Morgunblaðið - 21.05.1968, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ 1968.
5—=*BtíAl£/GAM
Rauðarárstíg 31
Simi 22-0-22
MAGNÚSAR
SKIPHOITI21 símar 21190
eftir lokun stmi 40381
■ ^ sími i_44_44
mfíiF/w
/Bóé&éeúpa,
Hverfisgötn 103.
Sími eftir lokao 31160.
LITLA
BÍLALEIGAN
Bergstaðastræti 11—13.
Hagstætt leigugjald
Sími 14970
Eftir lokun 14970 eða 81748
Sigurður Jónsson.
BÍLALEIGAN
- VAKUR. -
Sundlaugavegi 12. Sími 35135.
Eftir lokun 34936 og 36217.
BÍLALEIGAN
AKBRAUT
NÝIR VW 1300
SENDUM
SÍMI 82347
Skolphreinson
Losa um stífluð niðurfalls
rör. Niðursetningu á brunn-
um. — Smáviðgerðir. Vanir
menn. Sótthreinsum að
verki loknu. — Sími 23146.
ic Eldhúsvaskar
i< Þvottahúsvaskar
-k Blöndunartæki
-K Harðplastplötur
-jc Plastskúffur
-K Rauíafyllir - Lím
-K Þvottapottar
-k Pottar - Pönnur
-k Skálar - Könnur
jc Viftur - Ofnar
-jc Hurðastál
jc Þvegillinn
-K Hillubúnaður
og margt fleirra
HAGSTÆÐ VERÐ!
SMIÐJUBÚÐIN
Háteigsvegi. — Sími 21222.
Einkennilegt bréf
frá yfirvöldum
í Kópavogi
Bréf hefur Velvakanda bor-
izt, ef bréf skyldi kalla. Neðst
á næfurþunnri og gagnsærri
pappírsörk, afritunarpappírs-
blaði af ómerkilegustu tegund,
stendur kalkritað af ritvél: „Frá
bæjarskrifstofunni í Kópavogi".
Bréfið fjallar um viðskipti Fæð
ingarheimilisins í Kópavogi og
bæjarstjórnarinnar í Kópavogi.
Vonandi er bréfið ófalsa'ð og
frá réttum aðila, en það er óund
irskrifað, án stimpils og án bréf
hauss. Þar á ofan er bréfnefna
þessi afrit af bréfi til ritstjórn-
ar Morgunblaðsins, kalkerað á
ómerkilegan kópíupappír, og
eru það makalausir mannasiðir
á opinberri skrifstofu að senda
viðtakanda afrit af bréfi til
sjálfs hans, subbulega gegnum-
klesst af kalkerpappír og óund-
irritað. Fram að þessu hefur
tíðkazt, að viðtaikandi fái frum
rit, en bréfritari haldi afriti
eftir, kæri hann sig um. Um svo
sjálfsagða hluti ætti að vera
óþarfi að tala. Eru það vinsam-
leg tilmæli (og ábending um
starfshætti) til þessarar bæjar-
skrifstofu í Kópavogi, að hún
timi að senda Velvakanda
stimplað og undirskrifað frum-
rit bréfsins, því að vitanlega
getur hann ekki birt óstaðfest
afrit af hugsanlegu bréfi til sín.
Velvakandi hefur enga af-
stöðu tekið og mun ekki taka
til viðskipta þessa bæjarkontórs
og fæðingarheimilins. Hins veg
ar væri æskilegt, að opinber
skrifstofa af þessu tagi temdi
sér venjulega mannasiði í bréfa
skriftum, hvort sem sending
þessarar bréfnefnu stafar af al-
mennum aulahætti, fávitaskap
eða dónaskap.
it Myntútgáfa
Hér birtist seinni hluti Mara-
þonsbréfs sannkallaðs frá S. S.
um myntútgáfu, en fyrri hluti
bréfsins i þessum dálkum sl.
sunnudag.
„Þá kemur ákaflega merkileg
ur atburður í myntsögu okkar,
útgáfa Alþingishátíðapening-
anna 1930, þessi sería var gefin
út í minningu þúsund ára af-
mæli Alþingis, slegnir voru 2
krónu koparpeningar og 5
krónu og tíu krónu silfurpening
ar, allt mjög fallegir og viðeig-
andi peningar.
