Morgunblaðið - 24.09.1968, Síða 5

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER 1968
Siglaugur Brynleifsson skrifar um:
ERLENDAR BÆKUR
ÆVISÖGUR
Guillaume Apollinaire und die
Kubisten. Cecily Mackworth. At
helnaum Verlag 1963.
Wellington as Military Comm-
ander. Michael Glover. B.T. Bats
ford 1968.
The Romantic Exiles A Nine-
teenth-Century Portrait Gallery.
Edward Hallett Carr. Penguin
Books 1968.
Memoirs of My Life. Edited
from the manuscript by Georges
A. Bonnard. Nelson 1966.
Hvert tímabil kristallast oft í
ákveðinni persónu, sem verður
týpískasti persónugervingur á-
kveðinnar stefnu og andrúms-
lofts. Wilhelm Apollinaris de
kostrowitsky var af pólsk-
ítölskum ættum, en uppalinn í
Frakklandi og í honum kristall-
ast kúbisminn á árunum fyrir
fyrri heimsstyrjöldina, hann tók
sér höfundarnafnið Gullaume
Apollinaire og undir því er hann
þekktur. Hann stóð að ýmsum
modernista hreyfingum í París á
árunum fyrir styrjöldina, gaf
út skammlíf tímarit og var í
tengslum við Picasso um það
leyti, sem kúbista tímabil hans
hófst. Apollinaire gaf út bókina
„Les Peintres cubistes 1913, en
sú bók auglýsti og skorðaði stíls-
máta cubistanna. Sama árið kom
frá honum rit, þar sem hann gerð
ist málsvari fútúristanna. Auk
þessara rita gaf hann út tvær
ljóðabækur. Meginþýðing hans
snertir málaralistina, sem er að
brjóta sér nýja farvegi upp úr
aldamótunum og nafn hans verð
ur alltaf tengt þeim hreyfingum.
Hann þótti á sínum tíma mikill
modernisti í skáldskap, en margt
af því sem hann innleiddi var
framlenging á kenningum Mall-
armés.
Höfundur bókarinnar gerir sér
far um að lýsa andrúmsloftinu í
listaheimi Parísar upp úr alda-
mótunum. Á tuttugu ára skeiði
komu þar fram fjölskrúðugustu
stefnur í skáldskap og listum,
lifðu _ sitt skeið og aðrar tóku
við. Á þessum árum lifðu síðustu
bóhemarnir og sá þeirra, sem
fremur öðrum kemur við sögu,
var Apollinaire. Höfundur telur
að honum hafi ætíð fundizt hann
vera útlendingur í þeirri borg,
sem hann kaus sér sem heimili
og einmitt þessvegna hafi hann
tekið svo virkan þátt í listalífi
samtíðarinnar til þess að ná
tengslum við samtíð sína og um-
hverfi. Höfundur rekur síðan
lífshlaup Apollinaires og sam-
skipti hans við lífsförunauta og
vini, en meðal þeirra voru marg-
ir framúrstefnu listamenn, sem
síðar urðu frægir. Ritið var frum
samið á ensku og er þýtt á þýzku
af Hertu Haas, það er 316 síð-
ur auk 9 myndasíðna.
