Morgunblaðið - 11.03.1967, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR II. MARZ 1967.
23
FYRIRTÆKI OG ÞJÓÐARBÚSKAPUR
í UMSJA
ÞORIS EINARSSONAR
Greiðslujöfnuðurinn 1966
FYRIR skömrnu skýröi dr. Jó-
hannes Nordal, seðla'bankastjóri,
frá bráðabirgðamiðstöðum um
greiðslujöfnuðinn árið 1966. Eru
helztu niðurstöðutölur dregnar
hér saman og sýnidar í meðfylgj
andi límiriti ásamt tölum fyrir
1965 til samanburðar.
Skýrslum um greiðslujöfnuð-
inn við útlönd er ætlað að sýna
heildarviðskipti þjóðarbúsins við
wmiheiminn á ákveðnu tímabili.
Er greiðslujafnaðaryfirlitinu hér
skipt í þrjá aðal'þætti: vöruskipti
(inn- og útfluttar vörur), greiðsl
ur fyrir þjónustu, sem oft eru
kallaðar duldar greiðslur og svo
fj'ái magnshreyfingar, þar með
talið gjafafé.
Vöruskiptajöfnuffurinn reynd-
lst óhagstæður um 250 millj. kr.
árið 1966 en hafði verið hagstæð
ur um 219 millj. kr. árið áður.
Þessi ólhagstæða þróun stafar af
trvennu. Verðfall á útflutnings-
afurðum leiddi til þess, að heild
arverðmæti útflutningsfram-
leiðslunnar varð um 2% minna
árið 1966 en árið 1985. Samt sem
áður jókst verðmæti útflutningá
ins um tæp 8% miðað við undan
farandi ár og er skýringin sú, að
gengið var á birgðir útflutnings-
afurða.
Innflutningur á árinu 1966
jókst um 16%. Að nokkru leyti
er skýringin, að auknar peninga
tekjur innanlands — ekki sízt
frá sjávarútvegi — hafa leitt til
aukinnar eftirspurnar eftir inn-
fluttum vörum en einnig ber
þess að geta, að um 780 millj.
kr. var varið á árinu til inn-
flutnings skipa og flugvéla og
fjárfestingarvara til Búrfells-
virkjunar.
i
Þjónustujöfnuffurinn (duldar
tekjur og gjöld) virðist hafa orð
ið öhagstæður um 100 millj. kr.
Helztu liðir eru þar flutningar,
tryggingar, vaxtagreiðslur, við-
skipti við varnarliðið, vinnulaun
útlendinga, nárnskostnaður og
ferðagjaldeyrir. Ýmsir gjaldaliða
hafa farið vaxandi jafnframt því
sem tekjuliðir s.s. vegna varnar-
liðsins, hafa farið hlutfallslega
minnkandi. Heildarupphæðir
duldra tekna og gjalda árið 1966
liggja ekki enn endanlega fyrir
og eru áætlaðar af undirrituðum.
Viðskiptajöfnuður, heildarnið-
urstaða vöruskiptajafnaðar og
þjónustujafnaðar, er mælikvarði
á heildarafkomu þjóðarbúsins
gagnvart útlöndum. Reyndist
hann vera óhagstæður urn 350
millj. kr. á sl. ári — og hefur
þjóðin því ráðstafað þeirri upp-
framleiðslunni nam.
Árið 1965 var þessu öfugt far-
ið. Vöruskiptajöfnuðurinn var
þá hagstæður og ráðstafaði þjóð
in því um 214 millj. kr. minna
en þjóðarframleiðslu nam á því
ári. Koma hér skýrt í ljós
hæð umfram það sem þjóðar-
19 65
hinar breyttu efnaihagsaðstæður,
sem urðu á árinu 1966.
Upplýsingar um heildartölur
fjái magnsjafnaðar eru enn ekki
nógu glöggar en ljóst er, að mis-
munur á innstreymi fjármagns
(aðallega lán og gjafafé) og út-
streymi (aðallega afborganir af
lánum) nemur svipðari upphæð
og viðskiptajöfnuður eða 353
millj’. kr. Munar þar mestu um
lán til langs tíma, bæði vegna
skipa- og flugvélakaupa og virkj
unarframkvæmda.
