Morgunblaðið - 11.03.1967, Blaðsíða 16

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garfj^r Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
1
>
t
EFLUMÞAÐ, SEM VEL
HEFUR GEFIZT
¥>jarnd Benediktsson, for-
** sætisráðherra, flutti gagn
merka ræðu á Allþingi s.i.
fimmtudag um utanríkismál,
þar sem hann rakti annars
vegar tváskinnung komTnnin-
iBta í utanríkis- og öryggis-
málum íslenzku þjóðarinnar
aíðustu áratugi og lagði hins
vegar álherzlu á, að íslend-
imgar aettu að láta alþjóða-
mál til srn taka, en að AÚð
hefðum fyrst og f remst mögu
Leika á þvtí að hafa áhrif á
stórveldin með því að gæta
þess sjálfir í atihöfnum okk-
ar, að 'koma þannig fram að
virða alþjóðalög og rétt og
ha'fa í þeim efnum fagurt for-
dæmi fyrir þeim, sem stærri
eru.
Kommúnistar hafa lengi
haidið því fram, að hlutleysi
væri bezta vörn íslendinga í
viðsj’álum heimi, en forsæt-
isráðherra vakti athygli á
þvtí, að það voru einmitt
feommúnistar sjálfir, sem
inanna fyrstir töldu að hlut-
leysi væri úrelt með öllu. En
þegar á árunum 1936 og 1937
taldi Einar Oigeirsson nauð-
synlegt, að íslendingar næðu
samningum við lönd eins og
Frakkland, Bandaríkin og
Norðurlönd til þess að
tryggja sjálfstæði landsins. í
blaðagrein hinn 1. desember
1938 sagði Einar Olgeirsson
m.a.: „Því er það, að íslenzka
þjóðin verður og að tryggja
sér, ef nokkur kostur er á, að
eriend ríki, sem styrkur er að
og standa rouou við skuld-
bindingar sínar, tækju einnig
álbyrgð á sjálfstæði íslands
og verðu það ef á það yrði
tóðist." í ljósi þessara um-
mæla verður tal kommúnista
nú um hlutleysi annarlegt.
Þá benti forsætisráðherra
enaifremur á, að kommúnist-
ar tóku sjálfir ábyrgð á dvöl
varnarliðsins hér á landi,
þegar þeir voru í vinstri
stjórnin-ni 1956—1958. Og það
var ekki fyir en aðfararnótt
3. desember 1958, þegar fyrir
íá, að vinstri stjórnin mundi
hrökklast frá völdum, að
fcommúnistar mönnuðu sig
upp í að gera samþykkt um,
að það skyldi ákveðið síðar
hvenær Alþýðubandalagið
gerði það að fráfararatriði,
hvort staðið yrði við loforð-
m um brottför ega
'TÞkkl. Ennfremur hefur það
fcomið fram í yfiirlýsingu mál
avara kommúnista, síðustu
vifcur, að þeir eru ekki reiðu-
búnir. til þess að gera brott-
för hersins að skilyrði fyrir
þátttöku í ríkisstjórn. í Ijósi
þessara staðreynda verður
all'ur áróður kommúnista um
brottför varn'arliðsins vægast
sagt harla léttvægur fund
inn.
Bjarni Benediktsson benti
á það í ræðu sinni, að ein af
orsökunum fyrir beimsstyrj-
öldinni síðari hefði einmitt
verið sú, að lýðræðisþjóðirn-
air á millistríðsárunum höfðu
ekfei framsýni og dug til þess
að koma á fót varnarbanda-
lagi, eins og þær gerðu með
stofnun Atlantshafsbanda-
iagsins, en vöntun á sllífeu
bandalagi gerði Hitler kleift
að komast til valda í Þýzka-
landi og semja síðan við
Stalin um að hleypa heims-
styrjöldinni síðari af stað.
Síðan sagði fórsætisráðherra:
„Það er einmitt til að forðast
samskonar ógæfu, sem lýð-
ræðisþjóðirnar og þar með
íslendingar eru nú bundnar
í bandadag til þess að vernda
friðinn. Með þeim árangri,
sem 'ljós er, að það hefur tek-
izt að friða þennan heims-
hluta gegn þeirri ágengni,
sem var haldið uppi allt 'þang
að til Atlan'tshafsbandalagið
var sett á stofn, sem hefur
komið á meiri friði og betri
horfum en nofekru simni áður.
