilega stendur Jesús mitt
meðal þeirra. Hann ávarpar Tóm
as og býður honum að þreifa
á sér. Tómas gerir það og yfir-
kominn af fögnuði fleygir hann
sér að fótum Je:|ú.
Nú var efi hans horfinn.
Efinn er hollur og heilbrigð-
ur, þegar hann gerir menn sjá-
andi ok kennir þeim að spyrja.
Hann er sjúkur, þegar hann
blindar menn og lokar fyrir þeim
leiðum að sannleikanum.
Um efasemdir annarra er skyn
samlegast að gera sér ekki títt.
í>ær eru sárastar einmitt vegna
þess, að oft efum við það, sem.
við þráum innst inni og heit-
ast að geta trúað.
Um það er alls ekki að ræða,.»
og er þó stundum sagt, að gáfu-
maðurinn sé efagjarnari en hinn,
sem minna hefir af vitsmunum
þegið. Efinn ber engan veginn
ævinlega vott um skýra eða
skarpa hugsun. Það hefi ég stund
um séð við dánarbeðina. Hneigð
til efasemda liggur fremur á
sviði tilfinninga en vitsmuna.
Hin djúpa þrá og hinn sterki
efi verða oft samferða í manns-
sálunnL Víst hefir Tómas þráð
að mega trúa því, að hinn kross-
festi vinur hans og Drottinn
væri enn á lífi. Fregnirnar voru
að berast honum úr mörgum
áttum, vitnisburður þeirra, sem
sjálfir sögðust hafa séð Krist
upprisinn. Tómas hlustaði á þess
ar sögur og hjartað í honungv
brann, brann eftir að geta trú-
að. En hann gat ekki trúað.
G. L. Christrup, hæstaréttarlögmaður. Hann er á móti afhend
ingu handritanna.
Poul Sohmith, hæstaréttarlögmaður. Hann er með afhendingu
handritanna.
eftir sig. í 4. lið erfðaskrárinnar
er kveðið svo á, að ef prófessor-
inn látist á undan skuli allar
bækur hans og skjöl, bæði prent
uð og skrifuð, ganga til háskól-
ans, en ef hann lifi konu sína,
skuli hann halda bókum sínum
og skjölum óskertum og eftir
dauða hans skuli þau ganga til
háskólans.
í 7. lið erfðaskrárinnar var
ákveðið, að allt, sem væri í eigu
húss þeirra hjóna, að frádregnum
ákveðnum greiðslum, skyldi
renna til sjóðs, sem nota skyldi
í þágu eins eða tveggja stúdenta
frá íslandi. í erfðaskránni er
ennfremur ákveðið að eftirláta
Thomasi Bartholin, jústitsráði,
og Hans Gram, assessor, sem
kunnugt var um óskir arfleið-
endanna, að annast nánari á-
kvarðanir um sjóðinn.
í 8. lið erfðarskrárinnar er
kveðið á um, að með stjórn sjóðs
ins 'skuli fara menn, sem til þess
verði skipaðir af háskólaráði. í
9. lið erfðaskrárinnar eru Bart-
holin, jústitsráð, og Gram,
assessor, skipaðir executores
testamenti, þ.e. framkvæmendur
erfðaskrárinnar * og er þess
sérstaklega getið í þessari ákvörð
un, að nefndir executores testa-
menti skuli hafa fullt vald til
þess að framkvæma breytingar
á ertfðaskránni
Samkvæmt efni erfðaskrárinn
ar stóðu málin þannig, að bæk-
urnar og skjölin skyldu falla í
hlut háskólans og reiðufé skyldi
renna til sjóðsins, sem koma
skyldi einum eða tveimur íslenzk
um stúdentum til góða, en fyrr-
nefndir executores testamenti
gátu vikið frá áfcvörðunum erfða
skrárinnar.
Vegna efnahagslegra skulda-
skipta milli dánarhús prófessors
Um það er talað og prédikað,
að Tómasarsinnum fari fjölgandi,
mönnum, sem geta ekki trúað,
nema þeir fái að taka á. Allt
frá þvi að menn lærðu af Bacon
að spyrja vísindalega um vanda-
málin, hafa þeir ríkari og rík-
ari mæli leitað þekkingar á þeim
sviðum, sem trúnni einni voru
áður ætluð. Þetta hefir komið
hart niður á trúboði kirkjunnar.
Öll hugarstefna vestrænna
manna hnígur meir og meir til
þeirar áttar, að Tómasareðlið
vex, krafan um að iá að sann-
reyna, taka á, þreifá á, til þess
að þora að tijúa. Þetta gildir
ýmsar hliðsy, ódauðleikærúna
ekki sizt.
En þá gerist það ótrúlega, að
trúmenn taka hfúndum saman við
efnishyggjumennina um að gera
leitina að rökum fyrir framhalds
lífi ,leitina að líkum eða sönn-v
unargögnum, tortryggilega á alla
lund.
Þetta er skiljanjegt um efnis-
hyggjumennina. Grundvöllurinn
hryndi undan fótum þeirra, ef
sannazt gæti, að látinn lifir. En
um trúmennina er þessi afstaða
bæði grátleg og skopleg í senn,
Með hverju mætti meistari
kristninnar efasemdum Tómasar
og sigraði þær? Hafa menn
gleymt því? Mætti það ekki
muna?
Hann kom upprisinn til þeirra,
sem efuðust, bæði til Tómasar
og hinna tíu lærisveinanná. Þeir
sjá hann, heyra hann, þeir taka
á honurn. Af því, sem hann sagði
upprisinn, hafa aðeins varðveitzt
örfá orð. En máttugasta trúboðs-
ferðin, sem farin hefír verið á
jörðu, var þessi stutta ferð, þessi
skammvinna dvöl Krists í upp-
risulíkamanum með lœrisveinun-
um.
í ljósi staðreyndanna læknað-
ist efinn, efi Tómasar, efi hinna.
Og meðan kristnin lifði í Ijóm-
anum af þessum dýrðlegu dög-
um, var hún sigrandi sterk.
Á þessu bjargi er kristnin
byggð. Ekki á fornri speki, ekki
á trú, heldur staðreyndum, sem
menn gengu einfaldlega úr
skugga um, að yfir allan efa
voru hafnar.
Menn efa, og efa kannski mest
vegna þess, að hér er svo ósegj an-
lega mikið í húfi, dýrustu vonir.
ins og rentukammersins (fjár- | mannsandans, djörfustu draumar
‘ hans. Þegar þú teflir hið voða-
lega tafl, eins og Torrráður I
helli tiföllkonunnar forðum, tafl-
ið um líf eða dauða, — þá
minnstu þess, að á bjargi stað-
reyndanna byggðu upprisuvott-
arnir, karlar og konur, þá sann-
málaráðuneytisins), varð skipt
ingu búsins ekki lokið fyrr en
1766. Vegna þessa dróst á lang-
inn, að gerð yrði skipulagss'krá
fyrir sjóðinn, og á meðan létust
báðir executores testamenti. Þeir
höfðu þó hvor í sínu lagi samið
uppkast að Skipulagsskrá og færingu, sem kristnin nærist af
sjóðurinn sem slíkur var í reynd enn í dag.
orðinn að veruleika. | Páskar eru liðnir, en láttu sál
Á grundvelli þessara tveggja þína enn á þessum unnudags-
Framhald á bls. 30 _ | morgni laugast í ljósi þeirra.