Morgunblaðið - 03.12.1967, Blaðsíða 17

T
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. DES. 1967
17
„Séra Bjarni44
Bókin „Séra Bjarni“ er bæði
smekkleg til að sjá og geðfelld
að lesa. Andrés Bjömsson sá um
útgáfu bókarinnar, sem hefst á
alllangri frásögn Mathíasar Jo-
hannessens „Með séra Bjarna á
æskuslóðum". Síðan koma end-
urminningar frú Áslaugar
Ágústsdóttur um mann sinn
„Hver dagur var hátíð“, og eru
skráðar af Andrési Bjömssyni.
Þá eru nokkrar rseður og hug-
vekjur séra Bjama sjálfs, og
loks tvaer ræ’ður um hánn eftir
Magnús Jónsson og Sigurbjörn
Einarsson. Loks eru í bókinni
margar skemmtilegar myndir
frá ýmsum æviskeiðum séra
Bjarna. Efni bókarinnar er að-
gengilegt og öll er hún vel úr
garði gerð. I frásögn Matthías-

Frá atkvæðagreiffslu á Alþingi um vantrausttillögu stjórnarandstöffunnar. Ljósm. Mbl. Ó.K.M.
REYKJAVÍKURBRÉF
-Laugardagxir 2. des.
ar er séra Bjarni lifandi kom-
inn, með sambland sitt af
glettni og alvöm ásamt ótæm-
andi fróðleik um marga sam-
tímamenn. Svo sem að líkum læt
uir eru skemmtilegar flestar sög
urnar, sem þau Matthías og frú
Áslaug rifja upp. Endurminn-
ingar hennar eru ritaðar af mik
illi sanekkvísi. Ekki imá
gleyma myndunum. Þær veita
ekki einungis fróðleik um séra
Bjarna og skyldulið hans, held-
ur og félaga hans frá æsbudög-
um fram á elliár. Fróðlegt er
að bera saman hvernig sumir
skólabræðurnir gerbreytast með
aldrinum, þar sem svipur ann-
arra helzt aftur á móti ætfð
hinn sami, og ekki einungis á
þeim sjálfum heldur mann fram
af manni. Lítum t.d. á örsmáa
stúdentsmynd af Jakobi Möller.
Hún gæti eins\ verið af sonar-
sonum hans, sem nú eru á svip-
uðu reki og Jakob var um alda-
mótin.
„Höfðingi bræðra
sinna og heiður
þjóðar“
Þessi var texti herra dr. Sig-
urbjörns Einarssonar í útfarar-
ræðu hans um séra Bjarna. í
ræðunni segir herra Sigurbjörn:
„Séra Bjarni. Víst var hann
bæði heiðursdoktor, biskup að
vígslu og heiðursborgari, en slík
an heiður geta fleiri hlotið, en
það verður aðeins einn séra
Bjarni. Enginn hefur villzt á
þvi, við hvern væri átt, er tal-
að var um séra Bjarna. Og það
hefur ekki verið anna'ð virðing-
arheiti meira í kirkjunni en
þetta. Á bak við hinn venjulega
preststitil og algenga nafn var
maður, sem var ekki aðeins ó-
venjulegur, raunar einstæður að
gerð, heldur meiri sjálfur en
hvert það hlutverk og allur heið
ur, sem honum féll í skaut. I
hugum fjöldans var hann, prest-
urinn. í margvíslegum aðistæð-
um gátu menn ekki hugsað sér
neinn annan í hlutverki prests-
ins en hann. Hvort sem menn
gerðu sér grein fyrir því eða
ekki, hafði hann mótað hugsjón
þeirra um það, hvernig prestur
eigi áð vera, og það vil ég þakka
fyrir hönd kirkjunnar á íslandi,
að sú hugsjón var í hugum svo
margra og um svo langa tíð mót-
uð af slíkum manni sem hann
var.“
Þessi orð biskupsins sýna, að
það er sízt oflæti, að bókin um
dr. séra Bjarna vígslubiskup
Jónsson er einungis nefnd „Séra
Bjarni“. Þá er einnig maklegt
að rifja hér upp orð prófessors
dr. Magnúsar Jónssonar á sex-
tugsafmæli séra Bjarna. Magnús
sagði þá m.a.:
„Ég minnist þess t.d. nú á
sunnudaginn var, er þú prédik-
aðir um Jóhannes skírara, og
lagðir áherzlu á þessi einföldu
orð: „Daginn eftir var Jóhann-
es aftur þar“. Þetta sýnast ekki
sérlega andrík orð eða fela í sér
mikla dýpt. En þú sást af þess-
ari guðlegu ritningu það, sem
mér hafði aldrei til hugar kom-
ið. „Daginn eftir var Jóhannes
aftur þar.“ Það er svo auðvelt
að hrífast með af hinum stóru
viðburðum, hrífast á hátíðleg-
ustu stundunum, stórhátíðunum.