Munur á viðskiptajöfnuði og
fjármagnsjöfnuði er bætt gjald-
eyrisstaffa að upphæð 3 millj.
kr.
Reyndist nettó gjaldeyriseign
bankanna í árslok 1966 vera um
1915 millj. kr. en í árslok 1963
var hún 1912 millj. kr. Er þetta
í fyrsta skipti síðan 1959, að
gjaldeyrisforði þjóðarinnar hef-
ur ekki aukizt að ráði.
Þ.E.
19 6 6
Innflutn.
5,340 m.kr.
Dulin gjöld
(v/ þjónustu)
2.788 m.kr.
Bætt gjald-
eyris staða
319 m.kr.
Útflutn.
5.559 m.kr.
Innflutn.
6.300 m.kr.
Duldar tekjur
(v/ þjónustu)
2.783 m.kr.
Hagst. viðsk..
jöfnuður
214 m.kr.
Fjármagns-
jöfnuður
105 m.kr.
Útflutn.
6.050 m.kr^
Dulin gjöld
3.200 m. kr.
Óhagst.
viðsk. jöfn.N.
350 m.kr. I
Bætt gjald-
eyrisstaða
3 m.kr.
Duldar tekjur
3.100 m.kr. •
Fjármagns^
jöfnuöur /
353 m. kr.
Þróun iðnaðarframleiðs!
árið 1966
Skyrtufram
leiðsla til
Portúgal
í „NORGES Handels og Sjö-
fartstidende“ er viðtal við fram-
kvæmdarstjóra norsks fyrirtæk-
k í fataiðnaði, „Erling Volds
konfeksjonsíabrikker“ í tilefni
þess að fyrirtækið hefur gert
samning við portúgalskt fyrir-
tæki um að það saumi fyrir hið
norska fyrirtæki 60.000 skyrtur
á árinu 1967. Segir blaðið hér
um nýmæli að ræða, því fram að
þessu hafi ýmis fyrirtæki í fata-
iðnaði á Norðurlöndum byggt
upp sín eigin fyrirtæki í Portú-
gal. Orðrétt segir framkvæmda-
stjórinn: „Samningurinn við
London (Associated Press).
UM 18 brezkir vísindaáhuga-
menn halda í sumar til íslands
til að kanna hraunmyndanir og
skyldleika hraunsins viff yfirborff
tunglsins. Einnig munu þeir gera
minniháttar athuganir á íshettu
Hofsjökuls.
Þátttakendur f ferðinnl eru á
aldrinum 17—25 ára, og er veð-
urfræðingurinn John Marsh far-
arstjóri. Fer hópurinn fró Leith
í Skotlandi hinn 10. júlí. Leið-
angurinn er farinn á vegum
stjarnfræðifélagsins Croydon
Astronomical Society, sem er að-
ili að heildarsamtökunum Junior
Astronomical Society, er hefur
1.250 félagsmenn í Bretlandi.
Einn þátttakenda, Ian Ridpath,
sem er 19 ára, sagði að farið
hefði verið fram á stuðning Kon-
unglega landfræðifél. brezka.
„Tilgangur okkar er að safna
»em flestum steinasýnishovnum,
aðallega hrauni“. sagði Ridpath.
portúgalska fyrirtækið miðar
fyrst og fremst að því að mæta
samkeppninni, ekki við önnur
noisk fyrirtæki, heldur við fram
leiðendur frá Norðurlöndum,
sem byggja upp fyrirtæki í
Portúgal til þess að, heyja síðan
samkeppni á norðurlandamark-
aðnum. Gróft reiknað nema laun
í Portúgal aðeins tíunda hluta
þeirra launa, sem við greiðum
í Noregi.“
(Úr fslenzkum iðnaði).
