Morgunblaðið - 04.02.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1067.
15
MJÓLKURUMBÚÐIR
Rætt við nokkra aðila um málið
sinni vöru á markaðinn eins og
hver framleiðandi verður að
sjálfsögðu ávallt að gera og
vitna ég þar til sænskrar greinar
um mjólkurumbúðir, sem nýlega
er útkomin í Svenska Mairtidn-
ingen“.
Og Stefán Björnsson heldur
áfram:
„Við höfum gert okkur far
um að fylgjast náið með þessum
málum hjá nágrönnum okkar,
Norðurlandabúum. Á þessu ári
hef ég farið í heimsókn til allra
Norðurlandanna í þessu skyni
meðal annars. I>að veldur því
ekki hvað sizt, að við snúum okk
ur til Norðurlandanna, að sér-
fræðingar okkar í mjólkur-
vinnslu eru menntaðir þar og
við höfum því á undanförnum
árum leitast við að ganga í takt
við þessa nágranna okkar.
Nú hafa hins vegar komið hér
á markaðinn amerískar umbúð-
ir, svonefndar Scbolle-umtoúðÍT
UNDANFARIÐ hafa talsverðar
umræður . orðið um mjólkurum-
búðir fyrir neytendur hér í 'höf-
uðborginni svo og fyrir skip og
«g aðrar stærri neytendur, sem
þurfa að fá mjólkina í stærri
umbúðum.
I>að skal nefnt, að skip Eim-
skipafélagisins t.d. tóku eftir
föngum mjólkina norður á Akur-
eyri og mjólk hefur verið flutt i
brúsum norðan af Húsavík þegar
hægt hefði verið að flytja hana
þaðan i 10 lítra kössum. Nú er
hins vegar svo komið, að skipin
geta fengið hér i Reykjavík
mjólk í 2S lítra kössum .
Fréttamaður blaðsins Ihefur
kannað þessi mál nokkuð að und
anförnu meðal annars haft sam-
band við forstjóra Mjólkursam-
sölunanr, Stefán Björnsson, og
mjólkurbústjóra úti á landi, fyrst
og fremst þá, sem nýlega hafa
gerbreytt umbúðakerfi sínu og
hlotið af því góða reynislu. >á
höfum við snúið okkur til fyrir-
tækisins Pappírsvörur h.f., sem
hefir umboð fyrir og afgreiðir,
í samvinnu við Kassagerð Reykja
víkur, þær umbúðir, sem hér á
Iandi eru nú vinsælastar en sem
höfuðborgarbúar hafa ekki
fengið tækifæri til að kynnast
nema af afspurn norðan úr landi
og með ærinni fyriúhöfn við að
flytja mjólk í þessum um'búðum
að norðan.
Við skulum byrja á því, að
fara á fund forstjóra Mjólkur-
samsölunnar í Reykjavík og
spyrja hann fregna um málið og
ekki hvað sízt um það, hvað því
veldur, að Reykvíkingar geta
ekki fengið mjólkina í samskon-
ar umbúðum og Akureyringar og
Húsvíkingar að minnsta kosti
jafnhliða þeim umbúðum, sem
fyrir eru.
Forstjóri Mjólkursamsölunnar,
Stefán Björnsson, svo og tveir
af stjórnarmönnum fyrirtækisins
þeir Sigurgrímur Jónsson í Holti
í Flóa stjórnarformaður og Ólaf-
ur Bjarnason í Brautarholti á | og verið notaðar allmikið norð
gaumgæfilegrar athugunar. f
því sambandi er ekki einungis
um umbúðirnar að ræða og verð
ið á þeim, heldur eru dýrar vél-
ar til að áfylla þessar umbúðir
og því er ekki hægt að skipta
fyrirvaralaust og henda því sem
fyrir er“.
