Morgunblaðið - 17.05.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 1968.
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
'Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjðrn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
Þ UNGLAMA LEGT
EMBÆTTISKERFI
17iða um lönd hafa menn
^ miklar og vaxandi áhyggj
ur af útþenslu embættis-
mannakerfisins og þunglama-
legri afgreiðslu stjórnarmál-
efna. Alkunnar eru hinar
broslegu kenningar um þetta
bákn, sem nefndar eru Park-
inson-lögmál, og vissulega er
það ekki einbert grín.
Eins og að líkum lætur
hefur kerfi embættismanna
og starfsmanna ríkisstofn-
ana eins og t.d. bankanna
þanizt mjög út hér á landi á
seinni árum, og því miður
hefur þróunin hér eins og
annars staðar orðið sú, að
allt er þetta kerfi svifaseint
og þungt í vöfum. Á því fá
þeir, sem ýmiskonar við-
skiptastörf stunda, oft að
kenna og gengur erfiðlega að
skilja, hve seint gengur að fá
afgreiðslu mála sinna.
Á þessu er nú vakin at-
hygli, vegna þess að í einka-
rekstrinum eru víða hafnar
aðgerðir til að bæta rekstur
og draga úr kostnaði vegna
þeirra erfiðleika, sem atvinnu
lífið á við að etja, og vissu-
lega væri ástæða til þess að
yfirmenn opinberra stofnana
litu í eigin barm og athug-
uðu gaumgæfilega, hvort
ekki væri hægt að koma við
hentugri vinnubrögðum og
sparnaði.
Á tímum velmegunar er
eðlilegt, að margháttuð þjón-
ustustarfsemi aukist og mann
legt þótt ekki sé gætt ítrasta
sparnaðar, þegar allt leikur í
lyndi. En þegar stóráföll
dynja yfir eins og við íslend-
ingar höfum orðið fyrir
hverju af öðru, er nauðsyn-
legt að bregðast kröftuglega
við og láta einskis ófreistað
til þess að koma við fyllstu
hagkvæmni.
Mikil þjónusta við borgar-
ana er vissulega vottur um
mikla velgengni, og ánægju-
legt er þegar atvinnuvegirnir
geta staðið undir mikilli þjón
ustustarfsemi. Nú hagar hins
vegar svo til, að allt kapp
verður að leggja á verðmæta-
sköpun og þess cegna er
eðlilegt — og raunar sjálf-
sagt — að nokkuð sé dregið
úr þjónustu, meðan verið er
að rétta við fjárhag þjóðar-
innar, en vinnuafli og fjár-
magni þess í stað einbeitt að
fram ’yeiðsluaukningu.
ÖFLUGT
EINKAFRAMTAK
ví miður eiga íslenzkir at-
vinnuvegir nú í erfiðleik-
um, og eru ástæðurnar til
þess alkunnar. En þegar slík-
ir erfiðleikar steðja að skilja
menn betur en áður, hve
geysimikla þýðingu öflugt og
traust einkaframtak hefur.
Nú heyrist varla nokkur
maður tala um, að of vel hafi
verið búið að atvinnurekend-
um, og meira að segja ber
lítið á öfund í garð þeirra
manna, sem vel hafa rekið
fyrirtæki sín og efnazt sæmi-
lega. Skilningur landsmanna
á því að atvinnuvegirnir beri
sig er því fyrir hendi.
Og þrátt fyrir hina miklu
erfiðleika, sem atvinnuveg-
irnir eiga við að búa — eins
og raunar þjóðin öll, vegna
þeirra áfalla, sem við höfum
orðið fyrir, er engin ástæða
til að örvænta. íslenzkir at-
vinnurekendur hafa áður
sýnt, að þeir eru vandanum
vaxnir og hafa barizt við
mikla erfiðleika og sigrazt á
þeim. Þannig mun nú einnig
fara.
Ríkisvaldið hefur gert
ráðstafanir til þess að draga
úr útgjöldum og reyna þann-
ig að heimta til sín minni
hluta vinnuafls og fjármuna
en vera mundi í góðæri. Á
sama hátt þurfa bankastofn-
anir að leggja meginkapp á
að aðstoða þau fyrirtæki,
sem framleiðslustörf stunda,
þótt það komi að einhverju
leyti niður á þjónustustörf-
um. Það er öllum fyrir beztu
að einbeita kröftunum að því
að auka nú framleiðsluna
sem mest má verða, til þess
að geta síðar notið meiri
gæða.
