Morgunblaðið - 01.10.1968, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIBJUDAGUR 1. OKTÓBER 1968
17
Sinfóníuhljómsveitin
NÝTT starfsár er hafið hjá Sin-
fóníuhljóms veitinni, ný heildar-
efnisskrá hefur verið gefin út,
mýir menn standa þar á stjóm-
palli í vetur, nýjar endurbætur
hafa verið gerðar og auglýstar á
salnum í samkomuhúsi Háskól-
ans.
Það er ekki hægt að segja, að
verkefnarvalið sé líka „nýtt“, en
þó ber efnisskráin nú töluvert
annan svip en verið hefur síð-
ustu ár. Hún sýnist í heild öllu
„hefðbundnari" en áður og er
ekki nema gott um það að segja.
Tveimur íslenzkum tónskáldum
er sýndur sá sómi að helga þeim
sína tónleikana hvorum: dr. Páli
ísótfssyni í tilefni af 75 ára af-
mæli hans í haust, og Jóni Leifs,
sem nýlega er látinn, en hefði
orðið sjötugur á vori komanda.
Að öðm leyti er hlutur islenzkra
höfunda í efniskránni næsta
smár: aðeims tvö verk. Annað
þeirra verður hér frumflutt,
Kaprísa fyrir píanó og hljóm-
sveiit eftir Þorkel Sigurbjörns-
son, hitt er píanókonsert Jóns
Nordal, sem áður er kumnur.
Aðeins eitt verk annað verður
frumtflutt í vetur, eftir því sem
efniskráin ber með sér. Það er
þriðja sinfónía austurrís'ka tón-
skáldsins dr. Frarnz Mixa, sem
hér er mörgum að góðu kunnur
frá gamalli tíð og telur meðal
nemenda sinna marga íslenzka
tónlistarmenn af þeim, sem nú
eru miðaidra eða vel það. All-
mörg fleiri verk heyrast nú hér
í fyrsta skipti, þótt sum séu
nokkuð komin til ára sinna, og
er verulegur fengur að því að
fá þau flutt á íslenztou tónleika-
sviði. Má þar nefna ekki sízt
þriðju sinfóníu Bruckners og
„Das Lied von der Erde“ eftir
Mahler, auk margra nýrri verka.
Stjórnendur verða óvenjulega
margir í vetur, eða sjö alls.
Flestum tónleikum stjórnar Norð
maðurinn Sverré Bruland og
Austurríkismaðurinn Alfred
Walter. Stjórnar Bruland fimm
tónleikum nú í haust, en Walter
sex síðari h'iuta vetrar. Róbert
A. Ottósson stjórnar þremur tón-
leikum alls, en fjórir menn aðrir
eiinum hver.
samur og nákvæmur stjórnandi,
og vonamdi tekst með honum og
hljómsveitinni gott og árangurs-
ríkt samstarf. Tónleikunum
lauk með píanókonsertinum nr.
2 í B-dúr eftir Brahms, og fór
þýzkur píanóleikari, Detlef
Kraus, með einleikshlutverkið.
Flutningurinn var myndarlega
og trúverðuglega af hendi leyst-
ur, en ekki með sérlegum glæsi-
brag eða tilþrifum.
Eins og áður var vikið að, hafa
nokkrar breytingar verið gerðar
á umbúnaði á tónleikapallinum
í samkomuhúsi Háskólans í sum-
ar, og eiga þær að bæta hljóm-
burð í húsinu. Þetta var mjög
tímabært, en því miður held ég
að það hefi ekki tekizt, nema að
litlu leyti, og sú breyting, sem
á hefur orðið, virðist mér ekki
að öilu leyti til bót-a. Hljómur-
inn hefur að vísu aukizt nokkuð,
en það virðist einkum koma
blás'turshljóðfærunum til góða,
og var sízt þörf á því. Þetta kom !
berlega fram í Mozarf-sinfóní-
unni, þar sem lítilsháttar fyll-!
ingarraddir blásaranna — sem
þar eru þó ekki liðsterkir — yfir,
gnæfðu fiðlurnar með öllu.
Ég tel, að hljómburðarvanda- ,
málið í samikomuhúsi Háskólans
sé enn óleyst — og ef til vilt
óleysanlegt, svo að vel sé. Áreið-
anlega verður það ekki leyst
með reikningslist einni saman
eða lauslegum skyndiprófunum.
