Morgunblaðið - 11.04.1968, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 19€S
minnkaði hann, þegar Kerlingar
dalsbændur höfðuðu svo mál á
hendur Kiaustursbræðrum, Er
lendi og Birni og ríkissjóði.
Kröfðust bændurnir þess, að
lögbannsgerðin, sem þeir fengu
setta á starf bræðranna, yrði
staðfest og að viðurkenndur
yrði með dómi eignarréttur og
björgunarréttur þeirra á jám-
inu. Þá kröfðust hinir aðilarn-
ir þess einnig, að eignarréttur
og björgunarréttur þeirra að
járninu yrði viðurkenndur með
dómi.
Var úrslita málsins beðið í
ofvæni.
Dómur aukadómþings Skafta-
felssýslu var kveðinn upp 25.
nóvember 1952, en Síðan fór
málið fyrir Hæstarétt. Var
dómur Hæstaréttai; kveðinn
upp 19. maí árið eftir og segir
Mbl. svo frá honum í frétt
tveimur dögum síðar undir fyr-
irsögninni: Járnið eign ríkisins
eftir að vátryggjendur höfðu
framselt því eignarrétt sinn.
„Hæstiréttur hefur kveðið
upp dóm í hinu svonefnda Dyn-
skógafjörumáli og staðfesti
hann dóm sýslumannsins í Vík
í Mýrdal og meðdómenda hans,
um að járnið, sem í fjörúnni
liggur og mál þetta reis út af,
sé eign vátryggjenda, en með
tilliti til þess að vátryggjend-
ur hafa framselt fjármálaráð-
herra f.h. ríkissjóðs eignarrétt-
inn á járninu, var ríkissjóði
dæmdur eignarréttur á því. —
Þá var Klaustursbræðrum og
félögum þeirra dæmdur björg-
unarréttur járnsins, en um það
höfðu þeir gert samning við
fjármálaráðherra. (Fjármálaráð
herra samþykkti samning
Klaustursbræðra, Erlendar og
Björns við Skipaútgerðina).
í forsendum dóms Hæstarétt-
ar eru fyrst raktar kröfur máls
aðila, en þeir voru þessir: And-
rés Á. Pálsson og Daníel Guð-
brandsson, bændur í Kerlingar-
dal, bræðurnir Bergur, Helgi,
Júlíus, Siggeir og Valdimar
Lárussynir ásamt þeim Erlendi
Einarssyni og Birni B. Björns-
syni og loks fjármálaráðherra
f.h. ríkissjóðs."
í forsendum dómsins segir og,
að vátryggjendur farms e.s.
Persier hafi framselt Ríkis-
sjóði Islands rétt sinn til járns-
ins, en þeir hafi orðið eigend-
ur þess, er þeir höfðu innt vá-
tryggingarfé þess af höndum.
Samkvæmt lögum hafi eignar-
réttur þeirra aldrei niður fallið.
Þá segir og í frétt Mbl.:
„Samkvæmt þessari niðurstöðu
ber að staðfesta ákvæði héraðs
dóms um að lögbannsgerðin frá
30. ágúst 1952 sé úr gildi felld.“
Þennan sama dag kvað
Hæstiréttur upp annan dóm í
Dynskógafjörumálinu þess efn-
is, að lögbannsgerðin, sem
Klaustursbræður fengu lagða á
björgunarstarfsemi Kerlingar-
dalsbænda skyldi niður felld.
Var þá loks komið á hreint,
hverjir skyldu bjarga járninu
góða og hverjir væru réttir eig-
endur þess.
En á meðan í þessu stappi
stóð hafði járnið týnzt í sæ,
þar sem engum björgunarað-
gerðum varð við komið og þótti
mögum, sem þar hefði náttúran
réttilega gripið inn í þennan
málarekstur.
Járnið góða enn á sínum stað.
• Hvað varð svo um þetta
■umdeilda járn? Notfærðu
■Klaustursbræður sér réttinn til
að bjarga því eða sló náttúr-
an endanlegan botn í málið
meðan lögspekingar deildu um
‘það fyrir dómstólunum?
— Jæja, svo þú ert að skrifa
um Dynskógafjörumálið, sagði
Bergur Lárusson og brosti,
þegar ég kom til hans og bað
hann að segja mér framhaldið.
— Þetta var nú annars meiri
vitleysan allt saman, hélt Berg-
ur áfram. Ætli það hefði ekki
verið réttara að leyfa okkur
að bjarga járninu og rífast svo
um það eftir á. Það held ég.
— Hvað kom til að þið bræð-
urnir fenguð áhuga á járninu
Bergur?
— Við vissum alltaf af járn-
inu og okkur fannst ómögulegt
að láta það liggja þarna, ef
einhvern tíma reyndist fært að
bjarga því. Við vorum vel kunn
ugir sandinum og biðum því að-
eins færis.
— Það voru ýmsir samning-
ar gerðir í upphafi?
— Já, já- Við töldum Skipa-
útgerðina rétta aðilann til að
semja við og vissum ekkert um
samning Erlendar og Björns við
Kerlingardalsbændur, fyrr en
þeir komu til okkar og sögðu
okkur frá honum. Við vildum
ekki lenda í neinu rifrildi út
af þessu og tókum því Er-
lend og Björn í félag við okk-
ur og lagði Skipaútgerðin
blessun sína yfir það.
