Morgunblaðið - 02.04.1967, Blaðsíða 12

12
MORGrUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. APRÍL 1967.
MJOLKURFELAG REYKJAVÍKUR 50 ARA
(
eftir Ólaf Bjarnason Brautarholti
if í LANDNÁMABÓK segir:
„Ingólfur fór um várit ofan
nm heiði, hann tók sér bústað
þar sem öndvegissúlur hans
höfðu á land ’korr.izt, hann bjó 1
Reykjavík, þar eru enn önd-
vegissúlur þar 1 eldihúsi. Enn
Ingólfuir nam land milli Ölfusár
og Hvalfjarðar fyri utan Brynju
dalsé milli ok Öxarár, ok öll nes
út. Ingólfur var frægastr allra
landnámsmanna, því at hann
kom hér at óbyggðiu landi, ok
byggði fyrstr landit, gerðu þat
aðrir landsnámsmenn eftir
hans dæmum.
Ingólír átti Hallveigu Fróða-
dóttur, systiur Lofts ens gamla.
Þeirra son var Þorsteinn, er
þing lét setja á Kjalarnesi, áðr
Alþingi var sett. Son Þorsteins
var Þorkell máni, lögsögumaðr,
er einn heiðinna manna hefir
best verit siðaðT, at því er
menn vita dæmi tiL
Hann lét sik bera 1 sólar-
geisla í banasótt sinni ok fól
sig á hendi þeim guði, er sól-
ina hafði skipat; hafði hann
ok lifat svá hreinliga sem þeir
kristnir menn, er best eru sið-
aðir. Son hans var Þormóðr, er
þá var allsherjargoði, er
kristnir komu á fslandi'*.
Þessi sígildi formláli kemur
mér í hug, þegar litið er yfir
félagssvæði Mjóilkurfélags
Reykjavíkur á hálfrar aldar af-
mæli þess. En sé leitað upp-
hafs stofnunar þessara sam-
taka bænda, fletti ég blöðum i
ÍEtilli fundargerðarbók, sem er
lúð orðin, og vitna í fyrstu fund-
argerðina. sem þar er skráð.
Ár 1916, hinn 26. des., var
fundur haldinn í Iðnaðarmanna-
húsinu i Reykjavíik aí mönnum,
sem framleiða mijólk í Reykja-
yík og grennd. Fundur iþessi var
fjölsóttiur og fundarefnið þetta:
JHver leið er til þess, að vernda
rétt sinn gegn þvi gjörræði, sem
verðlagsnefnd . l&ndsins hefur
sýnt mjólkurframleiðendum í
Reykjarvík og grennd, með því
að setja skóinn fyrir dyrnar með
því að ekki megi verð á mjólk
fara fram úr 22 aurum pr. líter“.
i Miklar umræður urðu á ffund-
Ihum og niðurstaðan sú að kjósa
nefnd, sem þannig skyldi skipuð:
ferír menn úr Reykjavík og einn
maður úr fjórum nærliggjandi
aveitom, „til að fá ólkvæðum
þeim, sem nú eru sett, breytt á
6 viðunandi hátt, og verðið sé
ekki takmarkað eins og nú er
gert“.
í nefndina voru kjörnir: Úr
Reykjavík Þorlákur Vilhjálms-
son, Rauðará; Páll Gíslason,
kaupm, og Lárus Hjaltested,
SunnuhvolL Fyrir Mosfellshrepp
Magnús Þorláksson, fyrir Álfta-
nes; Klemens Jónsson, fyrir Sel-
tjarnarnes; Pétur Sigurðsson,
Hrólfsskála fyrir Kjalarnes-
hrepp; Kristján Þorkelsson. Á
sama fundi kom fram tillaga um
ma".
Annar fundur Félagsráðs
M.R. var haldinn 12. 5. s. á. og
þá kosin stjórn félagsins, var
bráðabirgðastjórnin endurkjör-
in.
