Morgunblaðið - 29.04.1967, Blaðsíða 10

10
MOBGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1967.
Svetlana AUiljeeva, dóttir Jósefsfs Stalíns, fyrrum einræðisherr a Sovétríkjanna, brosir frammi
#yrir blaffaljósmyndurum á fundi hennar meff fréttamönmun í New York á miðvikudag.
Kristján Albertsson:
Svetlana Alliljueva
talar við blaðamenn
New York 26. aprfl.
SVETLANA Alliljueva hafði
boðað blaðamenn á fund sinn
í dag á Hótel Plaza hér í New
York. Kunningi minn erlendur
blaðamaður, bauð mér að koma
þangað með sér.
Fundurinn var haldinn í
stærsta samkvæmissal hótels-
ins, sem var troðfullur af blaða
mönnum og myndatökumönn-
um, löngu áður en von var á
frúnni. Á tilsettum tíma kom
hún inm, með tveim lögfræð-
i<ngum sínum, fremur lágvax-
in kona, rauðbirkin og bláeyg,
Mtlaus og brosleit. Nú hófst
margra mínútna myndatöku-
hríð með tilheyrandi ljósagangi.
Svo ávarpaði frúin fundinn
með nokkrum orðum, baðst und
an spurningum um foreldra
sína og bræður, hún gæti ekki
svarað þeim í stuttu máli; menn
yrðu að bíða eftir væntanlegri
bók sinni. Hún hefði aldrei áð-
<Ufr haldið blaðamannafund, sér
liði því ekki ósvipað og Valen-
tínu Tereshkove á fyrsta flugi
hennar út í geiminn.
Hún var fyrst spurð um af-
stöðu sína til kommúnismans.
Hún kvaðst hafa gengið í flokk-
inn fyrir 20 árum, þegar hún
var stúdent í háskólanum í
SVÍoskvu. Hún hafi verið alin
npp í trúnni í kommúnismann,
og allir vinir hennar og öll sú
kynslóð verið sömu trúar. En
Síðar komu efasemdir, eins og
verða vfll „þegar maður er full
orðinn og byrjar að hugsa með
sínum eigin heila“ — og eins
hafi nám sitt í sögu, þjóðfé-
lagsfræðum, hagfræði og Marx
isma vakið sér vafa um margt
sem hún hafði vitneskju af
bæði heima fyrir og í öðrum
kommúnismalöndum. Hún hafi
elskað og virt föður sinn, en
eftir dauða hans hafi vantraust
hennar á kommúnismanum far-
ið vaxandi. „Síðustu 15 árin
hefur gagnrýni aukizt í iandi
mínu, ef til vill hjá hverjum
manni, en þó sérstaklega meðal
yngstu kynslóðar, því okkur
mun hafa verið frjálsara en
áður að hugsa og rökræða og
dæma um hluti og viðburði“.
l>ó hafa allir til þess fundið
hve frelsið var af skornum
skammti. Hún sjálf persónu-
lega ekki hvað sízt þegar stjórn
og flokkur neituðu að viður-
kenna giftingu hennar og síð-
■asta manns hennar vegna þess
að hann var útlendingur — og
enda þótt rússneskum þegnum
sé leyfilegt að lögum að gift-
ast útlendingi. Hún kvað þessa
framkomu við sig andstyggilega
(disgustful). -
Annars kvaðst hún hvorkl
mæla með né móti kommún-
isma, og yfirleitt ekiki hafa af-
skifti af stjórnmálum. Hún hafi
persónulega gerst afhuga komm
únismanum, þegar hún vakn-
aði til trúar á guð. Var það
fyrir einhver sérstök persónu-
leg áhrif, eða lestur? er hún
spurð, og svarar því neitandi.
Trúartilfinoiingu hafi sumir, en
aðrir ekki, og þegar hún vakni
sé það líkt og þegar blindur
fái sýn. Eftir það hafi hún tekið
að lesa um trúarmál, og látið
Oiatur Björnsson:
Hvert liggur leið
Leiðin meff mörgu nöfnunum.
Það mun vera rúmt ár síðan
Framsóknanmenn tóku að boða
„hina leiðina" til úrlausnar efna-
hagsvandamálum þjóðarinnar.
Erfiðlega hefir þó gangið frá
upphafi að gera almenningi
ljóst, hver þau úrræði væru,
sem kölluð væru hin leiðin, að-
eins gefið drýgindalega í skyn,
að leiðtogar Framsóknar þekktu
einhver töfrabrögð til þess að
leysa allan vanda án þess að
slíkt þyrfti að koma við neinn.
Bkki mun alþýða manna neinu
nær um það enn í hverju pessi
töfrabrögð eru fólgin, hins veg-
ar hafa Framsóknarmenn lagt
mjög höfuð sín í bleyti við það
að finna ný og ný nöfn á*leið
ýna og með nokkrum árangri.
