Morgunblaðið - 16.06.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1967.
19
Moshe Dayan hershöfðingi gengur inn í hinn jórdanska hluta
Jerúsalems eftir að ísraelsmenn höfðu náð honum á sitt vald.
- STYRJÖLDIN
Framhald af bls. 16
Þessi lína varð stöðugt innan-
tómari í eyrum diplámata þeg-
ar leið á vikuna, en hún hafði
þjónað tilgangi sínum. Sigrarn-
ir á vígvellinum voru unnir með
an þrefað var um það hjá Sam-
einuðu þjóðunum, hvor aðilinn
væri árásaraðili, en það var mik
ilvægt atriði er ákveða sky.ldi
skilyrði vopnahlés, sem fyrir-
slkipað yrði. Þar sem enginn virt
ist geta gert sér grein fyrir
ástandinu á imánudaginn, gerð-
ust ýmsir undarlegir atburðir á
stjórnmálasviðinu. í Washington
var borin fram kenning um
„hlutieysi“ í 'hugsun, orðum og
gerðum“, og seinna var þessi
fcenning leiðrétt þegar Johnson
forseti og embættismenn utan-
ríkisráðuneytisins höfðu borið
saman ráð sín í miklum flýti,
é þann veg að Bandafníkjamenn
mundu enga aðild eiga að ófrið-
inum.
Israelsmenn höfðu sautján
klukkustunda forskot þegar loks
ins var hægt að byrja umræður
um ráðstafanir til að kc«na á
friði. Fréttin um styrjöldina
barst bandarísku stjórninni kl.
3.30 f.h. að staðartíma, og það
var kl. 10.30 e.h. í New York
sem loks var unnt að kalla Ör-
yggisráð SÞ saman. Það sem fyr
ir ráðinu lá var að koma á vopna
hléi, en á hvaða grundvelli? Átti
að koma á hreinu vopnahléi eða
átti að setja það skilyrði jafn-
framt að stríðsaðilar færu aftur
til þeirra stöðva sem þeir höfðu
4. júní? Egyptar og Rússar höll-
uðust að sjálfsögðu að síðar-
nefndu hugmyndinni og sama
gerði fulltrúi Indverja í ráðinu
(10 Indverjar í gæzluliði SIÞ á
Gazasvæðinu biðu seinna bana í
leifurstríði ísraelsmanna). Dýr-
mætum tíma var glatað.
En hin hraða sókn ísraelsku
skriðdrekanna yfir Sinaiskaga
torveldaði hinar seinvirku al-
þjóðaaðgerðir til að koma á
friði. Yfirlýsingarnar sem full-
trúar I Öryggisráðiniu gáfu, þar
sem þeir gerðu grein fyrir af-
stöðu sinni til ófriðarins og settu
fram skilyrði til lausnar honum
urðu úreltar jafnskjótt og þær
voru gefnar. í flestum tilvikum
voru þessar yfirlýsingar meira
að segja úreltar áður en fulltrú-
ar Öryggisráðsins sömdu þær.
Fyrsta árásin á jörðu niðri hafði
verið gerð kl. 7.45 að morgni
mánudags, á sama tíma og ísra-
elsku flugvélarnár voru á leið til
skotmarka sinna.
Áætlunin se«n ísraelska her-
ráðið gerði um töku Sinai-skaga
bar ótrúlegan árangur. Vanda-
málin, sem innrás í Sinai hefur
j för með sér, eru sígild. Hægt
er að leysa þessi vandamál með
aðeins nokkrum ráðum og ísra-
elsmenn gerðu það með skemmti
legum tilbrigðum. Og Egjrptar
voru malaðir mélinu smærra,
því að árásin var gerólík þeirri,
sem gerð var 1956.
Það sem mestu máli skiptir við
töku Sinaiskaga er að ná sam-
gönguleiðunum, sem liggja frá
austri til vesturs. Þær enu fáar
og torfærar og einangraðar
hver frá annarri af hrjóstrugum
fjallshryggjum eða eyðilegum
roksöndum. Samgöngur eru erf-
iðar frá austri til vesturs — en
illmötgulegar frá norðri til suð-
urs.
Að þessu sinni réðust ísraels-
menn til atlögu í norðri, en ekki
í suðri eða á miðjum vígstöðv-
unum eins og seinast. ísraels-
menn sóttu í átt til Khan Yunis,
austast á Gazasvæðinu.
Öll landamærin á svæðinu
höfðu verið rammlega víggirt af
báðum aðilum með samfelldum
sprengujsvæðum, og Egyptar
höfðu auk þess grafið skotgrafir,
sem mynduðu flókið kerfi, og
grafið niður loftvarnabyssur.