Stefán skýrir nú frá því, að
stóru umbúðirnar eða kassarnir
séu fengnir frá fyrirtækinu
Pappírsvörur h.f eða dóttur-
fyrirtæki Kassagerðarinnar, en
við bendum á i leiðinni, að um
fleiri aðila i Bandaríkjunum sé
að ræða, sem framleiða sams-
konar umbúðir svo viðskipti við
umboðsmenn Sðholle hér á landi
séu ekki nauðsynleg.
„Við viljum þrautreyna þetta
mál við hið íslenzka um'boðs-
fyrirtæki og athuga hvort við fá-
um raunhæft verðtilboð á um-
búðum og hvort við fáum keypt
áfyllingatækin, sem við höfum
ekki getað fengið til þessa. >ag-
Kjalarnesi sýndu fréttamanni
framkvæmdir þær, sem nú er
nnnið að 1 Mjóikursamsölunni.
Var byrjað á því að fara í sj'álfa
mjólkurvinnslustöðina. >ar er
nú verið að framkvæma gagn-
gerar breytingar, sem meðal
annars eru gerðar til þess að
hægt sé að setja á markaðinn
nýjar mjólkurumbúðir. Verið er
að flytja gerilsneyðingartæki af
neðri hæð stöðvarinnar upp á
hina efri og á efri hæðinni er
jafnframt verið að koma fyrir
fjórum geymslutönkum, sem
taka 25.000 lítra hver.
„>essu fylgir talsverð röskun",
sagði Stefán Björnsson, „á sama
tíma og stöðugt þarf að vinna
að mjólkinni og dreiifingu henn-
ar í stöðinni. >etta veldur því,
að ekki er hægt á sama tíma að
auka fjölbreytni umbúðanna".
Síðan segir Stefán Björnsson:
„Fyrir áratugi eða svo var
vandamálið við umbúðir um
mjólk sáraiítið, þá var flaskan
ríkjandi og leitast var við að
hafa hana alls staðar eins og var
því hægurinn hjá að nota hana
í hvaða mjólkurbúi sem var og
neytandinn gat framvísað henni
hvar sem var og fengið aðra
samskonar áfyllta í staðinn. Nú
er hins vegar svo komið, að um-
búðamálið eitt er orðið heil vís-
indagrein, þar sem forsvarsmenn
menn mjólkurstöðVánna verða
að kunna skil á að minnsta
kosti tuttugu tegundum umbúða
og öllum efnum í þær svo og vél-
um til framleiðslu þeirra og
áfyllingar á þær. Auk þess sem
þeir á sama tíma verða að
hugsa um fjárhagslegu hlið máls
ins og að koma sem mestu af
ur á Akureyri. >að sem fyrst og
fremst veldur þvi, að við höfum
ekki tekið þær fram yfir eða
samhliða hyrnunum, sem við
höfum fyrir, er að þær eru mun
dýrari umbúðir. Efnið í hyrnuna
kostar í dag 58,4 aura um hvern
líter en 10 lítra kassaumbúðirn-
ar 99,9 aura um hvern líter.
Við byrjuðum að fylla á kassa
fyrir Bandaríkjaher hér í júní-
mánuði 1965 og þá á 25 lítra
kassa og þá kostaði kassinn kr.
5.30, en þeir hafa hækkað síðan
og voru nú í nóvember komnir
upp í kr. 8.03 og hefur því hækk-
unin orðið um 51,85%. Á sama
tíma hefir engin hækkun orðið á
hyrnunum".
Við bendum Stefáni nú á, að
hann og forsvarsmenn Mjólkur-
samsölunnar hafi í októtoer 1965
á blaðamannafundi boðið nýjar
umbúðir fyrir mjólk hér í höfuð-
staðnum, svonefndar 1 líters
kantaða pakka og áttu þeir að
koma á markaðinn á árinu 1966.
Stefán svaraði svo:
„Breyting sú, sem nú fer
fram stendur meðal annars í sam
bandi við hinar nýju umbúðir.