Ég minni enn á Philiharmonic
Hall í New York, sem reist var
um svipað ieyti og þetta hús. Þar
mun líka haifa verið reiknaður
hljómburður og enginn skortur
verið á sérfræðingum í þeiirri
grein. Samt tók það áralangar at-
huganir og tilraunir að ná þar
h'ljómburði, sem við varð unað,
og þykir þó ekki ful'lnægjandi.
Jón Þórarinsson.
Frá vinstri: Auður Guðmundsdóttir, Atli Heimir Sveinsson, Helga Hjörvar, Bríet Héðinsdóttir,
Úlfur Hjörvar, Erlingur E. Halldórsson og Messína Tómasdóttir. Af leikendum vantar Sigurð
_ , , . Karlsson á myndina.
Crima symr:
„Velkominn til Dallas
mr. Kennedy"
FlfRSTA verkefni leikfélags-
ins Grímu á þessu ári er leikrit-
ið „Velkominn til Dallas mr.
Listsýningar
Kennedy" eftir Danann Kaj
Himmelstrup og var það
frumsýnt í Tjarnarbæ á mánu-
dag.
Efni leikritsins er, elns og
nafhið bendir til, byggt á morð-
inu á John F. Kennedy, fyrrum
Bandaríkjaforseta, og er stuðzt
við all mikið af þeim mörgu bók
um, sem skrifaðar hafa verið um
þennan atburð. Margir söngvar
eru í leiknum, en einnig eru
sýndar skuggamyndir og tvær
stuttar kvikmyndir.
Úlfur Hjörvar þýddi leikritið
og söngtextana og er hann
einnig framkvæmdastjóri sýn-
ingarinnar, en leikstjóri er
Erlingur E. Halldórsson og er
þetta þriðja leikritið, sem hann
stjórnar hjá Grímu. Aðstoðar-
leikstjóri er Arnhildur Jóns-
dóttir. Atli Heimir Sveinsson
hefur samið lög við söngvana og
leika hann og Pétur Östlund
undir á sýningum.
Leikendur eru fjórir: Sigurð-
ur Karlsson, Helga Hjörvar,
Bríet Héðinsdóttir og Auður
Guðmundsdóttir, en hvert þeirra
fer með fleira en eitt hlutverk.
Guðmundur Ármann og Magnús
Tómasson aðstoðuðu við gerð
leikmyndar, en Messíana Tómas-
dóttir teiknaði og saumaði bún-
inga.
Einleikairar (eða einsöngvarar)
koma fram á flestum eða öllum
tónleikuinum, þar á meðal all-
marigir heimamenn. Af gestum,
sem ætla tmá að beðið verði með
sérstakri eftirvæntingu, má
nefna Peter Serkin og Louis
Kentner, glæsilega fulltrúa
tveggja kynslóða af píanóleikur-
um, ennfremur norska píanóleik-
arann Robert Riefling og aust-
urrísku söngkonuna Herthu
Töpper. Magrt annarra ágætra
listamairtna er hér á skrá, og yrði
það of langt að telja. En eftia-
efnisskránni eins og hún liggur
fyrir mun mega vænta margra
ánægjustunda á sinfóníutónleik-
um í vefcur.
Fyrstu tónleikarnir, sem
haldnir voru í fyrirrkvöld,
hófusrt með „Fanfare og Koral“
eftir norska tónskáldið Egil
Hovland. Samikvæmt efnisskrá
er þetta verk upphaflaga samið
fyrir norska skólalúðrasveit í
Bandaríkjuinum, en síðar umrit-
að fyrir hljómsveit. Þrátt fyrir
umritumina ber verkið enn
sterkan svip upphafs síns, en
sem lúðramúsík er það vissulega
allrar athygli vert, ef til vili
svolítið yfirborðslegt, en þó ekki
án dýpri og viðkvæmari tona.
Næst var á efnisskránni g-moll
sinfónían eftir Mozart, eitt hið
viðkvæmasta verk sinmar teg-
undar og ef til vill ekki vel til
þess fallið að sýna hljómsveit-
ina í ákjósanilegu ljósi, þegar hún
kemur fyrst fram eftir sumar-
leyfi. Þetta var líka heldur
„grófpússaður“ Mozart, sem
hér heyrðist, þótt verkið væri
að öðru leyti skilmerkilega flutt.
