Morgunblaðið - 26.07.1968, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. JÚIj 1968
23
Bjarni Benediktsson frá Hofteigi
r Taugar ásénar
f- tengja þá sem ungir
sátu lengi saman----
ÞANNIG kveður Bfcjarni Bene-
diktssan frá Hofteigi í einnivísu
er hann horfði yfir farinn veg
og lét hugann reika til liðinnar
tíðar meðal skólafélaga í
Menntaskólanum á Akureyri.
Við gistum M.A. nokkra vetur í
sama mund, er margar þjóðir
heims stundu undir ógnþrungn-
um skelfingum, tortímingu og
dauða, heimsstyrjöldinni síðari.
Þegar unglingsárum sleppir, er
það þakksamleg hugsun, sem
hvarflar að okkur, að hafa dval
izt í skóla við skör ágætra fræð-
ara, þótt bágt hafi verið til þess
að vita, að aðrir liðu kvalir og
dauða, en engu fengum við þar
um þokað. Þetta fátæka og
hrjáða land átti nú syni, sem
gengu af troðnum, fornum bú-
fjárslóðum í íslands kyrrlátu döl
um — á burt til menntunar,
þjóðinni til þrifa og fólkinu til
farsældar.
Bjarni kom í Menntaskólann
á Akureyri haustið 1938 og sett-
ist þá í 1. bekk. Hann kvaddi
foreldra og systkini heima í Hof-
teigi á Jökuldal. Varla getur
rammari og íslenzkari nöfn en
einmitt þessi. Og það var eins
og Bjarni bæri þau á herðum
sér og yrði meiri að — jökull-
inn, hið ægifagra tákn landsins
og hofteigur, sem tengir sögu
lands við ramma heiðni. Það var
hugur í þeim drengjum, sem
flykktust í skóla úr kyrrlátu og
kannski kyrrstæðu lífi sveitar-
innar. Við þóttumst þekkja sögu
þjóðarinnar, hörmungar og tár
um 10 alda skeið. Nú vildum við
afla okkur þess vopns, sem
dygði þjóðinni til bættra kjara
og meiri menningar.
í Menntaskólanum á Akureyri
varð Bjarni brátt áhrifamestur
meðal bekkjarsystkina sinna.
Hann hlaut að fara þar fyrir
sveit, þroski hans og dómgreind
var meiri en annarra. Kennarar
urðu þess einnig brátt áskynja,
að hér var meir en meðalmaður
á ferð. Þannig var til hans leit-
að um marga hluti, sem verða í
skólum, þar sem námið er líf og
það að lifa er að nema. Fundir
og samkomur hvers konar, sem
hvortveggja er til yndis og
gagns í hverjum skóla, verða
ekki af sjálfum sér, heldurþarf
þar einhvern til að leggja á ráð,
vinna verk, hvort sem það er
með hönd eða hug. Oftast var
Bjarni til valinn úr okkar hópi
— ekki sízt, þegar reyndi á
ræðumennsku. Skólafélagar og
kennarar máttu nú gerst vita, að
hér var sá kominn, sem lék sér
að orðum eins og skylmingamað
ur, sem hendir á lofti tugi spjóta.
Orðgnótt Bjarna var mikil, og
hann kunni að fella orð svo
ágæta vel saman. að engin mis-
smíði var þar á. Orðsins list er
vísast sú list, sem borið hefur
hróður Íslendinga lengst. Eng-
an mann hef ég vitað unna eins
íslenzkri tungu og Bjarna, og
svo mjög var honum tamt að
vanda málfar sitt, að jafnvel í
þungri sjúkdómslegu leiðrétti
hann það, sem betur mátti fara.
Þegar við bætist frjó hugsun,
næmt eyra og stálminni, þá má
segja, að hér fór maður orðsins
listar. Enda var honum tamur
lestur islenzkra ljóðskálda, ís-
lendinga sagna og annars óbund
ins máls. Utan bókar kunni
Bjarni marga kafla úr fjölda
skáldverka, sem hann tók sér
oft í munn, er hann vildi aga
málfar sitt, hefja þá list í enn
hærra veldi. Útlenda höfunda
hefur Bjarni lesið í ríkum mæli
og þá gjarnan verk þeirra á
frummáli sínu, enda var honum
það auðvelt, því að tungumála
maður ágætur var hann.
f menntaskóla orti Bjami mik
ið og skrifaði. Þar birtust eftir
hann greinar og kvæði í skóla-
blaðinu „Muninn“. Þá fannst okk
ur félögum hans, að hann vildi
hasla sér völl á ljóðskáldabraat,
en svo mjög var hann gagnrýn-
inn á sjálfan sig, og hefur þeim
er þetta ritar, fundizt slíkt
ganga helzti langt, að hann hvarf
frá kvæðagerð og reit óbundið
mál, svo sem drepið verður á
síðar.
