Morgunblaðið - 16.11.1966, Blaðsíða 21

Miðvikudagur 18. nAv. 1966
MORCU N BLAÐIÐ
21
— Jónas Haralz
Framhald af bls. 32
vöxtur þjóðarframleiðslunnar á
þessum árum hefur verið 5-6%
á ,ári og er það meiri vöxtur en
í nokkru öðru landi innan Efna-
hagssamvinnustofnunar Evrópu,
að undanskildum þróunarlönd-
um við Miðjarðarhaf og Japan,
en mun meiri en í nokkru ná-
lægu landi í Norðurálfu.
Munurinn er enn meiri, ef við
lítum á þjóðartekjurnar. Við-
skiptakjör þjóðarinnar hafa
batnað mikið á þessu tímabili,
verðlag á útflutningsvörum far-
ið hækkandi en lítil breyting orð
ið á verðlagi innfluttra vara. Slík
ur viðskiptakjarabati hefur ekki
fallið neinni nálægri þjóð í Vest
ur Evrópu í skaut.
Þessa auðlegð höfum við notað
til mikillar og almennrar aukn
íngu á neyzlu og fjárfestingu í
landinu, og til að bæta stöðu
okkar út á við, sagði Jónas.
Fjárfestingin hefur aukist mik-
ið og dreifzt á flestar greinar
atvinnulífsins, en þó hefur hún
sérstaklega beinzt að þeim at-
vinnugreinum, þar sem vöxtur
inn hefur verið mikill eins og
t.d. í síldveiðum. Á síðustu árum
hefur vöxtur fjárfestingar ekki
verið svo ýkja mikill í verzlun-
inni en stóra stökkið í henni kom
etrax eftir 1960, þegar fjárfest-
ingarhöft voru afnumin. Opin-
berar framkvæmdir hafa einnig
aukizt mikið á þessu tímabili og
þó sérstaklega hjá bæjar- og
sveitafélögum.
Launaþróunin hefur einnig
orðið á þann veg, að tekjuaukn-
ingu hefur dreifzt almennt með-
al launþega. Tekjur verkamanna,
sjómanna og iðnaðarmanna hafa
fyllilega fylgt eftir aukningu
þjóðartekna og þó ívið betur á
S.l. tveimur árum.
Um stöðuna gagnvart útlönd-
um er það að segja, sagði Jónas,
að við höfum lengi átt í érfið-
leikum með að ná jöfnuði í
greiðsluviðskiptum en á því hef
ur orðið mikil breyting eftir 1960.
Gj aldeyrisforðinn hefur einn-
ig vaxið mikið og náð um 40%
af árlegum innflutningi. Er þetta
yfirleitt talinn eðlilegur gjald-
eyrisforði og er hann forsenda
fyrir því, að 90 af hundraði
innflutningsins er nú frjáls.
Hann er einnig grundvöllur fyr-
ir lánstrausti okkar erlendis.
Á þessu ári hafa orðið miklar
breytingar. Slíkt vaxtarskeið,
sem staðið hefur síðustu 4-5 ár-
in stendur ekki að eilífu, og við
hagfræðingarnir höfum alltaf
verið að búast við því, að þetta
tímabil mundi senn á enda. Nú
er það ljóst, að sá mikli vöxtur,
sem verið hefur á síðustu árum
verður ekki á þessu ári.
Breytingarnar koma aðallega
utan frá, vegna verðlagsþróunar
erlendis á útflutningsafurðum
okkar. Einnig er um nokkrar
breytingar að ræða innanlands,
og þá sérstaklega I sjávarútvegi
sem verkar í sömu átt. Síldveiðar
hafa að vísu haldið áfram að
aukast en þorskveiðar hafa dreg
izt saman.
En verðlagsþróunin erlendis
er þó mikilvægasti þáttur þessa
máls. Verðlag á lýsi og mjöli
hefur lækkað mjög mikið eða
um 20-30%. Á sama tíma hefur
veruleg verðlækkun orðið á
freðfiski i Bandaríkjunum, fyrst
og fremst á þorskblokkum. Rátt
bendir til þess, að breytingar
verði á þessu á næstu vikum og
mánuðum og hefur þessi verð-
lagsþróun þegar leitt til lækk-
unar á síldarverði til skipanna.
