Morgunblaðið - 29.06.1967, Blaðsíða 21

MORGUNRLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. JUNI 1967.
21
Bjarni M. Gíslason
og baráttumái hans
FYRIR iWkikrum dögum var ég
lagður inn á sjúkrahús til upp-
BÍkurðar á fæti. Ég ligg þar enn.
Stúl'kan, sem gætir bóka-
safnsins, gekk hér um með bœk-
ur fyrir skömmu, og þá náði
ég í bókina „De gyldne tavl“
©fitir Bjarna Gislason. Þetta
kom róti á hugsanir mínar. Ég
gerði mér allt í einu grein fyr-
ir því, að ég hafði verið að
lnugsa um eitthvað, en alltaf vik-
ið því frá mér aftur. Þetta var
eitthvað 1 sambandi við ís-
lenzku handritin og Bjarna
Gíslason, sem ég hafði viljað
segja fyrir liöngu, en aldrei hafði
unnizt tími til fyrr.
- Ég er ósköp venjulegur, hæg-
Uátur maður 1 opinberri þjón-
ustu. Ég er yfirlögregluþjónn i
rannsóiknarlögrieglunni, en auk
þess hef ég keypt fæðingarjörð
móður minnar og bjástra við
hana. Ég held, að íslendingar
geti skilið þá tryggð, sem mað-
ur hefur tilhneigingu til að
halda við fortíðina með því að
sitja á jörð forfeðra sinna.
Þarna bý ég og lifi í orðsins
fyitstu merkingu.
' Ég er formaður i ýmsum fé-
lögum, meðlimur hins stóra og
frjálslynda flokks „Venstre“,
Ifiormaður launþega og embætt-
ismannasamtaka „Venstre“ og i
framboði til þingkosninga.
i iFyrir mörgum árum var ég á
lýðháskóla. Það var mér bæði
til gagns og gamans. Síðan hef
ég fylgzt með skólanum og fé-
logunum, sem ég eignaðist þar.
Sumir þessara félaga hafa orðið
mér mjög kærir. Einn af þeim
er Bjami Gíslason, fslendingur,
fyrrverandi sjómaður, rithöfund
ur og nokkurs konar óformleg-
ur ambassador íslands 1 Dan-
mörku. Ég geri svona nákvæma
grein fyrir Bjarna, ef hann
kynni að vera fslendingum ó-
kunnur, eða að menn séu að
g.eyma honum, þegar handrit-
in eru að koma til landsins.
Strax í Askov skar Bjami
Gíslason sig úr hópi okkar
hinna. Hann var ekki bara ís-
lendingur, — hann var norrænn.
Hann hafði skarpskyggni og víð
sýni, talaði alltaf fallega um
land sitt, talaði einnig fallega
um Danmörku, bar löndin aldrei
saman, heldur kunni þá list að
láta verðleika beggja landanna
vega salt. Við töluðum á þess-
um tíma einnig um íslenzku
handritin, þjóðardýrgripi íslands
eins og Bjarni kallaði þau allt-
af. Það voru háðar langar og
harðar umræður um handritin,
stundum fram undir morgun.
Ég gleymi aldrei einu atviki
frá þessum tíma, atviki, sem
lýsir listamanninum og vinin-
um Bjarna Gíslasyni vel. Ég
var mjög ástfangiinn af yndis-
legri stúlku. Kvöld nokkurt, er
ég hafði verið með henni og
gert þá uppgötvun, að hún hafði
augun opin, meðan hún kyssti
mig. Þeirri hugsun skaut upp í
höfði mínu, að stúlkan elskaði
mig ekki Síðar um kvöldið,
sagði ég Bjarna frá þessu.
Bjarni sat stundarkorn hugsi,
en sagði síðan, að þetta þyrfti
niú ekki að vera, eins og mig
grunaði, og stúlkan væri sjálf-
sagt hrifin af mér. Þegar ég
vaknaði naesta morgun, hafði
bréfmiða verið stungið undir
hurðina hjá mér. Á seðlinum
stóð eftirfarandi vísa, með nafni
Bjarna undir:
„Vær varsom med livets lögne,
let kan de slá en ihjel,
hivis man kysser med ábne þjne,
men elsker alligeveL"
Einfalt og fagurt. Svona er
vinur minn, Bjarni Gíslason.