Bjarni Benediktsson var fæddT
ur 25. apríl 1922. Foreldrar hans
eru frú Geirþrúður Bjarnadóttir
og hinn landskunni fræðaþulur
og rithöfundur Benedikt Gísla-
son frá Hofteigi. Eru þau hjón
nú aldin að árum og verða að
binda þann bagga, sem foreldr-
um fellur jafnan þyngst að sjá
á bak barni sínu. Er það ekki
í fyrsta sinn, sem örlögin eru
þeim svo móthverf, því að fyrir
rösklega einu ári misstu þau son
sinn, Egil, í flugslysi við Vest-
mannaeyjar. Á slíkri stund sann
ast það, sem Bjarni sonur þeirra,
segir í einu kvæðL
Einn er hann fæddur,
einn mun hann deyja.
En torveldi lífsins
skulu tvö greiða.
f þessari djúpu sorg flyt ég
foreldrum Bjarna samúðar- og
■ vinarkveðjur.
Vorið 1944 varð Bjarni stúd-
ent frá M.A. ásamt 44 öðrum, og
er hann nú sá þriðji, sem fellur
í valinn úr þessum hópi. Hann
var afbragðs námsmaður í húm-
aniskum greinum, skilningur
skarpur og kapp í bezta lagi.
En þó var það íslenzki stíllinn,
sem bar hæst, enda var það vís-
ast svo, að einkunnabogann
varð að spenna til hins ýtrasta,
þegar Bjarni skrifaði stíl. Tungu
tak hans var í senn listrænt og
sterkt, bar vitni snillings, sem
stóð föstum fótum í hrjúfu landi.
Og þegar á gagnfræðaprófi
hlaut Bjarni verðlaun hjá þeim
glöggsýna og ágæta skólameist-
ara, Sigurði Guðmundssyni „fyr
ir prýðilegar ræður“. Og að lykt
um í 6. bekk var Bjarna veitt
sem verðlaun torfengin útgáfa
Vídalínspostillu, árituð af skóla
meistara: „Fyrir ræðugerð,
snjalla og merka“.
Eftir stúdentspróf var Bjarni
hinn fyrsta vetur um kyrrt hér
í Reykjavík. í ölduróti stríðslok
anna var þá ekki fýsilegt að setj
ast í útlendan háskóla, en þó
fór Bjarni til Uppsalaháskóla í
Svíþjóð 1945 og var þar nálega
í tvö ár. Hafði hann hlotið ríf-
legan styrk til náms, og var
slíkt ekki títt þá, nema menn
sýndu einstaka hæfileika. Las
nú Bjarni bókmenntir og fagur-
fræðilegar greinar, og er víst,
að nú var ekki legið á liði sínu.
Nú voru tímar breytinga og
byltinga í gerð þjóðfélaga. Það
var reynt að brjóta til mergjar
rangláta þjóðfélagsskipan, finna
orsakir og veilur. Nú var tími
að skapa nýjan og réttlátan
heim á þeirri iðjagrænu jörð, sem
upphófst eftir ragnarökur heims
stríðs. Skáld hafa löngum verið
menn breytinga, nýrra tíma, hug
sjónamenn. Bjarni fann sig knú-
inn til að ganga í fylkingu rót-
tækra manna, sem vildu breyta
og bylta. Hann vissi, að það
þurfti þrek og kjark til þess að
vera maður í þess orðs sönnustu
merkingu. Enginn skilur fátækt
þeim djúpa, bitra skilningi á
sama hátt og sá, sem hefur reynt
að vera fátækur. Það þarf mik
inn mann, sem ævinlega lætur
orð og verk koma saman og heim
þar má ekki hallast á. Nú er
lenzka, og hefur jafnan verið
margra, að ganga á hönd for-
ingja og slægjast eftir feitu em-
bætti — án þess að leggja nokk
Framhald á bls. 24
ÞETTA GERDIST
I JÚNÍ
FORSETAKJÓR
fór fram á íslandi sunnudaginn 30.
júní (30).
Veður og færð.
Erfitt ástand í sjávarþorpum á
Norður- og Ausrturlandi (1).
Siglingarleið enn erfið fyrir Horn
(7).