Á þessum fundi var samþykkt
tillaga frá formanni, Jóni Krist-
jánssyni, „að félagið taki að sér
sölu á mjólk“ og er þá hafin
skipulagning á mjólkurhúðum
um Reykjavíkurbæ.
Félagssvæði Mjólfeurfélrags
stofnun félags mjóllouriframleið- Reykjavíkur var í fyrstu Reykja
var stoffnað 16. marz 1930. Vbru
þessi mjólkurbú í samlaginu:
Mjólkurfélag Reykjavíkur, mjólk
uíbú Thors Jensen, Mjólkurbú
Flóamanna og Mjólkurbú Ölffus-
inga.
Tilgangur bandalagsins var
„að ákveða söluverð á mjólk og
mjólkurafurðum bandalagsins,
milliliðaþóknun, og ennfremur
annast framkvæmdir í öðrum
sameiginlegum mlálum þess“.
Mjólkurbandalagið kaus 22.
sept. 1931 fjögurra manna nefnd
til þess að finna grundvöll fyrir
væntanlega samsölu á mjólk og
mjólkurvörum.
Hús Mjólkurfélags Reykjavíkur að Laugavegi 164.
enda, sem var samþykkt og
nefnd kosin í málið.
Enn héldu fundarthöld áfram !
Reykjarvík og sveitunum í kring.
Þá var verð á mjólk hækkað um
2 aura pr. líter í 24 aura.
Félagsráð MJjólkurfélags
ReykjavSkur hélt fyrsta fund
sinn 26. marz 1917. Voru þar
mættir kjörnir fulltrúar, en þar
sem nokkra vantaði, var endan-
legu stjórnarkjöri frestað, en til
bráðabirgða kosnir í stjórn: Jón
Kristjánsson, Magnús Þorláks-
son og Þorlákur Bjarnar. Þá var
mjólkurverðið ákveðið 36 aurar
pr. ltr. Hafði mjólkin hækkað þá
um 14 aura pr. ltr. frá 28 des.
1915, sem ekki þótti mikið, en
samfara því voru miklar umræð
ur og átök við sjálía ríkisstjórn-
Röskur sendisveiim
óskast nú þegar. Þarf að hafa skellinöðru til um-
ráða. — Gott kaup.
Upplýsingar í síma 17100 á mánudag.
vík og næstu hreppar, en fljót-
lega færðist félagssvæðið út, og
varð Kjósarsýsla, Gullbringu-
sýsla, Hafnarfjörður, og fjórir
hreppar sunnan Skarðsheiðar og
Þingvallahreppur. Hefur félags-
svæðið því náð nær því yfir allt
Kjalarnesþing hið forna og hluta
Borgarfjarðarsýslu sunnan
Skarðsheiðar.
Hér áður fyrr, fram um alda-
mót, standuðu bændur sjóróðra
með mönnum sínum, eftir því
sem við var komið. Réru þeir úr
verstöðvum úr Vogum og víðar
suður við Faxaflóa, og jafnvel
úr heimavör. Voru þeir aflamenn
og drógu mikil björg í bú. Hús-
móðirin gætti bús og barna og
sá um góða umgengni á heyj-
um, eldsneyti, malvælum og
meðferð búsmalans, sem ætíð
var undirstaða velgengni og
góðrar afkomu. Ullin var tætt,
spunnin og unnin, án afskipta
„Gilitruttar". Og svo komu hér
sem annars staðar ill árferði og
ýmsir áfreðar mannlegs lífs. En
íslands gamli forni fjandi gerði
ekki hér mikið tjón. Úr sveitun-
um höfðu bændur viðskipti i
Reykjavík við ýmsa borgara,
sem reyndust eftir atvikum vel,
og varð oft af góð vinátta og
gagnkvæm viðskiptL
Oft voru erfiðsr ferðir farnar,
harðsótt í illviðruim, fannfergL
en brotizt þó áfram, gangandi,
berandi þunga bagga, á hestam
og bátum, ef sjóleiðis var farið.