Svo fylgdu árin eftir lýðhá-
sikólavistina. Ég hlýddi oft á fyr-
irlestra Bjarna á ýmsum stöð-
um í Danmörku um ísland og
íslendingasögurnar. í ræðustól
Hktist Bjarni einna helzt vík-
ingi, eins og hann væri stig-
inn út úr sögunum. Maður
heyrði næstum sverðaglamrið,
varð gripinn af hinum sterku
ástríðum og tók persónulega
þátt i sögunum i stórkostlegri
túlkun Bjarna Gíslasonar. Við
þessi tækifæri var Bjarni ekki
aðeins fyrirlesari og skáld, hann
var í rauninni ambassador föð-
urlands síns.
Á stríðsárunum slitnaði sam-
bandið _milli Danmerkur og fs-
lanids. Ég var einn þeirra, sem
urðu reiðir. Mér finnst, að það
hafi verið ódrengilegt af íslend-
in-gum að notfæra sér ástandið
þá gegn landi ofckar, konungi,
fána og öðrum góðum öflum hér.
Þessa skoðun lét ég í ljós við
alla, einnig Bjarna Gíslason,
Bjarni M. Gíslason
Það fór samt svo, að hinn ó-
formlegi ambassador íslands í
Danmörku, Bjarni Gíslason,
skýrði fyrir okkur hvað hafði
skeð. Tími sambandsins var jú
útrunninn, og það hefði undir
engum kringumstæðum verið
endurnýjað. Svo kam stríðið.
Danmörk var hertekiin af Þjóð-
verjum, ísland af Bandamönn-
um. fsland átti einskis annars
úrlkosta, og það var umfram allt
ekkkert fjandsamlegt við þessar
aðgerðir íslands gegn Dan-
mörku. Bjarni létti þeirri hulú
sem hvílt hafði yfir þessu. Um
leið og það var mögulegt vegna
hernámsyfirvaldanna, ferðaðist
Bjarni um alla Danmörku og
túlkaði skýringu sína á sam-
bandsslitum íslands og Dan-
merkur. Hann ferðaðist ekki að-
eins um Danmörku, heldur um
öll Norðurlönd, sem fyrirlesari,
sjálfskipaður verjandi lands síns
í hinu ufdeilda sambandsslita-
málL
Þegar þetta mál var útrætt og
fólkið s'kildi loks sjónarmið
Bjarna, fékk hann tíma til að
gefa út bók sína, „De gyldne
tavl“. Hann var ekki fyrr bú-
inn að koma henni út, en hann
var tekinn að vinna að ann-
arri.
Um noikkurn tíma eftir þetta,
tók ég eftir því, að Bjarni tal-
aði aldrei um nýju bókina sína.
Þegar ég sótti á með spurning-
ar, færðist hann undan að svara,
en einu sinni sagðist hann ekki
hafa tíma til að eiga við hana
að svo komnu máli. Ég lagði fast
að honum að segja mér, hvað
hann væri þá að glíma Við. Hann
sagðþ að það væri talisvert mik-
ilvægara en skáldsaga,_ það
væru þjóðardýrgripir fslend-
inga, handritin. Handritin skipta
mestu máli núna, sagði hann.
Ég get ekki hugsað eða skrifað
um annað en íslenzku handrit-
in. Þau verða að fara aftur til
íslandis. Þangað til það sfceður,
verður allt annað að víkja.
Hann unni sér engrar hvíld-
ar lengur. Hann gerði afhend-
ingu handritanna að baráttumáli
lífs síns. Hann gat ekki fengist
við neitt annað. Bjarni Gíslason
hefur alltaf trúað á réttlætið, og
í handritamálinu hefur hann
ætíð haifit á trú, að réttlætið sé
íslands megin.
