Morgunblaðið - 16.06.1967, Blaðsíða 17

MOR0UNBLAÐIÐ, FöSTUDAGURi 16. JÚNf m
II

■

wasam
U'k'.v'c

íhmmh

mmtmm
Orusta ísraelsmanna og Araba í Jerúsalem í tyrri viku sú síðasta af ótal mörgum
allt frá því er sögur hófust — sagt undan og ofan af töku gamla borgarhlutans
og gripið niður í sögu Jórsalaborgar á umliðnum öldum — ferðir norrœnna manna
til Landsins helga fyrr og nú
SVO segir í fornuim sögium
Gyðinga og er haflt eftir
vitri'nigiuim þeirra er uppi
voru endiur fyrir löngu að
einJhverju sinni hafi verið
Skipt allri fegurð heimsins í
tíu hiluta og öllum hörmung
um mannkyns í aðra tíu og
hafi Jerúsalem þá fallið í
skaut níu tíundiu hluitar
hvors tveggja en mannheim
ur ailur þar fyrir utan deilt
með sér þeim eina tóunda
sem eiftir var af hvoru
tiveggja.
Víst er um það að ekki hief-
ur Jerúsalem farið varlhluta af
fegurð hieimsins um sína daga
og ekki fer hitt heldiur milli
mála að fáar borgir aðrar hafa
étt að þola eins miklar hörm-
ungar og hún á langri ævi og
það þrétt fyrir helgi þé sem á
henni hafa „allir þeir sem við
bðk búa og á bók trúa“ eins og
Múlhameðstrúarmenn segja og
!eiga þé við kristna menn, Gyð-
inga og sjálfa sig og hinar
helgu bækur þessara þriggja
trúarhreytfinga.
En hvonttveggja á sér dýpri
rœtur, helgi Jerúsalem og
hönmungar þær sem yfir hana
hafa dunið, en svo að raktar
verði aðeins aftur til þess tíma
er Kristur var uppi eða Múha-
með eða spámenn Gyðinga.
Saga hennar verður rakin allt
aftur til steinaldar og hafa
fundizt í nágnenni hennar leif-
ar 48 by.ggða manna frá því
tfyrir söguöl'd. Um 1400 fyrir
Krists burð var bongin lénsríki
Egypta og þar var þé otft eg-
ypzkt herlið til venndar mikil-
vægum verzlunarleiðum um
eyðimönkina er náði allt að
bongarhliðunum. Löngu áður
en Davíð konungur náði Jerú-
salem á sitt vald í byrjun 10.
ald.an f. Kr. var hún helg bong
og langt síðan þar sat „prest-
ur hins æðsta guðs.“
Salómon og Heródes,
btórkonungar ísraelsiríkits
Salómon konungun, sonur
Daivíðs, lét gera musterið
mikla, sem fræigt er af sögum
bg hann lét ilíka gena borginni
vannarmúra, sem diugðu þó
skammt þegar Egyptar tóku
borgina eftir dauða Salómons.
Bongarmúrarnir vonu bnotnir
niður 790 og aftur 586 þegar
Nebúlkadnesar konungur Babý-
ion hertók borgina og flutti
ibúa hennar alla á bnott með
sér ánauðuga. Alexander mikli
kom til JerúiSialem 332 tf. Kr. og
'fór með friði, en tóitf ánum síð-
ar voru Egyptar þar aftur
komnir og bnutu múrana, sem
reistir voru á ný nokkru síðar
í tíð Símons II. Antiökkus her-
tólk svo borgina árið 168 f. Kr.
og braut múrana og eyðilagði
muisteri Salomons að fullu oig
var borgin aldrei venn leikin
síðan Nebúkadnesar kom þar.
Júidas Makkabeus tók borgina
aftur og Sdmon Makkabeus
braut á bak aftur vinkið Akra,
sem ógnað hafði borginni lengi
og lét jafna hæð þá er það stóð
á við jörðu svo aldrei framar
yrði þar reist annað virki.
Heródes konungur mikli ætl-
aði Jenúsalem og reyndan öllu
niki Gyðinga mikinn hLut og
um hans daga var borgin sem
næst refet af nýju og var öll
önnur etftir. Ekki varð þó af
stónveldisdriaumum Heródesar
og eftinmaður hans missti mik-
ið atf völdum þeim sem fyrir-
nennari hans hafði haft í hend