ís enn á Húnaflóa (13).
fs enn úti fy-ir Norðurlandi (25).
Vetaralegt um að litast norðan-
lands (25).
ÚTGERÐIN.
Varðslkip verður á hinum fjar-
lægu síldarmiðum 1 sumar (5).
Mun hagstæðari vertíð en í fyrra
1 verstöðvunum fyrir austan fjall
(6).
Engin raunveruleg síildarganga
finnst við sfldarleit (6).
Norska síldarflutningaskipið Norð-
angarður komið til landsins (14).
Samið um sölu síldar til Svfþjóð-
ar, Bandaríikjanna, Finnlands og V-
J>ýzkalands (16).
Sex síldveiðiskip við Hjaltland (10).
Togararnir afla vel (20).
Togbátar veiða vel (20).
Togbátar veiða vel fyrir Norður-
landi (27, 28).
LÍÚ samiþykikir að síldveiðar hefj-
ist ekki fyrr en stanfsgrundvöllur
Bé tryggður (28).
Smábátar rótfiska inn á Norðfirði
(29) .
Tveir bátar veiða síld norð-aust-
ur í hafi (29).
Vélbáturinn Heimir fær 300 lestir
af síld um 000 sjómflur úti í hafi
(30) .
FRAMKVÆMDIR.
Sundilaugin nýja í Laugardal vígð
(5).
Hornsteinn lagður að stöðvarhúsi
við Búrfell (5).
Útvegstoan .inn opnar tvö ný útibú
í Kópavogi og Reykjavfk (8).
Nýr barnagæzluvöl'lur opnaður í
Hafnarfirði (9).
Gróðursettar verða um 750 þús. trjá
plöntur hér í sumar (12).
Nýi Ægir kominn til landsins 13).
Nýr sýningarsalur, Persía, tekur til
starfa í Reykjavík (15).
Kr. Kristjánsson hjf. opnar nýjan
bitfreiðasöluskál (16).
,,K3ínver*ur garður" gerður við
Hlábæ í Reykjavík (19).
Hestamiðstöð komið á fót f Lax-
nesi (22).
Byrjað að rífa gömlu laugarnar I
Reykjavík (22).
85% símnotenda á landinu hafa nú
sjálfviiikan síma (23).
Tungufell BA 326, nýr bátur kem-
ur til Tálknafjarðar (27).
Hans Sitf bjargað af strandstað (28,
29).
Útboði í smíði íslenzks hafrann-
sóknarskips (29).
Ný mannvirki vígð að Skálatúni í
Mosfellssveit, heimili vangefinna
barna (30).
MENN OG MÁLEFNI.
Gunnar Thoroddsen hetfur kynning-
ar- og fundarferðir út um land (1).
Ivar Eskeland og frú komin til bú-
setu á íslandi (5).
Ibrahim H. Gazarine, yfirmaður
Araba Airlines í Vestur-Evrópu kem-
ur til íslandis (5).
Akureyringar veita Krlstjáni frá
Djúpalælk 50 þús. kr. heiðurslaun (6.
Dr. Macpagal, fyrrverandi forseti
Filippseyja, í heimsókn hér 7).
Guðmundur Sveinsson, skólastjóri,
yfirmaður Rotary á íslandi (7).
íslenzkir frímerkjasatfnarar, Hall-
dór Pétursson og Steflán Jónsson,
arikitekt, sýna á heimssýningunni 1
fyrsta sinn (7).
iSölustjórar SH í Bandaríkjunum
hér í heimsókn (8).
Tveir íslendingar taka þátt í
heimsmeistaramóti í svifflugi (8).
Helga Bachmann hlýtur Siltfur-
lampa leikilistargagnrýnenda (11).
ívar Guðmundsson skipaður frétta
stjóri Útvarpsins (15).
Þorgeir Þorgeirsson læknir, hlýtur
ferðastyrk Norræna Krabbameinssam
bandsins (15).
Einar Gerhardsen, fyrrv. florsætis-
ráðherra Noregs, í heimsókn hér (16.
Hörður Ágústsson settur skólastjóri
Myndlista- og handíðaskólan® (16).
Bæjarflulltrúar frá Færeyjum í
heimsókn (19).
Alþjóðlegu skákmóti Fiske-mótinu,
lýkur í Reykjavík með sigri rúss-
nesiku stórmeistaranna Taimanovs og
Vasjukovs (21).
Dr. Jón Sigurðs9on, borgarlæknir,
talar á fundi borgarstjórnar Reykja-
víkur um álitsgerð um læknaþjón-
ustu (21).