Svæðið í heild er illa fallið til
skriðdrekahernaðar, en þar voru
fyrir rúmlega 750.000 menn, að-
allega fflóttamenn frá Palestínu.
Egyptar höfðu grafið skurði fyr-
ir rússneska skriðdreka sína af
gerðinni T-54 og notuðu þá fyrir
stórsikotalið til þess aö verja bæ:
inn Gaza.
Áður en sjálf ársin var gerð
var haldið uppi skotárás og
í henni eyðilögðust nokkrar en
ekki allar jarðsprengjur Egypta.
Enn stafaði að minnsta kosri
einhver hætta af jarðsprengjun-
um. Og þar sem Egyptar höfðu
komið fyrir plastsprengjum, sem
ekki er hægt að finna með
sprengjuþreifurum, var ekki
hægt að hreinsa svæðið að öllu
leyti.
Skriðdrekar Gyðinga brjótast
í gegn
En ísraelsmönnum stóð á
sama. Þegar skothríðinni lauk
óðu skriðdrekar þeirra — banda
rískir Shermansskriðdrekar,
brezkitr Centurionskriðdrekar
og franskir AMX-skriðdrekar —
beint í gegnum jarðsprengju-
svæðið af feikna afli. Þeir voru
á víglínu, sem var aðeins hálfr-
ar mílu breið, og nutu engrar
verndar flugvéla.
ísraelsku skriðdrekarnir rudd
»ust gegnum varnariínuna og
dreifðu sér þegar þeir voru
komnir inn á svæðið. Önnur
deildin beygði til vinstri og
brauzt niður strandveginn til
E1 Arish (sjá kortið). Hin deild-
in sveigði í norður, og hóf hreins
unaraðgerðir á Gazasvæðinu.
Seint um kvöldið höfðu ísraels-
menn einangrað hina mörgu her-
menn Eigypta sem þar voru og
meginlþorra Frelsishiers Pales-
tínu.
Á mánudagskvöldið hélt inn-
rásarliðið áfram sókninni bæði
til bæjarins Gaza og E1 Arish.
Alla herferðina börðust ísraels-
menn á nóttu jafnt sem degi, og
kom nú leikni þeirra í nætur-
hernaði að góðu haldi. (Allir
ísralskir nýliðar sofa á dagin.i
og æfa sig á nóttunni hluta þjálf
unartíma síns).
Hér var um að ræða aðalað-
gerðirnar á mánudaginn, en
með þeim var ísraelska hernum
opnuð leið inn á Sinaiskaga. En
einnig var hleypt af fyrstu sikot-
unum í annarri herferð og ekki
síður glæsilegri sem leiddi til
þess að ísraelsmenn náðu hæð-
unum á vesturbakka Jórdanár-
innar á sitt vald. Kl. 10.22 e.h.
höfðu Jórdaníumenn náð bæki-
stöðvum Sameinuðu þjóðanna í
Jerúsalem á sitt vald og byrjað
að laumast inn í ísraelska borg-
arhlutann. fsraelskir skriðdrek-
ar tóku sér nú stöðu í þeim til-
gangi að umkringja borgina
þrátt fyrir stórskotaliðsárásir og
sprengjuregn Jórdaníumanna.
2
fal DAGUR
Upphaf áróðurslyginnar sem
Rússar trúðu ekki
Klukkan hafði vart slegið 12
á miðnætti aðfaranótt þriðju-
dags, er Jórdaníumenn fundu
smjörþefinn af því sem þriðju-
dagurinn bar í skauti sér.
Noklkrum mínútum eftir mið-
nætti komu ísraelskar flugvélar
í lágfluigi yfir Amman og skutu
eldflaugum sínum næsturn því
út í bláinn að stjórnarskrifstoíu
byggingunum í miðbiki borgar-
innar. Álitlegasta skotmarklð
var konungshöllin, sem var al-
geriega óvarin. Án flughers til
varnar var ógerningur fyrir
Araba að hefja sameiginlega
sókn, sem var eina von þeirra
eins og nú var komið.
Það kom í ljós er á daginn
leið að samskipulagsskortur
Araba var veilkasta hlið þeirra
í stríðinu. Enginn Arabaleiðtog-
anna hefði vogað sér að viður-
kenna fyrir bandamönnum sín-
um hið gífurlega flugvélatjón,
sem ísraelsmenn ollu í fyrstu
loftárásunum. Hussein konung-
ur var þess fullviss, að Egyptar
hefðu beðið með flugher sinn
til þess að hann gæti gert leift-
ursnöggar gagnárásir. Þessi trú
var undirrót lygarinnar um þátt-
töku brezkra og bandarískra
flugvélia í árásum ísraelsmanna.