London, NTB — Noregur og
Bretland eru í öllum megin-
atriðum sammála um afvopn-
unarmál og fyrirhugað bann
við frekari útbreiðslu kjarn-
orkuvopna sagði í tilkynningu
sem gefin var út eftir viðræð-
ur utanríkisráðherra Noregs,
Johns Lyngs og brezka af-
vopnunarmálaráðherrans,
Lord Chalfonts, í London í
dag.
„Sýniáhornin verða síðan hituð
inni í lofttómu rúmi og beint að
geislum til að líkja eftir aðstæð-
um á tunglinu. Verða svo niður-
stöður okkar afhentar Konung-
lega landfræðifélaginu og birt-
ar“.
Ridpath sagði að aðal tilgang-
ur ferðarinnar væri að kanna
hraunmyndanir á fslandi og
skyldleika hraunins við landslag
á tunglinu.
„Ljósbrotið frá yfirborði tungls
ins bendir til þess að jarðvegur
þar sé mjög gljúpur", sagði hann.
„Þessi eiginleiki fyrirfinnst 1
hrauni víða um heim, sérstaklega
á fslandi. Er það hugmynd okk-
ar að eldfjallagígar þar og á
tunglinu geti átt sameiginlegan
uppruna". Benti Ridpatih á að
þessi hugmynd þeirra félaga
væri ekki fráleit, þvi jafnvel
Bandaríkjamenn hefðu sent
geimfara sína til þjálfunar á Li-
landi.
unnar
ÞAÐ hefur verið venja I upp-
hafi árs að gefa nokkurt yfirlit
um þróun iðnaðarframleiðslu á
liðnu ári. Þar sem skýrslur um
iðnaðarframleiðslu eru ekki til-
tækar fyrr en að nokkrum tíma
liðnum, hefur skrifstofa Félags
íslenzkra iðnrekenda leitazt við
að afla sér upplýsinga um þróun
iðnaðarframleiðslunnar og bein-
ist könnun hennar að því að afla
upplýsinga um, hvort um sam-
drátt, -lcyrrstöðu eða aukningu
framleiðslu er að ræða í hinum
ýmsu greinum.
Bendir sú könnun, sem fram
hefur farið að þessu sinni, til
þess, að sé litið á iðnaðinn sem
heild, hafi um einhverja aukn-
ingu iðnaðarframleiðslunnar ver
ið að ræða. Flest bendir þó til
þess, að framleiðsluaukningin
hafi verið lítil og þá sérstaklega,
þegar tekið er tillit til >þess„ að
almenn aukning eftirspurnar
hefur vaxið mjög á árinu og næg
ir í því sambandi að benda á,
að verðmæti heildarinnflutnings
óx á árinu 1966 um 16% miðe.ð
við innflutnlng árið 1965.
Allt bendir til þess, að máln-
ingarframleiðsla hafi enn favið
vaxandi. Sama máli gegnir um
framleiðslu alls konar umbúða,
en fjölbreyttni í notkun umbúða
fer stöðugt vaxandi.
Notkun ullar rem hráefni. fór
vaxandi og þá um le:ð fram-
leiðsla á ýmsum ulla.-'/örum.
Talsvert hefur verið um útflutn-
ing á ullarvörum að ræði á und
anförnum árum og hefu: stærsti
markaður fyrir þær ver.ð í Sov
étríkjunum. Á einni mik ’vægri
framleiðslu, sem notar ull s.*m
hráefni, varð þó samdrá. ur þ.e.
í framleiðslu góifteppa og jtaf-
aði af því, að innflutnÁngur gólf-
teppa var gefinn frjáls . byrjun
ársins.
Líkur virðast benda til þess,
að um nokkra aukningu hús-
gagnaframleiðslu hafi ve.ið að
ræða og sama gildir um ýmsa
verksmiðjuframleidda hushluti.
í byrjun þessa árs boru i smíð
um hjá innlendum skipasmíða-
stöðum 9 fiskiskip, þar af 5 stál
skip. Fram að þessu hafa aldrei
áður verið í smíðum jafnmöig
stálfiskiskip hér innanl^nds og
verður að telja það ánægjulega
þróun, enda hefur markvisst
verið unnið að þvi að efla þessa
framleiðslugrein.
