Morgunblaðið - 03.12.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3, DES. 1997
Skógrækt
„Fagur er dalur og fyllist
skógi“. — Jónas.
ARI fróði segir frá upphafi
landnáms, að í þann tíð var ís-
landi viði vaxið miili fjalls og
fjöru.
Orðalag Ara þykir benda til
þess að viðurinn hafi verið
tekinn að þverra, er Ari reit Is-
lendingabók. Fróðir menn telja
sennilegt að stórir flákar há-
lendisins hafi einnið verið vaxn-
ir kjarri á landnámsöld, og gró-
ið land þar enn á Sturungaöld.
Til þess bendir meðal annars,
hve mikið var ferðazt um há-
lendið.
Gróður landsins hefir búið að
viðinum lengi eftir að skóg-
urinn var eyddur.
Nú er orðið svo langt síðan
landið varð skóglaust að áhrifa
hans gætir lítið í jarðveginum.
En enn eru eftir hér og hvar
smáleifar af fornum skógi. Næg-
ar til að sýna okkur hvernig
landið var gróið, og nægar til
að sýna okkur hvernig ísland
framtíðarinnar getur orðið gróið,
í skjóli nýrra skóga.
Hálendið er nú blásin eyði-
mörk. Eftir eru þó smá gróður-
reitir til að minna okkur á forn-
an gróður. Stórir hlutar láglend
is eru líka orðnir að auðn, og
eyðileggingin heldur áfram. All-
ur úthagi er orðinn ófrjótt land.
Við lifum á tímum hlýinda.
En þau nægja ekki til að hefta
uppblásturiinn. Sennilega hefir
hann aldrei verið eins ofsaleg-
ur og nú. f þurrum stormum er
loftið dimmt af moldroki. Það
er jörð sem er að fjúka. Gam-
alt fólk ^pem fer um örfokaland,
saknar víða gróinna rofa, sem
þar voru í æsku þess. Tómasar-
hagi, sem Jónas kvað um, fyrir
rúmum 100 árum, kvað nú vera
horfinn, blásinn. Mín skoðun er
að ekkert öruggt ráð sé til, til
þess að hefta uppblásfcurinn,
nema að klæða landið viði á ny.
Jarðvegurinn megnar ekki að
standast íslenzkar náttúruham-
farir, nema í skjóli skóga. Jafn-
vel ræktuð tún kelur. Frost og
holklaki kubbar sundur grasrót-
iina. Vatnsflóð og vindar, sem
æða um nakinn grassvörðinn,
skilja allsstaðar eftir spor eyði-
leggingar.
Skógurinn skýlir öllum öðr-
um gróðri og öllu lífi í landinu.
Hann jafnar raka jarðvegsins
og bindiur jarðvegiinn með sín-
um sterku rótum. Hann hafúr
vatnsflóð og hann hlífir jarð-
veginum fyrir veðraöflunum,
með sínum sterku stofnum.
Hann frjóvgar jarðveginn. Þar
sem skógur vex verður jarðveg
ur eins frjór og á gamalrækt-
uðu túni. Viðurinn breiðir hlýtt
teppi yfir allt annað líf í larnd-
inu. Hann svo að segja færir
Island í röð hlýrri og suðlæg-
ari landa.
Ef fsland á aftur að verða
gróðursælt verðum við að rækta
uipp viðinn. Það er gott að
rækta smíðatimbur, ef það
þrífst. En bezti nytjaskógurinn,
og sá eini sem er lífsnauðsyn,
er viður, til að skýla jarðveg-
inum og til skjóls og styrktar
öUu lífi í landinu.
Birkið er harðgerður viður.
Og varið þolir það íslenzkt veð-
urfar betur öllum öðrum gróðri.
Birkið er viðurinn, sem enn ætti
að klæða fslands og svo smá-
gerðara kjarr í hálendi.
Það ætti að vera metnaðar-
mál nútíma manna að græða
skógana. Áldrei fyrr hefir verið
tækifæri til þess sem nú. Og
raunar höfum við aldrei fyrr
haft möguleika til að gera það.
Nú þurfum við ekkí lengur að
nota skóg til eldiviðar og kola.
Og nú höfum við enga þörf
JHovjjunWaMft
RITSTJÓRN • PRENTSMIÐJA
AFGR EIÐSLA • SKRIFSTOFA
SÍIVII 10.100
fyrir mikinn sauðbúskap okkur
til bjargræðis. Nú ríkir vor í lofti
í mörgum skilningi. Náttúran
sjálf, með hlýindunum sem
ganga yfir landið, manar okkur
til tafarlausra athafna.
