Morgunblaðið - 12.10.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1968
15
Hinn sögufrægl endasprettur í 5000 metra hlaupinu í Helsingfors að hefjast.
Zatopek hefur tekið forustuna. Mimoun er annar, Schade þriðji. Sá sem liggur
á brautinni er Chataway, en Zatopek stjakaði við honum er hann hóf enda-
sprettinn.
þenu og Maraþon, sömu íeið .og hlaup-
ari hafði nokkrum öldum fyrr hlaupið
til að færa Aþenubúum fréttir af sigr-
um Grikkja í orustu við Persa. Sá
hlaupari datt dauður niður þegar hann
hafði lokið við að segja tíðindin.
25 keppendur mættu til leiks í Mara-
þon. Meðal þeirra voru heimsfrægir
hlaupagikkir, sem höfðu bætt stjörnu í
festingu sína með því að sigra í blaup-
um á Olympíuleikunum. Þarna var Flack
frá Ástralíu, sem sigraði í 1500 metra
hlaupinu og Amerikaninn Flake, sem
orðið hafði annar í sama hlaupi. Þá
voru einnig nokkriir Grískir keppend-
ur í hlaupinu, sem öll þjóðin vonaði
og bað að mættu sigra í því. Við lá
þjóðarsómi. Þetta voru þeir Velokas,
Vassilakos, Vretos og óþekkitur geita-
smali, Spiridon Luis sem þarna var
mættur til sinnar fyrstu hlaupakeppni.
Hann hafði um sumarið fengið þá flugu
í höfuðið að taka þátt í hlaupinu og
æft' sig dyggilega. Þser æfingar fóru
ekki fram að venjulegum hætti. Luis
híjóp umhverfis geitahjarðir sínar með
brauðhleif í annari hendi en vínflösku
í hinni. Þegar hann varð þreyttur á
hlaupunum lagði hann sig og svaf, en
tók til að nýju þegar harm vaknaði.
Skotið reið af og hlaupararnir tóku
á rás. Til að byrja með hélt Luis sig
í miðjum hópnum og kunni ve'l við sig
þar. Hanti' hugsaði sér að keppinautair
hans væru geiitur, og nú lægi mikið
við að láta ekki vanta hjá sér þegar
yfir lyki. Heiður hans sem góðs geita-
smala lá þar við. Það var heitt í veðri
og innan tíðar fóru margir af köppun-
um að týnast og dragast aftur úr. Luis
var hins vegar vanur þessu loftslagi
og lét sér hvergi bregða og tók for-
ustuna um stund.
En að því kemur að Luis tekur að
þreytast. Nú hefur hann ekki brauð
og vinflösku með sér, en er svo hepp-
Á OLYMPÍULEIKVANGINUM
Myndum brugðið upp af nokkrum afreks-
mönnum fyrri Olympiuleika
Frá fyrstu tíð hafa Olympíuleikarnir
verið vettvangur gleði og sorgar, —
brosa og tára. Boðskapur leikanna er
reyndar sá, að meira máli skipti að taka
þátt í drengilegrl keppni leikanna, en
sigra. En eigi að síður er það æðsta
takmark allra íþróttamanna að hljóta
hin eftirsóttu gullverðlaun og verða
krýndur sem sigurvegari. Og úrslitin
hafa aldrei verið ráðin fyrirfram. Þeir
sem taldir hafa verið öruggir sigur-
vegarar hafa stundum orðið að bíta í
það súra epli að tapa fyrir óþekktum
mönnum. „Það væri litið gaman af knatt
spyrnu, ef hægt væri að spá um úrslit-
in fyrirfram“, sögðu hinir frægu knatt-
spyrnumenn Benfica sem voru hér á
ferð fyrir nokkru. Þessi orð eiga við
allar íþróttir og ekki hvað sízt keppni
Olympíuleikanna.
Hér á eftir er brugðið upp myndum
af nokkrum mönnum sem háð hafa bar-
áttu á hinum olympísku leikvöllum frá
því að léikarnir voru endurvaktir fyrir
72 árum.