Gera má ráð fyrir að vélar fyrir
hinar nýju umbúðir komi nú
upp úr áramótunum, og þá verða
fáanlegar umbúðir 2ja lítra af
gerðinni Tetra-Rex nákvæmlega
sambærilegar bandarísku um-
búðunum Pure-Pak, en verð á
þeim umbúðum mun ekki endan-
lega liggja fyrir fyrr en í þann
mund er notkun þeirra hefst“.
Við spyrjum hvað valdi þvi,
að ekki er hægt að fá kassana hér
eins og á Akureyri og á Húsavík.
„Við teljum að ekki sé hægt
að skipta u-m umtoúðir án mjög
ar það er fengið, teljum við ekk-
ert því til fyrirstöðu að hefjast
fljotlega handa ,um sölu á þess-
um umbúðum til skipa, matsölu-
staða, sjúkraihús og stærri mötu-
neyta eða yfirleitt annarra
þeirra, sem nú verða að nota
brúsamjólk".
Stefán upplýsti, að öll sú
mjólk, sem notuð er hér í Reykja
vík væri flutt hingað ógeril-
sneydd. Meðal annars hetfði hún
verið flutt norðan úr landi, bæði
frá Akureyri og Hiúsavík. í þvi
sambandi hefði komið í ljós, að
ein mjólkursendingin frá Akur-
eyri hefði ekki staðizt rannsókn
heilbrigðiseítirlitsins hér.
Við beindum þeirri spurningu
til Stefáns, hvort ekki væri ger-
legt, að fá kassana flutta að
norðan svo og, að Mjólkurbú
Flóaimanna gerilsneyddi sína
mjólk meðan endurskipulagning-
in fer fram hjá Mjólkursamsöl-
unni hér og fyllti hana á kassa
og flytti þannig hingað til
Reykjavíkur.
Stefán taldi enga ástæðu til
þessa, enda truflaði það heildar-
dreifingarkerfi Mjólkursamsöl-
unnar.
Við bendum á, að stærri um-
búðir, t.d. 10 lítra gætu orðið til
þess valdandi, að heimflutningur
mjólkur yrði nú mögulegar, þar
sem stór hluti heimila þyrfti þá
ekki heimflutning mjólkur nema
einu sinni til tvisvar í viku.
„Ég tel, að 2ja lítra umbúðirn-
ar séu jafnhæfar til heimsend-
inga ef til hennar kemur“, sagði
Stefán að lokum.
Niðurstaða þessa samtals við
forsvarsmenn Mjólkursamsöl-
unnar er því sú, að við fáum 2ja
þessar mundir og þeir, sem
þurfa stærri umbúðir fá mjólk-
ina í kössum enda er sem fyrr
segir nú komið á daginn, að skip
í millilandasiglingum geta feng-
ið mjólkina í 25 lítra kössum.
Blaðið hefur einnig snúið sér
til þeirra tveggja mjólkurbú-
stjóra, sem nú þegar hafa feng-
ið reynslu af notkun kassanna,
sem umbúðir fyrir almenna neyt
endur, þeirra Haraldar Gísla-
sonar mjólkursamlagsstjóra á
Höúsavík og Vernharðar Sveins-
sonar mjólkurbústjóra á Akur-
eyri. Haraldur sagði, að fyrir
nokkru hefði verið tekin upp sá
háttur á Húsavík, að setja mjólk-
ina í kassa á sama hátt og gert
væri á Akureyri. Væri þar um
að ræða 10 lítra kassa. Hann
kvað þetta mjög vinsælt þar á
.staðnum og líkaði vel við þessar
umbúðir.
„Hér á Húsavfk flytjum við
mjólkina heim til fólks í þessum
kössum án sérstaks endurgjalds"
sagði Haraldur.
