Morgunblaðið - 25.11.1966, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 25. nóv. 1966

mm
Eric Ambler:
Kvíðvænlegt feriaíag
— Hann hætti ofsnemma að
spila, sagði José. — En hafðu
engar áhyggjur. Ég á eftir að
ganga betur frá honum.
— Kannski er hann búinn að
ganga frá þér?
— Kannski er hann góður
spilamaður? skaut Graham inn
í kurteislega.
José leit á hann, önugur á
svipinn. — Hyað ætlið þér svo
sem vitið um það?
— Ekkert, svaraði Graham
kuldalega. — Ekki veit ég nema
þér sjálfur séuð bara lélegur
spilamaður.
— Yður langar kannski í slag?
— Það held ég ekki. Mér leið-
ist öll spilamennska.
José glotti. Jú, ég skil. Þér
hafið kannski annað betra fyrir
stafni. Hann saug tennurnar.
— Þegar hann er í vondu
skapi, útskýrði Josette, — getur
hann ekki verið kurteis. Þá er
ekkert við hann að fást. Honum
er alveg sama, hvað fólk hugsar.
José setti á sig stút og varð
sætur á svipinn. „Honum er
sama, hvað aðrir hugsa“, endur-
tók hann með háðslegri kven-
rödd. En svo komst andlitið á
honum aftur í eðlilegar stelling-
ar. — Já, skyldi mér ekki vera
sama, hvað fólk hugsar? spurði
hann.
— Þú gerir þig bara hlægileg-
an, sagði Josette.
— Ef fólkið þolir mig ekki,
getur það farið fram á kamar,
sagði José og var hinn herská-
asti.
— Það væri vel sioppið, sagði
Graham.
Josette skríkti. José gretti sig.
— Ég skil ekki, hvað þér eruð að
fara, sagði hann.
Graham sá ekki neinn hag í
því að fara að útskýra það nán-
ar. Hann lét eins og hann sæi
ekki José og sagði á ensku. —
Ég ætlaði að fara að fá mér eitt
glas? Eruð þér með í því?
Hún var eitthvað efablandinn
á svipinn. — Ætlið þér að bjóða
José upp á glas líka?
— Þarf ég þess?
— Ég losna ekki við hann.
— José honfði á þau með
fjandsemissvip. —- Það er ekki
klóklegt að móðga mig, sagði
hann.
— Það er enginn að móðga þig,
asninn þinn. Herrann hérna er
að bjóða okkur upp á glas. Lang
ar þig ekki í eitthvað að drekka?
Hann ropaði. — Mér er svo
sem sama, með hverjum ég
drekk ef ég get skroppið burt
af þessu andstyggðar þilfari.
— Hann er svo kurteis, sagði
Josette.
Þau höfðu lokið úr glösunum
þegar bumban var barin til há-
degisverðar. Graham fann fljót-
lega, að það hafði verið skyn-
samlegt af honum að lofa spurn
ingunni um framkomu sína við
Haller að svara sér sjálfri. Því
að það var „Haller“, sem kon>
þegar barið var, Haller, sem
heilsaði Graham, eins og ekkert
hefði í skorizt og tók þegar að
þylja heila romsu um An, hinn
súmeriska guð himinsins. Að-
eins einu sinni gaf hann til
kynna, að afstaða þeirra
Grahams, hvors til annars hefði
tekið nokkrum breytingum.
Skömmu eftir að hann hóf ræðu
sína, kom Banat, og settist við
borðið. Möller þagnaði og leit
yfir borðið til hans. Banat
starði á móti, ólundarlega.
Möller sneri sér einbeittlega að
Graham.
— Hr. Mavrodopoulos e'r eins
og hann hafi orðið fyrir ein-
hverjum ' vonbrigðum, sagði
hann, — rétt eins og honum
hafi verið sagt, að hann megi
ekki gera eitthvað, sem hann
langar mikið til að gera. Finnst
yður það ekki, hr. Graham? Það
væri gaman að vita, hvort nokk-
ur alvara verður úr þessúm von
brigðum hans?
Graham leit upp frá diskinum
og mætti augnatillitinu, sem
stóð á honum. Það var enginn
vafi á spurningunni, sem skein
út úr ljósbláu augunum. Hann
vissi, að Banat var líka að horfa
á hann. Hann sagði hægt og sett
lega: — Það væri ekki nema
ánægja að láta hr. Mavrodop-
oulos verða fyrir vonbrigðum.
Möller brosti og brosið náði
alla leið til augnanna. — Já,
það væri það. En látum oss nú
sjá. Hvað var ég að segja?
ó, já ...........................
tefionaráWæðln breytasf sffell* I HTum
og aiunztrum. t)*> *œðu» tízkan hverjl)
<lnnL
BU Dreytist (ð etRT, vðruvðndtm verk-
Lengra varð talið ekki og
Graham hélt áfram að matast,
vel vitandi, að eitt vandamál
dagsins, að minnsta kosti, var
leyst. Hann þyrfti ekki að fara
til Möllers að fyrra bragði —
Möller mundi koma sjálfur.