Við gerum ráð fyrir að þjóðar
framleiðslan ó þessu ári vaxi um
3—4% en svo virðist sem verð-
fallið muni þurrka út áhrif þess
ara framleiðsluaukningar, þann
ig að um enga aukningu þjóðar-
tekna á þessu ári verði að ræða.
En á þóð er þó rétt að benda að
verðfallið hefur ekki áhrif nema
hluta ársins, annars hefði útkom
an verið verri.
f þessu sambandi er rétt að
vekja athygli á, að við getum
ekki gert ráð fyrir að síldveið-
arnar haldi áfram í jafnmiklum
mæli og verið hefur. Síldveiðun
um hefur verið haldið uppi af
sterkum stofni, sem gengið hefur
á miðin, en líklegt er að eitthvað
fari að draga úr aflanum eftir
næsta ár. Alkunnugt er, að fiski
fræðingar telja, að um ofveiði
sé að ræða á þorskstofninum.
Miklar raforkuframkvæmdir
og bygging álbræðslu mun
verka nokkuð á móti þessu, svo
og ýmsir aðrir vaxtarbroddar,
en við hljótum þó að gera ráð
fyrir, að á næstu árum verði
vöxtur þjóðarframleiðslunnar
hægri, en að undanförnu. En
jafnvel þótt viðskiptakjörin
batni eitthvað, er ólíklegt að
breytingin verði svo mikil að
verðlagið á útflutningsafurðum
okkar nái því, sem það var í
byrjun þessa árs.
Á þessu ári verður líka mikil
breyting á greiðslujöfnuðinum,
þannig að halli myndast. Hins
vegar er ekki líklegt, að það
leiði til minnkandi gjaldeyris-
forða svo teljandi sé, nema þó að
útflutningsbirgðir aukizt að sama
skapi.
Um efnahagsstefnuna undan-
farin ár er það að segja, að það
er mjög erfitt að róða við jafn-
sterka ölduhreyfingu upp á við
og verið hefur hér á landi síð-
ustu órin. Verðhækkanir á út-
flutningsafurðum okkar, góð
veiði og ný tækni hefur allt stuðl
að að þessari miklu ölduhreyf-
ingu, og það þarf sterka stjórn
efnahagsmála og mikinn aga til
þess að standast slíkt. Það hefði
verið skynsamleg stefna, að gróð
inn í þeim atvinnugreinum, sem
sérstöku láni áttu að fagna hefði
verið lagður til hliðar og nýttur
á einn eðan annan hátt, í al-
mannaþarfir, en ekki látinn
valda tekjuaukningu, sem dregið
hefur upp tekjur annarra stétta.
Síldarsjómennirnir okkar hefðu
ekki verið ver settir, ef það hefði
verið gert, en þeir eru nú, því að
verðbólgan hefur tekið af þeim
þann gróða, sem annars hefði
verið ráðstafað með skipulegri
hætti.
Ú tf lutningsat vinnuvegir nir
hafa getað staðið undir þessari
tekjuaukningu vegna verðhækk-
ana erlendis og mikillar fram-
leiðniaukningar. Afkoma frysti-
húsanna hefur verið þokkaleg al
veg fram á síðustu vertíð.
Meðallaunahækkun í 14 lönd-
um Vestur-Evrópu á sl. 5 árum
hefur verið um 8% á ári, en hér
á íslandi hefur þessi launahækk-
un numið um 14—15% á ári á
þessu tímabili og eru þó ekki öll
kurl komin til grafar, þar sem
hjá fyrrnefndu þjóðunum er mið
að við raunverulega greidd laun,
en hjá okkur er miðað við fasta
taxta. Þetta hefur að sjálfsögðu
dregið á eftir sér verðhækkanir.