Englendingar hafa löngum tal-
ið Wellington einn mesta hers-
höfðingja sinn. Franskir herfræð
ingar hafa aftur á móti talið
hann standa að baki Napóleon
í árásartækni, en hafi ágætt sig
fremur í varnartækni. Höfundur
inn Michael Glover er sagnfræð
ingur að mennt og tók þátt í
heimsstyrjöldinni í Norður
Afríku og á Ítalíu. Hann hefur
sett saman rit um Wellington og
herferðir hans á Spáni, sem hlaut
ágætar móttökur og í þessu riti
fjallar hann um Wellington sem
herstjóra í Napóleonsstyrjöldun
um og á Indlandi. Höfundur not-
að frumheimildir eftir því sem
þær hrukku og ræðir einnig ítar
lega um brezka herinn á þessu
tímabili, bæði riddaralið, fót-
göngulið og stórskotalið. Well-
ington var átrúnaðargoð hinna ó
breyttu soldáta, hann gætti þess,
að þeir hefðu sæmilega fæðu og
drykk og þótt hann liti á þá sem
lægri verur, vissi hann að án
sæmilegs aðbúnaðar væri lítils
að vænta af þeim. Það hafði vilj-
að brenna við að braskaralýður
næði sambandi við hina og aðra
liðsforingja og herforingja og
mötuðu kumpánar síðan krókinn
á kostnað hermannanna. Welling
ton upprætti þessa prangaraó-
svinnu innan þeirra herja, sem
hann stjórnaði, kom betra skipu-
lagi á aðflutninga og bætti þar
með agann. Hann var 18. aldar
maður að hugsunarhætti og var
ákaflega lítið uppnæmur fyrir
breyttum þjóðfélagsháttum, eins
og bezt kom í Ijós í afskiptum
hans af stjórnmálum síðar á æf-
inni. Hann var andvígur öllum
breytingum og taldi að aukið
frelsi almennings myndi leiða til
stjórnleysis. Höfundur rekur
herstjórnarsögu Wellingtons og
sigra, sem hann- þakkar raunsæi
hans og þeirri trú hermannanna,
að þar sem hertoginn væri sjálf-
ur staddur, væri sigur vís. Höf-
undur lýsir gangi frægustu
orrusta, sem hertoginn háði
og fylgja skýringarkort og upp-
drættir, auk þess fylgja ágætar
samtíðarmyndir. Bókin er læsi-
leg og smekkleg að frágangi.
Edward Hallet Carr ágætur
fræðimaður um rússnesk málefni
og sögu. Rit hans um rússnesku
byltinguna og sögu Rússlands
síðan eru gagnmerk sagnfræðirit.
„The Romantic Exiles“ kom í
fyrstu út 1933 og eru nú gefin
út af Penguin í Peregrine safn-
inu. Höfundur lýsir hér lifs-
hlaupi þriggja rússneskra bylt-
ingamanna og fleiri, sem koma
við sögu. Herzen, Ogarev og
Bakunin voru landflótta Rússar
os komu mjög við sögu á sínum
tíma, Þeir höfðu yfirgefið Rúss-
land í þeirri von að geta unnið
að frelsi þjóðar sinnar við frjáls-
legri aðstæður heldur en voru
fyrir hendi í föðurlandi þeirra.
Þessir menn voru allir rómantísk
ir hugsjónamenn, þeir reistu þjóð
félagskenningar sínar á róman-
tískum forsendum og heimspeki,
sem var tuttugu árum á eftir tím-
anum í Rússlandi æsku þeirra.
Þegar þeir komu til Evrópu, þá
Til sölu á Melunum
um 150 ferm. neðri hæð sér 1 tvíbýlishúsi,
sem er í smíðum. Húsið er fullfrágengið að
utan, en fokhelt að innan. Tvöfalt gler.
Helmingur af kjallara hússins fylgir. Sökklar
undir bílskúr eru komnir.
Fasteignaþjónustan
Austurstræti 17, 3. hæð
símar 16870 og 24645,
kvöldsími 30587.
er öll viðmiðun og hugsanagang-
ur annar, en þeir höfðu búist
við. Hugmyndir þeirra um Ev-
rópu og evrópska menningu
reyndust tímavilla og rómantísk-
ar þjóðfélagskenningar þeirra fá
ekki hljómgrunn meðal fólks, sem
taldi sig byggja á grunnmúraðri
efnishyggju Marxismans. Saga
þessara hugsjónamanna verður
því harmsaga manna, sem höfðu
misst af lestinni, en neituðu að
viðurkenna það. Frásögn höfund
ar er lifandi og skemmtileg í
allastaði.