Raunar er ástæða til að
benda á, að það er ekki ætíð
rétt, sem haldið er fram, að
fyrirtæki hér hafi ekki eðli-
legan aðgang að lánsfé. í
mörgum tilfellum hafa fyrir-
tækin mjög mikið af fjár-
magni sínu að láni frá bönk-
um, og raunar allt of mikinn
hluta, því að eigið fjármagn
fyrirtækjanna er of lítið.
Erfiðleikarnir stafa oftast
af því, að fyrirtækjunum
hefur ekki verið gert kleift
að hagnast eðlilega á góðær-
um, þannig að þau gætu af
eigin rammleik staðið undir
skakkaföllum. Hér hefur um
langt skeið ríkt sá hugsunar-
háttur, að óeðlilegt væri að
fyrirtæki högnuðust, nægi-
legt væri að þau gætu starf-
að án taps. Þessi hugsunar-
háttur er rangur og hættuleg-
ur. Fyrirtæki þurfa að geta
eignast sína varasjóði, svo að
stjórnendur þeirra þurfi ekki

Sovétstjórnin berst g egn áhrif-
um Vesturlanda á Tékkóslóvakíu
— en sœttir sig sennilega við
breytingarnar þar í landi
• Sovétstjórnin hefur að
undanförnu látið þau boð út
ganga til vestrænna þjóða, að
þær skuli gera svo vel að láta
Tékkóslóvakíu afskiptalausa,
hvað svo sem þar gerist á
komandi vikum og mánuðum.
Hefur þetta verið gert með
ýmsum hætti, ljóst og leynt,
m.a. nú síðast á þriðjudag, er
sovézkur marskálkur lýsti því
yfir, að vestrænir aðilar
reyndu að skapa úlfúð milli
A-Evrópuríkjanna og Sovét-
ríkjanna með hástemdum frá
sögnum af herflutningum við
tékknesku landamærin og
létu þar jafnframt að því
liggja, að Sovétmenn hyggð-
ust kveða með ofbeldi niður
þær breytingar, sem að undan
förnu hefðu verið gerðar í
Tékkóslóvakíu. En Vestur-
veldin sagði hann, að skyldu
láta slíkt með öllu ógert, það
væri þeim betra.
Rússneskir stjórnmálafrétta
ritarar í Moskvu segja, að
fregnir þessar í vestrænu blöð
unum hefðu getað haft mjög
alvarlegar afleiðingar, — þær
hafi augljóslega verið til þess
ætlaðar að kynda undiir óvild
Tékkóslóvakíu í garð Rússa
og ekki hefði verið gott að
segja, 'hverjar afleiðingarnar
hefðu verið, ef Tékkar hefðu
ekki fyrirfram vitað um þessa
herflutninga.
Áður hafði komið glögglegá
fram ótti Sovéstjórnarinnar
um að vestræn ríki notfærðu
sér ástandlð, m.a. þegar hún
bauð Tékkóslóvakíu ríflegt
skyndilán til þess að vinna
bug á bráðustu efnahagsörðug
leikunum, að ta'lið var, af ótta
við, að Tékkar myndu snúa
sré til Vesturveldanna með
beiðni um lán og jafnvel fara
að taka upp aukin samskipti
við Bandaríkjamenn.
Áhyggjur Sovétstjórnarinn-
ar hafa einnig komið fram í
áköfum fundahöldum hennar
og kommúnistaleiðtoga Aust-
ur-Evrópu og skyndiheimsókn
Aleksanders Dulbceks og nán
ustu samstarfsmanna hans í
tékknesku stjórninmi til Sovét
ríkjanna. Og þær hafa einnig
komið fraon í skrifum sov-
ézkra blaða, sem framan af
skýrðu ekki einu orði frá því
sem var að gerast í Tékkóslóv
akíu, en hafa nú að undan-
förnu’látið sér tíðrætt um vin
skap Tékka og Rússa. Tékk-
neskir framámenn hafa einn-
ig skrifað greinar í sovézku
blöðin, þar sem Sovétmenn
hafa verið fullvissaðir um, að
Tékkósióvakar muni leggja
allt kapp á að viðhalda og efla
sambamd kommúnistaríkj-
anna. Bróðurlegar kveðjur
milli valdhafa ríkjanna hafa
verið birtar og viðtöl við
ýmsa tékkneska menn um
nauðsyn þess að halda ætíð
sem bezt við samskiptum og
vináttu ríkjanna. Jafnframt
hafa þó heyrzt í sovézkm biöð-
unum raddir, m.a. sovézkra
rithöfunda, sem hafa látið í
ljós grunsemdir og pgg um
hið endanlega markmið hinn-
ar nýju stefnu Tékkóslóvakíu
en þær eru um leið dullbúnar
viðvaranir um að láta ekki
hafa þó heyrzt í sovézku blöð
frelsið ganga út í öfgar.