Nasser var í stökustu vandræð-
um með hvernig hann ætti að
skýra hið mikla flugvélatjón
Egypta, nú þegar ekki var leng-
ur hægt að réttlæta aðgerðar-
leysi flughersins. Svo virtist sem
þessi áróðurslygi hafi fyrst og
fremst verið ætluð Aröbum, en
hún breiddist fljótt út og varð
að alþjóðatogEtreitu, sem hefði
getað valdið árekstri milli stór-
veldanna ef þau hefðu tekið
hana örlítið alvarlegar.
Þetta byrjaði allt saman í
jórdanskri ratsjárstöð í Ajlun á
hæðunum 32 km fyrir norðan
Amman. Stöð þessa gereyði-
lögðu fsraelsmenn í þriðja ár-
ásarleiðangrinum. Svo virðist
sem starfsmenn stöðvarinnar
hafi síðla mánudags séð flug-
sveit eftir flugsveit koma frá
Miðjarðarhafi og stefna að
ströndum Egyptalands. Hið mik
ilvægasta í þessu máli er að
gæzlumennirnir gátu með engu
móti vitað hvaðan þessar flug-
vélar voru að koma. Ajlun er
einstaklega illa staðsett sem rat-
sjárstöð. Stöðin er falin á ba,k
við fjöllin sem mynda bakgrunn-
inu á veisturbakka árinnar Jór-
dan.. Flugvélar sem koma frá
Tel Aviv eru í skjóli frá stöð-
inni bak við Júdeufjiöllin, sem
eru 916 m á hæð og suður af
Tel Aviiv og í norðri skýlir
Nablus en það er 932 metrar
á hæð. Þetta er einmitt ástæð-
an fyrir því að ísraelsmenn not-
uðu Hatzor og Eqron flugvell-
ina við Tel Aviv undir fyrstu
árásarsveitirnar. Flugvél sem
flýgur undir 5000 fetum og inn-
an 50 km frá strönd ísraels sést
ekki í ratsjá í Ajlun, sem var
eina ratsjárstöðin sem ísraels-
menn urðu að gæta sín á
Tvær aðrar stöðvar eru á þessu
svæði en hvorug nægilega sterk.
Rússar taka áróðrinum
kuldalega
Þess vegna var það að fyrstu
ísrae'Isku flugsveitirnar sáust á
ratsjárskerminum er þær voru
komnar 100 km undan strötid
ísraels og stefndu þá í suðvest-
ur. Þess vegna hefði verið hugs-
anlegt að þær kæmu frá flug-
vélamóðurskipum undan ICýpur.
Siðdegis á mánudag var orðróm
urinn um þessar flugvélar orð-
inn svo þrálátur í Amman að
brezka leyniþjónustan hafði
heyrt hann, og í Sýrlandi flutti
sjónvarpið skýrslu um yfir-
heyrslu ísraelsks flugmanrts,
sem var sagður hafa viður-
kennt þátttöku Breta.
Auðvitað voru slíkar sögusagn
ir óhjákvæmilegar meðal þjóða
sem voru yfirbugaðar af hinum
sterka flugher ísraelsmanna og
á þriðjudagsmorgni varð orð-
rómurinn að styrjaldarvopni,
það átti að nota hann til að fá
Rússa til að skerast í leikir.n.
Kaíró-útvarpið skýrði frá því
kl. 04.27 að það væri nú fuli-
sannað að brezk og bandarísk
flugmóðurskip veittu ísraelska
flughernum víðtæka aðstoð.
Viðbrögð Sovétstjórnarinnar
voru kuldaleg. Egypzki sendi-
herrann í Moskvu gekk á fund
Kosygins forsætisráðherra um 8
leytið. Árangurinn varð ekki
sá sem sendiherrann hafði búizt
við. Kosygin hlýtur að hafa
spurt sendiherrann nokkurra
erfiðra spurninga. Hvort sendi-
herrann gæti gefið einhverjar
nánari upplýsingar? Var það
ekki augljóst að brezku flug-
vélamóðurskipin voru al’ tof
langt í burtu til að geta seni
flugvélar sínar til Egyptalands.