Og svarið við því og afleiðing
in af því er ekki að hverfa
frá þvtí, sem vel hefur gefizt,
heldur 'halda því áfram. Með
því segi ég ekki, hvernig
'koma eigi fyrir vörnum ís-
lands í eimstökum atriðum,
það er mál, sem verður að
skoðast hverju sinni eftir því
sem íslenzkir hagsmunir
segja ti'l um, en ekki eftir því,
sem útlendir hagsmunir segja
til um.“
Bjarni Benediktsson gerði
ennfremur að umtalsefni þátt
íslendinga á alþjóðavettvangi
og sagði um það mál: „Við
íslendingar eigum að láta
allþjóðamál ti'l okkar ta'ka.
Við eigum að reyna að hafa
áhrif á stórveldin eftir því
sem við getum, en það er
fyrst og fremst von til þess,
ef við sjálfir gerum okkur
grein fyrir eigin skyldu, ef
við bregðumst henni ekki og
við gætum þess sjálfir í okk-
ar athöfnum að koma þannig
fram að virða aliþjóðalög og
rétt og hafa í þeim efnum
fagurt fordæmi fyrir þeim,
sem stærri
RITHÖFUNDA
SJÓÐUR
ÍSLANDS
ITíkisstjórnin hefur nú lagt
*• fram á Alþingi lagafrum-
varp um greiðslur til höf-
Minjasafn Sjaljapins í Moskvu?
Dætur hans segjast ekki munu
selja þangað muni hans
í Moskvu eru nú uppi ráða
Serðir um að koma á fót safni
til minningar um hinn heims
kunna rússneska óperusöngv-
ara, Fjodor Sjaljapin. Hann
fluttist frá Rússlandi árið
1922 og var þar lengi siðan
litið á hann sem föðurlands-
svikara, eða allt að því, vegna
þess, að hann vildi ekki starfa
fyrir hið mikla sæluríki
kommúnismans. Nú líta Sov-
étmenn hann öðrum augum
og hefur listamaður, að nafni
Pavel Korin, barizt fyrir því
um hríð, að komið verið upp
minningasafni Sjaljapins og
þangað keyptir frá löndum
þeim, er söngvarinn dvaldist
í seinni hluta ævinnar, mun-
ir, er hann átti. Eru þar verð
mætir búningar úr ýmsum
óperum, leiksviðsteikningar,
málverk og þá ekki sízt bréf
frá ýmsum stórmennum rúss
neskrar menningar, svo sem
Gorki, Rimski-Korsakoff og
og Raohmaninoff, sem hann
hélt alltaf hréfasambandi við.
Nýlega hittust í París tvær
dætur Sjaljapins, yngsta dótt
is hans, Dassia, gift Schouval
off, sem nú er búsett í Banda
ríkjunum og fósturdóttir hans,
Stella de Limur, greifafrú, en
hún býr nú í hinu gamla húsi
Sjaljapins við Avenue d'Eyl-
ean í París. Þar ræddu þær
við blaðamenn fyrir skömmu
og upplýstu að þeim hefði ekk
ert verið tilkynnt um fyrir-
ætlanir um safnstofnunina og
ekki kæmi til mála af þeirra
hálfu, að þangað yrðu seldir
munir, og ekkert annað en
ljósprentanir eða ljósmyndir
af bréfum, teikningum og bún
ingum.
Greifafrúin sagði meðal ann
ars frá því, að hún hefði ný-
lega lánað rússnesku blaði
ljósmyndir frá upptöku kvik-
myndarinnar „Don Quichote",
þar sem faðir hennar söng
aðalhlutverkið og hefði mynd
unum verið skilað aftur, svo
sem um var samið. Þær væru
nú geymdar ásamt öðrum
Sjaljapin-munum fjölskyld-
unnar. Þær systurnar, sem
báðar eru eindregnir and-
kommúnistar, voru að því
spurðar, hvort þær mundu
hugsanlega arfleiða rússneskt
Sjaljapin safn að minjum um
föður þeirra. Því kváðust þær
ekki geta svarað að svo
stöddu, þær hefðu aldrei um
það hugsaði. Þær vildu heldur
ekkert um það segja, hvað
hróðir þeirra mundi gera varð
andi safnið, ef úr stofnun þess
yrði. Elzti Sjaljapin-bróðir-
inn, Boris, er listmálari og
starfar sem slíkur hjá viku-
blaðinu Time í Bandaríkjun-
um. Hann erfði mestan ihluta
búningasafns Sjaljapins, sem
er afar mikils virði. „Okkur
vitanlega hefur hann ekki gef
ið neitt eða selt til Rússanna“,
sögðu systurneu-, og bættu við,
að búningarnir væru geysi-
lega mikils virði, því að fað-
ir þeirra hefði vandað mjög
til saifns síns.