Hljómsiveitarstjórinn, Sverre
Bruland, sem stjórnaði hér
norrænum tónleikuim fyrir
tveimur árum, kom nú eins og
þá vel fyrir. Hann virðist rögg-
Vilhjálmur Bergsson hefur und-
anfarin ár haft hljótt um
sig, unnið í kyrrþey, haldið sér
frá öllum samsýningum og opin-
berum málum myndlistarmanna.
Við þekkjum list hans frá sýn-
ingum í Ásmundarsal ’61 og
Listamannaskálanum ’64, einnig
frá nokkrum samsýningum. Jafn-
an hefur hann valið sér eitt á-
veðið stef (tema) að vinna úr og
þrautvinnur það, svo að ekkert
annað kemst að. Slík vinnubrögð
krefjast harðfylgis þess, er þann
ig vinnur, og hann verður að
horfast í augu við margar hætt-
ur, sem þeim eru samfara, svo
sem einhæfni og stöðnun og svo
að ólík viðhorf til hlutanna
hverju sinni brúi ekki bil áranna,
myndi eyður. Þannig að erfitt sé
að koma auga á rökrétta þróun.
Þá fylgir þessu ósjaldan, að við
komandi listamanni finnist hann
túlka hið eina rétta, og getur
verið full svo sannfærður um
það, en sá grunur verður áleit-
inn, að það sé aðeins yfirborð
og sjálfblekking, sem gripið sé
til af lífsnauðsyn á vissu þroska
stigi — brynja til að dylja og
bæla niður innri óvissu.
Berum við saman sýningu Vil-
hjálms árið 1964 við sýningu
hans í Bogasalnum í dag, þar sem
hann sýnir 18 málverk, er líkast
því að dottið hafi á dúnalogn
eftir mikið óveður — ofsi og
laus strik fyrri ára eru orðin að
óbifanlegri festu og engu ónauð
synlegu hleypt inn í myndbygg
inguna. Slík breyting hefur ekki
orðið í einni svipan. Hún á
sér aðdraganda í vinnu lista-
mannsins á þeim fjórum árum,
sem liðin eru frá síðustu sýningu
hans, jafnframt því að aukin sál
rænn þroski á hér óefað einnig
hlut að máli. Við kynntumst
þessu fyrirbæri fyrst í viðtali í
dagbl. Vísi fyrir skömmu, skil-
merkilegu og málefnalegu. Slík
viðtöl fyrir sýningu á verkum
þeirra, er hafa eitthvað að flytja,
geta stuðlað að því að bregða
ljósi yfir viðleitni listamann-
anna og eru því mjög þakkar-
verð.
Einhæfni í formavali ein-
kennir þessa sýningu. Listamað-
urinn gæti vafalaust leikið á
fleiri strengi innan þess stranga
ramma, sem hann hefur markað
sér, en gleymi maður þeirri stað
reynd og einbeiti sér hinsvegar
að beztu myndum sýningarinnar
hverfur manni allur efi um það
að hér séu tvímælalaust beztu
verk Vilhjálms til þessa, og hafa
þau á sinn hátt mikið gildi fyrir
íslenzka myndlist í dag. Vinnu-
brögð Vilhjálms eru mjög sér-
stök og vönduð, svo að stund-
um hallast maður næstum að
þeirri skoðun, að um ofvinnu sé
að ræða. Það er ánægjulegt að
sjá svo hrein, sígild og öguð
vinnubrögð á þeim tímum, er vél
ræn vinnubrögð og ýmis hjálp-
armeðöl virðast vinsælasta leið-
in meðal ungra listamanna til að
skjóta sér undan átökum við
vandamál sjálfs myndflatarins
og útfærslu innri lífæða — þó
sýnir Vilhjálmur hér nútímaverk
í fyllsta skilningi, sem staðfesta,
að það er háskaleg villa að álíta
að þeir, sem ekki taka þátt í
leiknum með sprautur, dælur,
ljósmyndatækni o.fl., fylgi ekki
tímanum. — Tíminn vinsar úr
hvortveggja, og það varir, sem
hefur sterkastan bakgrunn. Mjög
athyglisverðar þóttu mér mynd-
irnar nr. 14 og 15. Eftir að mað-
ur hefur skoðað sýningu þessa
allvel, tekur maður allt í einu
eftir því, að grænt er í dökka
forminu til vinstri í mynd nr. 14,
og við þá uppgötvun verður
myndin auðugri. — Athyglisvert
er samspil svarta og fílabeins-
hvíta formsins annars vegar og
mjög vel málaðs bakgrunns hins
vegar. Þá eru myndirnar 11, 12
og 18 mjög vel útfærðar og at-
hyglisverð verk. Þessi sýning Vil
hjálms Bergssonar er ekki aðeins
persónulegur sigur hans sem á-
stæða er að samgleðjast honum
með, heldur einnig sigur sígildra
vinnubragða, og því er þessi sýn
ing verð fyllstu athygli listunn-
enda.