Fyrst var talað um „hina leið
ina“ næst um „einu leiðina" og
síðan um „þriðju leiðina". Þeg-
ar nær fór að draga kosningum
bóttu bessi heiti þó of svinlaus
tfl þess að þau væru líkleg til
þess að „trekkja". Þá var farið
að tala um „nýju leiðina“ og „já-
kvæðu leiðina". Með svo að segja
hverri nýrri tunglkomu hefir
komið til skjalanna nýtt nafn á
þessari frægu leið. Þau eru nú
orðin fimm og sennilega á þeim
enn eftir að fjölga verulega þæi
viKur sem eftir eru til kosningi,
Vakri Skjóni skal hann heita.
Þó enginn verði neinu nær af
þeim skýringum, sem framá-
menn Framsóknar hafa bögglazt
við að gefa á því, í hverju „hin
leiðin" væri fólgin, er þó hægt
að gera sér hugmynd um það,
á grundvelli tillagna sem þeir
hafa gert um aðgerðir á vissum
sviðum éfnahagsmála, hvað það
er, sem raunevrulega vakir fyr-
ir þeim. Þeir hafa fordæmt harð-
lega beitingu þeirra hagstjórnar-
tækja, sem gert hafa það kleift,
að koma á því jafnvægi í efna-
hagsmálum og frjálsræði í við-
skiptum út á við og inn á við,
sem þjóðin hefir átt að fagna,
síðan hin nýja stefna í efnahags-
m/álum var mörkuð árin 1960—
61. Þeir hafa gert tillögur um
það, að stórum hluta gjaldeyris-
varasjóðsins yrði ráðstafað til
ýmis konar framkvæmda, sumra
hverra vafalaust þarflegra í
sjálfu sér. Ennfremur að vextir
yrðu stórlækkaðir og útlán
banka og annarra lánastofnana
stóraukin, þar sem afnema bæri
sparifjárbindinguna í Seðlabank
anum. Jafnframt verði stórauk-
in framlög hins opinbera til verk
legra framkvæmda og fjár til
þess aflað með því að halda við
yfirdrætti ríkissjóðs á reikningi
sínum við Seðlabankann. Allt
hlyti þetta að hafa í för með sér
istórauikna gjaldeyriseftirspurn,
og þar sem Framsóknarmenn
gera jafnframt tillögur um
mikla beina skerðingu gjaldeyr-
skíra sig til kristinnar trúar
af hákirkjupresti í Moskvu í
maí 1962. Annars hafi hún ekki
meiri mætur í einni kirkju eða
einum trúarbrögðum en öðr-
um. „Þau eru öll sönn, og að-
eins mismunandi leiðir til sama
guðs“.
Hún er spurð hvort hún haldi
að mörgum öðrum Rússum
finnist trú á guð vera sér styrk
ur til þess að bera byrðar
lífsins, og hún svarar: „Ég held
þeir séu margir“.
Fram er nú komið í blöðum,
að í Sviss hefur hún dvalið
lengst af í kaþólsku nunnu-
klaustri, og sótti messur á
sunnudögum. Abbadísin var ein
um að vita hver gesturinn var,
og lét svo ummælt eftir
á við blaðamann: „Hún hefur
djúpstæða trú, og miðar allt
sitt líf við guð- Trú hennar er
bersýnilega hennar mesti styrk
ur“.
Þegar Svetlana Allilujeva er
spurð hvort hún haldi að trú-
arbrögð og kommúnismi geti
átt samleið, svarar hún neit-
andi, stéttarstríð og byltingar
geta ekki samrýmst trúnni á
kærleikann.
Hún segir að í sínum augum
hafi kenningar kommúnismans
glatað allri merkingu. Hún sé
tuttugustu aldar maður, og á
öld kjarnorku og geimflugs
hljóti framfarir að koma fyrir
sameiginleg átök alls mannkyns
ins, ekki stéttabyltingar. „Því
minni barátta og blóðsúthell-
ingar, því betra fyrir fólkið"
Hún er spurð hvernig henni
hafi fallið þegar rússneska
stjórnin afneitaði stefnu og að
gjörðum föður hennar, og hún
svarar því tfl, að sæmra hefði
verið að saka ekki einn mann
um glæpi, sem svo margir áttu
hlut að, og voru verk flokks-
ins í heild sinni. Margir, sem
enn eiga sæti í æðstu flokks-
stjórn, ættu að vera látnir sæta
ábyrgðar fyrir „samskonar verk
og föður mínum einum voru
gefin að sök. Og ef ég finn að
nokkru leytd til ábyrgðar vegna
þessara hryllilegu hluta, órétt-
látum manndrápum, þá finnst
mér samt ábyrgðin hafa hvílt
og hvíla enn á flokknum,
stjórnarfari hans og hugmynda
fræði í heild sinni“.