Ísl'enzíkur bassaleikari Árni Egils-
son, vekur athygli í Bandaríkjunum
(22).
Walter Binaghi, forseti Alþjóðaflug
málastofnunarinnar í heimsókn hér
(23).
Sigfús Jónsson lætur atf fram-
kvæmdastjórastarfi við Morgunblað
ið eftir 45 ára starf við blaðið (29).
Ákveðið að prestsstarfið í Kaup-
mannahötfn haldi áfram (29).
Ungur ÍStendingur, Gísli Björgvins
son, vekur hrifningu sem aðalleiik-
ari í ,Half a Sixpence'4 í Bandaríkj-
unum (29).
FÉLAGSMÁL.
Benediikt Gröndal kosinn formað-
ur Vinnuveitendasambandsins (1).
Rekstrartap Laftleiða rúmar 36
millj. kr., en afskriftir námu 210,7
mililj. kr. (1).
Æskulýðsráð Reykjavíkur heldur
suia^sjoti jnueqjoci JnSuajp bj? oi
uppi fjölbreyttu sumarstarfi (6).
Almar Grímsson kosinn flormaður
Li “jafræðingafélags íslands (6).
Álögð útsvör á Akureyri og aðstöðu
gjöld 88,4 mölj. kr. (6).
Áhugamenn um þjóðfræði stotfna
félag. Sr. Jón Hnetfill Aðalsteinsson
formaður (6).
Útsvör á Húavík 12,5 millj. kr. (7).
Frú Auður Auðuns endurkjörin
floreti borgarstjórnar Reykjavtíkur
(7).
20. þing Sambandis íslenzkra barna-
kennara haldið í Reykjavík 8).
Þing framhaldsskólakennara haldið
í Reykjavík (8).
Heildarsala Sláturfélags Suðurlands
rúmll. 400 millj. kr. (8).
inn stórtemplar (8).
Leitfur Múller kosinn formaður
Skíðafélags Reykjavíkur (8).
Samið milli ISALS og verkalýðs-
félaganna (8).
Hjálti Elíasson kosinn formaður
Bridgefélags Reykjavíkur 9).
Unga fólkið stofnar samtök um
Saltvík (11).
Háiskólaráð veitir 5 millj. kr. til
Fólagsstofnunar stúdenta (11).
Sveinn Benediktsson endurkjörinn
formiaður stjórnar Sjóvátryggingarfé
lagsins (12).
Sigþrúður Guðjónsdóttir endurkjör
in formaður Kvenfélagsins Hrings-
ins (12).
10. þing Landsambands fatlaðara
haldið í Reykjavik (13).
12. þing norræna kvenna haldið
í Reykjavik (13).
Bjarni Benediktsson endurkjörinn
formaður Almenna bókafélagsins og
Geir Hallgrímsson formaður Stuðla
h.f. (14).
SamLand krabbameinsfélaga á Norð
urlöndum heldur þing sitt hér (14,
1-5).
Stjórnanfundur Norræna búsýsluhá
skólans haldinn hér (14).
Félag háskólamenntaðra kennara
gengst fyrir menntamálaráðstefnu
(14).
Prestastefnan haldin í Reykjavík
(20).
Dr. Halldór I. Ellas9on kjörinn flor
maður íslenzka stærðfræðatfélagsins
(20).
Eignir borgansjóðs Reykjavíkur
jukust um 400 millj. kr. á sl. ári (21).
Starfsmannafélag ríkisstofnana
reynir að þröngva háskólamönnum
í félagið (21).
Utanríkisráðherrafundur NATO
haldinn hér á landi í fyrsta sinn
(22.-27) .
Kjaradómur úrskurðar, að rí'kis-
startfsmenn fái verðlagsbætur í meg
inatriðum samkv. samningum ASÍ
og vinnuveitenda (22).
Ólatfur Þ. Kristjántsson endurkjör-
Aðaltfundur Nordisk Audiologisk
Selskap haldinn í Reykjavik (22).
Rekstrarhalli SÍS sl. ár 39,8 millj.
kr. (22).
Sr. Benjamín Kíistjánsson kos-
inn florseti Sálarrannsóknarfélagsins
(22).
Gunnar Norland kjörinn formað-
ur Félags menntaskólakennara (22).
Flugvirkjafélagið semur við vinnu
veitendur (22).
Gunnar Guðjónsson endurkjörinn
stjórnarformaður SH (23).
