Morgunblaðið - 21.05.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ 1968.

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
Fornleifaathuganir í Færeyjum
HRAÐBRA UTIR
Á síðasta Alþingi var sam-
þykkt frumvarp ríkis-
stjórnarinnar um aukna fjár-
öflun til vegasjóðs með það
fyrir augum, að hafin yrði
gerð hraðbrauta á næsta ári,
út frá Reykjavík til Borgar-
fjarðar og austur fyrir fjall
og út frá Akureyri. Fjár til
framkvæmdanna er aflað með
hækkun á benzíni og gúm-
gjaldi og hækkun þunga-
skatts. Enda þótt mörgum
þyki álögur á umferðina nóg-
ar, þá mun hún njóta góðs af
þeim, þegar varanlegir vegir
hafa verið gerðir, þar sem við
haldskostnaður bifreiða
minnkar og þær endast betur,
eins og sannast hefur eftir
gerð Reykjanesbrautarinnar.
Vegakerfi landsins þarfnast
mikilla úrbóta og að þeim hef
ur verið unnið markvisst und
anfarin ár, eins og Strákaveg-
ur og vegurinn fyrir Ólafs-
fjarðarmúla auk stórfram-
kvæmda við brúargerð eru
glöggt dæmi um. En sumir
telja, að margt annað sé nauð
synlegra en gerð hraðbrauta
fyrir Reykvíkinga, sem þeir
segja að þegar búi við beztu
vegi landsins. í því sambandi
má benda á skýrslu um tölu
bifreiða samkvæmt skattskrá
í lok ársins 1967, sem birtist
í aprílhefti Hagtíðinda. Þar
kemur fram að bílaeignin
nemur samtals 42.117 bifreið-
um og þar af eru 18.062 í
Reykjavík, en á því svæði,
sem e.t.v. má segja að fyrst og
fremst muni njóta góðs af
væntanlegum hraðbrautum
þ.e. Reykjavík, Reykjanes,
Árnessýsla, Borgarfjörður og
Akureyri eru samtals 31.834
bifreiðir, en af því sést glögg
lega hverjir muni bera megin
kostnaðinn við gerð hrað-
brautanna. Þess er svo einnig
að gæta að nýr Austurvegur
hefur geysiþýðingu fyrir allt
Suðurlandið og vegurinn norð
ur fyrir allar byggðir Vestur-
Norður- og raunar líka Aust-
ur-lands.
Sumarumferð í nágrenni
Reykjavíkur er að hefjast og
um síðustu helgi þyrptust
Reykvíkingar út úr bænum á
fögrum sóldögum, en þegar
ferðalangarnir koma aftur til
borgarinnar tefst ferð þeirra
vegna umferðaröngþveitis,
sem myndast við gömlu brýrn
ar yfir Elliðaárnar. Oft á tíð-
um þurfa menn að bíða þar
langtímum saman, án þess að
nokkru miði, enda þótt lög-
reglan geri sitt bezta til að
flýta fyrir, vegna þess að
gömlu brýrnar þola alls ekki
það umferðarálag, sem á þær
leggst á þessum ííma. Hér er
nauðsynlegt úr að bæta og
næsta furðulegt að það skuli
ekki hafa verið gert nú þegar,
þar eð þetta ástand hefur ríkt
nokkur undanfarin sumur öll
um vegfarendum til hinnar
mestu gremju.
Gerð hraðbrauta á þéttbýl-
ustu svæðum landsins, þar
sem reikna má með 1000 bif-
reiða umferð eða meira á dag
yfir sumarmánuðina, er nauð-
synleg framkvæmd, sem verð
ur að flýta eins og kostur er,
en jafnframt því verður að
tryggja, að óþarfa hindranir
eins og t.d. gamlar brýr tefji
ekki venjulegan umferðar-
hraða.
EITTHVAÐ
LASINN
IT'regnin um að Kosigyn hafi
*• í skyndingu flogið til
Tékkóslóvakíu, „til að leita
sér lækninga" hefur að von-
um vakið kátínu. Ekkert
mannsbarn á jarðríki trúir
því, að líkamlegur heilsubrest
ur hafi rekið Kosygin til þess-
arar farar, en hitt vita allir að
andleg heilsa kommúnistaleið
toganna er bágborin um þess-
ar mundir.
Þróunin í Tékkóslóvakíu
bendir ótvírætt til þess, að
stefnt sé í átt til lýðræðis, og
veldur það kommúnistafor-
ingjum í öðrum ríkjum auð-
vitað gífurlegum áhyggjum.