En svo kemur næsti dagur. Hver
er þá á verðinum? Hver er þá
hrifinn? Og svo þriðja daginn
og fjórða daginn. Hver er hrif-
inn á hinum venjulegu, gráu og
óskáldlegu dögum?
Og ég er sannfærður um, að
þú hefur eignazt skilning á þess
um orðum við það, áð þetta
sama hefur þú lifaff. Þetta er
einmitt það, sem ég dáist að í
starfi þínu, séra Bjarni; þolið
og þrautseigjan að vera ævinlega
í starfinu, vera líka í starfinu
daginn eftir, hvern dag, óþreyt-
andi, ár frá ári, um tugi ára.“
Ekki er tilviljun að slíkir and-
ans menn og mælskusnillingar
eins og prófessor Magnús og
herra Sigurbjörn vildu öðrum
fremur hylla séra Bjarna. Þeir
kunnu réttilega að meta frá-
bæra mælsku hans, sem sumum
þótti helzt til óþjál og einhæf
í prédikun, en hafði í sér fólgna
djúpa tilfinningu og speki að
mati þeirra, sem lögðu við hlust-
irnar.
Svipbrigðin sögðu
meira en mör«s orð
o
Síðustu tvær vikur vefða
sennilega lengi taldar með hin-
um atburðasömustu í íslenzkri
stjórnmálasögu. Um miðjan nóv-
ember héldu stjórnarandstæð-
ingar sig örugga um að hafa líf
stjórnarinnar í hendi sér. Magn-
ús Kjartansson gekk þá um sali
Alþingis með sigurbros á vör,
eftir að hann hafði haldið
yfir stjórninni eins konar út-
fararræðu. En ekki liðu marg-
ir dagar þangað til einn
helzti aðdáandi Magnúsar hafði
orð á, að það hlyti að vera
gaman fyrir stjórnina að hafa
með þessum hætti heyrt sína
eigin útfararminningu, en vera
bráðlifandi eftir allt orðaskvaldr
ið. Og það er rétt lýsing, sem
Pétur Benediktsson gaf af við-
brögðum Eyisteins Jónssonar á
Alþingi, hinn 24. nóvember:
,,'Hin snöggu veðrabrigði á svip
Eysteins Jónssonar verða áreiðan
lega flestum minnisstæð, sem
viðstaddir voru.“
Það var ekki Eysteinn Jóns-
son einn, sem þá sagði meira
með svipbrigðum en orð fá lýst.
Hinum álliðuga Lúðvík Jósefs-
syni ifór á sama veg.
Gapuxaháttur
Thorlacius
Báðir kunnu þessir menn hins
vegar af langri reynslu að haga
orðum sínum svo, að þeir létu
gremjuna brjótast út í skömm-
um um ríkisstjórnina. Hand-
bendi Eysteins, Kristján Thor-
lacius, gætti ekki eins vel tungu
sinnar. Formaður B.S.R.B. fór
raunar ekki á fund í þeim sam-
tökum til að gera þar grein fyr-
ir málum, heldur á almennan
fund Framsóknarfélags Reykja-
víkur. Þar eru hans heimahag-
ar, og þar gagnrýndi hann for-
seta Alþýðusambands íslands
harðlega, sagði m.a. að sögn
Tímans: „Hann sagði, að for-
usta Hannibals Valdimarssonar
hefði brugðizt í baráttu launþega
samtakanna fyrir því mikla
hagsmunamáli launþega, að ó-
skert verðlagsuppbót yrði fram-
vegis greidd á kaup“.