MEÐ HONUM REIKNAÐI ENGINN
Sumarið 1936 berst fátækum geita-
bónda í Grikklandi bréf sem komið var
allar götur frá Þýzkalandi. Og það sem
meira er, á bréfinu er fangamark Hitl-
ars ríkiskansíara. Þögull og ró’legur
brýtur bóndinn bréfið upp, — það er
boð frá þýzku þjóðinni til Spiridon
Luis til Olympíuleikanna í Berlín. Gamli
maðurinn fer að taka til föggur sínar
og þegar að leikunum liður tekur hann
sér far með járnbrautarlest til Berlínar.
Þar er tekið á móti honum með kost-
um og kynjum. Meira að segja gefur
Hitler sér tíma til að heitsa honum. En
hverju sætir að fátækum bónda í Grikk
landi er sýnd svo mikil virðing og vin-
semd. Svarið er: Á fyrstu Olympíuleik-
unum í Grikklandi 1896 skapaði þessi
maður sér nafn sem skráð hefur verið
guTlnu letri í íþrótta- og Olympíusög-
una.
Á meðan Olympíuleikunum í Aþenu
stóð 1896 höfðu Grikkir fyltt hinmnýja
leikvang dag eftir dag. Innst inni hafði
Spiridon Luis. Gríski geitahirðirinn
sem tókst það ómögulega.
ætíð búið sú von og ósk að Grikkir
auðnaðist að sigra í einhverri, grein.
Hver dagurinn leið af öðrum og allar
vonir brugðust. Meira að segja í kringlu
kasti, íþrótt Grikkja, hafði hinn stóri
Ameríkubúi Garrett hrifsað til sin sig-
urinn.
Komið var að síðasta degi friálsi-
hréttnkenoninnn.r Þann dag skvldi fara
frarn k^nnní í Mnnah^ntrlanni og á-
kveðið var að h'laupið skyldi milli A-
inn að í námunda við veginn er veitinga
krá og þangað fer hann inn, sezt róleg-
ur niður og panitar sér vín. Nokkrir
landar hans eru staddir á kránni og
taka að veitast að honum og hæða.
— Aumingi, þú hefur gefist upp, segja
þeir. Luis hirðir ekki um að deila við
þá. Ekkert er fjær honum en að gefast
upp. Hann spyrst fyrir um hvað langt
sé síðan að fyrstu keppinautar hans
fóru hjá. Síðan greiðir hann fyrir veit
ingarnar og skokkar af stað, endur-
nærður og hress.
Á Olympíúleikvanginum í Aþenu slá
hjörtu þúsundanna í eftirvæntingu. Sigr
ar Grikki? Grikkí verður að sigra.
Öðru hvoru berast fréttir af hlaupun-
um og þegar þeir eiga aðeins 6 km.
eftir kemur heldur dapurleg frétt fyrir
Grikkina. Ástralíumaðurinn Flack er
orðinn langfyrstur. Þögn slær á áhorf-
endur og þeir bíða daprir á svip að sjá
hlauparann koma inn á leikvanginn.
Hann skal hyl'ltur konunglega, það á
sigurvegari í Maraþonh'laupi skilið, jafn
vel þótt hann sé ekki Grikki.
Mínúturnar líða. Áhorfendur skima
í átt að Maraþonhliðinu og þarna kem-
ur fyrsti hlauparinn. Fólk er smástund
að átta sig. Þetta er ekki Flack eða
hvað? Svo skynditega er sem flóðgáttir
opnist. Þetta er Grikki. Spiridon Luis.
Hann lætur ekki vanta hjá sér fremur
en fyrri daginn og er orðinn langfyrst-
ur. Tveir menn koma hlaupandi úr stúk-
unini, fara á móts við Luis og hlaupa
með honum síðasta spölinn. Þetta eru
grísku prinsarnir Konstantín og Georg.
Luis hefur haldið uppi heiðri Grikklands
og gleði fólksins er mikil og einlæg.
Margir gráta af gleði. Eftir nokkrar
mínútur skellúr ný fagnaðarbyígja fyr-
ir. Annar maður í hlaupinu er einnig
Grikki, Vassiilakos.
Um gjörvallt Grikkland ríkir fögnuð
ur 29. marz 1896. Fó'lk dansar á götum,
blysfarir eru farnar og fallbyssur
drynja.
En um nóttina þegar nokkrir aðdáend
ur Luis ætta enn einu sinni að hylla
hann, finnst hann hvergi. Hann er far-
inn frá Aþenu — heim í kyrrð fjali-
anna. Að morgni bíða hans ný kapp-
hlaup við keppinauta sem eru honum
kunnari en menn — geiturnar.
