Morgunblaðið - 29.06.1967, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 29.06.1967, Blaðsíða 4
4 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. JÚNÍ 1967. BILALEICAN - FERÐ - Daggjald kr. 350,- og pr. km kr. 3,20. SÍMI 34406 SEN DU M MAGNÚSAR SKIPHOLTI21 SÍMAR 21190 éftirlokun simi 40381 \^>SÍM11-44-44 mufío/fí Hverfisgötu 103. Simi eftir lokun 31160. LITLA BÍLALEIGAN Ingólfsstræti IL Hagstætt leigugjald. Bensín innifaliö í leigugjaldi. Sími 14970 BÍLALEIGAINi - VAKUR - Sundlaugaveg 12. Síml 35135. Eftir lokun 34936 og 36217. f-7==*0/lA IMGAN lú&tL/yÆSP RAUOARARSTlG 31 SlMI 22022 Flest til raflagna: Rafmagnsvörur Heimilstækl Útvarps- og sjónvarpstæki Rafmagnsvörubúðin sf Suðurlandsbraut 12. Simi 81670 (næg bílastæði). Ferðafélag íslands FerðaféLag Islands ráðgerir 4 ferðir um naestu helgi: Á laugardag kl. 14: 1. Hagavatnsferð 2. Landmannalaugar 3. Þórsmörk Á sunnudag kL 9.30 ferð í Haukadal og á Bjamatrfell. Lagt af stað f allar ferð- irnar frá Austurvelli. Nánari uppl. veittar á sicrifstafu F. í. öldugötu 3, símar 19533 — 11798. SAMKOMUR daglaga mil'li kl. 3 og 7. KFUM. — Vindádhlíð Hlíðarstúlkur, fundur verð ur í dag kl. 4.30. Fjölbreytt dagskré. Stjórnin. Ár, vötn og örnefni umhverfis Hólm Karl E. Norðdahl, bóndi í Hólmi, skrifar: „Velvakandi! í dálkum þínum fimmtudag- inn 15. júní sl. er birt langt bréf frá bréfritara, sem nefnir sig Rg., og ber það yfirskrift- ina „Litazt um eftir réttu máli (íslenzku) og réttum örnefn- um.“ Tilefni ritsmíðar Rg. er smágrein, sem birtist í Mbl. 11. •maí sl. Rg. hefur fundið sig knú inn til að „fræða“ höfund þeirrar greinar sem og aðra les endur Mbl. um ýmis örnefni umhverfis Hólm og gengur hon um vafalaust gott eitt til. I>ví miður hefur Rg. þó ekki tekizt betur til en svo, að óhjákvæmi- legt er að leiðrétta fjolmörg atriði í grein hans. Nafnið Hólmsá er mjög gam- alt. Árið 1887 var fyrst byggð brú á Hólmsá, þar sem núver- andi Hólmsárbrú er (og þjóð- vegur austur fyrir fjall). Þá brú, sem var 18 álna löng, tók af í vetrarflóði 1888, sbr. Ár- ferði íslands í þúsund ár, eftir Þorvald Thoroddsen. Upptök Hólmsár eru við Elliðakots- brekkur. Fossvallaá, sem Rg. talar um or ,nú ekki nema nafnið eitt. Fyrir 1920 rann hún meiri jhkfta ársins en undanfarna árat.ugi hefur hún verið þurr nærri allt árið, rennur aðeins í stór- leysingum.' Upptök Fossvalla- árinnar (hún hét reyndar Lyklafellsá austan Fóellu- vatna) voru í Engidal og Mar- ardal í Hengi (ekki á Bolavöll um) og heitir hún þar Mará. Sú á hverfur í jörð á Norður- völlum. Rg. talar um Selvatnslæk (öðru nafni Selvatns-ós). Þau örnefni erU ekki til og hafa aldrei verið það. Afrennsii Selvatns heitir einungis Ós og fellur um Gljúfur og Elliðakots mýrar í Hólmsá, þar sem heitir Óskjaftur. Þaðan rennur Hólmsá norðan við bæinn Gunnarshólma (hann var byggður 1928) undir Hólmsár- brú suður um Heiðartagl. Þar féll Ármótakvísl (stífluð 1961) úr Hólmsá í Suðurá. Hólmsá fellur síðan sem leið líggur vestur með þjóðveginum norð- an við bæinn Hólm. Áin heitir Hólmsá, ekki Bugða, allt vest- ur á móts við Baldurshaga. Síðan heitir hún ýmist Hólmsá eða Bugða þar til hún fellur í Rafveitulónið. Nafnið Bugða á þessum hluta árinnar var not- að af ábúendum Elliðavatns og Grafar (Grafarholts). Vegagerð ríkisins brúaði Hólmsá og lagði veg af Suðurlandsvegi í Rauð- hóla árið 1926, ekki „setuliðið hér á árunum eftir 1940“, eins og greinarhöfundur Rg. kemst að orðL Rg. talar um vað á Hólmsá (eða Bugðu, eins og komizt er að orði) fast neðan við núver- andi Hólmsárbrú, og