Að vísu vantar löggildingu
forseta vors, á þessum pening-
um, sem mér finnst að þurfa að
koma vegna hins stóra heims,
þar sem myntin var ekki stað-
fest af konungi tslands og Dan-
merkur á sinni tið. Sennilega
þurfa ný lög um þetta atriði að
koma frá Alþingi voru til þess
að þessir verðgildis minnispen-
ingar okkar verði fullkomlega
og löglega, það sem þeim var á
sinni tíð ætlað að vera og verða'
um alla framtíð.
Árið 1944 rennur upp, lýð-
veldi íslands er endurreist að
Lögbergi á Þingvöllum. Viður-
kenning á þeirri gömlu stað-
reynd berst á næstu árum
hvaðanæva að, frá hinum stóra
og víðlenda heimi þjóðanna,
sem byggja þennan hnött með
okkur.
Þessa atburði er ekki minnst
í myntsögu okkar, og á efa-
laust himstyrjöldin síðari sinn
þátt í að svo varð ekki. En í
staðinn var gefinn út lýðveldis
skjöldur úr kopar, til minning-
ar um lýðveldisstofnunina.
Loks 1946 er lýðveldismyntin
gefin út með skjaldarmerki okk
ar og nýju skrúði. Út er gefið
eins og áður einingarnar, 1
eyrir, 5 aurar, tíu aurar, 25 aur
ar, 1 króna og tvær krónur, en
tveggjeyringnum sleppt. Þessar
mynteiningar hafa verið gefnar
út öðru hvoru undanfarin ár, en
engin útlitsbreyting átt sér stað.
Við þessa mynt var svo bætt
tíu króna peningi með ártalinu
1967.
Árið 1961 gefum við út okkar
fjórða minnispening og okkar
fyrsta gullpening, skráð verð-
gildi hans er 500 krónur. Þessi
fallegi gullpeningur var gefinn
út í tilefni af 150 ára fæðingax-
degi Jóns Sigurðssonar, sem
þakklætisvottur frá Islenzku
þjóðinni, fyrir þann mikla skerf
er Jón Sigurðsson lagði til sjálf
stæðisbaráttunnar.
Útgáfa þessa gullpenings var
4. stórviðburðurinn í myntsögu
okkar, hinn fyrsti var útgáfa
almennu sambandsmyntarinnar
1922—26. Annar var útgáfa Al-
þingishátíðarpeninganna 1930.
Þriðji var útgáfa lýðveldismynt
arinnar 1946.
1 sambandi við útgáfu gull-
peningsins 1961, endurtók sag-
an sig frá 1930, það láðist að
fá staðfestingu forseta vors á
lögunum frá Alþingi um útgáfu
gullpeningsins.
Úr þessu var þó bætt nokkru
síðar, er nokkrir áhugasamir
leikmenn í myntsöfnun með
þjóðminjavörð í broddi fylking
ar, leituðu skriflega eftir stað-
festingu forsetavaldsins. Fyrir
stuðlan þessara leikmanna stað
festi forseti lögin um útgáfu
gullpeningsins, og þar með vaT
hann formlega orðinn verðgild-
is mynt.
Þetta atvik sýnir, að taka
þarf þessi mál fastari tökum og
er vonandi að svo verði gert nú
þegar Seðlabankinn hefur feng
ið þessi mál í sínar hendur.
Sem áhugamaður um mynt-
söfnam vona ég að Alþingi, rík-
isstjómin, forsetavaldið og
Seðlabanki tslands athugi þessi
mál vandlega í framtíðinni og
gangi þannig frá samningum í
þessum málum, að sómi sé að.
Þegar slegnir eru peningar
eru fyrst búin til mót, til að
steypa þá í. Þannig er um alla
okkar peninga, og þannig var
með Alþingishátíðarpeningana
1930, sem slegnir voru í Þýzka-
landi, og gullpeninginn og lýð-
veldismyntina, sem slegin var
f Englandi. Og konungssam-
bandsmyntina, sem slegin var
í Danmörku.