Það ætti að vera takmark okk-
ar kynslöðar, og kynslóðarinnar,
sem nú er að fæ'ðast að bæta fyr-
ir tíu alda mistök feðranna, og
græða landið á ný. Feðrunum er
mikil vorkunn, ýmist neyð eða
fáfræði, og hvorttveggja. Við
verðum verri menn en þeir, ef
við notum ekki tækifærið nú,
til að bæta fyrir mistök þeirra,
og gerum okkur sek um að
stöðva ekki uppblásturinn.
Herópið sé: ísland viði vaxið
milli fjalls og fjöru.
Tún og akrar framtíðarinnar
verði rjóður i skógi og í skjóli
skóga.
Engan annan minnisvarða geta
nútímamenn reist sér fegri, en
að bæta þannig óhapp forfeðr-
anna. Ein öld mundi nægja til
að klæða láglendið skógi, ef að
því verður unnið með oddi og
egg og veðrátta helzt hagstæð.
Það á að vera takmarkið.
Seinlegra verður að græða upp
hálendið, bæði vegna þess hve
svalt þar er, og hve algerlega
það er örfoka. Það hlýtur að
taka aldir. Örfoka hálendi grær
ekki nema með miklum aðflutt-
um áburði. En þar sem enn er
einhver jarðvegur þarf strax að
hefjast handa. Aldrei framar
þurfum við að nota birkiskóg-
ana til eldiviðar. En sau'ðtönn-
in verður sami skaðvaldurinn og
hún hefir ævinlega verið. Sauð-
fé verður að hverfa úr högun-
um. Og því miður verður það
eflaust mikið tilfinningamál. All-
an annan búskap má auka og
efla að fjölbreytni, þó sjálfsagt
sé að hafa allar skepnur í vörzlu.
Strax mundi draga úr upp-
blæstri, er hætt er að beita
landið. Og skóglaust, eða jafn-
hliða því a'ð skógurinn vex,
mundi það viða gróa og jafð-
vegurinn batna. Sauðbúskap má
einnig stunda á ræktuðu landi,
með því að hafa féð í rammlega
girtum hólfum.
Hvaðan á að koma mannafli
og fjármagn til að rækta upp
skógana? Athugum mannaflann
fyrst. Sauðbændur sem hætta
þurfa búskap, ættu að gerast
skógræktarstjórar, verkstjórar
við skógræktina og eftirlitsmenn
Og vinnuaflið ætti fyrst og
fremst að koma úr skólunum.
Skólinn ætti að flytja sumar-
starfsemi sína út í sveitirnar.
Vinna við skógræktina ætti að
vera allt í senn, leikur og
kennsla og almenn þegnskyldu-
vinna.
Nú verjum við stórfé til að
halda uppi byggð í sveit. Öllu
því fé ættum við að verja til
skógræktar. Gagn þeirra ráðstaf-
ana yrði varanlegt, áhrifin guf-
uðu ekki upp um leið og fénu er
eytt. og það mundi nægja tii að
launa fjölda manns. Skógrækt-
in.yrði höfuðatvinnuvegur sveit-
anna.
Það er skaðlaust þó sauðakjöt
og smjör hækki í verði, meðan
við fáum jafngóð og langt um
ódýrari matvæli úr ríki hafsins.
Hér er verkefni fyrir skóla 'ög
skólaeldhús. Fisk kvað mega mat
reiða svo að hann sé eins góm-
sætur og kjöt.
Allur úthagi og gróin afréttar-
lönd í skógrækt. Það er mikið
átak. Hér er að ræða um stór-
kostlegt landvinningastríð. Stríð
þar sem sigur er öruggur. Jafn-
vel þó óhöpp tefji fyrir, svo sem
slæmt árferði éða aðrir erfið-
leikar, höfum við alltaf erindi
sem erfiði.
Landgræðslan er frekar ráð til
að græða upp örfoka land, en
hefta algengan uppblástur. Sand-
græðsla virðist örugg til að
breyta eyðisöndum í tún. Og
ræktuðum sandi í góðri umhirðu
virðist ekkí hætt við uppblæstri.
En hætt er vi'ð að sandurinn geti
fljótt b'.ásið aftur, ef landinu er
breytt í úthaga. Og það er ein-
mitt úthaginn sem hér er tiL
umræðu.
Landgræðsla hefur verið reynd
í úthaga og gengið vel. En land-
ið er eftir sem áður varnarlaust
gegn náttúruhamförum, og í
nýrri og nýrri hættu.
Það er langt frá að ég vilji
rýra gildi landgræðslunnar. En
ég lít á hana sem hjálparmeðal,
eða undirbúning til ræktunar
birkiskóga, svo og sem túnrækt
og jarðabætur.
Hálendið verður varla grætt
nema með grasrækt fyrst, til að
reyna að fá ofurlítinn jarðveg.
Síðan kæmi svo kjarrið til að
binda jarðveginn og hlífa hon-
um.
Ég er við því búinn að ein-
hverjum finnist lítið til um mál-
flutning minn, telji hann loft-
kastala, öfgar og rangsleitni.