að þar hafi þjóðleiðin áður legið. Þetta er rangt. Þarna hefur aldrei verið vað. Þjóðleiðin lá hér áður fyrr yfir Ármótakvísl, sunnan við bæinn Hólm og yf- ir Hólmsá um % km neðan við Hólm. Hraunsnef er aðeins eitt, ekki tvö eins og greinarhöfund ur telur. f Silungapoll fellur Hraunlækur að norðan og kem ur upp í Hraunsnefi. Úr Sil- ungapolli fellur Silungapollsá sunnan við Höfuðleðurhól, jök ulnúna grágrýtisklettaborg. Silungapollsá sameinast Ár- mótakvísl við Ármót og heitir eftir það Suðurá. Stóra tjörn- in vestur af Gvendarbrunnum heitir Hrauntúnsvatn og því síður Helluvatn eins og Rg. talar um. Helluvatn er vatnið sunnan Rauðhóla. Segja má að Rg. sé nokkur vorkunn að rugla saman örnefnunum Hrauntúnstjörn og Helluvatni, þar sem nafnavíxl hafa orðið á þessum vötnum á herforingja rábskortinu frá 1908 af þessu svæði. Og enn gengur þessi sama vitleysa aftur á endur- skoðuðu korti Landmælinga ís lands frá' 1964, útgefnu 1966 (blað 27, mælikvarði 1:100000). Má því segja, að erfiðlega ætli að ganga að kveða þennan draug niður. Suðurá féll áður í Hraun- túnstjörn í tveimur kvíslum um Hranntúnshólma. Sunnan Hrauntúnstjarnar má enn sjá tóftarbrot af eyðibýlinu Hraun túni. Úr Hrauntúnstjörn féll Krikjuhólmakvísl til norðvest- urs í Helluvatn og Kirkju- hólmakvísl til norðvestúrs I Helluvatn og Kirkjuhólmaá til suðvesturs í Kirkjuhólmatjöm og þaðan í norðvestur í Hellu- vatn. Á milli þessara kvísla er Kirkjuhólmi. Helluvatn (suður af Rauð- hólum) dregur nafn af Hell- unni, sléttri hraunklöpp 1 Uelluvaði, sem er neðst 1 Kirkjuhóknaá. Þar sem sú á fell ur í Heljuvatn, er mjög djúpur hylur (um 4—5 faðmar 6 dýpt) og heitir Helluvatnsker eða Kerið, kunnur veiðistaður. Vatnsveita Reykjavíkúr hefur iiú „lokað“ Hrauntúnstjöm og hefur hún hvorki að- né frá- rennsli. Hefur Suðurá nú venð veitt beint í Helluvatn. Áin, sem fellur úr Hellax- vatni í Elliðavatn heitir alls ekki Dimma eins og Rg. held- ur fram og hefur aldrei heitið, heldur EHiðavatnsáll oftast nær kölluð aðeins Áliinn. Yfir hann liggur brú af Sundholti og þaðan vegur í Heiðmörk. Áður fyrr voru vötnin tvö, Elliðavatn og Vatnsendavatn. Tanginn Þingnes (nú eyja) skipti þeim að sunnan. Úr Vatnsendavatni féll Dimma og dró nafn af djúpum og dökkum hyljum. Nú er þetta breytt. Rafmagnsveita Reykjavíkur hefur gert stíflu þvert yfir Ell- iðavatnsengjar og báðar árnar (Dimmu og Bugðu) og mynd- að eitt stórt stöðuvatn núver- andi Elliðavatn. Greinarhöfundur Rg. vixðist ekki vita, að slakkinn frá Rauðavatni til suðurs, þar sem vegurinn liggur yfir vatns hornið, heitir Margróf (það örnefni vantar reyndar einnig á kort af Reykjavík og ná- grenni, sem út kom í fyrra) og hann talar um dálitla hraun- strýtu með nafninu Hólma- skyggnir þar, sem árnar komu saman. Ekki er þetta hraun- strýta, heldur melhóll, og nafn ið mun vera Vatnsendaskyggn ir, en ekki Hólmaskyggnir. Mun nú látið staðar numið að sinni, en margt er enn ósagt um örnefni á þessum slóðum. Með þökk fyrir birtinguna. Karl E. Norðdahl, Hólmi. > 1 1 j í I búð - Háaleitisbraut fil sölu 5 herbergja íbúð á 1. hæð í Háa- eitishverfi. Harðviðarinnréttingar. »kip & fasteignir lusturstræti 18 — Sími 21735. íftir lokun 36329. ] t n íeztu þakldr il allra, sem á fimmtugs afmæli mínu glöddu nig með nærveru sinni, heillaskeytum og gjöfum. Einar Dagbjartsson, Ásgarði. AFGREIÐSLLSTÚLKA Afgreiðslustúlka óskast i húsgagnaverzlun vora nú þegar eða síðar — Umsækjendur komi til v/i morgun á skrifstofu vora Laugavegi 26

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.