Verðhækkanir í þessum lönd-
um hafa numið um 4% á ári, en
hér hjá okkur hafa þær numið
um 10—12% á óri. Þessar verð
hækkanir hafa ekki komið fram
á innfluttum vörum heldur á inn
lendri vöru og þjónustu, og eru
landbúnaðarvörur þar veigamest
ar, einnig fiskurinn svo og alls
konar þjónusta.
Allt þetta skapar mikinn
vanda, þegar verðlagsþróunin
snýst við. Við höfum reynt að
framfylgja stefnu okkar 1 efna-
hagsmálum með þrennu móti, í
fyrsta lagi með stefnunni í fjár-
málum hins opinbera, í öðru lagi
í peningamálum og í þriðja lagi í
launamálum. En stefnuna á þess
um þremur sviðum er erfitt að
samræma. Á árunum 1960—1964
var reynt að stjórna efnahagsmál
unum með peninga- og fjármála
pólitík, þar sem þá reyndist ekki
vera grundvöllur fyrir hendi til
skynsamlegra samninga við
verkalýðsfélögin. Sá grundvöll-
ur skapaðist á árinu 1964 með
júnísamkomulaginu. Á hinn bóg
inn skapaði það samkomulag rík
issjóði mikla fjórhagsörðugleika
á árunum 1964—1965.
'Halli hjá ríkissjóði 1964 og
1965 ýtti síðan undir þensluna í
landinu og jók útlánagetu bank
anna og launakröfur. Ráðstafan
ir voru gerðar til þess að binda
enda á þennan greiðsluhalla rík
issjóðs og jafnframt til þess að
takmarka útlánaaukningu bank-
anna.
Stjórn fjármála og peninga-
mála hefur því komizt í betra
horf á þessu ári, eftir að hafa far
ið úr skorðum 1064 og 1965. Þetta
skapar meiri möguleika til þess
að ráða við þann vanda, sem nú
er framundan. En þetta veldur
auðvitað einnig erfiðleikum hjá
þeim, sem á lánum þurfa að
halda. En aðhald á þessu sviði
dugar þó skammt, nema jafn-
framt verði breyting á launa-
þróuninni. Til þess að sú breyt-
ing geti orðið, er nauðsynleg for
senda að breyting verði á verð-
þróuninni, því hér á landi er
mjög mikil tenging á milli verð-
lags og launa, og það er ekki
von til þess að launaþróun geti
verið hófleg nema verðlagsþróun
in breytist.
Þess vegna tók ríkisstjórnin
þann kost að greiða niður verð-
hækkanir á landbúnaðarvöru og
hefur síðan haldið niðurgreiðsl-
um áfram með það fyrir augum
að vísitala framfærslukostnaðar
hækki ekki frá því sem hún var
1. ágúst sl. Óhætt er að fullyrða,
að það er forsenda fyrir skyn-
samiegum launasamningum að
verðlag haldist óbreytt.
Þetta verðstöðvunartímabil er
einnig nauðsynleg forsenda þess,
að við getum áttað okkur á hin-
um breyttu aðstæðum, sem skap
azt hafa vegna verðfalls á út-
flutningsafurðum okkar.
Að lokum sagðist Jónas vilja
ieggja áherzlu á þá breytingu,
sem orðið hefði á þessu ári.
Vaxtarskeiði undanfarinna ára
sé lokið, og því skynsamlegri ráð
stafanir sem við gerum til þess
að mæta þeim breytingum, sem
nú eru gengnar í garð, því fyrr
eru líkur á því, að vöxturinn
geti hafizt á ný. Skilyrðin til þess
eru að ýmsu leyti hagstæðari en
áður. Staðan út á við er betri,
við höfum betri tök á fjármálum
og peningamálum en áður, og
framfarir hafa orðið í samning-
um um launamál. En aðlögunin
að breyttum aðstæðum muni ó-
hjákvæmilega skapa erfiðleika
fyrir atvinnuvegina í landinu og
nauðsyn á strangara aðhaldi en
verið hefur. Þess vegna er þýð-
ingarmikið, að víðtækur skilning
ur sé fyrir hendi á viðhorfunum
í efnahagsmálum.