En þegar hestvagnar og mótor-
bátar komu til hjálpar, léttist
brúnin á bændunum.
Á árunum 1924-’30 var unnið
að lagningu vega um sveitirnar,
sem gjörbreytti samgönguihátt-
um. Um og eftii' 1914 eyk/st sala
á mjólkurafurðum til Reykjavík-
ur. Er neyzlumjóllkin mest ráð-
andi og þarf að ílytjast daglega
á markaðinn. Næsta árin færð-
ist sölukerfið út, mjólkurbúðum
fjölgar óðfluga, samkeppnin
harðnar og verður með árunum
að vandamáli. Mjólkin er geri'-
sneydd, sett á flöskur og send
heim til neytenda, ásamt öðrum
mjólkurvörum.
Á árunum 1930-’36 var mikið
rósturtímabil í mjólkurmálum.
Mjólkurbandal&g Suðurlands
Nefndin skilaði áliti, sem allir
nefndarmenn voru samþykkir,
en þegar það kom til meðtferðar
á fundi Mjólkurbandalagsins,
varð ekki samstaða um málið.
Meginatriði í tillögum nefndar
innar var: 1. Bandalagið taki i
sínar hendur sölu á allri mjólk
og mjólkurvörum, sem fram-
leiddar eru af aðilum þess á
fél&gssvæðinu og gæti þá þeirra
grundvaliarreglu að gera söluna
sem heilsteyptasta og ódýra sta.
2. Samsala aðilanna byrjar
þegar um næstu áramót og skipt
ist markaðurinn á milli búanna
þannig, að á tímabilinu frá 1.
jan. 1932 til 30. júní 1933 hafi
Mjólfcurfélag Reyfcjavíkur og
Mjólkurbú Thors Jensen í sam-
einingu 70% af mjólkursölunnL
en Mjólkurbú Flóamanna og
Mjólkurbú Ölfusinga 30%. Þá
hækka ítök austanmanna um
5% fyrir hvert tímabil 1./7. ’33
til 31 ./12. ’34 og l./l. ’36 til l./l.
’37.
Þessi tilraun miistókst. Höfðu
nefndarmenn unnið mikið starf,
en engin tilraun var gerð til þess
að jafna ágreininginn. Fram var
komin ákveðin tillaga um sam-
sölu allra mjólkiurbúanna á sölu-
svæðinu. Áreiðanlega 'hefði orð-
ið fullkomin samsala 1. jan. 1937
— ef þá ekki fyrr.
Með jarðræfctarlögunum 1923
urðu mikil þáttaskil í ræktunar-
málunum. Miklai framfarir urðu
á árunum 1924-’30 á félagssvæði
Mjólkurfélags Reykjarvíkur.
Þúfnabanar og driáttarvélar
komu til sögunnar, ásamt vélum
til heyskapar. Túnin stækkuðu,
byggingar urðu stærri og vand-
aðarL búpening fjölgaðL tún og
útlönd afgirt og tilbúinn áburð-
ur notaður. Nóg var af góðu
starfsfólki. Mjólkurframleiðislan
óx meira en ætlað var, og verð
á mjólk varð óstöðugt, lækkaði
jafnveL og standum skyndilega.
Eitt sinn var mjólkin að sumri
til lækkuð um 10 aura. Þá var
útlitið svo slæmt að læfcka varð
fcvo mánuði aftur fyrir.sig. Marg
ur bóndinn varð fár við, þegar
fréttin barst og greiða þurfti
kaupafólki laun sín.
En bændur brugðust aldrei,
þótt hart væri í árL
Margir bændúr brugðust
aldreL þótt hart væri í árL
Margir voru góðir forystu-
menn á sviði þjóðimála, land-
búnaðar og félagsmála bænda.