En Möller fór sér sýnilega
hægt að því. Eftirmiddagurinn
ætlaði aldrei að líða. Kuwetli
hafði sagt, að þeir tveir skyldu
alls ekki tala neitt saman, og
Graham þótti ráðlegast að bera
fyrir sig höfuðverk, þegar Mat-
his stakk upp á að koma í bridge.
Þessi neitun hans orkaði sniðug-
lega á Frakkann. Hann var eitt-
hvað einkennilega tregur og óró-
legur við að taka afsökunina til
greina, og leit út eins og hann
hefði ætlað að fara að segja eitt-
hvað áríðandi, en séð sig um
hönd. Það var þessi óróleiki í
svip hans, sem Graham hafði
orðið var fyrr um morguninn. En
Graham hætti fljótt að hugsa
um það, þar eð hann hafði ekki
teljandi áhuga á þeim Matishjón
um.
Möller, Banat og Josette höfðu
gengið til káeta sinna, þegar
eftir mat. Frú Beronelli hafði
látið til leiðast að gerast fjórði
maður með Matishjónunum og
Kuwetli, og virtist skemmta sér
vel. Sonur hennar sat hjá þeim,
með afbrýðissemi í svipnum.
Graham sneri sér að tímaritun-
um í örvæntingu sinni. En þegar
klukkan var að verða fimm, var
eins og spilafélagið leystist upp,
og til þess að sleppa við að tala
við Kuwetli, fór Graham út á
37
þilfar.
Sólin skein, sem lítt hafði
gætt frá því daginn áður, stafaði
nú rauðum geislum gegn um
skýin, sem voru tekin að þynn-
ast, rétt uppi yfir sjónhringn-
um. Til austurs var ströndin,
sem hafði rétt orðið eygð um
morguninn, hulin í blýgráum
þokubakka, og ijósin í borginni
voru tekin að blika. Skýin voru
á hraðri ferð, rétt eins og storm-
ur væri að nálgast og þungir
regndropar féllu á ská niður á
þilfarið. Hann hörfaði í skjól fyr
ir regninu og fann þá, að Mathis
stóð við hliðina á honum. Frakk
inn kinkaði kolli.
— Jæja, var gaman að spila?
spurði Graham.
— Já, mjög sæmilegt. Við frú
Beronelli töpuðum. Hún hefur
afskaplega mikinn áhuga, en
spilar ekki að sama skapi vel.
— Svo að þið hafið þá ekki
misst annað en áhugann við
mína fjarveru.
Mathis brosti, eins og ofurlítið
órólegur. — Ég vona, að yður
sé batnaður höfuðverkurinn.
— Já, ég er miklu skárri,
þakka yður fyrir. #,
Nú var farið að rigna fyrir
alvöru. Mathis starði, skugga-
legur á svipinn út í myrkrið,
sem var að koma yfir. — Hunda-
veður! sagði hann.
— Já.
Svo varð þögn, en þá sagði
Matis allt í einu: Ég var hrædd-
ur um, að þér vilduð ekki spila
við okkur. Og það skyldi ég
ekkert lá yður, ef satt væri. í
morgun voruð þér svo almenni-
legur að afsaka þetta við okk-
ur. En það var nú ég, sem hefði
átt að beiðast afsökunar.
Hann leit ekki á Graham. —
Ég er alveg viss um ........ fór
Graham að tauta, en Matíhis hélt
áfram, eins og hann væri að
tala yið mávana, sem flögruðu
kring um skipið. — Ég man ekki
alltaf eftir því, sagði hann,
gremjulega, — það, sem sum-
um þykir skemmtilegt, hundleið-
ist öðrum. Konan mín hefur
vanið mig á að leggja ofmikið
upp úr krafti orðanna.
— Ég ér hræddur um, að ég
skilji ekki .....
Matíhis leit til hliðar og setti
upp skakkt bros. — Þér þekkið
orðið encotilloné?
— Ne;
— Jæja, væna mín. í dag er Júlli litli orðinn alveg klár á símann.
— Maður, sem er á valdi kon-
unnar sinnar er encotillonné?
— Já, við köllum það, að hann
hafi konuríki.
— Já, einmitt. Honum var ber
sýnilega alveg sama um, hvað
þetta væri kallað á öðrum
tungumálum. — Ég verð að
segja yður skrítlu um það. Einu
sinni var ég sjálfur svona í vas-
anum hjá konunni. Já, heldur
betur! Eruð þér hissa á því?
— Já, það er ég. Graham sá,
að maðurinn ætlaði að fara að
segja einhverja hetjusögu af
sjálfum sér, og gerðist forvit-
inn.
— Konan mín var býsna skap-
mikil hér áður fyrr, og það er hún
enn, held ég, en nú verð ég bara
ekki var við það. En fyrstu tíu
árin af hjónabandinu okkar, var
það hræðilegt. Ég var með ofur-
litla verzlun. Tímarnir voru
erfiðir og ég fór á hausinn. Það
var ekki mér að kenna, en hún
hélt því alltaf fram, að svo væri.