Danski lýðháskólin.n stóð
ósikiptur með Lslendingnum
Bjarna Gíslasyni í baráttunni
fyrir afhendingu íslenzku hand-
ritanna. Bjarni geystist fram
eins og eimreið og m-enn fylkt-
ust um hann. Hann eignaðist
marga fylgismenn, en andspyrn-
an gegn honum jókst Uka og
það var hættulieg andspyrna, —
margir menntamenn, prófessor-
ar o. fL
Bjarna þótti hann þurfa að
vita feira um íslenzku handrit-
in og sögu þeirra og loikaði hann
sig mánuðum saman inni í Kon-
unigsbókhlöðunni og Árnasafni
til að lesa. Árangur þessa varð
sá, að hann skrifaði bók um
handritin, — vísindarit, sem
fékk _ekki viðtökur að verðleik-
um. Ég held, að hinum „lærðu“
hafi hverjum um sig fundizt, að
þetta verk hefðu þeir eiginlega
átt að skrifa sjálfir, því að það
væru þeir, sem geymdu hið
mikla bðkvit. Ég held, að þeir
hafi Uka skammazt sín fyrir, að
hafa ekki sjáltfir skrifað þessa
bók. Iðrunin lýsti sér ekki sem
iðrun, heldur sem reiði við
Bjarna Gíslason. Það var gert
samsæri gegn Bjarna, samsæri
þagnarinnar. Eftir útkomu bók-
arinnar varð það að reglu að
minnast hvorki á þennan lítt
sfcólagegna, íslenzka listamann,
né bókina, sem hann af djúpri
þekkingu hafði skrifað um hand
ritin, þar sem háskólamenn
ræddu saman um handritamál-
ið. Þó haf ég bvað eftir annað
hugsað, eftir lestur bókarinnar,
að þessi stúdentspróflausi mað-
ur hefði átt að fá dioktorsnafn-
bót JEyrir verkið. Ég hef fengið
þær upplýsingar frá íslandi, að
háskólámenn þar hafi einnig
tekið þá stefnu, að þegja bók
Bjarna í hel. Þetta veldur mér
hryggð nú, þegar ísland er um
það bil að fá handritin send
heim sem gjöf frá dönsku þjóð-
inni.
í Danmörku minntist víst ekki
nema eitt dagblað á bókina .
dálítilli klausu, annars rikti
þögnin, og það er undravert, því
að mangir Danir utan hóps há-
skólamanna óskuðu þess þrátt
fyrir allt, að fslendingar fengju
handritin heim. Og maður undr-
ast þetta núna, þegar ýmsir eru
teknir að setja sig í stellmgar og
búa sig undir þá stundu, þegar
að því kemur, að tekið verði að
útdeila þaikklæti og heiðurs-
merkjum til danskra borgara,
sem á einhvern hátt telja sig
hafa unnið til opinberrar við-
urkenningar frá íslandi.
Ég hef ekki heyrt meira um
hina nýju bók Bjarna. Hann
hugsar ekki um annað en hand-
ritin. Þann dag, sem þjóðardýr-
gripir íslendinga eru komnir á
sinn rétta stað á íslandi, þá fær
hann sjálfsagt frið til að skfláfa
næstu skáldsögu sína.
Það, sam ég hef verið að segja,
er álit venjulegs dans'ks borgara
í handritamálinu og á íslenzku
stórmenni, Bjarna Gíslasyni,
sem ég er hræddur um að njóti
ekki sannmælis, er saga hand-
ritamálsins verður skráð.
Ég hefði einnig viljað segja
fnændþjóð okkar, fslendingum,
að það er alran.gt að ímynda sér
að fsland hafi sigrað Danmörku.
Svo er ekki. Ég held, að eng-
inn mannlegur máttur hefði
getað neytt Danmörku til að af-
henda íslandi handritin aftur.