Almennt átti sér stað aukning
á framleiðslu matvæla- og
drykkjarvöru iðnaðarins. Nokk-
ur samdráttur hafði áður átt sér
stað í vissum greinum matvæla
iðnaðarins svo sem í framleiðslu
á kexi og sælgæti, sem dróst
verulega ’saman árið 1965. Virð-
ist kexframleiðslan nú aftur
hafa tekið að aukast. Þá er að
geta iþess, að hin stórkostlega
verðlækkun, sem varð ó smjöri
á sl. ári, leiddi til þess, að fram-
leiðsla á smjörlíki dróst veru-
lega saman.
í ýmsum greinum iðnaðarins
virðist framleiðslumagn hafa ver
ið nokkuð svipað á árinu 1966 og
1965. Virðist það eiga við um
fatnaðarframleiðslu, en hafa ber
í huga, að um talsverðan sam-
drátt var að ræða í þeirri fram-
leiðslu árið 1965. Svo sem kunn-
ugt er hafa fataframleiðendur
gert átak til að örva sölu á inn-
lendum fatnaði, m.a. með því
að efna til sameiginlegrar kaup-
stefnu á árinu 1965 og sömuleið-
is með fjölmennri þátttöku í
iðnsýningunni, sem haldin var á
sl. hausti og þeirri kaupstefnu,
er þar fór fram. Telja þeir, sem
þessum málum eru kunnugastir,
að kaupstefnur þessar hafi orðið
til að styrkja stöðu þessarar
framleiðslu.
Af öðrum gieinum, þar sem
framleiðslumagn virðist hafa orð
ið svipað og á árinu 1965, má
nefna kaffibrennslu og fram-
leiðslu á hreinlætisvörum.
Framleiðsla í steinefnaiðnaði
var nokkuð svipuð að magni til
og árið áður en í því sambandi
ber *ð hafa í huga, að núverandi
framleiðslugeta Sementsverk-
smiðju ríkisins er fullnýtt. Eftir
nokJrurn árafjölda mun því skaa
ast grundvöllur fyrir stækkun
Sementsverksmiðjunnar og au"k-
innar sementsframleiðslu innaa-
lands.
Um nokkra aukningu var aff
ræða á verksmiðjuframleiddum
húshlutum úr steinefnL
í nokkrum greinum iðnaðar-
ins var um samdrátt að ræða i
framleiðslu á sl. ári. Þannig fór
framleiðsla veiðarfæra enn
minnkandi á árinu 1966. Unnið
var að endurskipulagningu einu
veiðarfæraverksmiðjunnar, sem
enn er til í landinu, með tilliú
til þeirra breytinga í framleiðslu
tækni, sem rutt hafa sér til rúms
í þessari framleiðslugrein. Nú er
þeirri endurskipulagningu að
ljúka, og ber nú brýna nauð-
syn til, að þannig verði búið að
þessari framleiðslugrein, að hún
geti eflzt og átt framtíð fyrir sér
hér.
Farmleiðsla á vélum og tækj-
um fyrir sjávarútveg og fiskiðn
aðinn, dróst saman á árinu 1966
miðað við árið 1965. Stafgr það
bæði af minni verkefnum inn-
anlands fyrir síldariðnaðinn, en
sömuleiðis vegna hagstæðra
lána, sem leyft hefur verið að
taka við kaup á slíkum vélum
og tækjum erlendis frá, hlið-
stæðum þeim, sem framleidd eru
innanlands.
Þessu stutta yfirliti um fram-
leiðslu iðnaðarins á árinu 1966
er ekki ætlað annað en að gefa
svolitla hugmynd um þróunina 1
þeim greinum, er nefndar hafa
verið. Ýmissa gieina verður að
láta ógetið.
Á það skal sérstaklega bent,
að það, sem hér að framan er
sagt, gildir aðeins um fram-
leiðslumagnið, en segir á hinn
bóginn ekkert um, hver afkoma
iðnfyrirtækjanna hefur orðið.
Fullvíst er, að bún hefur farið
versnandi.
(Úr íslenzkum iðnaði). V
Brezkur Islands-
leiðangur í sumar