Ólatfur S. Ólaflsson endurkjörinn
formaður Landissamtoands framhalds
skólakennara.
Sigurbjörn Einarsson, biskup endur
kjörinn tformaður Hins íslenzka
B iibllufélags (27).
Eyþór Þórðarson endurkjörinn for-
maður Iðnaðarman-nafélags Suður-
nesja (27).
Norræn ráðstefna um öryggi við
vinnu haldin hér (28).
Þorgeir Sveineson kosinn tformaður
Hro9saræktarsambands Suðurlands
(30).
BÓKMENNTIR OG LISTIR.
Finnski kórinn Holsinkin Laulu
syngur hér (1*1).
Los Angeles Bra9S Quintett-inn
leikur hér (1).
Karlakór ísafjarðar og Sunnukór-
inn halda hljómteika í Reykjavík (1).
Hljómplata með upplestri Gunnars
Gun-narssonar og Tómasar Guðmunds
sonar komin út (5).
„Hjartað í borði“ nefnist ný skáld
saga eftir Agnar Þórðarson (8).
Listdansskóli Þjóðleikhússins held
ur nemendasýningu (7).
Sýning á málverkum etftir Kjarv-
ail haldin í Listamannaskálanum (8).
Pétur Friðrik heldur málverkasýn-
ingu í Hafnarfirði (9).
Sýning á eftirprentunum holl-
enzkra listaverka (11).
„Garðagróður', eftir Ingólfl Daviðs
son og Ingimar Óskarsson, í nýrri
og endurbættri útgáfu (16).
Fyrsta varnarrit Arngríms lærða
gegn óhróðri erlendra manna um ís-
land komið út í endurprenti (22).
Svala Þórisdóttir heldur málverka-
sýningu í Oxford (29).
Karlakórasambands Norðurland
hledur 10. söngmót sitt (29).
Brot úr 50 ára sögu Umtf. Sam-
byggðar komið út (29).
Ungmenn-akórinn „The Elizabethan
Madrigal Singers" heldur hljómleifca
hér (29).
SLYSFARIR OG SKAÐAR.
Stórtjón á bryggju á Hotfsósi atf
völdum íss (1).
19 ára piltur, Grétar H. Þorsteina-
son, drukknar af Gullfossi (5).
Fimm ára telpa drukknar í sund-
lauginni við Varmahlíð í 9kagafirðl
(5).
Vélbáturinn Reynir frá ísafirðl
sekkur út af Horni. Mannbjörg (8).
son, Heiði á Rangárvöllum, bíður
bana við sveitaSiörf (8).
Kirkjuspjöll unnin á Flateyri (13).
Tveir menn frá Siglufirði, Helgi V.
Jónsson, 22 ára og Sigurður Helga-
son, 21 árs, farast með trillu (14).
Vélbáturinn Reynir AK-98 sekkur.
Manntojörg (21).
Svavar Pálsson, Efstasundi 96, 44
ára, hrapar til bana úr ratfmagns-
staur (22).
Níu ára telpa, Sesselja Jensdóttir,
drukknar í Þorlákshöfn (29).
SKÓLAR.
26 stúdentar brautskráðir frá
Kennaraskóla íslands (11).
67 stúdentar ljúka prófum við Há-
skóla íslands (11).
231 stúdent brautökráður frá
Menntaskólanum í Reykjavík, 122 frá
Menntaskólanum á Akureyri, 31 frá
Verzlunarskóla íslands og 26 frá
Menntaskólanum að Laugarvatni 19).
8 brautskráðir frá Stýrimann-askól-
anum í Vestmannaeyjum (23).
1241 nemandi stundaði nám í Iðn-
skólanum í Reykjavík sl. vetur (23).
ÍÞRÓTTIR.
Guðmundur Hermannsson, KR set-
ur íslandsmet í kúluvarpi, 18.46 m.
(5).
Guðmundur Gíslason, Á, hefur sett
landsmet í 100 m. skriðsun-di, 58,2
sek. og Ellen Ingvadóttir, Á, í 100
m. bringusundi, 1.24,0 mín. (5).
Fimm íslandsmet sett í Laugardals-
höllinni í fyrsta mótinu þar eftir
vígsluna (6).
Guðmundur Gíslason, Á, hefur sett
100 íslandsmet í sundi (8).
Ellen Ingvadóttir setur íslandsmet
í 200 m. bringusundi, 3:01,4 mín. (12).
Guðmundur Hermannsson, KR,
vinnur forsetabikarinn 17. júni (19).
Knattspyrnumót íslands, 1. deiLd —