„Á fimmtugasta og öðru ári
lífs míns, ætla ég að nota hluta
tómstunda minna til þess að
teikna upp minningar mínar, per
sónulegar og bókmenntalegar,
þar sem ég hefi nú lokið erfiðu
og reyndar vel heppnuðu verki.“
Þannig hefjast minningar Ed-
wards Gitobons. Sheffield lávarð
ur, náinn vinur Gibbons sá um
útgáfu ævisögunnar, sem gefin
var út 1796. Þessi gerð
ævisögunnar varð fljótlega
talin til sígildra enskra bók-
menntaverka. En undir lok síð-
ustu aldar keypti British Mus-
eum handrit Gibbons af erfingj-
um Shellields og þá kom í ljós
að lávarðurinn hafði á ýmsan
hátt breytt og aukið taxta þeirra
eiginlegu minninga eins og Gibb
on sjálfur gekk frá þeim. Shef-
field hafði unnið þetta af mestu
prýði og allt það, sem stóð í
minningunum var verk Gibbons
sjálfs, tekið úr bréfum og at-
hugagreinum. En útgáfa hans gaf
þó ekki rétta mynd af minning-
unum eins og Gibbon gekk frá
þeim. Það eru fyrir hendi sex
gerðir minninganna, ein þeirra er
heilleg, hinar brot eða uppkast.
Útgefandinn rekur samsetning-
arsögu minninganna og þá kem-
ur í ljós, að Gibbon taldi sig
ekki hafa lokið þeim í því formi,
sem hann viidi að þær hefðu.
Honum vannst ekki tími til þess
að leiðrétta fyrsta kapítulann.
6. japúar 1793 getur hann þess
í bréfi að hann „efist um að
höfundurinn og bókin muni sjá
dagsljósið saman“. Tími var ekki
sérlega hentugur til kyrrlátra
ritstarfa um þessar mundir. At-
burðir frönsku byltingarinnar
höfðu mikil áhrif'á Gibbon, jafn
vel hið kyrrláta andrúmsloft í
Lausanne ókyrrðist og bylting-
in hafði þau áhrif á Gibbon, að
hann sagðist .myndu flýja strax
og hann heyrði „fyrsta bumbu-
slátt uppreisnarliðsins“.
Georges-Alfred Bonnard var
háskólakennari við háskólann í
Lausanne frá 1916—1956 og er
meðal fróðustu manna um líf og
verk Gibbons. Hann gefur nú
æfisöguna út samkvæmt fullkomn
ustu gerð frá Gibbons hendi og
bindur sig aðeins við eigin hand-
rit höfundar. í útgáfunni er get-
ið um orðamun og að bókarlok- v
um eru prentaðir aukakaflar úr
fyrri útgáfugerð, auk athuga-
greina útgefanda. Bókin er mjög
vel unnin og smekkleg á að líta.
Aukavinna
Fertugur maður óskar eftir vinnu á kvöldin og laugar-
daga og sunnudaga. Margt kemur til greina, t. d.
heimavinna, afleysingar o. fl.
Sími 82939 eftir kl. 7 á kvöldin.
EINANGRIJIMARGLER
BOUSSOIS
INSULATING GLASS
Mikil verðlœkkun
ef samið er strax
Stuttur afgreiðslutími.
10 ÁRA ÁBYRGÐ.
Leitið tilboða.
Fyrirliggjandi
RÚÐUGLER
4-5-6 mm.
Einkaumboð:
HANNES
ÞORSTEINSSON,
heildverzlun,
Sími: 2-44-55.
Leíhfimisshólí
Hafaísar
Arnadottur
tekur til starfa í byrjun október i
iþróttahúsi Jóns R>rsteinssonan
við Lindargötu.
Rytmísk leikftmi
og afsíöpputt
fyrir yngri og eldri frúaflokka
c Jaxzíeíhfimi
írUWUbÓO a Sttumum. Innrrtun daglega
i sima 21724. Eldri nemedur skólans, sem hyggja á
þátttöku í vetur, vinsamlegsist
tilkynni hana sem fyrst.
rl