Sjaljapin var alltaf mjög
nákvæmur í búningavali fyr-
ir hlutverk sín og sögðu þær
systurnar eftirfarandi sögu
sem dæmi um það: „Eitt sinn
átti pabbi að syngja í eftir-
lætisóperu sinni, „Boris
Godunov", í óperunni í Monte
Carlo, Hann hafði pantað á-
kveðna tegund af kniplinga-
skyrtu til þess að syngja I en
af einhverjum ástæðum tókst
ekki að útvega rétta tegund
skyrtu, heldur var honum
fengin skyrta úr ódýru efni
með illa gerðum kniplingum.
Pabbi varð fokreiður og
sagði „Non, non, je ne ohante
pas — nei, nei, ég syng ekki.
— Hann var þrábeðinn að
skipta um skoðun, jafnvel
leikhússtjórinn sjálfur, Serge
Gainsbourg, kraup á kné fyr-
ir framan hann og grátbað
hann að syngja — en allt kom
fyrir ekki.
Þegar pabbi kom inn í bún
ingsherbergi sitt eftir orða-
sennuna reyndi þjónninn
hans, sem fylgdi honum allt-
af, hvert sem hann fór, einn
ig að telja honum hughvarf:
„Þú verður að syngja, Fjodor
Ivanovioh.“, sagði hann. Við
það missti pabbi stjórn á sér
og bjó sig til að gefa þjón-
inum vel útilátið kjaftshögg.
En þjónninn vissi á hverju
hann átti von á og beygði
sig í tæka tíð svo, að hnef-
inn lenti í veggnum með
miklu braki. Við þetta var
pabba svo brugðið, að öll reiði
fauk úr honum á svipstundu,
— hann varð hinn rólégasti
og auðvitað söng hann um
kvöldið, eins og ekkert hefði
í skorizt".
Til vinstri: Dassia Schouvaloff yngsta dóttir Sjaljapins og
til hægri stjúpdóttir hans greifafrú Stella de Lomur
unda vegna útlána bóka
iþeirra úr al'menningsibóka-
söfnum, en fram til þessa
'hafa rithöfundar ekki fengið
greiðs^urjvrir útjáfi
sinum í sMkum söfnum.
Samkvæmt frumvarpi
þessu verður stofnaður Rit-
höfundasjóður íslands og
skulu tekjur hans vera 10%
álag á árlega fjárveitingu á
fj'árlögum til rekstar bæjar-,
héraðs- og sveitabófeasafna
og 10% álag á lógmarksfram-
lög bæjar-, sveitar- og sýslu-
sjóða til sömu safna. Sjóð-
stjórnin útihlutar 60% af tiekj-
um sjóðsins ti'l íslenzkra eig-
enda höfundaréttar, miðað
við eintak-afjö^. áí- wÓlClím
þeirra í almennin.gsbókasöfn-
um, samkv. skýrslum safn-
anna, en 40% fceknan'na leggj-
ast í sérstakan sjóð, sem verði
meða'l annars varið til bók-
menntaverðla'una, starf-
styrkja til ri'tihöfunda o.fl.
Miðað við árið 1967 mundiu
greiðslur til sjóðsins nema
tæpri 1 mil'ljón króna, frá
ríkissjóði kr. 400 þúsund og
frá bæjar-, sveitar- og sýsiu-
sjóðum rúmlega 500 þús.
Ástæða er til að fagna þvtí
að héfur ieklð^
frumkvæði í að leiðrétfca iþað
misrétti, sem verið hefur í
iþessum efnum. Það er full-
komið réttlætismiál og eðli-
legt í alla staði að ritihöfund-
ar fái 'greidda þóknun fyrir
ihöfundarétit að bókum, sem
lánaðar eru út í almemnings-
bókasöfnum. Þessu stijórnar-
frumvarpi mun væntianlega
aHmennt fagnað af ritihöfund-
um enda flá þeir með þvú tbeið-
réttingu «101« sinna.