Morgunblaðið - 30.07.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 1967
17
„Nú er hún Snorra
búð stekkur44
Mikinn og merkilegan fróðleik
getur að líta í riti Matthíasar
Þórðarsonar, þjóðminjavarðar
um Þingvöll, alþingisstaðinn
forna. Ber þá ekki sízt að nefna
íheimilidakönnun hants og niður-
stöður um hinar fornu þingbúð-
ir. Hinn merki fræðima'ður hefur
kannað og dregið fram í dags-
ljósið eldri og yngri heimildir
um staðsetningu búðanna. Á
grundiveRi athugana hans á forn-
um heímildum og kenningum
ýmissa fræðimanna hefur svo
verið dregin upp mynd af hinni
fornu búðaskipan, sem veitir ó-
metanlegar leiðbeiningar um
þennán þátt í sögu þingstaðar-
ins við öxará.
Matthías Þórðarson minnist á
þá staðhæfingu, að Snorrabúð,
sem talin er liggja rétt við Lög-
berg, hafi verfð notuð sem stekk-
ur eftir að þinghald hafði verið
lagt niður á Þingvöllum. Kemst
hann að þeirri niðurstöðu að
þetta sé mjög ólíklegt og leiðir
að því rök. Kemst Matthías
Þórðarson m.a. að orði um þetta
á þessa leið:
„En hvað því viðvíkur, að
Snorrabúð hafi verið höfð fyrir
stekk eftir að Alþingishaldið
lagðist niður, eða „síðast" (Sig-
urður Guðmundsson) „seinast"
eða um 1830 (Sigurður Vigfús-
son), þá er það líklega nokkuð
hæpið. — Raunar segir Jónas
Hallgrímsson í kvæðinu „ísland",
sem prentað var í Fjölni 1. ár-
gangi 1835:
„Nú er hún Snorrabúð stekk-
ur“. Á þeim orðum munu þeir
Sigurðarnir hafa byggt ummæli
tsín. Útlit tóftanna nr. 8—9 er
þannig, að eðlilegt var að menn
álitu þær vera stekkjarrúst, og
Jónas hefur því vel getað kom-
ist þannig að orði, þótt búðar-
tóftirnar hafi ekki verið notaðar
fyrir stekk einmitt á þeim tíma,
er hann orti kvæðið. En um-
mælin um, að þær hafi verið
hafðar fyrir stekk, kunna að
hafa myndast vegna þess, að þær
líktuist stekkjarrúst.
Harla ólíklegt
Hins vegar er það ekki alls
kostar líklegt a'ð Snorrabúð hafi
REYKJAVÍKURBRÉF
í rauninni nokkru sinni verið
höfð fyrir stekk. Hún er ekki, og
hefur varla verið um 1830 í Þing
vallalandi, heldur Brúsastaða,
því að öxará ræður mörkum, en
ekki Almannagjá, enda var Þing-
vallastekkur uppi í Stekkjargjá
svonefndri, sem er fyrir norðcm
efri fossinn (Öxaráfoss), og þar
hefur hann víst verið oftastnær
alla síðustu öld. En harla ólík-
legt mun flestum kunnugum
þykja það, að nokkur ábúandi á
Brúsastöðum hafi farið að taka
upp á því, að hafa stekk sinn svo
langan veg frá bænum, sem frá
Brúsastöðum niður í Almanna-
gjá. — Brúsasta'ðastekkur er
nokkru fyrir norðan bæinn þar,
vestan til við Öxará, og ætla
menn að þar hafi hann verið
lengi, enda er þangað hæfilegur
stekkjarvegur frá bænum.
Allir, sem ritað hafa um al-
þingisstaðinn og getið urn þessa
búð, Snorrabúð, geta heitið
nolkikiurn veginn á sama miáli um
það, að hiún standi einmiitt þar, er
„búð Snorra goða“ (sbr. Njáls-
sögu) var forðum, og að hún sé
kennd við hann, enda getur það
komið heim vi'ð frásögn Njáls-
sögu, þar sem þessarar búðar er
getið nokkrum sinnum".
Þetta voru ummæli Matthíasar
Þórðarsonar.
f framhaldi af þessum hug-
leiðingum um hinar fomu búðir
og staðsetningu þeirra er ástæða
til þess að ítreka þá tillögu, sem
ýmsir hafa sett fram, hvort ekki
færi vel á því að hlaða upp ein-
Laugardagur 29. júlí
hverja hinna fomu búða í sam-
ræmi við þær hugmyndir og upp
lýsingar, sem fyrir liggja um
gerð þeirra. Þetta væri hægt að
gera, ef vel og hóflega væri á
haldið, ðn þess að raska söguleg-
um minjum e'ða trufla í nokkru
svip hins fornhelga staðar. En
með því að byggja upp eina slíka
forna þingbúð, væri hægt að
leiða fram í dagsljós nútíðar og
framtíðar áþreifanlegri og
gleggri mynd úr lifi og starfi á
Þingvelli en áður hefur verið
kostur á. Það ætti að minnsta
kosti ekki að geta spillt neinu
þótt menn velti þessari ihug-
mynd fyrir sér og kæmu henni
í framkvæmd ef samkomulag
yrði um.
