Morgunblaðið - 12.10.1968, Blaðsíða 14

14
MORGU'NBLABIÐ, LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1968

Útgeíandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
- Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgrei'ðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr. 130.00
í lausasölu
Hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjiamason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson,
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 8.00 eintakið.
RÆÐA FORSETANS
Ifið setningu Alþingis i
" fyrradag flutti forseti ís-
lands, dr. Kristján Eldjárn
ræðu, þar sem hann fjallaði
m.a. um Alþingi hlutverk
þess og störf. í ræðu sinni
sagði forsetinn m.a.:
„Þótt saga þess sé ekki með
< öllu í órofnu samhengi og
gengið hafi á ýmsu um völd
• þess og virðingu á ýmsum
skeiðum þessa langa tíma,
er það eigi að síður sama
stofnunin frá upphafi vega
og fram á þennan dag. Hlut-
verk þess nú er hið sama og
þá, að setja þjóðinni lög,
greiða veg hennar í hverjum
vanda, sem að höndum ber og
finna nýjar leiðir henni til
heilla í veraldlegum og menn
ingarlegum efnum. Til Alþing
is lítur þjóðin um úrræði og
forustu, og þeirrar ríkisstjórn
ar, sem ábyrgð ber fyrir því,
til þess sækja aðrar stofnanir
styrk sinn. Hjá Alþingi vonast
þjóðin eftir frumkvæði að
góðum málefnum og stuðn-
ingi við góð málefni, sem
fram koma utan þingsala.
Störf og áhrif Alþingis varða
„ líf og hag hvers manns í land
inu, þau ráð, sem það ræður,
eru samtvinnuð öllu þjóðlíf-
inu.“
DR. PÁLL 75 ÁRA
egar dr. Páli ísólfssyni, ung
um að aldri, var trúað
fyrir því virðulega og eftir-
sóknarverða starfi að Ieika á
orgelið í kirkju Johans Sebast
ians Bachs í Leipzig, stóðu
honum allar dyr opnar. Eftir
glæsilegan námsferil náði
hann slíkum tökum á orgel-
inu, að einsdæmi þótti, ekki
einungis hér í Evrópu, heldur
einnig í Vesturheimi, þar sem
honum voru boðnar góðar
stöður. En Páll ísólfsson lét
ekki undan svo glæsilegum
tilboðum, þótt freistingin
væri mikil; svo djúpum rót-
um stóð hann í arfi feðra
sinna, svo trúr vildi hann
vera uppruna sínum og þeirri
köllun, sem heitir ísland.
Þegar Páll ísólfsson kemur
aftur til Reykjavíkur að
loknu námi með Orðstír sem
var meiri en fslendingar áttu
að venjast og ekki á sandi
byggður, svo glæstar vonir
sem við þennan unga tónlist-
armann voru bundnar úti í
hinum stóra heimi, má óhik-
að fullyrða að nýr straumur
hafi farið . um menningarlíf
þjóðarinnar og þá einkum tón
listarlíf, bæði hér í höfuð-
borginni og um land allt. Svo
ferskur andblær evrópskar
tónmenningar fylgdi þessum
unga íslendingi og svo mikil
var trú hans á hlutverk þess-
arar litlu fjarlægu þjóðar sem
var fáum kunn og enn færri
útlendingum ástæða til neinn
ar umhugsunar.
Dr. Páll ísólfsson hefur
setið við orgel Dómkirkjunn-
ar í Reykjavík um áratuga
skeið, stækkað borgina og
landið með óvenjulegum
persónuleika — hæfileikum,
sem eru gjaldgengir þar sem
tónlistarmenning stendur
hæst, og melódíu sem ekki er
öllum gefin. Allt þetta hefur
hann notað íslenzku þjóðinni
til gagns og unaðar og ekki
sízt ungum mönnum til leið-
beiningar og fyrirmyndar,
því að dr. Páll hefur alla tíð
verið sívinnandi listamaður
og sízt af öllu haft ánægju af
frægð og metnaði, en þeim
mun meiri af eljusemi og nán
um kynnum við fólk í lífi og
starfi.
Á sjötíu og fimm ára af-
mæli dr. Páls í dag getur
Morgunblaðið og lesendur
þess fagnað því að hafa um
langt skeið notið menntunar
hans og gáfna, því að hann
var tónlistargagnrýnandi
blaðsins og markaði djúp
spor í því starfi. Fyrir það
ekki sízt vill blaðið þakka
honum á þessum merku tíma
mótum og veit að það mælir
fyrir munn lesenda sinna,
þegar það sendir honum og
heimili hans innilegar árnað-
aróskir.