Er konan yður geðvond?
— Nei, hún er afskaplega
skapgóð.
— Þér eruð heppinn. Árum
saman lifði ég þannig í eymd.
En svo gerði ég uppgötvun. Það
var einhver sósíalistafundur _ í
borginni og þangað fór ég. Ég
var konungssinni, skiljið þér.
Fjölskyldan mín átti ekkert til,
en hún átti fínt nafn, sem hún
hefði gjarna viljað geta notað,
án þess að nágrannarnir gerðu
gys að því._ Ég var af þessari
fjölskyldu. Ég fór á þennan fund
af því að ég var forvitinn. Ræðu-
maðurinn var góður og hann
talaði um Briey. Þetta vakti
áhuga minn, af því að ég hafði
verið við Verdun. Viku seinna
vorum við með einhverjum
kunningja í kaffihúsi og þar end
urtók ég það, sem ég hafði heyrt.
Konan mín hló, eitthvað ein-
kennilega. En þá, þegar ég kom
’heim, gerði ég þessa merkilegu
uppgötvun. Ég fann, að konan
mín var snobb og heimskari en
ég hafði haldið hana vera. Hún
sagði, að ég hefði auðmýkt sig
með því að halda þessu fram
rétt eins og ég tryði því. Allir
hennar vinir væri virðingarvert
fólk, og ég mætti ekki tala eins
og ég væri verkamaður. Hún fór
að grenja og um leið vissi ég,
að nú var ég orðinn frjáls mað-
ur. Ég hafði vopn í höndum, sem
ég gat notað gegn henni. Og ég
notaði það. Ef hún ætlaði að fara
í taugarnar á mér, var ég á svip-
stundu orðinn sósíalisti. Ég pre-
dikaði um afnám gróðans og
fjölskyldunnar yfir hausamót-
unum á þessum smákrömurum
og konum þeirra, sem voru
helztu kunningjar hennar. Ég
keypti bækur og flugrit til þess
að gera röksemdirnar mínar enn
þá meira drepandi. Og konan
mín varð þæg eins og lamb. Hún
fór að búa til matinn, sem mér
þótti beztur, til þess að ég skyldi
ekki gera henni skömm til.
Hann þagnaði.
— Þér eigið þá við, að þér
meinið ekkert með öllu þessu,
sem þér hafið verið að segja um
Briey og bankastarfið og auð-
valdið? sagði Graham.
Mathis brosti ofurlítið. — Það
er nú einmitt skrítlan, sem ég
var að segja yður frá. Um nokk-
urt skeið var ég frjáls maður
og gat skipað konunni minni fyr
ir, og mér var farið að þykja
vænt um hana. Ég var forstjóri i
stórri verksmiðju. En svo dundi
ógæfan yfir. Ég komst að því,
að ég var farinn að trúa þessu,
sem ég hafði verið að halda
fram. Bækurnar, sem ég las
sýndu mér, að ég hafði fundið
sannleikann. Ég sem var fæddur
konungssinni, gerðist nú sósíal-
isti af sannfæringu. Og, sem
verra var, ég varð einskonar
sósíalista-píslarvottur. Það koia
verkfall í verksmiðjunni og ég,
forstjórinn, studdi verkfalls-
mennina. Ég var í engu félagi.
Vitanlega! Og pví var ég rek-
inn. Það var nlægilegt! Hann
yppti öxlum. Svo að hér er ég.
Ég er orðinn maður heima hjá
mér, en verð að gjalda þess með
því að vera leiðindaseggur utan
heimilisins. Skrítið, finnst yður
ekki?
Graham brosti. Hann var kom
inn að þeirri niðurstöðu, að
hann kynni bara vel við Mathis.
Hann sagði: — Víst væri það
skrítið, ef það væri allskostar
satt. En ég get fullvissað yður
um, að það var ekki af hræðsiu
við leiðindi, að ég hlustaði ekki
á yður i gærkvöldi.
— Þér eruð mjög kurteis,
sagði Mathis, eins og í vafa,
— en ..........
— Nei, hér var ekki um neina
kurteisi að ræða. Þér skiljið, að
ég vinn fyrix vopnasmiðju, og
því hef ég haft mikinn áhuga á
því, sem þér hafið verið að
segja. Og um sumt er ég alveg
á sama máli og þér.
Nú varð svipbreyting á Frakk
anum. Hann roðnaði, en svolítið
ánægjubros lék um varir hans,
og nú sá Graham í fyrsta sina
svipinn á honum mýkjast ofur-
lítið. — Um hvaða atriði eruð
þér ekki sammála? spurði hann,
með ákafa.
Á þeirri stundu var Graham
það ljóst, að hvað svo sem hefði
annað komið fyrir hann þarna
um borð, hafði hann nú eignazí
einn vin.
Þeir voru enn í rökræðum,
þegar Josette kom út á þilfar-
ið. Mathis neyddist til að gera
hlé á ræðu sinni til þess að sýna
henni skylduga kurteisi .
— Madame!