Verzlunarfrelsi og
þjóðarhagur
Þegar íslenzkir verzlunarmenn
halda sína árlegu hátíð um
næstu helgi er rík ástæða til
að minnaist þess að aðstaða
verzlunarinnar og hagur þjóð-
arinnar hafa á öllum tímum ver-
ið nátengdir. Þegar verzlunin
var ófrjáls og reirð í viðjar ein-
okunar og hafta, bjuggu fslend-
ingar við sult og seyru. Þegar
verzlunin var gefin frjáls, tók
þjóðin að rétta úr kútnum.
Framfarir og uppbygging hófst
Á ýmsu hefur gengið um að'-
stöðu verzlunarinnar hér á landi,
jafnvel á síðari áratugum. Gjald-
eyrisskortur og haftaskipulag
hafa oft og einatt þjarmað að
verzluninni, en jafnframt skapað
almenningi margvíslega erfið-
leika.
Eitt af mikilvægustu afrekum
núverandi stjórnar er tvímæla-
laust það, áð henni tókst strax
á fyrstu starfsáruim sínum að
skapa það jafnvægi í efnahags-
lífinu, sem tryggði frjálsari og
eðlilegri verzlunarhætti. Hinn 1.
júní 1960 voru 60% innflutnings
til landsins gefin frjáflis, það er
frílistinn var færður upp í 60%
innflutnings. Síðan hefur inn-
flutningsfrelsi verið aukið stöð-
ugt, þannig að nú eru um 86,4%
innflutnings alfrjáls. Meginhluti
þess innflutnings, sem ekki er
frjáls er þó einungis háður leyf-
um til að tryggja viðskipti
við nokkur Austur-Evrópulönd
vegna útflutningshagsmuna okk-
ar, en leyfi til innflutnings frá
þeim eru auðfengin og mikið af
þeim innflutningi eru vörur, sem
ekki skiptir neinu máli hvaðan
eru keyptar.
Verzlunarfrelsi það, sem við-
reisnarstjórnin kom á, hefur
haft í för með sér margvíslegt
hagræði fyrir allan almenning í
landinu. Allar búðir, bæði einka-
verzlunar og félagsverzlunar
hafa undanfarin ár verið fullar
af vörum. Valfrelsi fólksins er
þannig meira en oftast áður í
verzluninni. Hinar hvimleiðu bið
raðir haftaskipulagsins eru fyrir
löngu horfnar. Ofurvald nefnda
og ráða er þorri'ð, svartamark-
aðsbrask er úr sögunni.
Hin frjálsa verzlun og jafn-
vægi í efnahagslífinu hafa jafn-
framt átt mestan þátt í að byggja
upp bjargræðisvegi landsmanna
og gera þá fjölbreyttari og arð-
gæfari. Útvegsmenn og sjómenn
hafa getað flutt inn skip og vél-
ar að eigin geðþótta. Af því hef-
ur leitt stórfellda framleiðslu-
aukningu, sem síðan hefur haft í
för með sér miklar lífskjarabæt-
ur í landinu. Bændur hafa getað
aflað sér hvers konar landbún-
aðartækja til ræktunar og bú-
starfa án þess að knékrjúpa
nefndum og rá'ðum í Reykjavík.
Bifreiðaeign þjóðarinnar hefur
stóraukizt og samgöngur batnaö
á fjölmarga lund.
Allt þetta og ótal margt fleira
er ávöxtur frjálsari verzlunar og
viðskiptahátta, sem fylgdi í kjöl-
far þeirrar jafnvægisstefnu, sem
ríkisstjórnin markaði þegar í
upphafi.
F ramsókn og g jald-
eyrisvarasjóður-
inn
En til þess að tryggja áfram-
haldandi frjálsa verzlun og heil-
brigða viðskiptahætti verða aðal-
bjargræðisvegir þjóðarinnar að
vera reknir á heilbrigðum grund
velli. Mikil framleiðsla og gjald-
eyrissköpun er frumskilyrði
þess, að frjálsræ'ði ríki í verzlun
og viðskiptum. Mikill og stöðug-
ur innflutningur hvers konar
nauðsynja hlýtur alltaf að byggj-
ast á þróttmikilli framleiðslu-
starfsemi og útflutningsverzlun.