Mjólkursamlagið á Akureyri
hhefur nú um all langt skeið haft
kassamjólk til sölu. >ess má geta
til fróðleiks, að Jónas Kristjáns-
son þáverandi forstjóri Mjólk-
ursamlagsins er sá fyrsti og hans
fyrirtæki hér í Evrópu, til að
taka upp þetta nýja pökkunar-
kerfi á mjólk. Nú er hins vegar
svo komið, að umbúðir þessar
ryðja sér mjög til rúms í Evr-
ópu og hafa verið reyndar þar
með ágætis árangri. Vernharð-
ur Sveinsson forstjóri Mjólkur-
samlagsins á Akureyri sagði svo
við blaðið:
„>essar umbúðir hafa reynzt
ágætlega og eru mijög vinsælar.
Við pökkum í 10 lítra kassa
eins og á Húsavík en Mjólkur'
samlagið sjálft sér ekki um heim
sendingu mjólkurinnar, hins veg
ar ökum við mjólkinni í kjör-
búðirnir í bænum, en þær senda
hana svo aftur heim til neytenda
með öðrum vörum, en kjörbúð
irnar taka sérstakt vöruflutninga
gjald fyrir 'heimsendingu. Við
erum nú með um 40-50% af
neyzlumjólk þeirri, sem við send
um frá okkur í þessum kössum
og þá er meðtalin mjólk sú, sem
fer til Siglufjarðar og sem skipin
taka, en það er talsvert mikið
magn. Hins vegar er aðal salan
í þessari kassamjólk hjá neytend
unum hér í bænurn". Að lokum
sagði Vemharður að Mjólkur-
samlagið flytti enga kassamjólk
til Reykjavíkur, hins vegar ef
um flutning kassamjólkur suður
væri að ræða, væri hún keypt xi
bifreiðastjórum sjálfum í verzl-
ununum og þeir færu síðan með
hana eða öðrum elnstklingum í
bænum, sem síðan sendu hana
suður. Um það atriði kvaðst
hann ekki geta neitt sagt.
lítra kantaðar umtoúðir nú um I áfyllingar.
Síðasti aðilinn, sem við ræðum
við um þetta mál að þessu sinni
er Gylfi Hinriksson, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins
Pappírsvörur h.f Við spurðumst
fyrir hjá honum um margnefnd-
ar kassaumbúðir og báðum hann
um almennar upplýsingar um
þær.
Gylfi sagði, að notkun á þess-
um kassaumbúðum væri nú orð-
in mjög útbreidd í Bandaríkjun-
um og færi stöðugt vaxandi.
Einnig virtist svo sem samfara
notkun þeirra ykist mjólkur-
neyzla þeirra neytenda, sem þess
ar umbúðir fengju. Sannaði það
bæði gæði umbúðanna og það,
að þær halda mjólkinni alger-
lega óskemmdri svo og það hag-
ræði, að hafa alknikið magn
mjólkur fyrirliggjandi heima
hjá sér ylli þvi, að notkunin yrði
meiri. >á spurðum við Gylfa,
um verð á vélum og aðrar upp-
lýsingar um vélasamstæður til
„Vélar þær, sem hér eru 1 not-
kun“, sagði Gylfi, ,geta fyllt allt
frá 6 til 25 lítra kassa og kosta
175.000.00 krónur til notenda.
En þær gera hins vegar ekkert
annað en fylla mjólkina í hina
tilgreindu plastpoka sem síðan
eru settir í kassa. Með þeim áfyll
ingarútbúnaði, sem nú er á vél-
unum hér afkasta þær. 'hver fyr-
ir sig, 2.250 lítrum á klst., en sé
fenginn sjálfvirkur átfyllingar-
haus, sem kostar að auki um
60.000.00 kr. aukast afköstin um
30-35% og létta verkið að mun".