Það, sem gerðist, er þetta:
Danska þjóðin hefur gefið ís-
*andi þjóðardýrgripi sina. Svona
á samlífið að vera hjá frænd-
þjtóðum, og ég hef þá trú, að
þessi athöfn muni tengja þjóðir
okkar tvær traustari böndum en
nakkurt fyrra samband.
Ég minntist á dönsku þjóðina,
þ.e.a.s. almenning í landinu.
Það var reynda-r íslenidinigur-
inn Bjarni Gíslason, sem
kveiikti þann eld, er lýsti veg
hreyfingar háskólamanna og
þannig allrar dönsku þjóðarinn-
ar í handritamálinu. Enginn
einstaklingur heflur fen.gið eins
miklu áorkað í handritamálinu
og Bjarni Gíslason, sem búið
hefur í Ðanmörku mestan hluta
ævi sinnar. Ekki má heldur
gleyma því, að danska þjóðin er
einnig dansika þjóðþingið, sem
samkvæmt sannfæringu sinni
ákvað að skila handritunum
aftur til fslands.
Tilgan-gur minn með þvi að
skrifa þessar hugleiðingar al-
menns borgara er sá að reyna
að varpa nýju ljósi á atburðina,
FRÁ biskupsstofu hefur Mbl.
borizt eftirfarandi fréttatilkynn-
ing um vísitazíu biskups í júli
og ágúst:
Bisfcupin.n yfir íslainidL herra
Sigurbj'örn Einarsson, vísiterax
í sumar Skagafjarðar- og Húna-
vatnsprófas'tsdsemi. Verður vísi-
tazíunni í aðalatriðum hagað
sem hér segir:
MSániudag 3. júlí kl. 2 Rípur-
kirkja.
Mánuda.g 3. júlí kl. 9 Sauðár-
króikskirlkja.
Þriðjudag 4. júM kl. 2 Reyrai-
staðarkirkja.
Þriðjudag 4. júll kl. 5 Gfliaum-
bæjarkitkja.
Miðvikudag 5. júlí kl. 2 Víði-
mýrarkirkja.
Miðvikudag 5. júlí kJ. 5 Reyfcja-
kirkja.
Fimmtudag 6. júlí kl. 2 Goðdaia-
kirkja,
Fimmtudag 6. júlí kl. 5 Árbæj-
arkirkja.
Fösitudag 7. júli kl. 2 Mælifells-
kirkja.
Föstudag 7. júlí kl. 5 Hlöflsitaða-
kirfcja.
Laugaxdag 8. júlí kl. 11 Bæn-
húsið að Gnof.
Laugardag 8. júM kl. 2 Hiofls-
kirfcja.
Laugardag 8. júlí kl. 5 Fells-
kirkja.
Sunnudag 9. júM kl. 1 Hóladióm-
kirkja.
Sunnudag 9. júM kL 5 Viðvíkur-
kirkja.
Sunnudag 9. júM kJ. 9 Hotflsós-
kirkja.
Mániudag 10. júlí kl. 2 Knapp-
sfaðakirkija.
Mánudag 10. júM kl. 5 Barðs-
kirkja.
Þriðjuidag 11. júM M. 2 Hvamms-
kirkja.
Þriðjudag 11. júlí kl. 5 Ketu-
kirkja,
Miðvikudag 12. júilí kL 2 Hofs-
kirkja.
Höfn, Hornafirði, 27. júnL
KAUPFÉLAG A-9kaftfellinga
hélt aðaiflund sinn síðastliðinn
sunmudag. Fundinn sátu 22 flull-
trúar auk stjórnar og endur-
skoðanda. Formaður félagsins,
Óskar Helgason, setti fundinn og
stjórnaði honium. Las hann
skýrslu stjórnarinnar.