Það mun þykja ójöfnuður að
ætla sauðbændum að fórna fénu.
Það mun þykja ósvinna að ætl-
ast til að landsmenn breyti um
mataræði. Þegnskylduvinna hef-
ir ævinlega verið fordæmd af
sumum. Ég hugsa mér birkirækt-
ina á íslandi sem allsherjarstríð
gegn eyðileggingaröflunum. Og í
stríði hefir aldrei þótt tiltöku-
mál, þó einn þurfi að fórna
meiru en annar, eða jafnvel öllu
fyrir landið sitt, eða þó víkja
þurfi frá hefðbundnum lifnað-
arvenjum.
Við höfum aldrei háð eiginlegt
strið. Margir kunna að telja sam-
líkinguna fráleita.
Engu að síður vona ég að
blöð og einstaklingar vilji ræða
málið.
Skáldið góða kvað um fram-
tíðina:
„Fagur er dalur og fyllist skógi“.
Karl Dúason.
Aðventuhvöld
KIRKJUNEFND Kvenna
Dómkirkjunnar gengst fyrir
hinu árlega aðventukvöldi í
kirkjunni sunnudagskvöldið
kl. 8,30.
Þar verður fjölbreytt tón-
Iist flutt: Lúðrasveit drengja
leikur, telpnakór syngur
stutt erindi flutt um jólahald,
dómkórinn syngur og tveir
ein.söngvarar. Að mestu verð-
ur efnið helgað jólum og jóla
haldi. Aðgangur er öllum ó-
keypis.
Ekki er að efa, að Dóm-
kirkjan verður full út úr dyr
um á sunnudagskvöld. Fólk
hefir fjölmennt mjög á að-
ventukvöldin, enda vel til
þeirra vandað, og jólablæinn
vilja margir finna með byrj-
un aðventunnar.
Hjálmar R. Bárðarson:
Stærð og þyngd síldarnóta
VEGNA viðtals, sem Mor^unblað
ið átti við mig fyrir skömmu um
stærð og þyngd síldarnóta, hafði
blaðið síðar viðtöl við nokkra
skipstjóra síldveiðiskipa um mál
ið, og Landssamband íslenzkrá
útvegsmanna birti áthugasemd
við ummæli mín.
Þess misskilnings gætir hjá
sumum þessara aðila, að ég hafi
í viðtalinu átt við meðalstærð
nóta á íslenzkum síldveiðiskip-
um. Þegar talað er um það í við-
talinu við mig að nætur séu
orðnar af umræddri stærð, þá er
átt við að stærð þeirra sé kom-
in upp í þá stærð. Mér er að
sjálfsögðu ljóst að ekki er um
meðalstærð að ræða. Stækkun
nótanna hefir verið að þróast í
þá átt að þær stækka og þyngj-
ast. eins og segir í viðtalinu, og
auðvitað er fjölda mörg síld-
veiðiskip með verulega minni
nætur, en þær sem stærstar eru
orðnar.
Varðandi að færa nót niður á
aðalþilfar af bátapalli, þá hefir
auðvitað aldrei verið nein fyrir-
staða af hálfu Skipaskoðunar-
stjóra i því efni, enda gerði Sjó-
slysanefnd, og Skipaskoðunar-
stjóri ályktun um. að rétt væri
að færa nætur niður á aðalþil-
far á skipum 150 brúttólestir og
minni Miðað við þáverandi
‘stærð og þyngd nóta var ekki tal-
ið fært að fara fram á að nætur
á stærri skipum yrðu færðar nið-
ur aðalþilfar. Reynslan af nið-
urfærslu nóta varð hinsvegar svo
góð, að skipstjórar stærri skip-
anna óskuðu sjálfir eftir að færa
einnig niður nætur á stærri skip-
unum, og því var að sjálfsögðu
vel tekið. Hinsvegar voru vand-
kvæðin þau í samb. vi'ð Aust-
ur-Þýzku skipin, sem þá vöru í
smíðum, að þar var um staðlaða
seríusmíði, eins skipa að ræða.
og skipasmíðastöðin var treg til
að breyta surnum skipanna, sem
þegar voru í smíðum, en öðrum
ekki. Þetta fékkst þó gert eftir
óskum þeirra skipstjóra sem
færa vildu niður nætur þá strax.
Varðandi þyngd nótanna segir
í athugasemdinni frá LÍÚ., að
nætur sem séu 300 faðma lang-
ar og 110 faðma djúpar séu 12
til 15 tonn að þyngd. en þá séu
næturnar dýpri eða allt að 118
faðma. í viðtalinu við mig kem-
ur hinsvegar fram, að þyngstu
nætur íslenzkra síldveiðiskipa
séu orðnar 20-26 tonn að þyngd.