Fyrsti stjórnarformaður, og
jafnframt forstjóri félagsins, var
Jón Kristjánsson, prófessor, sem
áður er getið. Hann andaðist 9.
nóv. 1918 á bezta aldri. Var
dauðsfall hans reiðarslag;
þyrmdi yfir alla er til þekktu og
hið nýstofnaða félag riðaðL Þá
tók Eyjólfur Jólhannsson við
starfi forstjóra í þe&su unga fé-
lagi bændanna og hafði ærið
verk að vinna.
Á þeim framfaraárum 1 bú-
rekstrL sem áður er lýst, gerð-
ist Eyjólfur mikill hvatamaður
að ýmsum framkvæmdum í hér-
aðinu. Varð það eitt af áhuga-
málum hans að aðstoða bændur
mieð ýmis konar fyrirgreiðslu
við umbætux á býlum þeirra og
janfvel lánsúfcvegun þeim til
handa við lánastofanir. Hann
byggði Hafnarstræti 5, mikið og
vandað hús.
Eyjólfur var fjölihæfur maður,
góður drengur og vinsæll. Þeg-
ar Eyjólfur lét af starffi for-
stjóri árið 1945, tók við því Odd-
ur Jónsson, sem þá hafði starfað
sem fulltrúi hjá félaginu frá
1925. Hann sá um byggingu
skrifstofu, verzlunar- og vöru-
geymsluhúsa M.R. við Laugaveg
164. Enu þær byggingar vel gerð
ar og traustar.
Oddur Jónsson er bezti starfs-
maður, aðgætinn framfaramað-
ur, sem vann markvisst að þvi
að efla hag félagisins.
Síðan 1964 hefur Leifur Guð-
mundsson verið forstjóri Mjólk-
félagsins. Hann hefur fullgert
nýtízku fóðurblöndunarverk-
smiðju M.R., þá fullkomnustu
hér á landi.
Nú er kornið flutt laust í skip-
um til landsins á vegum félags-
ins, malað, blandað og kögglað
í verksmiðjunnL fyrir hænsni,
svín og hesta og áður en langt
um líður fyrir nautpening.
Leifur Guðmundsson hefur a8
baki sér góðan og traustan starfs
feril og reynslu 1 rekstri stærri
fyrirtæfcja.
Yngvi . Jóhannesson hefur
starfað hjá félaginu síðan 1929
og gegnt starfi fulltrúa, mikil-
hæfur og góður starfsmaður.
Hann mun vart eiga sinn líka
í bréfaskiptum á erlendum mál
um, sem eru með snilld í orði
og öllum frágangi.
öllu starfsfólkL ásamt deild-
arstjórum, vil ég þakka í. h.
stjórnarinnar og félagsmanna
frábært starf fyrir félagið.
Fyrstu stjórnar M.R. hefur
áður verið getið, en fleiri stjórn
armenn mætti nefna hér og
minnast þeirra sem látnir erx
Eggert Briem í Viðey og
Tryggva Þórhallssonar í Lauf-
ási, er voru stuttan tíma í stjórn.
Aðrir voru lengri tíma í stjórn:
Kolbeinn Högnason, Kollafirði,
Guðmundur Ólafs, Nýjabæ,
Gestur Andrésson, Neðra-
HálsL Bjarni Ásgeirsson, Reykj
um, Björn Ólafsson, Mývatns-
húsum og Björn Vignir, Graf-
arholti.
Þeir Klemens Jónsson og séra
Hálfdán Helgason voru lengi
endurskoðendur félagsins:
All margir fulltrúar kosnir af
deildum félagsins eru látnir svo
og félagar á félagssvæðinu.
Þessarra manna vil ég minn-
ast með þakklæti.
Blessuð sé minning þsirra.
Öllum félagsmönnum og
starfsfólki Mjólkurfólags
Reykjavíkur óska ég velgengni
í starfi og bið þess að samheldn
in megi haldast, samstarfið
vaxa, félagið megi blómgast og
verða áfram aflgjafi í lífsaf-
komu bændafólksins og annarra
viðskiptamanna.
Sá var tilgangur þeirra hng-
sjónamanna, sem stofnuðu félag
ið fyrir hálfri öld.