— Hvar var járnið, þegar þið
funduð það?
— Þá var járnið um 100 m.
frá sjó og síðan sumarið 1952
hafa skilyrði aldrei verið eins
góð til björgunar.
— En svo komu Kerlingar-
dalsbændur til sögunnar.
— Já, og við fengum sett á
I mínum hópi er það
svo eðlilegt með Marlboro.
Marlboro hefir
það sém við viljum:
Eðliiegan, ófilteraðan kehn.
Hvar sem glæsileiki,
yndisþokki og hæfni mætast,
þar er Mariboro!
Alís staoar sömu gæðin,
sem gert hafa Marlboro
leiðandi um allan heim:
Amerískt tóbak -
Amerísk gæði, úrvals filter.
Filter • Flavor • Flip-Top Box
Persier á strandstað.
þá lögbann. — Bergur brosir
— Það var eiginlega mesta
vitleysa hjá okkur að vera að
því. Við hefðum átt að leyfa
þeim að fá sig fullsadda af
sandinum, því eins og þeir ætl-
uðu að framkvæma björgunina
var hún ómöguleg.
— Nú?
— Já. Þeir grófu holu og
reyndu að dæla vatninu úr
henni, sem leiddi til þess að
sandurinn lokaði alltaf holunni
og komust þeir aldrei meir en
tvo til þrjá metra niður. Okk-
ar hugmynd var að dæla vatni
í holuna og halda henni þann-
ig opinni og bjarga járninu upp
í gegn um vatnið. Nei, við hefð-
um bara átt að bíða, þar til
þeir gæfust upp. Þá hefðu
þessi hlægilegu máiaferli lík-
lega aldrei orðið og járnið allt
náðst úr sandinum.
— En þið fenguð sett á þá
lögbann?
— Já. Þeir fóru svo af sand-
inum með allt sitt hafurtask og
við byrjuðum.
— En þá byrjuðu málaferlin?
— Já, þeim lauk svo í bili
með því að lögbann var sett á
okkur, en þá höfðum við bjarg-
að um 40 tonnum.
— Hvað varð um það járn?
— Það var geymt á meðan
málaferlin stóðu yfir, en síðan
selt.
— Segðu mér eitt, Bergur.
Þegar dómur gekk í málinu
23. ágúst ykkur í óhag, þá
hélduð þið áfram björgun, sem
leiddi til þess að Kerlingar-
dalsbændur kröfðust lögreglu-
verndar gegn „yfirgangi ykk-
ar“. Hvers vegna?
— Til þess lágu ýmsar á-
stæður, eins og Helgi bróðir
minn gat um í viðtali, sem birt-
ist í Mbl. 29. ágúst. Við töld-
um okkur í fullum rétti og
höfðum þar að auki lagt í mik-
inn kostnað. Við vildum ekki,
að okkar starf yrði eyðilagt,
en vorum líka reiðubúnir til að
víkja af sandinum, ef það yrði
tryggt. Nú, við hættum svo,
þegar lögbannið dundi yfir
okkur.
— En loks unnuð þið réttinn.
— Já. Eftir ársmálaferli var
það nú, en þá hafði fjaran
breytt sér svo mikið, að björg-
un var óhugsandi. Þvílík vit-
leysa, og Bergur hristir höf-
uðið.
— En hvað svo?
— Við fylgdumst alltaf vel
með fjörunni austur frá, en það
var ekki fyrr en sumarið 1960,
að fjaran gekk það langt fram,
að björgun væri reynandi. Þá
fórum við austur með allan
okkar útbúnað. Járnið var eig-
inlega í flæðarmálinu og éinum
þrisvar sinnum eyðilagði brim-
ið allt fyrir okkur. Um síðir
tókst okkur þó að bjarga um
750 tonnum úr einum bingnum
og urðum við að grafa um 10
metra niður. Þetta sumar var
vatnagangur mikill á Mýrdals-
sandinum og þegar við höfðum
verið þarna í allt að tvo mán-
uði eyðilagði Blautakvísl
allt saman. Síðan ekki söguna
meir.
— Þessi 750 tonn. Voru þau
líka seld? ,
— Já, og með þeirri sölu
sluppum við skaðlausir út úr
þessu ævintýri, en meira var
það nú ekki.
— Þannig að enn liggja um
4000 tonn á Dynskógafjöru?
— Já, og þar eru þau vel
geymd. Sem stendur er járnið
undir sjó og þarna ryðgar það
ekki.
— Engar áætlanir um frek-
ari björgun?
— Það er ómögulegt að segja.
En ef af þeim verður, þá fáum
við alla vega að vinna í friði
í það skiptið, sagði Bergur að
lokum.
,,Enginn veit hvað átt hefur
fyrr en misst hefur44
Hafið ávallt

slökkvi-
tæki við hendina. Margar tegundir fyr-
irliggjandi.

slökkvitæki veita yður
öryggi og afslátt á tryggingariðgjöld-
um á sama tíma.
*
Olafur Gíslason
& Co. hf.
Ingólfsstræti la, — Sími 18370.