Sú skoðun miargra frétta-
manna í Moskvu, að fundur
kommúnistaleiðtoganna aust-
ur-evröpsku á dögunum,
þeirra Gomulka, frá Póllandi,
Kadars frá Ungverjalandi, Ul-
Brezhnev
brichts frá Austur-Þýzkalandi
og Zhivkovs frá Búlgaríu, auk
ráðamanna í Tékkósióvakíu
og Sovétríkjunum, hafi ekki
fyrst og fremst verið haldinn
til þess að fordæma breyting-
arnar í Tékkóslóvakíu. Þeir
telja, að það hafi verið alveg
eins veigamikil ástæða, að
Sovétstjórnin hafi viljað koma
í veg fyrir, að þessi riki
sýndu breytingunum í Tékkó-
slóvakíu of mikinn fjandiskap
eða skiptu sér af þeim. Áður
höfðu komið fram í löndum
þessara manna harðar árásir
á frelsishreyfinguna í Tékkó-
s'lóvakíu. En eftir að Sovét-
stjórnin hafði fengið loforð
Dubceks um, að samskiptin
við kommúnistaríkin yrðú
aldrei rofin og ekki haggað
við hinu sósíalistíska þjóð-
dkipuilagi, telja fréttamen-n,
að hún hafi viljað koma í
veg fyrir frekari árásir komm
únistaríkjanna á þessa bræðra
þjóð sína, þar sem þær gætu
einungis gert illt v-erra.
Sovétstjómin gengur þess
heldur ekki dulin, að þrátt
fyrir yfirborðseiningu eru
samskipti Pólverja, Austur-
Þjóðverja og Tékkóslóvaka,
aldrei sérlega ástúðleg, til
þess er sagan þessum þjóðum
of sterkt í minni. Með það í
huga meðal annars var sýnd
í Sovétríkjunum sérstök dag-
skrá hinn 10. maí «1. um
landamæraflund Tékka og Pól
verja, þar sem þeir minntust
loka heimsstyrjaldarinnar síð
Dubcek
ari og var þar lögð sérstök á-
herzla á órofa einingu þess-
ara tveggja þjóða. Og í rit-
stjórnargrein í Pravd-a, 11.
maí sl. var sérstaklega rætt
um að Sovétstjórnin hefði
ekki minni áhuga á þvi að
efla samskipti Sovétríkjanna
og Tékkóslóvakíu.
Síðar kom fram í sama
blaði, sveipað skrúðugu rósa-
máli, og hugmyndaifræðileg-
um orðtökum, að sovézku leið i
togarnir hefðu ákveðið að
taka breytingunum í Tékkó-
slóvakíu með ró og viður-
kenna þær — jafnframt því
sem þar var að finna ljósa
vísben-dingu til annarra Aust-
ur-Evrópuríkja um að hal-d-a
hvers kona-r breytingu-m inn
an þeirra takmarka, að efcki
skaðist völ-d og aðstaða kom-m ‘
únistaríkjanna í Austur-Ev-
ró-pu í heild. Var sérstök á-
herzla lögð á, að Vesturveld-
in mundu gera al’lt, sem þau
gætu ti-1 þess að færa- sér
hvers kyns breytingar í nyt
— en vita m-ættu þau, að
valdaaðstöðu kommúnista-
flokkanna í ríkjum Austu-r-
Evrópu yrði ekki breytt. Ráða
fréttamenn þeir, sem vanir
eru að lesa í hugmyndafræði-
leg skrif kommúnista af þessu
að þótt Sovéts-tjóTOin ssetti
sig við þær breytingar, sem
Tékkóslóvakía og e. t. v. önn-
ur A-Evrópuríki vilja gera í
átt til aukins frelsis, muni
íh-ún berj-ast gegn því með
oddi og egg, að samskipti
þeirra við vestræn ríki auk-
izt að því marki, að veikt
geti efnahagslega, hernaðar-
1-ega og stjórn-málalega ein-
ingu kommúnistaríkjanna. —
Telja þeir meðal annars ein-
sýnt, að Sovétstjórnin muni
mjög þyngjast á brún, sjái
hún þess nokkur merki, að
Tékkóslóvakía hleypi vest-
rænu fjármagni inn í la-nd sitt
í hvaða formi, sem er.
(Helzta heimild: Observer-
grein eftir Dev Murarka. —
ÖLl réttind-i áskilin).
að hafa eilífar áhyggjur af
peningum frá degi til dags,
en geti einbeitt sér að því að
bæta og treysta framleiðsl-
una. Á þessu sviði þarf að
verða mikil breyting, og hún
er öllum fyrir beztu er fram
í sækir.