Og Gylfi heldur áifram:
.Fullsjálfvirk vél til áfylling-
ar, þar sem aðeins þarf einn
mann við starfið og afköstin eru
um 7.200 lítrar á klst, eða sam-
svarandi því, sem tvær hyrnu-
vélar afkasta kostar hingað kom
in 874.000.00. krór.ur eða eins og
vel búinn vörubíll i dag. Vélin
skilar þá 10 lítra kössunum fyllt-
um og fullfrágengnum til afhend
ingar til neytenda og þess er
vert að geta að ekki þarf að
greiða nein einkaleyfisgjöld fyr-
ir þessar umbúðir eins og þarf
að gera fyrir hverja einstaka
hyrnu, sem notuð er ekki þarf
heldur að greiða vélaleigu, eins
og þarf að gera aí hyrnuvélun-
um“.
Við spyrjum Gylfa nú um verð
mismuninn á hyrnunum og
Scholle umbúðunum.
„Ég vil geta þess", sagði
Gylfi, „að með bréfi dagsettu 10.
nóvember 1966 til sölustjóra
Mjólkursamsölunr.ar er fast til-
boð gert varðandi umbúðirnar,
poka og kassa og annað tilheyr-
andi. >ar kemur fram, að í 25
lítra umbúðum er kostnaður pr.
líter 71.2 aurar og í 10 lítra um-
búðum 86,44 aurar pr. líter. >á
er að vísu eftir að reikna út lím-
börnin til að loka kössunum, en
verð þeirra er að sjálfsögðu
hverfandi lítið. Ég vil láta þess
getið, að sá samantourður, sem
þér hafið eftir forstjóra Mjól'k-
ursamsölunnar á verði kassaum-
búðanna og hyrnanna er ekki
raunhæfur, því hann virðist
segja frá verði kassaumbúðanna
að vinnslukostnaði öllum með-
reiknuðum, en getur aðeins um
verð á hyrnuefninu eins og það
kemur til Mjólkursamsölunnar í
rúllum. Er þá eftir að reikna
allan vinnslukostnað og einka-
leyfisgjöld greidd af hverri
hyrnu og áfyllingarvélum. Fyrir
rúmum tveim árum lét forstjóri
Mjólkursamsölunnar þess getið I
blaðaviðtölum, að væntanlegar
væru á markaðinn ferkantaðar
eins líters mjólkurumtoúðir
(Brik) frá Tetra-Pak og mundi
þá umboðakostnaðurinn hækka
um að minnsta kosti 25 aura per
líter.
>ess má einnig geta að greidd
eru hærri aðflutningsgjöld af
plastpokum þeim, sem notaðir
eru í kassaumbúðirnar en af
hyrnuefninu, en atf því er 16%
tollur, en af plastpokunum 20%
tollur".
Við spyrum hvaða verðbreyt-
ing hafi orðið á umbúðunum frá
því að byrjað var að nota þær.
„Frá því að byrjað var að selja
þessar umtoúðir í júní 1965 hefur
heildarhækkun á umbúðunum
öllum meðtalið kassi, poki og til-
heyrandi orðið 7,7% eða frá kr.
16.51 í kr. 17.30. Á þessu tíma-
bili hefur farið fram endurbót
á krönum þeim, sem voru á pol'
unum, en þá voru lausir kran-
ar, sem þurfti að hreinsa áður ea
þeir voru settir á nýjan kassa
Nú er hins vegar áfastur krani
á hverjum poka, þannig að hann
notast aðeins einu sinni. >á er
þess einnig að geta, að endurbæt-
ur hafa farið fram á efninu, sem
notað er í 25 lítra kassana, þar
sem það er nú bæði mun sterk-
ara en hið eldra efni og auk
þess vætuvarið".
Við spyrjum nú hvað valdi
því, að Mjólkursamsalan hafi
ekki fengið keypta þá áfylling-
arvél, sem hún hefur í notkun.
„Upptoaflega ætluðum við að
selja vélina eins og við gerðum
til Akureyrar og Selfloss (vélin,
sem á Selfoss fór, er nú komin
til Húsavíkur). Mjólkursamsalan
vildi þá ekki festa kaup á vél-
inni, en til að kanna notagildi
Framhald á bls. 20