Bók sína, sem kemur út I
Bandaríkjunum í haust, segist
Svetlana Alliljueva hafa skrifað
1963, en tveim árum síðar þeg-
ar yfir stóðu réttarhöldin gegn
rithöfundunum Daniel og Sini-
avsky, hafi hún og maður sinn
talið réttara að koma hand-
ritinu til útlanda með því að
engin von var tfl þess að bók-
in gæti komið út í Rússlandi.
Með hjálp indverskra vina
komu þau handritinu til Ind-
lands, og þar tók frúin aftur
við því við komu sína þang-
að. „Réttarhöldin yfir Daniel og
Siniavsky voru öllum mennta-
mönnum í Rússandi og mér líka
hryllilegir atburðir og ég missti
þá vonir mínar um að meira
frjálsræði væri framundan.
Meðferðin á þessum tveim rit
höfundum fyrir rétti, og dóm-
arnir yfir þeim, gerðu gersam-
lega út af við trú mína á rétt-
lætl“. Rithöfundarnir voru sem
kunnugt er dæmdir annar 1
fimm ára hinn í sjö ára hegn-
ingarhússvinnu.
Frúin var spurð hvort hún
haldi að mörgum rússneskum
rithöfundum myndi leika hug-
ur á að komast úr landi, en
•hún kveðst ekki vita það. Hitt
sé víst, að mikið sé skrifað af
góðum bókmenntum, sem ekki
fáist prentað. Hún segir það
„mikla skömm“ að ekki hafi
enn öll verk Pasternaks verið
gefin út í Rússlandi t.d. ekki
Doktor Zhivago.
Að lokum er frúin spurð
hvort hún hafi trú á því að
leiðtogar komandi tíma í Rúss
landi muni breyta stjórnarfari
í vestrænna horf, veita þjóð
sinni meira athafnafrelsi og and
leg.t svigrúm. Hún svarar:
„Bkki veit ég fyrir víst hvað
þeir gera, en mér sýnist sem
‘hver ný kynslóð vinni nýtt
verk í þjóðfélagi sínu“ og ef
til vill muni þeir, sem nú eru
ungir og síðar verða leiðtogar,
„finna upp á einhverju nútíma-
legra og lýðræðislegra. Ég vona
það“.
Spurningar hafa verið afhent
ar skriflega, og Svetlana Ailli-
Ijueva svarar umhugsunarlaust,
é reiprennandi, en ekki alveg
gallalausri ensku, en rómurinn
skýr og þægflegur, og allt auð-
skilið.
Þegar hún í fundarlok stend-
ur upp og kveður, rísa allir
•baðamennirnir úr sætum og
kveðja hana með lófataki.
New Yoric 26. apríl 1967.
Framsóknar?
Ólafur Björnsson
issjóðsins, ætti hverjum manni
að verða ljóst, að framkvæmd til
lagna þeirra hlyti að leiða til
algjörs öngþveitis í gjaldeyris-
verzluniinni ef ekki væru jafn-
framt gerðar þegar í stað ráð-
stafanir til þess að takmarka
gjaldeyriseftirspurnina með öðru
móti. Og þá getur það varla ver-
ið nema eitt, sem Framsóknar-
menn hafa í huga, en það er
endurreisn gjaldeyris- og inn-
flutnings’haftanna, sem þjóðin
bjó við samfellt um nær 30 óra
skeið fyrir 1960. Gjaldeyrishöft-
in voru í rauninni eina hagstjórn
artækið, sem beitt var á þessu
tímabili, og komu í stað annarra
hagstjórnartækja sem síðan hef-
ir verið beitt og Framsóknar-
menn fordæma svó mjög, svo
sem hina háu vexti, sparifjór-
bindinguna og þá stefnu, að forð
ast yfirdrtát ríkissjóðs hjá Seðla
bankanum. Vakri Skjóni nýju
eða jákvæðu leiðarinnar er því,
þegar öllu er í botninn hvolft
ekkert annað en gamla hafta-
Brúnka kreppu- og hallærisár-
anna, að vísu „klippt og kembd
og þvegin“ með hinum fögru heit
um, en vissulega jafn stöð og
ávallt áður.
Mesta blómatímabil SÍS
og kaupfélaganna
Þó að kreppu- og haftaórin á
valdatímabili vinstri stjórnar
Framsóknarflokksins og Alþýðu
flokksins væru eitthvert mesta
kyrrstöðutímabil í atvinnumál-
urn þjóðarinnar á þessari öld,
þá skipti mjög í tvö horn um
það, hvernig einstökum fyrir-
tækjum vegnaði. Þegar um sölu
á innlendum markaði var að
ræða, skipti auðvitað mestu máli,
h-vort fyrirtækin væru í náðinni
hjá þeim yfirvöldum, sem með
gjaldeyrisúthlutunina fóru, eða
ekki.
Þau fyrirtæki, sem ekki voru
þar í náðinni drógust saman og
urðu jafnvel að hætta, hin gátu
blómgast ótrúlega með tilliti til
þess almenna vandræðaástands,
Framhald á bls. 23.