Hér er verulegur munur á
þyngd. Þyngd sú er LÍÚ., tekur
fram er rétt fyrir þurra nót, en
Skipaskoðun ríkisins hefir ávallt
talið nauðsynlegt að miða þyngd
nótanna frá öryggissjónarmiði
við blautar nætur. Þegar nót er
tekin úr sjó um borð í veiði-
skip er hún að sjálfsögðu blaut,
og eftir kastið má gera ráð fyrir
að skipið verði samtímis meira
eða minna hlaðið, og það er í
þessu ástandi sem taka þarf vtil-
lit_til nóta-þyngdarinnar sérstak
lega.
f stöðugleikaútreikningum á
íslenzkum fiskiskipum, sem um
eru lei'ðbeiningar í umburðar-
bréfi Skipaskoðunarstjóra frá 5.
desember 1962, er tekið fram,
að þyngd nótar skuli reiknuð
6 tonn, og þá gert ráð fyrir að
nót væri blaut.
Netið í nót af þeirri stærð, sem
L.Í.Ú. nefnir, vegur um 8—10
tonn þurrt. Blýið á nótinni veg-
ur um 4 tonn. Auk þess bætist
við þyngd á flotholtum, hanafót-
um og hringjum, en hringirnir
eru ekki taldir með þegar gef-
in er upp þyngd á nót. Þeir eru
vanalega um 50 talsins, og hver
er 4—6 kg. að þyngd.
Samkvæmt upplýsingum frá
þekktu netagerðarverkstæði eru
nú stærstu nætur 16—17 tonn
skrá þurrar, en það taldi þyngd
blautra nóta vera minnst 20
tonn, en þó höfðu þær ekki verið
vegnar blautar.
Þyngdaraukning á gerfiefni
nóta þegar þa'ð blotnar er vænt-
anlega nokkuð breytileg. Til að
kanna þetta örlítið, fékk Skipa-
skoðun ríkisins skorinn þurran
bút úr notaðri nót. Hann vó 2,14
kg þurr. Síðan var bútnum dif-
ið í sjó, látinn liggja þar stutta
stund, lyft upp aftur og veginn
eftir að dropið hefði úr riðlínum.
Þyngdin reyndist 3.46 kg á þess-
um nótabút blautum. Þyngdar-
aukningin reyndist þannig um
61.7%.
Blý og flotholt breyta ekki
þyngd við að blotna, en sé nót
þar seir. netið vegur 10 tonn
bleytt á þennan hátt, má ætla að
netið sjálft vegi rúm 16 tonn
blautt. Nót sem öll vegur 16
tonn þurr, vegur þannig 22 tonn
blaut.
Nótin, sem togarinn Víkingur
fór með, er 327 fáðma löng og
125 faðma djúp. Þyngd þessarar
nótar er 20 til 21 tonn þurr. Nót
sú, sem notuð verður á togaran-
um „Gylfa" verður 400 faðma
löng og 135 faðma djúp, og hún
mun væntanlega vega um 26
tonn þurr.
Jafnvel þótt þessar tvær stóru
togaranætur séu ekki meðtaldar,
þá er þó þyngd sú, sem nefnd
var í viðtalinu við mig á stærstu
nótum síldveiðiskipanna rétt, ef
miðað er við blauta nót, en það
tel ég nauðsynlegt að gera, þeg-
ar rætt er um þyngd nótanna á
skipunum þegar verst gegnir.
Þetta er að sjálfsögðu bvggt á
því, að þyngdaraukning garnsins
við það að blotna, sem geMð er
um hér að framan sé nærri lagi,
en mjög fróðlegt væri að vigta
heila blauta nót þegar tækifæri
býðst, til samanburðar v’ð sömu
nót þurra. Þetta mætti líklega
gera með því," þegar nót er tek-
in í land úr skipi, að hlaða henni
á vörubifreiðar, dæla sjó yfir
nótina, og vega síðan á bifreiða-
vog eftir áð sjórinn hefir lekið
af pöllum vörubifreiðanna, sem
flytja nótina. Það ber að hafa
í huga að nót í nótakassa b:ndur
meiri sjó, en nót sem hened er
upp eða hvílir á bryggju.
Það var ekki tilgangur minn
með því, sem fram kom í við-
talinu við Morgunblaðið, að
halda því fram að setja beri
reglur um stærð síldarnóta. Ég
tel æskilegast að engra slíkra
reglna gerizt nokkurntíman þörf.
Hinsvegar tel ég rétt að fylgzt
sé með þróun á stærð síldar-
nótanna miðað við stærð skip-
anna, og þá öryggismálin höfð
ofarlega í huga. Ákvörðun um
stærð nótanna tel ég vera bezt
komna hjá ábyrgum skipstjóra,
sem hver þekkir bezt sitt skip.
Hjálmar R. Bárðarson.