Hart deilt á Moro
á ítalska þinginu
Róm, 11. nóvember — NTB
FORSÆTISRÁÐHERRA Ítalíu,
Aldo Moro, viðurkenndi í dag,
að yfirvöld hefðu ef til vill get-
að gert fleiri ráðstafanir til þess
að afstýra afleiðingum flóða, í
likingu við þau, sem orðið hafa
á Italíu að undanförnu. Um 100
manns munu hafa látið lifið í
þeim.
Moro tók tii máls á þingi, eftir
að stjórnarandstöðumenn höfðu
gagnrýnt rikisstjórnina fyrir
vanrækslu.
„Það er ekki satt, það er ekki
satt“, hrópuðu fulltrúar komm-
únista á þingi, en Moro sagði,
að stjórn landsins gerði nú allt,
Miklar hafnarframkvæmd-
ir í Neskaupstað
í fyrra var byrjað á smíði
nýrrar dráttarbrautar hér og í
maí í vor var aftur hafizt handa
með áframhald. Sleði brautarinar
sem smiðaður var í Póllandi er
nú allur kominn, og búið að
koma honum fyrir. Komu 3
Pólverjar í haust og hafa þeir
stjórnað uppsetningu sleðans, þó
er aðeins eftir smávegis við sam
setningu hans. Það sem nú er
eftir af byggingu brautarinnar
cru undirstöður undir brautar
teinana, sem ganga eiga út í
sjó, það verk er að mestu unnið
af köfurum, og þykir ekki rétt,
þar sem svo er áliðið haust, að
vinna það verk nú . Verður þvi
strax hafizt handa aftur í vor og
reynt að ljúka því verki eins
iljótt og hægt er, svo hægt verði
að nota brautina næsta sumar,
getur hún tekið skip upp, ailt
að 500 tonnum að stærð.
Vélaverkstæðið hér hyggst
reisa stóra skemmu og mun þcr
vcrða plötusmiði í sambandi við
viðgerðir á skipum og þá ef til
vill nýsmíði. Mjög er aðkallandi
að dráttarbrautin hér verði sem
fyrst tilbúin, þar sem engin
braut er nú nógu stór á Austur
l&ndi til að taka hina stóru
síldarbáta upp. Ef dráttarbraut
væri hér fyrir hendi gætu síld-
veiðibátar notað landlegur og
farið í botnhreinsun og annað.
Um hina væntanlegu nýju höfn
er það að segja að í sumar var
byrjað að graía og byrjað a
varnargarði, síðan var horfið frá
greftrinum, en tekið til við að
keyra stórgrýti ; þennan varnar
garð og er nú svo 1 omið, að
eftir nokkra daga verður hann
orðinn 160 m. langur og mun
loka væntanlegri höfn, sem síðar
verður grafinn inn í landið fyrir
botni fjarðarins (í svonefndri
Ormstaðarhjáleigu). Við þennan
garð verðui- 150 m. viðlegukant-
ur úr stálþili, og verður stálið
rekið niður innan á garðinn,
sem verður 40 m. breiður. Grafið
verður svo 400 m. inn í landið
frá þesum varr.ar„arði og 120
m. breitt og er ráðgert að reka
nrður stálþil og mun þá fást
viðlegupláss innan hafnarinnar
sem nemur um 1 km.
f mestum hluta hafnarinnar
mun verða um 6 m. dýpi, en
við varnargarðinn um 7 m. dýpi
(miðað við stórstraumsfjöru). í
þesari höfn er áætlað að geti
legið um 80—100 skip, af þeirri
stærð, sem nú er mest af á síld
veiðum, og að auki 2 meðalstór
flutningaskip. í haust verður þó
aðeins lokið við varnargarðinn,
en seinna í vetur mun byrjað á
að reka niður stálþilið, sem þeg
ar er komiú á staðinn, og síðar
verður haldið áfram af krafti,
eins og peningar leyfa, og næsta
sumar er væntanlegt hingað hið
n>ja dæluskip vitamáHstjornar
innar, sem mun dæla upp úr
hinu nýja hafnarstæði.