UNG MENNTA-
STOFNUN
rpækniskóli íslands er ný
menntastofnun, sem að-
eins hefur starfað um fjög-
urra ára skeið. En þrátt fyrir
stuttan starfstíma er þó þegar
ljóst að Tækniskólinn mun
verða ein af mikilvægustu
menntastofnunum þjóðarinn-
ar í framtíðinni. Tækniskól-
inn veitir nemendum sínum
menntun, sem í raungreinum
jafnast á við stúdentspróf úr
stærðfræðideild menntaskól-
anna og samstarfi við fram-
haldsskóla í Danm. menntar
hann tæknifræðinga, sem
hafa mjög svipaða menntun
og háskólagengnir verkfræð-
ingar.
í viðtali við Mbl. í fyrradag
skýrði Bjarni Kristjánsson,
skólastjóri Tækniskól-
ans frá ýmsum nýj-
ungum, sem forráðamenn
skólans hafa á prjónunum en
þeir hafa m.a. áhuga á að
mennta matvælatæknifræð-
inga. Gefur auga leið hversu
mikilvægt það er fyrir þjóð,
Apollo 7. — mikilvægur áfangi í
geimferðaáætlun Bandaríkjanna
BANDARÍKJAMENN ráðgerðu
að byrja lokaþáttinn í því að
koma manni til tunglsins í gær
og eru enn vongóðir um, að þeir
geti náð því markmiði sem John
F. Kennedy forseti setti þjóðinni,
að láta mann lenda á tunglinu
á þessum áratug og ná honum
heilu og höldnu aftur til jarð-
ar. En Bandaríkjamenn eru sér
þess líka vel meðvitandi, að þessi
tímj. er að styttast. 1 gær átti
að skjóta þremur geimförum,
Walter Schirra, Walter Cunning-
ham og Donn Eisele á loft í
geimfarinu Apollo 7 á braut
umhverfis jörðu, en það verður
fyrsta mannaða geimförin með
geimfarinu, sem um síðir á að
flytja menn til tungls'ins. Ef að
Apollo 7. uppfyllir vonir NASA
geimferðarstofnunar Bandaríkj-
anna á fyrirhuguðu 11 daga ferð
lagi sínu, þá mun það ryðja úr
vegi hindrunum fyrir hugsanlegri
geimferð umhverfis tunglið í des
ember og ennfremur fyrir því,
að geimfarar lendi á yfirborði
tunglsins þegar næsta vor.
Áður en þeir áttu að leggja
í fyrirhugaða för sína nú, höfðu
geimfararnir Schirra, Cunning-
ham og Eisele varið hvorki meira
né minna en 1.200 klukkustund-
um til undirbúnings ferðarinnar.
Þeir hafa haft lengri tíma til
æfinga, erí gert hafði verið ráð
fyrir. Geimferðinni nú sem á-
formuð hafði verið, að fram færi
í febrúar 1967, var frestað, eft-
ir að geimfararnir Virgil Gris-
som, Edward White og Roger
Chaffee biðu bana, er kviknaði
í Apollo geimfari við tiiraunir
á jörðu niðri á Kennedyhöfða.
Þessi harmleikur batt enda á
þá ánægju, sem ríkt hafði innan
NASA sjálfrar með störf sín og
skapazt hafði við framkvæmd
Mecuri og Gemini áætíanna, sem
tókust afar vel, en þar var skot-
ið á loft alls 16 mönnuðum geim-
förum og þeim náð aftur til jarð
ar án nokkurra alvarlegra ó-
happa. f hálfgerðu æði sjálfs-
efasemda, tætti NASA bókstaf-
lega í sundur Apóllo-áætlunina,
skipti um starfsmenn og tók til
gagngerðar endurskoðunar að-
ferðir og framkvæmdir „North
American's Space Division" sem
var aðaí verktakinn í sambandi
við Apollo geimförin.