Er þar ekki einungis um að
ræða óttann við að missa
bandamenn, heldur beinlínis
vissu um að önnur ríki austan
járntjalds muni fylgja í kjöl-
farið, ef Tékkóslóvakíu tekst
að brjótast til sjálfstæðis og
lýðræðis.
Þess vegna hefur Kosigyn
gert þessa örþrifatilraun til
að snúa hjólinu við, en þorir
þó ekki að játa tilgang farar
sinnar, og gerir þar gæfumun
in að Rússar hafa ekki herlið
í Tékkóslóvakíu til að fylgja
fram vilja sínum á þann veg
sem þeir gerðu í Ungverja-
landi 1956.
ÓEÐLILEG
NIÐURSTAÐA
FUns og kunnugt er féll dóm
^ ur í undirrétti út af
smyglmálinu mikla, m. a. á
þann veg, að eigandi vél-
bátsins Ásmundar úr Grinda-
vík varð fyrir þyngstum
búsifjum, því að ákveðið var
að báturinn skyldi gerður
upptækur til ríkissjóðs bóta-
laust. Er þar um að ræða
dóm, samkv. 33. gr. áfengis-
laga, sem dómari telur for-
takslausa.
Poul P. M. Pedersen rœðir við
Sverre Dahl, fornleifafrœðing
POUL P. M. Pedersen var fyrir
nokkru í Færey.jum og átti þá
vifftöl viff ýmsa eyjarskegigja,
sem birt hafa veriff í danska
blaðinu Kristeligt dagblad. Meff-
al annars rabbaffi hann viff forn-
fræffinginn Sverre Dahl, sem hef
ur yfirumsjón meff rannsóknum
í Kirkjubæ. Vifftaliff birtist hér
lítillega stytt.
— Getið þér girafið fortíðina
upp úr færeyska basaltinu?
— Nei, svarar Sverre Dahl ró-
lega og vottar fyrir brosi. —
Ekkj úr basaltinu, þar sem það
er steintegund, upprunalega
hraun, sem nú er löngu storknað,
og befur runnið fyrir milljónum
ára. En ég ætla ekki að hætta
mér út í jarðfræðina.
— En í Færeyjum eru mangir
hæðóttir staðir, sem eftir lögun
ag nafni að dæma, gætu verið
hauigar. Þeim svipar til hug-
mynda okkar um hauga og bera
færeysk nöfn, svo sem Gullhæð,
Risagröf o. fl. Nöfnin vitna um,
hversu mikil áhrif hæðótt lands-
lag hefur jafnan á ímyndunarafl
fólksins. Sögur hafa komizt á
kreik um falda fjársjóði. Þegar
við höfum rannsakað þessar
hæðir, befur venjulega komið í
ljós, að þetta eru basaltmynd-
anir frá ísöld. En í jarðveginum
aftur á móti.
— Moldarlag er mjög þunnt
hér í Færeyjum.
— Já, í fjöllunum er það
igrunnt. Aftur á móti getur það
verið allþykkt í dölunum. í mold
inni er falinn meiginhluti sögu
okkar. Verkefni fornleifafræð-
inga au'kast ár frá ári. Og eins
og kunnugt er, þá er ógerlegt að
starfa við fornleifagröft nema á
vorin og sumrin.
— Hefur byggð verið í Fær-
eyjum á víkingaöld?
— Það er alveg áreiðanlegt. í
Færeyjum hefur verið byggð að
minnsta kosti hundrað árum áð-
ur, en landnámsmennirnir lögðu
upp frá Noregi. Það voru írar
en um þá vitum við ekki, þegar
lengra dregur fram. Þeir hafa
annaöhvort horfið á burt héðan
eða dáið út. En af norsku land-
námsmönnunum komu margir
hér við á leið sinní yfir hafið,
og ýmsir þeirra tóku sér fasta
bólfestu í Færeyjum.
— Er unnt að sýna fram á það
eftir fornfræðilegum leiðum?
— Já. í Fuglafirði höfum við
fundið bæjarleifar frá víikinga-
öld. f Tjiarnarvík, sem er á norð-
austurhluta Straumseyjar, fund-
um við tólf grafir í sandhól og
voru þær frá víkingaöld. Þó að
kaldranalegt sé í Tjarnarvík á
vetrum og nokkurn veginn ein-
angrað í langan tíma, er það
sannað að Tjarnarvík er meðal
elztu byggðarlaga landsins, þar
sem byggð hefur haldizt nær ó-
slitið frá öndverðu. Við fundum
einnig leifar híbýla frá miðöld
um í Tjarnarvík. Þar hefur ver-
ið trégólf í eld’húsi, en annars
staðar leir.