Allir miðs'tjórnarmenn Alþýðu
sambandsins, að undanteknum
Hannibal Valdimarssyni sjálfum,
samþykktu þegar í stað mótmæli
gegn hinni lúalegu árás Kristj-
áns Thorlacius.
í mótmælunum segir m.a.:
„Miðstjórn Alþýðusambands
íslands mótmælir þessum um-
mælum sem tilhæfulaiföum og
ósönnum, en að þessum málum
hefur forsetinn unnið í fyllsta
samræmi við samþykiktir mið-
miðstjórnar------
Jafnframt lýsir miðstjórnin
fyllsta trausti sínu á Hannitoal
Valdimarssyni sem fonseta Al-
þýðusambands fslands".
Gremja Eysteins og Lúðvíks
og gapuxaháttur Kristjáns Thorla
cius eru vitni þess, sem kunn-
ugir vissu, að ætlunin var sú að
misnota afl verkalýðshreyifing-
arinnar í því skyni að knýja lög-
16ga kjörna ríkisstjórn frá völd-
um. Einn úr þessari þrenningu
mælti á sínum tíma á móti til-
boði Alþýðusambandsins um
samþykkt á nýju vísitöunni eitt-
hvað á þessa leið:
„Þetta tilboð megið þið ekki
gera, því að ef ríkisstjórnin sam-
þykkir það þarf hún ekki að
fara frá“.
Þegar Alþýðusambandið síðar
saimþykikt á nýju vísitölunni eitt
aflýsa verkfölium 1. des., þá
hreyttu þessir herrar úr sér
ókvæðisorðum um „svik“ verka-
lýðsforingjanna! f umræðum um
vantraustið gat alþjóð einnig
heyrt, hvernig Framsóknarmenn
og Mnukommúnistar reyndu á
alla vegu að ögra verkalýðsfor-
ingjunum til að slaka nú hvergi
á kröfunum. Um ræður hinna
síðarnelfndu má að sjálfsögðu
deila, en þær voru málefnalegar
og á málefnaágreiningi má oft
miklu fremur finna lausn en þar
sem heift og hatur hafa völdin.
Þolinmæði og
þrautgæði
Af ræðu Ólafs Jóhannessonar
varð þó Ijóst, að hinum hógvær-
ari Framsóknarmönnum finnst
ofsi tflokksformannsins og nán-
ustu handbenda hans keyra úr
hófi. Ólafur Jóhannesson komst
ekki hjá að viðurkenna, að verð-
fallið hefur stóraukið þann
vanda, sem við er að etja í ís-
lenzku atvinnulífi, gagnstætt
kenningu Eysteins Jónssonar og
hins tölvísa andlega föður hans,
Sigurvins Einarssonar. En allir
eiga þessir menn sammerkt í
því að átta sig alLs ekki á hyað
gerzt hefur. í öðru orðinu ásaka
þeir ríkisstjórnina fyrir að hafa
verið með öllu óviðbúin þegar
gengisfall pundsins skall ytfir. í
hinu, að hún hafi frá upphafi
miðað aðgerðir sínar við gengis-
lækkun pundsins og haft undir-
búna nákvæma, víðtæka og
leynilega útreikninga byggða á
því. AHt eru þetta hugar-
órar. Engin svik hafa átt sér
stað, hvorki af hálfu Hanni-
bals Valdimarssonar eða ann-
arra í forystuliði Alþýðusam-
bands íslands, né heldur vissi
ríkisstjórnin um að gengi punds-
iras yrði lækkað. Hitt eF rétt,
að forseti Alþýðusambands
íslands og nánustu samstarfs-
menn hans hafa ekki viljað láta
misnota samtökin i augljósum
pólitískum tilgangi. Og auðvitað
var ríikisstjórninni ljóst, að
pundið kynni að verða fel'lt og
það hlyti að hafa mikil áhrif á
atburðarásina hérlendis. En um
þetta var ekki hægt að gera
neina útreikninga, þegar af því,
að þótt pundið kynni að falla,
se>m enginn gat sagt fyrir með
vissu, þá var enn óvissara
hversu lækkun pundsins yrði
mikil. Fram á síðustu stund var
bollalagt um, hvort lækkunin
yrði svipuð og hún varð, eða
mun lægri eða allt að 30%. En
enn hefur sannazt, að ríkis-
stjórnin bregst við hverjum
vanda, sem að höndum ber, eftir
því sem efni standa til og reynir
að leysa hann með þolinmæði og
þrautgæði.