Heildarvelta félagsins var 162
milijónir og hafði aiufcizt um
16.9% á árinu. Þar af var vöru-
sala 63.7 miUjónir, sala landbún-
aðarafurða 39.9 milljóndr og sjáv.
varafurða 39.9 mil'l'jónir og sjáv-
arafurða 54.6 milljónir. Heiidar-
greiðslur vinnulauna námu 21.4
milljónum.
f skýrslu framkvæmdastjóra,
Ásgríms Halldórssonar, kom
fram að hagur félagsins er góð-
ur og rekstur þess gekk vel á
aðallega veigna þess, að ég er
tekinn að hræðast, að í asa lífs-
iins á íslandi ætli menn að
gleyma landa símum, mannin-
um, sem lagt hefur drýgri S'kerf
en nokkur anmar til að koma
handritamálinu í farsæla höfn,
manninum, sem hefur reynzt
óþreytandi talsmaður og baráttu
maður fyrir land sitt og hand-
ritamálið og sem hefur erytt
næstum öllum lífsþrótti sínum 1
baráttunni fyrir þessu máli, ís-
lendingnum, manninum og
listamanninum Bjarna Gíslá-
synL Látið hann ekki standa I
skammarkróknum, heldur látið
hann skipa verðskuldaðan sess,
þegar hinn mikli aifbendinigar-
dagur rennur upp.
Með kærri kveðju.
Carl Peter Sunhov,
Kauslunde St.
Miðvikudag 12. júlí ki. 5 Hóli**
neskirkja.
Fimmtudag 13. júflá kl, 2 ^
Höskuldss'tað aikirkj a,
Fimmtudaig 13. júlí kL 5 HoltaH
staðakirkja.
Föstudag 14. júlí kl. 2 Berg- \
staðakirkja.
Föstudaig 14. júlí kl. 5 Bólstaðíar*,
hMðarkirkja.
Lauigardag 15. júlií kl. 2 Sivína-
vatnskirkija.
La-uigardaig 15. júM k'l. 2 Auð-
kúlukirkja.
Sunnudag 16. júM kl. 2 Blönditw
ósskirkj a,
Sunnudag 16. júil'í kl. 5 Þing-
eyrarkirkja.
Mánudag 17. júlí kl. 2 Undir-
feMskirkja.
Mánudag 17. júlí kl. 5 VíðidalB-
tungykirkja.
Áframhald verður á v'ísitazí- :
unni í áigús'tmánuði siem hér seig-
ir: ,
Föstudag 18. ágúst kl. 2
Breiðabótlssitaðarkirkja
í Vesturhjópi.
Föstudag 18. ágúst kl. 5 Vestup-
hópsikirkja.
Laugardag 19. ágúst kil. 2
Tjarnarkirkja á VatnisnesL
Laugardag 19. ágúst kl. 5
Hvammstangakirkj a,
Sunnudag 20. ágúst kl. 1 Mel-
staðarkirkja.
Sunnudag 20. ágúst kl. 5 Staðair- 1
bakkakirkja.
Sunnudag 20. ágúst kL 9 Bfra-
Núpskirkja, 1
Guðsiþjónusta verður í öllum
kirkjum, svo og kirkjuskoðun
og viðræður við sötfnuð og prest.
Sóknarnefndir, safnaðarfulltrú-
ar og aðrir sóknarmenn eru boð
aðir til viðtals. Einnig eru börn,
einkum fermingarbörn ársins,
sérstaklega beðin að koma til
fundar við biskup. (Frá Bisk-
upsistofu).
árinu. Tekjuafgangur nam kr.
3.178.566.85 og hefðu þá fast-
eignir og vélar verið afsikrifaðar
rösikar 3 milljónir. Fuindurinn
samþykfcti að greiða í arð til fé-
lagsmanna 5% af ágóðaskyldri
úttekt og enmfremur 8% arð til
samningsbundinna báta, sem
l'egðu upp afla sinn hjá fisk-
vinnislustöð KASK 1966. Auk
þess verði lagðar í menningar
sjóð KASK kr. 100 þúsund og í
varasjóð kr. 311 þúsund.
— Gunnar.
Fyn,
Danmark.
Biskup vísiterur Skogaljarður-
og Húnavatnsprófastsdæmi
Velta Kaupfélags A-Skaft,
eykst um 16,9%