—í Kvívík höfum við einnig
komið niður á bæi — hvern ofan
á öðrum, aðskilin af jarðlögum
og jurtaleifum. Þessir bæir
hljóta því að vera frá ýmsum
'tímum. ÞaT fundust og nokkur
áhöld og verkfæri, svo sem leir-
ker, lýsislampar, tréfjalir og
fleira. Leirkerin voru fyrsti vitn-
isburður, sem við fengum um að
slík iðja hafi verið stunduð í
Færeyjum á víkingaöld og í
byrjun miðalda.
— Byggðin í Færeyjum hefur
verið viðáttumikil um þetta
leyti?
fornleifarannsóknirnar efcki síð-
ur skemmfilegar. Smám saman
hafa merkar uppgötvanir verið
gerðar, t. d. í Fuglafirði, á Nols-
ey og Sandey. Á stöku stað höf-
um við líka komið niður á eyði-
býli, bæði frá fornum tímum og
svo nýrri. Stundum hefur byggð
orðið aftur á þessum svæðum.
Nokkrar sveitir lögðust í auðn
þegar Svarti dauði geisaði um
miðja 14. öld.
— En mestar og flestar minjar
hafa þó liklega fundizt í Kirkju-
bæ?
— Já. Enginn staður í Fær-
eyjum getur státað af jiafn mörg-
um sögulegum minjum og
Kirkjubær. Kristin trú var leidd
í lög fjögur hundruð árum áður
en kirkjan er reist. Biskups-
setrið í Kirkjubæ varð snemma
að höfðingja- og auðm>annsjörð.
Frægastur allra biskupa er Er-
lendur biskup, sem lézt árið
1308. Hann var strangur mein-
lætamaður, víðsýnn hugsjóna-
maður og viljasterkur með af-
brigðum. Hann hófst handa um
byggingu nýrrar dómkirkju,
Magnúsarkirkjunni, en því verki
varð aldrei lokið og nú er rústin
venjulega nefnd múrinn.
— Hefur verið fjölmenn byggð
í Kirkjuibæ áður fyrr?
— Nokkur býli hafa verið í
Kirkjubæ. Kannski hefur all-
margt mannia búið hér strax á
víkingaöld. í kaþólskum sið var
sett'ur á stofn prestaskóli í
Kirkjubæ. Biskupsstóllinn lá
undir erkibiskupinn í Niðarósi
en kanúkar í Lundi kusu biskup.
Þegar kaþólskur biskupsdómur
er af lagður í Kirkjubæ, árið
1657, höfðu setið þar 30 biskup-
ar. En snúum okkur aftur að
fornleifarannsóknunum í Kirkju-
bæ. Ýmislegt hefur komið fram
í dagsljósið hin síðari ár. Árið
1953 var samvinma, færeyskra
danskra og morsikra um forn-
leifarannsóknirnar. Þær stað-
festu, að umhverfis biskupssetr-
ið hafði verið talsverð byggð, að
minnsta kosti á færeyskan mæli-
kvarða. Núverandi konun'gsbær.
er gamla biskupssetrið og er sá
bær enn stærsta hús í Færeyj-
um. Við uppgröft fundust furðu
fáar miðaldaminjar, en ýmsa at-
hyglisverða muni frá endur-
reisnartímabilinu, svo sem glös
og ýmsa fleiri vandaða og fagra
Framhald á bls- 19.
— Það tel ég víst. Og það gerir
Sverre Dahl
Þessi niðurstaða stangast á
við réttarvitund almennings,
því að fyrir liggur, að eigandi
bátsins hafði enga hugmynd
um það til hvers þeir, sem
bátinn tóku á leigu, hugðust
nota hann, heldur var hann í
vissu um að á bátnum væri
stundaður heiðarlegur at-
vinnurekstur, fiskveiðar.
Enn er ekki vitað hvernig
hæstiréttur lítur á þetta mál,
en komist hann að þeirri nið-
urstöðu, að þetta ákvæði sé
fortakslaust, og fái staðizt,
hlýtur að vakna sú spurning,
hvort þessu ákvæði verði
ekki að breyta og einnig
hvort ekki verði unnt að gera
ráðstafanir til að firra þann
einstakling, sem þarna hefur
að ósekju verið dæmdur, því
tjóni, sem hann ella mundi
bíða.