Emil Zatopek. Þrenn gullverðlaun á
sömu leikunum.
tEkkneska eimreiðin
Einn af heiðursgestum á Olympíu-
leikunum í Mexíkó er tékkneski liðs-
foringinn Emii Zatopek. Um árabil var
hann ókrýndur konungur langhlaupar-
anna og setti á ferli síinum sem íþróbta-
maður fjölmörg heimsmet. Sum þeirra
voru það góð, að þau voru á þeim tíma
talin hámark mannlegrar getu. En ekk-.
ert af metum Satopeks varð tanglíft.
Nýjar stjörnur komu fram og ruddu
þeim úr vegi einu af öðru.
Þáttur Zatopeks hefst fyrir alvöru á
Olympíuleikunum í London 1948. Hamn
var þá reyndar orðinn þekktur hlaupari
og hafði unnið marga athygtisverða
sigra. Menn voru að vonum forvitnir
að sjá garpinn og kynnast af eigin
raun hvort geta hans var eins mikil
og af var látið.
Fyrsta dag ieikanna, 30. júlí, röðuðu
27 keppendur sér upp við ráslínuna,
albúnir að hefja keppni í 10 km. h'laup
inu' Þarna var samankominn harðsnú-
inn flokkur langhlaupara frá mörgum
löndum. Augu flestra beindust þó að
heimsmeistaranum Heino frá Finnlandi
Svíanum Albertsson, Stokken frá Nor-
egi og svo Zaitopek. Steikjandi hiti
var meðan htaupið fór fram, og reyndisit
það mörgum óþægur ljár í þúfu. Aðeinis
rúmlega helmingur hlauparanna tókst að
ljúka h’laupinu.
Þegar skotið ríður af upphefst mikill
troðningur á hlaupabrautinni, en þegar
út úr fyrsitu béygjunni kemur hefur
Albertsson forustuna, en á hæla hans
kemur Heino. Það er ekki fyrr en
fjórðungur hlaupsins er búinn að bera
tekur á Zatopek. Hann tekur þá mik-
inn sprett og er von bráðar orðinn vel
fyrstur. Tíminm fyrstu 5 km. er 14:54,:
mín. En heimsmethafinn, Heino, er ekki
á því að gefa sig. Hann hefur líka
áratuga heiður finnskra tanghlaupara
á Olympíuleikunum að verja. Hann tek
ur forustuna og reynir að hrista Zatopek
af sér. Það tekzt ekki betur en svo að
Zapopek tekur mikinn sprett og er al’lt
í einu orðinn langfyrstur. Heino þolir
ekki hraðann, dregst aftur úr og skyndi
lega sjá menn hvar heimsmethafinn
hleypur út á grasið og hættir hlaup-
inu. Hann hefur gefist upp. Vonbrigði
hans eru mikil og augljós.
En Zatopek skundar áfram. Ekkert
getur komið í veg fyrir sigur hans og
bilið í næsta mann lengist óðum. Tíminn
er 29:59,6 mín. Nýtt Olympíumet. Heims
met Heinos 29:35,4 mín., stendur óhagg-
að.
Daginn eftir er Zatopek á ný í eld-
línunni. Að þessu sinni í undankeppni
5 km. hlaupsins. Ti'l þess að komast
í úrslita'hlaupið þarf hann að verða a.
m.k. 4 í sínum riðli. En hann lætur
sér ekki muna um að heyja grimmilegt
einvígi um fyrsta sætið við Svíann Ahl-
én. Og Zatopek sigrar í því einvígL
Meðal annarra kappa serh í úrslitahlaup
ið komusit voru Belgíumaðurinn Reiff,
Holíendingurinn Slijkhusi, A'lbertsson'
og Nyberg frá Svíþjóð. Það var aug-
Ijóst að úrslitahlaupið mundi verða í
meira lagi spennandi.
Svo 2. ágúst erú hlaupararnir mættir
við hlaupalínuna. Um daginn hafði ringt
mjög mikið og var brautin ein eðja
yfir að líta. Fyrstu metrana hlupu þeia*
í þéttum hnapp, en fljótlega fór einn
keppandinn að síga frammúr. Þar var
Zatopek á ferðinni. Skrefin voru stór
og fjaðurmögnuð, en á andlitinu er ekk