Vill að íólkið sé lil
fyrir skipulagið
Stjórnarandstæðingar eiga full-
an rétt á því að reyna að koma
ríkisstjórninni Ifrá völdum, en
þeim ber skylda til þess að gera
það eftir lýðræðislegum leiðum.
í því sikyni mega þeir ekki mis-
nota verkalýðshreyfinguna. Þess
vegna þora hinir æfðu stjórn-
málamenn ekki að segja hug
sinn allan, en láta sér nægja
ögranir um að þetta og hitt muni
verkalýðurinn ekki með neinu
móti láta bjóða sér. Kristján
Thorlacius gengur feti framar
og Magnús Kjartansson segir
hreinlega hvað innifyrir býr.
Ræða hans í eldhúsumræðunum
var með vissum hætti málefna-
leg, og hann feldi úr henni þá
rætni, sem olf oft einkennir
blaðaskrif hans og ræðumennsku
á Alþingi enn sem komið er.
Magnús vill láta „regimentera"
allt þjóðfélagið, skipa því í eins
konar herdeild, þar sem aLlir
verða að Lúta boði og banni ofan
frá. Ef fyrirtækin þola ekki slíkt,
þá eiga þau einfaldlega að
deyja. Fóikið á að vera tiá fiyrir
skipuiagið en skipuiagið ekki
fyrir fóikið. í þessu skyni á fyrst
að skipuieggja verkalýðshreyf-
inguna, og hún neyða Alþingi
til að steypa stjórn, sem hlotið
hefur æ oifan í æ ótvíræðan
meirihluta með þjóðinni. Senni-
æga eru Framsóknarmenn ekki
ailir sérlega hrifnir af þessu, en
þeir láta þó til leiðast í sömu
trú og istjórnmálabraskarar ha.fa
víðsvegar gert. Þá hafa þeir
ætiað að láta ýmist kommúnista
eða nazista koma sér til valda í
þeirri von að geta síðan haft
hemi'l á þeim.
Framsókn hafnaði
allra flokka stjórn
Fyrir Framsóknarmönnum
vakir það öllu öðru ofar að kom-
ast í stjórn. Vegna þess, að
þjóðin hefur lýst andúð á stetfnu
þeirra við hverjar kosningarnar
eftir aðrar, vilja þeir nú láta
mynda það, sem þeir kalla þjóð-
stjórn, eða samstjórn allra
flokka, en fást ekki til að segja
annað um stefnu slikrar stjórn-
ar, en hún eigi að brayta þeirri
stefnu, sem' þjóðin sjálf hefur
markað.
Hingað til heifur það aidrei
tekizt á íslandi að mynda allra
flokka stjórn. Skýringin á því
er sú, að oftast hefur of mikið
borið málefnalega á miili til
þess að slíkt væri unnt. Segja
má að einungis einu sinni hafi
málefni staðið þannig, að eðli-
legt væri að ailir flokkar gengju
til samstjórnar. Það var eftir að
fullt'- samkomulag hafði náðzt
flokkanna á milli um stofnun
lýðveidis 17. júní 1944. Þá var
við vöLd utanþingsstjórn, og
hefði því það eitt verið sæmandi
fyrir Alþingi að sanna sannheldni
sína með því að mynda þing-
ræðisstjórn, sem ekki hafði tek-
izt frá því á árinu 1942. Þegar
það var kannað, hvort mögu-
leikar væru á þvílíkri stjórnar-
myndun, setti Framsókn þvert
nei við því. Gremja hennar yfir
ieiðréttingu kjördæmaskipunar-
innar, sem sam,þykkt var 1942,
var svo mikil að hún vildi í
Lengstu lög hindra myndun þing-
ræðisstjórnar. Framisókn kaus
þá frekar skömm Alþingis en
sameiningu allra flokkar um
heiður þjóðarinnar.