Magnús Pálsson, sem menn
þekkja að góðu sem hugmynda-
ríkan leikmyndamálara, hefur
flestum að óvörum sett upp
myndlistarsýningu í Ásmundar-
sal við Freyjugötu. Magnús kem
ur manni á óvart fyrir miklar
tilraurtir, sem falla merkilega vel
inn í tilraunir, sem hinir róttæk-
ustu eru að gera í dag, — og um
leið er sýning hans ánægjulegt
framlag í viðleytni hinna yngstu
til að endurnýja íslenzka mynd-
list, veita nýjum straumum braut
argengi og hika ekki við að beita
til þess öllum tiltækilegum að-
ferðum. Fatnaðarmótlist hans,
hangandi í lofti, en aðallega í
einni kös eftir endilöngu á gólfi,
hafa svo furðuleg áhrif á skoð-
endur, að ég held, að margur
gleymi að hneykslast. Að
nokkru getur þessi útfærsla
minnt á Kienholz hinn ameríska,
en mér leikur svo hugur, að
Magnús vilji fara eigin leiðir og
sé að þreifa fyrir sér, og held
ég í því sambandi, að hann sjálf-
ur muni hafa mikið gagn af þess
ari sýningu. Myndir hans „Mi-
ami Beach“ og „Króksfjarðar-
nes“, undir hálfkúluformuðum-
plasthjálmum, eru vel mótaðar.
og einnig mynd hans „Fyr-
ir lengra korr na", en mér er mik
il spurn, hve varanlegt þetta
efni sé, sem hann notar. Mynd-
in „Er það nú borð“ þyrfti nauð
synlega að vera á palli til þess
að njóta sín til fulls. Sáld-
þrykkimyndir hans eru mjög iriis
jafnar, en þær beztu eru mjög
i rétta átt, en hann ætti að forð
ast að mála í þær því þá tapa
þær grafísku gildi sínu. Nöfnin
sem hann notar á myndirnar,
eru fráleit og leiða athygli skoð
enda frá því, sem máli skiftir 1
myndunum — hinnar mótuðu
heildar. Þó geta óvænt nöfn vak
ið sýningargesti til umhugsun-
ar. Þessi sýning er þáttur í tíma-
mótum í íslenzkri myndlist og er
í andlegum skilningi fyrst og
fremst fyrir ungt fólk á öllum
aldri og á ekki erindi í mal
staðnaðra skoðana.
Björgvin Siggeir Haraldsson.
sýndi nýverið í Unuhúsi teikn-
ingar og graflist. Ekki var hægl
að koma auga á mikil umsvif í
útfærslu mynda þeirra, er hann
sýndi þar, en þær voru þokka-
lega gerðar og oft með vissri
grafískri tilfinningu sem hanr
þyrfti að leggja meiri rækt við
en hann gerir, því að beztu
myndir sýningarinnar leiddu i
ljós, að í þessum manni býr meira
en heildin gaf til kynna. Dúk-
og tréristur hans virkuðu sem
frumdrög, sem ekki hefur verið
unnið nægilega úr, og sama gild
ir um fleiri myndir. Með því að
temja sér hnitmiðaðari vinnu-
brögð myndi Björgvin vera trú-
andi til aukinna landvinninga i
heimi svartlistar.
Bragi Ásgeirsson.