Ef þessi höfn kemst upp, mun
hún bæta úr brýnni þörf báta-
flotans hér fyrir Austurlandi,
því það viðlegupláss sem nú er
alltof lítið, og gífurleg þrengsli
eru oft hér í höfninni, svo til
stórvandræða horfir . A haustin
er mjög óróasamt hér í höfn-
inni þar sem úthafsaldan á greið
an gang inn fjörðinn. Hafnar-
málin eru því mál málanna hér,
óg ekkert einkamál Norðfirð-
inga, og munu allir sjómenn sem
hingað koma, og þeir eru margir
fagna því, er þesum áfanga \erð
ur náð.
Undanfarin ár hafa komið
hingað 5—600 flutningaskip og
togarar og þar að auki síldveiði
bát&r, sem munu hafa haft um
2000 viðkomur hér yfir síldveiði
tímann. Á þessu sést hve knýj-
andi þörf er á góðri höfn hér
og bættri aðstöðu fyrir hinn
mikla .ílota, sem hingað leitar
árlega.
Á sl. 2 árum hafa verið fluttar
út afurðir frá Neskaupstað sem
r.ema 30 þúsundum smálestum
árJega og inn hafa verið l’luttar
vörur um 15000 smálestir á ári.
Aðeins frá Síldarverksmiðjunni
hér þarf að afskipa um 1100 t.
af mjöli á viku hverri, ef allt
á að ganga eðlilega.
V itarrálaskrifstof an sér um
allar framkvæmdir á dráttar-
draulinni og höfninni. en verk-
stjórar eru við dráttarbrautina
Solvi Friðriksson, en við ' öfn-
ina Skúli Jónsson, en hafnar-
stjóri Ragnar Sigurðsson.
Asgeir.
sem í hennar valdi stæði, til
þess að létta þjáningar og bæta
tjón þeirra 120.000 manna,
kvenna og barna, sem harðast
hafa orðið úti í náttúruhamför-
unum. Ekki hefur enn tekizt að
fá yfirlit yfir allt tjónið.
„Ég neita því ekki afdráttar-
laust“, sagði Moro, „að ekki
hefði ef til vill verið hægt að
gera meira en gert hefur verið
til að afstýra afleiðingum flóða,
m.a. með því að reisa fleiri varn
argarða, og grafa síkisskurði.
Hins vegar hefur nú tekizt að
gera nauðsynlegar ráðstafanir’*.
Enn er fólk víða bágstatt á
Ítalíu, og unnið er enn að björg
unarstörfum. Þá fer nú fram
fjöldabólusetning, því að yfir-
völd hafa óttazt mjög, að
óhreinkun á drykkjarvatni og
skemmdir á matvælum geti vald
ið farsóttum.
Luigi Mariotti, heilb.-igðis-
málaráðherra, upp'ýsti í dag, að
ekki hefði orðið vart við tauga-
veiki, en þá veÍKi hafa menr>
óttazt mest.
Tízkusýning-
a: nsr í Flórens
í janúar
Róm, Flórens, 15. nóv. AP.
• Tískuteiknarar og fatafram-
leiðendur í Róm og Flórens hafa
ákveðið að halda tízkusýningar
í Flórens í janúar eins og
ákveðið hafði verið og tilkynnt,
áður en flóðin herjuðu borgina á
dögunum.
Ljóst er að vísu, að um 90%
gistihúsa í borginni hafa orðið
fyrir skemmdum, en búizt er við
að unnt verði að lagfæra þau
svo, að hægt verði að hýsa þá
800-1000 kaupendur, sem búizt
er við að sæki sýningarnar.
Hótelið Pitti, þar sem sýningarn-
ar átti að halda slapp alveg við
skemmdir af völdum flóðanna.
Sýningarnar í Flórens standa
yfir dagana 13.-16. janúar en þá
hefjast tízkusýningar í Róma-
borg og standa til 21. janúar.
Schannongs minnisvarðar
Biðjið um ókeypis verðskrá
0. Farimagsgade 42
Kþbenhavn 0.