Hermes var 2400 km frá Tel
Aviv og Victorius 2500 km. Auk
þess höfðu sovézku ratsjárskip-
in, sem eltu 6. flota Bandaríkja-
manna um 760 km. frá Tel Aviv,
ekki orðið vör við óvenjulegar
flugvélaferðir. Kosygin gleypti
ekki við sögunni. Það var allt í
lagi að tala um undirróðuns-
starfsemi heimsvaldasinna, eins
og Rússar höfðu óspart gert, en
staðhæfingar um hernaðarlega
íhlutun voru af allt öðrum toga
spunnar. Sovétstjórnin hleypli
vindinum algerlega úr Galeb
sendiherra. Hún lét hann ha'da
blaðamannafund, sem eingöngu
sovézkum blaðamönnum var
boðið á. Pundurinn var haldinn
í egypzka sendiráðinu síðdegis
á þriðjudag. Blaðamennirmr
hlustuðu þögulir á segulbands-
sp>ólu, sem innihélt útvarpsfrétt
frá Kaíró-útvarpinu og síðan
hlýddu þeir á aðrar sannanir
sem sendiherrann hafði fram að
færa. Að því loknu spurðu þeir
nákvæmlega sömu spurninga og
Kosygin.
Að þessum fundi loknum gáfu
Sovétmenn út yfirlýsingu þar
sem sagði að Sovétstjórnin hefði
ekki fengið neinar fregnir af
þessum staðhæfingum annars
staðar frá. Sovézku blöðin skildu
hvað klukkan sló og Izvestia,
eina síðdegisblaðið, minntist
ekki einu orði á málið. Því var
aðeins hreyft daginn eftir, er
sovézku fréttaritararnir í Lond-
on skýrði frá stjórnmálaslitum
Arabaríkjanna við Bretland og
Bandaríkin. í fréttunum var að-
eins sagt að ortsakirnar væru
staðhæfingar um að þessi ríki
aðstoðuðu ísraelsmenn. Það er
óþarft að taka fram að Arabar
kyngdu þessari sögu í heilu lagi.
Kairó-útvarpið sagði, er það
s'kýrði frá neitunum Breta og
Bandaríkjamana á ásökunum
þessum: „Við munum að þeir
neita enn íhlutun í átökunum
195«“.
Aróðursbragð þetta gefur góða
hugmynd um örvæntingu Araba
og þó svo að Rússar hefðu trú-
að sögunni hefðu Arabar verið
enn verr á vegi staddir. Eina
von Nassers um að hindra að
ísraelsmenn legðu undir sig öl'l
löndin við botn Miðjarðarhafs,
var tafarlaus ákvörðun Öryggis-
ráðsins um vopnahlé, og það var
einmitt samstaða Rijssa og
Bandaríkjamanna, sem Nasser
var að reyna að eyðileggja, en
þeirra samstaða var hans eina
von.
Aðgerðirnar á Sinais.kaga hóf-
ust fyrir alvöru með birtingu á
þriðjudagsmorgun. Egyptar vörð
ust í örvæntingu í Gaza. Síðla
dags hófu ísraelsmenn ákafa
stórskotahríð á Gaza, sem fylgt
var eftir af flughernum. Það var
í þessari skothríð sem sprengi-
kúla hitti aðalstöðvar S.Þ. í
Gaza og banaði 10 indverskum
hermönnum. Áköf skriðdrekaor-
usta hófst á götum borgarinnar,
en borgararnir leituðu hælis í
nýgröfnum skotbyrgjum. Mót-
spyrnan í borginm hélzt allan
daginn, en um kvöldið höfð'U
ísraelsmenn náð miðborginni á
sitt vald. Þeir fluttu öll egypzk
hergögn, sem þeir náðu, yfir á
sitt svæði til að nota þau gegn
Egyptum sjálfum.
Meðan á þessu stóð héldu tvær
brynvarðasveitir ísraelsmanna
inn yfir Negeveyðimörkina.
Önnur fór eftir veginum frá
Beersheba til Ismalíu (sjá kort)
en hin gegnum Kuntillu í átt til
Suez. Flugher ísraelsmanna
hafði alger yfirráð í lofti yfir
eyðimörkinni. Flugvélar þeirra
gerðu í sífellu árásir á bryn-
dreka Egypta, með hinum dular-
fullu sprengjum, sem voru 4
metra langar og fet á breidd.
Egyptar gripu til þess örþrifa-
ráðs, að grafa skriðdreka sína
niður til að reyna að’ forðast
árásirnar, en um leið urðu þeir
auðvitað gagnslausir, meðan
skriðdrekar ísraelsmanna geyst-
ust áfram.
E1 Arish féll um kl. 15.00.
Egyptar gerðu ofsafengið gagn-
á'hlaup til að reyna að ná aftur
þessari mikilvægu stöð, en voru
hraktir aftur og kl. 17.00 höfðu
ísraelsmenn allt í hendi sér.
Þremur klukkustundum síðar
flugu ísraelskar flugvélar frá
flugvellinum í E1 Arish í árásar
ferðir á stöðvar Egypta umhverf
iis Kosseima, en israelskir skrið-
drekar höfðu farið fram hjá E1
Arish áff'!r en hún féll og komu
að baki Igyptum við Kosseima.