Að mínum dómi á aðili sá,
ríkisstjórn eða Seðlabanki Is-
lands, sem samninga hefur með
höndum, að ganga þannig frá
myntsláttusamningum, að mynt
mótin verði eign Þjóðminja-
safns Islands, strax eftir að
myntsláttunni er lokið, ef ekki
á að nota mótin áfram.
Ég þekki að vfsu ekki lög-
fræðilegar hliðar þessa máls,
en mér finnst einhvern veginn,
að á þessu hafi því miður orðið
einhver misbrestur hjá íslenzku
samningsaðilunum, þeim sem
séð hafa um þessi mál fyrir
íslands hönd.
Ég styð þessa tilgátu með
því, að þegar þáð spyrst hingað,
að íslenzk peningamót, gerð
eftir íslenzkum teikningum eru
til sýnis á almennum myntsýn-
ingum úti í löndum, að því er
ég bezt veit, án vilja og vitund
ar íslenzkra yfirvalda, sem með
þessi mál hafa farið.
Þá tei ég að varðveizlu mót-
anna og forsjá, sé í einhverju
ábótavant. Sem dæmi um þetta
nefni ég, að Alþingishátíðar-
peningamótin, hafa verið til
sýnis á almennri myntsýningu
í Þýzkalandi og kannski víðar.
Mér er nú tjáð, að þessi sögu
legu íslenzku myntmót, séu nú
varðveitt í þjóðlega myntsafn-
inu í Dresden í Þýzkalandi. Og
mótin af gullpeningnum og Lýð
veldismyntinni séu varðveitt í
Englandi. Og konungssambands
myntmótin séu varðveitt í Dan
mörku.
Ég tel ölí þessi myntmót okk
ar eign, og að varðveita beri
þau í Þjómingjasafni Islands
eða í myntsöfnunardeild Seðla-
banka íslands, sem gæti þá lán-
að Þjóðminjasafninu mótin við
hátíðleg tækifæri.
Séu mótin hinsvegar ekki
okkar þjóðeign, þá mælist ég
til þess við ríkisstjórnina og
stjóm Seðlabanka Islands, að
þessir aðilar vinni að því að
þessi sögulegu mót komist í
okkar eigu.
I framhaldi af þessu spyr,
hvort ekki beri brýna nauðsyn
til að endurskipuleggja söfn
okkar betur, í sambandi við
varðveizlu á dýrgripum þjóðar-
innar, hvort Alþingi telji ekki
að semja beri ný lög og nýjar
reglugerðir, sem ákvarða og
tryggja betur meðferð og varð-
veislu á þeim munum, sem Þjóð
minjasafnið og fleiri opinber
söfn hafa undir höndum.
Reglur um lán á gripum
safna, í hváða tilfellum eigi að
lána þjóðardýrgripi og hvernig
tryggilegast sé búið um hnút-
ana, þannig að opinber söfn
verði ekki fyrir skaða í sam-
bandi við tilfærslu, varðveizlu
eða lán á gripum.
Eins að opinberir embættis-
menn, svo sem ráðherrar og fl.,
sem þiggja gjafir, sem raun-
verulega eru gefnar embættum
þeirra og oft þannig eðlis, að
þær ættu að fara beint til varð-
veislu á söfnum, þar sem oft er
um sögulegar gjafir að ræða.
A'ð þessum embættismönnum sé
hent á, að stýra þessum gjöfum
inná Þjóðminjasafn íslands.
Að lokum kem ég að aðaltil-
gangi þessara skrifa minna, en
það er að bera fram tillögu um
útgáfu á nýrri mynt, í sambandi
við ellefu hundruð ára afmælið
1974.
Flestar menningarþjóðir Vest
urlanda hafa um árabil rekið
stóran hlut af myntútgáfu sinni,
sem kaupsýslu. Þetta fyrirkomu
lag hefur gefið viðkomandi ríkj
um drjúgar tekjur í aðra hönd.
Ég held að þáð sé kominn tími
til, að valdhafar okkar gefi
þessum málum meiri gaum en
gert hefur verið og ekki er ráð
nema í tíma sé tekið.