Appollo geimfarið var nú end-
ursmíðað og voru gerðar á því
þúsundir breytinga, að því er
snertir efni og tæki. Nam kostn-
aðurinn við þetta 75 millj. doll-
urum. Nú á að vera unnt að
komast út úr geimfarinu á 10
sekúndum í stað 90 áður. Til
þess að koma í veg fyrir elds-
voða, hefur verið útbúið örygg-
iskerfi, sem getur minnkað þrýsit
inginn í geimfaraklefanum
nokkrum sek. Þá er búningur
geimfaranna gerður úr öðru efni
nú en áður og enda þótt þeir
séu þyngri og fyrirferðarmeiri,
þá eiga þeir að hafa mun meira
e'ldþol. Ný öryggistæki í Apolto
geimfarinu og nokkur geimskot
á liðnu ári, sem tekizt hafa vel,
hafa að nokkru leyti gefið NASA
traust sitt að nýja. Fjórum
ómönrtuðum Apollo-geimförum
hefur verið skotið án nokkurs
alvarlegs óhapps og var tveim-
ur þeirra skotið á loft með hinni
öflugu Saturnus — 5 eldflaug.
f fyrirhugaðri för Apotlogeim
farsins nú, átti að skjóta því á
loft á braut umhverfis jörðu með
Saturnus 1B e'ldflaug, sem er
ekki nógu öflug fyrir ferð tiil
tunglsins. En það eitt að stjórna
geimfarinu verður mikilvæg til-
raun í sjálfu sér, því að geim-
fararnir þrír munu nú hafa nóg
að gera við að fylgjast mfeð sæg
af tækjum, sem innanborðs eru
og sýna, hvernig geimfarið starf
ar. Þá 11 daga, sem geimförun-
um er ætlað að vera á lofti,
munu þeir setja aflvél geimfars-
ins, sem hefur rúmí. 20.000 pund
þrýsting, átta sinnum í gang til
þess að reyna hve örugg hún er.
Þessi vél ræður í rauninni 'lífi
eða dauða. í ferðum tii tungls-
ins sjálfs, verður hún notuð til
þess að koma Apollo geimfar-
inu á braut umhverfis tunglið
og síðan til þess að koma því
af þeirri braut á nýja braut á-
leiðis til jarðar aftur.
Apolto 8, sem flytja á geim-
farana Frank Borman, James Lo
ve'll og William Anders á braut
umhverfis jörðu í desember, var
upphaflega miðað við það að
fara í aðra ferð sams konar og
fara á nú og þar átti að prófa
að nýju þau tæki og þær starfs-
aðferðir, sem ekki hefðu reynzt
eins og vera bar í Apollo 7. Nú
hefur NASA bundið sérstakar
vonir við áætlun Apollo 8 og
á það að nokkru rót sína að rekja
til þess að aukizt hafa
áhyggjur um að Sovétrík-
in ætli sér að fara fram úr
Bandaríkjunum og verða fyrat
til þess að senda mannað geim-
Framhald á bls. 19
á
j-------
SAMANBURÐUR Á MÖNNUÐUM GEIMFERÐUM BANDARÍKJAMANNA OG RÚSSA
1. SEPTEMBER 1968:
Bandaríkin Sovétríkin
Fjöldi lokinna mannaðra geimferða 16 9
Geimfarar, sem farið hafa út í geiminn 26 12
Tknalengd sú, sem menn hafa dvalið úti í geimnum (klst. og mín.) 1,993:42 534:01
Hringir alls umhverfis jörðu í mönnuðum geimförum 637 310
Klst. alls, sem mönnuð geimför hafa verið úti í geimnum 1,0213:44 459:52
Menn, sem flogið hafa í meira en einni geimferð 7 1
Eins manns geimferðir 6 7
Tveggja manna geimferðir 10 1
Þriggja manna geimferðir 0 1
Lengsta geimferð (klst. og mínútur) 330:35 1'19:06
Fjöldi hringja farinna í lengstu geimferð 206 84
Mesta hæð, sem mannað geimfar hefur náð 1,364.8 km. 492 km.
Gaimfarar, sem „gengið“ hafa úti í geimnum 5 1
Tímalengd alls á „geimgöngum" (klst. og mínútur) 6:01 0:10
Áhöfn Apollo 7. Geimfararnir sjást þarna vera að æfingu í
geimfari sínu til undirbúnings geimferð sinni. Fremstur er
Wally Schirra, stjórnandi geimferðarinnar, en hinir eru þeir
Don Eisele (í miðið), og Walt Cunningham. Geimfararnir
snúa upp í móti, er þeim er skotið á loft.
sem lifir á útflutningi mat-
væla að eiga vel menntaða
menn á þessu sviði. Ýmsar
fleiri nýjungar eru á prjón-
unum hjá Tækniskólanum og
verður vissulega fróðlegt að
fylgjast með þróun þessarar
ungu menntastofnunar á
næstu árum.