ur landstjórum Rómverja, þar
á meðal til Pílatusar nokkurs,
sem þvoði hendur sínar atf
knossfestingu Krists. Heródes
Agrippa, sem næstur réði fyrir
lamdinu, lét sér einnig annt
um framkvæmdir allar og um
hans daga var reistur þriðji
borgarmúrinn en því verki var
ekki iokið þegar Rómverjar
settust um Jerúsalem árið 70
e. Kr. Síðan sat rómverskt
henlið í borginni allt til þess
er Gyðinigar hófu Frelsisstríð
árið 132 en biðu lœgra hlut.
\
Jerúsalem jöfnuð við jörðu
Þá jafnaði Títus Jerúsalem við
jörðu og lét plægjia landið þar
sem áður stóð hin glæsta borg
Gyðinga og lét reisa á rústum
hennar nýja bong, Aelia Capi-
tolina og meinaði Gyðingum að
koma þangað.
Næstu tvær aldirmar fer litl-
um sögum atf Jerúsalem, en ár-
ið 326 lét KonstantLn keisari
neiisa tvær veglegar kirkjur þar
sem Knistur var knosstfestur og
yifir gröf hans. Á sjöttu öld lét
svo Jústiníanus keiaari gera
þar enn veglegri kirkju og
sijiúkrahús þar. hjá til aðhlynn-
ingar pílagrámum og öðrum
sijúkum mönnum. Pensar tóku
Jenúsalem 614 og léku hana
illia, sivo margt bygginga fór
an forgörðum en Heraiklíos
inn rómverski ráði henni aft-
ur 829. Það var þó skammgóður
venmir því nú komu til sfcjal-
anna áhangendur Múhameðs
spámanns. Omar náði borginni
á sitt vald 637 en hlífði svo að
öll hús stóðu ‘þar uppi sem áð-
ur. Hann lét gera tmosfcu eða
guðshús Múhameðstrúarmanna
d bonginni og byggði úr tré, en
síðar var sú moska endurreisi
og stendur enn og er talin mik-
ill helgidlómur og kom töluvert
við sögu í bardögunum um
Jenúsalem nú.
Árið 1699 komu krosstfarar til
borganinnar í fynsta sinni und
ir forustu Gottfreðs af Bouillon
og þá varð í borginni hræði-
legt blóðbað og sýndu fcristnir
menn sem svo kölluðust hvorfci
miskunn Gyðingum né Múha-
meðstrúarmönnum. Bongin var
síðan í höndum kristinna
manna í tæpa öld og gekk á
ýmsu eða allt til þess er Sala-
din náði henni á'sitt vald 1187.
Jórsalaferðir norrænna manna
fyrr og nú
1 fornum íslenzkum heimild-
um segir frá knossferðum non-
nænna manna til Landsins
Ihelga. Svo segir til d'æmis i
Orkneyingasögiu af ferð Há-
'konar jarls suður til Jórsala:
„f þeiri ferð fór hann út til
Jórsala, sótti þangat hel'ga
dóma og laugaðisk í ánni
Jórðán, svá sem siður er tilí
þálmana". (Pálmari er orð að
‘korndð úr miðaldal'atínu, palm-
'arius, og þýðir pílagrímur, þvi'
þílagrímar höfðu með sér heim
úr Landinu helga pálmagrein
'til merkis um hvar þeir hefðu
verið).
Enn segir í OrkneyingasögUi
af öðrum jarli er fór suður
til Jórsala:
„Þeir Rögnvaldr jarl fóru þá
ór Akrsborg með lið sitt til
Jórsalaborgar og sóttu alla ina
helgustu staði á Jórsalalandi.
Þeir fóru allir til Jórðánar og
lauguðiusk þar. Þeir Röignvaldr
jarl og Sigmundr önguil lögð-
usk yfir ána og gengu þar á
land þang-að til, sem váru hrís-
Framhald á næstu síðu
ísraelskir hermenn við Grátmúrinn eftir töku gamla borgar-
hlutans i Jerúsalem. Herprestur leikur á shofar, hrútshorn,
helgt í sið Gyðinga.
Kort þetta sýnir afstöðu gamla borgarhluta Jerúsalem til hins
nýja og framsókn ísraelsmanna. Til fr- ' leiðbeiningar skal
bent á kort það er birtist annarsstaö.. olaðinu og sýnir af-
stöðu ísraels og Arabarikjanna.