Um síðustu áramót nam gjald-
eyrisvarasjóður íslendinga tæp-
um 2 milljörðum króna. Síðan
hafa ýmsir erfiðleikar steðjað að
útflutningsframleiðslunni, fyrst
og framt af völdum verðfalls á
íslenzkum sjávarafurðum. Afla-
brög'ð hafa einnig verið lélegri
það sem af er þessu ári en und-
anfarin ár. Engum dylst að það
er gjaideyrisvarasjóðurinn, sem
á ríkastan þátt í að koma í veg
fyrir erfiðleika í innflutnings-
verzluninni, þegar útflutnings-
framleiðslan dregst um skeið
saman. Þess vegna er það mjög
þýðingarmikið að þjóðin eigi á
hverjum tíma nokkurn varasjóð,
sem hægt sé að nota til þess að
mæta með árstíðarbúndnum
sveiflum í framleiðslu og útflutn-
ingi.
Ef til vill sýnir það betur en
nckikuð ann'að ábyrgðairlieyisi og
al'gera henitistefnu Fraimisóknar-
manna, að þeir hafa lagt til að
gjaldeyrisvarasjóðinum yrði eytt
í einu vetfangi og síðan látið
sbeika að sköpuðu um framitíðina.
Framsóknarmönnum er að sjálf-
sögðu ósárt um það þótt gripii*
yrði að nýju til haftaskipulag»
og gjaldeyrisskömmtunar. Þa'ð er
einmitt það, sem þeir hafa viljað
til þess að tryggja pólitískt vald
sitt yfir verzluninni og viðskipt
um fólksins.
Heimsólm Harald-
ar ríkisarfa Norð-
maima
Haraldur ríkisarfi Norðmanna
kemur hingað til íslands í opin-
bera heimsókn þann 10. ágúst, og
dvelur hér í nokkra daga. ís-
lenzka þjóðin mun fagna honum
af heilum hug. Faðir hans Ólaf-
ur Noregskonungur hefur komið
til íslands, bæði sem krónprins
og sem þjóðhöfðingi Norðmanna.
Er íslendingum ekki sízt hug-
stæð heimsókn hans, er hann
kom hingað til að afhiúpa styttu
Snorra Sturlusonar í Reykholti.
Mun Haraldur ríkisarfi einnig
heimsækj.a Reykíholt, og heiðra
þar me'ð minningu hins mikla
sagnritara og skáldjöfurs, sem
um allar aldir mun skipa önd-
vegi á norrænu skáldaþingi.
Tengsl íslendinga og Norð-
manna eru sterk og náin að
fornu og nýju. 1 norskum fjörð-
um og dölum stóð vagga íslenzks
þjóðernis. Norðmenn eru því í
senn forfeður okkar og nánustu
frændur. Saga þessara náskyldu
þjóða er samofin og samslungin.
Islenzka þjóðin vill sem nán-
asta og fjölþættasta samvinnu
við frændþjóðina í Noregi. Þess
vegna er okkur í senn sómi og
fögnuður að heimsókn Haralds
ríkisarfa, sum er glæsilegur og
mikilhæfur fulltrúi þjóðar sinn-
ar, og þá ekki hvað sízt norskrar
æáku. Hanaldur hárfagri, Noregs
konungur, var einvaldskonungur,
sem ríkti með har'ðri hendi yfir
Noregi. En hann átti ríkastan
þátt í að sameina landið, en ein-
mitt sú barátta hans varð til
þess að margir stórlátir höfðingi-
ar stukku úr landi og sigldu um
sollinn sæ til íslands, Og stofn-
uðu þar hið forna þjóðveldi.
Sameining Noregs og landnám
íslands eiga þannig sameiginleg-
ar rætur.
Lýðræðislegasta
konungsdæmið
Konungsvaldið í Noregi í dag
byggist ekki á einræði og ein-
veldi. Það er þvert á móti eitt-
hvert hið lýðræðislegasta kon-
ungdæmi, sem um getur í sög-
unini. Afi Haralds ríkisarfa, Há-
kon VII. tók við konungdæmi í
Noregi áð lokinni þjóðaratkvæða
greiðslu, þar sem yfirgnæfandi
meirihlu'ti norslku þjóðarinnar
óskaði valdatöku hans. Nauit Há-
kon VII æ síðan ástsældar og
trausts norsku þjóðarinnar. En
stærstur og áhrifaríkastur varð
hann í síðari heimsstyrjöldinni,
þegar hann og ríkisstjóm hans,
Framhald á bls. 18.