1. Ég legg til að út verði gef-
inn i þessu sambandi 1100
króna gullpeningur, 19 gramma
þungur, heppilegt þvermál
myndi ég telja 27 mm. Á ann-
arri hlið hans finnst mér til-
valið, að hafa mynd Einars
Jónssonar af fyrsta landsnáms-
manninum Ingólfi Arnarsyni
ásamt einhverju skrautmunstri
úr Þjóðminjasafninu og ártölun
um 874—1974, á hinni hliðinni
vildi ég hafa arnarmynd, nafn-
ið ísland og verðgildið 1100 kr.
2. Að út sé gefinn 100 króna
silfurpeningur, uppl. 3900 st.,
þvermál 38 mm, þykkt 3 mm. Á
annarri hliðinni sé mynd af
Sveini Björnsyni forseta, ártöl-
unum 874—1974 ásamt orðum
Njáls er hann mælti á sinni tíð
við Mörð Valgarðsson. Með
lögum skal land byggja, en
með ólögum eyða. Á hinni hlið-
inni skjaldarmerki okkar nafn-
ið Island og verðgildi 100 krón-
ur. Uppl. 10.000 stk.
3. Að út verði gefinn 50 kr.
silfurpeningur þvermál 32 mm,
þykkt 214 mm. Á annarri hlið-
inni sé mynd af Leif heppna
(líkneskjan) ásamt skraut-
munstri úr Þjó'ðmynjasafni og
ártalinu 1974. Á hinni séu landa
fundir Islendinga ásamt afstöð-
unni til íslands og verðgildið
50 krónur. Með rúna eða höfða
letri verði skráð á þessa pen-
inga. Uppl. 10.000 stk.
4. Að út sé gefinn 25 króna
silfurpeningur, þvermál 31 mm,
þykkt 2mm. Á annrri hliðinni
sé mynd af sjómanni að draga
kaðal ásamt verðgildinu 25
krónur. Á hinni skjaldarmerki
okkar nafnið ísland og ártölin
874—1974. Upplag 10.000 stk.
5. Að út sé gefinn tíu króna
silfurpeningur, þvermál 30 mm.
Á annarri hlið hans sé mynd
af skipi, nafnið Island og ártöl-
in 874—1974. Á hinni hliðinni
mynd af hval og verðgildinu 10
krónur. Uppl. 15.000 stk.
6. Að út sé gefinn 5 króna
silfurpeningur, þvermál 29 mm.
Á annarri hliðinni sé mynd af
þotu, nafnið Island og ártölin
874—1974. Á hinni hliðinni
mynd af síldum ásamt verð-
gildinu 5 krónur. Uppl. 20.000
stk.
7. Að út sé gefinn 2 króna
koparpeningur, þvermál 27 mm.
Á annarri hliðinni sé táknræn
mynd fyrir daginn í dag ásamt
ártalinu 1974. Á hinni hliðinni
verði mynd af Hallgrímskirkju
og verðgildið 2 krónur. UppL
20.000 stk.
8. Að út sé gefinn 1 króna
koparpeningur þvermál 22 mm.
Á annarri hlfðinni sé mynd af
fugli á hreiðri og ártalið 1974.
Á hinni hliðinni verði mynd af
Gullfossi og verðgildið 1 króna.
Uppl. 25.000 stk.
Þessi samstæða eða sería sé
seld í viðeigandi umbúðum,
með mynd af skjaldarmerki Is-
lands, einnig verði hver einstak
ur peningur falur eftir því sem
framboð endist.
Annað, að gerðar sé strax ráð
stafanir til að myntin komi fljót
lega til sölu á innanlandsmark-
aði, þannig að þeir sem vilja
tryggja fé sitt og ávaxta það
með margföldu verði, geti
tryggt sér forgangsrétt að þess-
um kaupum, með þvi að þeim
verði gefinn kostur á að kaupa
myntina strax og reikningar og
verð liggur fyrir og greiða hana
þannig fyrirfram til hagsbóta
fyrir alla a'ðila
S. S.