Morgunblaðið - 06.12.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DES. 1968
11
Vestfjarðaáœtlunin rœdd á Alþingi:
Framkvæmdum við samgönguáætlun senn lokið
mun kosta 202 milljónir króna
Norðurlandsáætlunin senn tilbúin
Magnús Jónsson fjármálaráð-
herra gerði ítarlega grein fyrir
Vestfjarðaráætluninni, aðdrag-
anda hennar og framkvæmd, í
ræðu á Alþingi í fyrradag, Kom
fram í ræðu ráðherra, að sam-
gönguráætluninnl er senn lokið
og er áætlaður kostnaður við
hana 202 mlllj. kr. Hefur megin
hluti þess fjármagns verið feng
inn að láni h já Viðreisnarsjóði
Evrópu. Einnig kom fram, að
Norðurlandsáætlunin var látin
ganga fyrir atvinnumálaáætlun
Vestfjarðar, þar sem atvinnuá-
stand á Vestfjörðum var mjög
gott á þeim tíma er áætlunar-
gerðin var hafin, en híns vegar
örðugleikar á Norðurlandi. Norð
urlandsáæltunin verður væntan
lega tilbúin nú upp úr áramót-
um, og sagði ráðherra að þá yrði
væntanlega hafin áætlunagerð
um atvinnumál Vestfjarða og
Austfjarða.
Umræfiurnar urðu í tilefni fyr
irspurnar er Steingrímur Páls-
son bar fram. Voru þær þessar:
1. Hvaða þáttum Vestfjarðar-
áætlunar er að fuliu lokið?
2. Hvað liður áætlunargerð um
uppbyggingu atvinnuMfsins á
Vestfjörðum?
3. Hefur verið gerð áætlun
um samgöngumál Vestfjarða þar
með taldar samgöngur á sjó?
4. Hefur verið gerð sérstök
áætlun um menntamál á Vest-
fjörðum?
5. Hefur verið gerð áætlun
um raforkumál í Vestfjarðará-
ætlun, og hvenær má búast við
að raforku verði komið til allra
sveitabýla á Vestfjörðum?
6. Nær Vestfjarðaáætlunin einn
ig til Strandasýslu, og ef svo er
ekki, hvers má þá vænta um
hliðstæðar framkvæmdir þar og
annars staðar á Vestfjörðum?
í svarræðu sinni sagði fjármála
ráðherra m.a.:
Vestfjarðaráætlunin er upphaf
lega þannig til komin, að gerð
var ályktun á Alþingi 1963, þar
sem Framkvæmdabanka fslands
var falið að vinna að framkvæmd
áæltun fyrir Vestfirði, sem átti
að miðast við að stöðva brott
flutning fólks úr þeim lands-
hluta. Hér var þá engin reynsla
af gerð slíkra áætlana, og því
sneri Framkvæmdabankinn sér í
samráði við Efnahagsstofnunina
og Seðlabánka fslands til norska
byggingarsjóðsins, með beiðni um
aðstoð við lausn þessa verkefn-
is.
Hinn norski sjóður varð góð
fúálega við þessum tilmælum, en
gat ekki vegna anna heima fyrir
og takmarkaðs starfsliðs sent
menn hingað til lands nema til
stuttrar dvalar.
Þrír sérfræðingar frá sjóðn-
um komu hingað tvívegis á ár-
inu 1964 og einnig sérfræðingar
í samgöngumálum, er áður höfðu
starfað hér á landi frá annarri
norskri stofnun, Transport öko-
nomisk Insititut. Allur kostnað-
ur við ferðir og dvöl hinna
norsku sérfræðinga var greidd-
ur af Efnahags- og framfara-
stofnuninni í París.
FRUMSKILYRÐI AÐ BÆTA
SAMGÖNGUR.
Það kom í ljós þegar í upp-
hafi þeirra athugana sem fram
fóru á Vestfjörðum, að orsakir
fólksfækkunar í þessum lands
hluta var fyrst og fremst að
leita í einhæfni atvinnulísfins og
skorti á margs konar þjónustu
og almennum lífsþægindum sem
á'litin eru nauðsynleg í nútíma-
þjóðfélagi. Hins vegar reyndust
tekjur manna á Vestfjörðum þó
sizt lægri en í öðrum lands-
hlutum. Það var skoðun hinna
norsku sérfræðinga og íslenzkra
samstarfsmanna þeirra, að frum
skilyrði til að draga úr einhæfni
atvinnulífsins og skorti á þjón-
ustu væru bættar samgöngur,
annars vegar umbætur á sam-
göngum innan Vestfjarða og þá
fyrst og fremst við tvo aðal
kjarna byggðarinnar, ísafjörð og
Patreksfjörð, og hins vegar sam
gangna milli Vestfjarða og ann-
arra landshluta.
Það var því ákveðið að hraða
gerð samgönguáætlunarinnar sem
mest og láta hana sitja í fyrir-
rúmi. Slík áætlun var gerð til
fjögurra ára og var hún ásamt
greinargerð um hana ti'lbúin
snemma á árinu 1965. Erlends
lánsfjár var aflað til framkvæmd
þessarar áætlunar fyrir milli—
göngu Viðreisnarsjóðs Evrópu í
Strassburg.
FYRST OG FREMST RAMMA
ÁÆTLUN.
Áætlunin kom til framkvæmda
á árinu 1965. Hún hefur verið
endurskoðuð árlega síðan og
viðbótarlánsfjár aflað til henn-
ar erlendis. Að öðru leyti gengu
hinir norsku sérfræðingar frá
heildartillögum sínum í maí 1965
og 'lá skýrsla þeirra fyrir í ís-
lenzkri þýðingu síðar á því sama
ári. Hér var fyrsta og fremst
um rammaáætlun að ræða og ná-
kvæm útfærsla var eingöngu
hvað snerti samgöngumálahlið á-
ætlunarinnar.
Það ár sem nú er senn á enda
er fjórða ár samgangnaáætlun-
ar Vestfjarða og hefði samkvæmt
upphaflegu áætluninni átt að vera
lokaár hennar. Enda þótt fram-
kvæmdum hefði yfirleitt miðað
vel áfram, hafa verkin þó, eins
og oft vill verða reynzt erfið-
ari og kostnaðarsamari en upp-
haflega hafði verið búizt við.
Var þetta til þess að ákveðið
var að framkvæma áætlunina á
fimm árum í stað fjögurra. Verð
ur það að teljast eðlilegt eins
og þróunin hefur orðið og nú
hefur fengist vilyrði fyrir því
hjá Viðreisnarsjóðnum, að bætt
verði við lánið sem svarar 500
þús. dollurum, til þess að ljúka
þessum framkvæmdum.
HEILDARÚTGJÖLD
202 MILLJ. KR.
Auk þessa varð að gera ýms-
ar breytingar frá upphaflegu á-
ætluninni af tæknilegum ástæð-
um. M.a. er nú ekki gert ráð
fyrir að gera göng undir Breiða-
dalsheiði, en þess í stað á að
hækka, breikka og breyta veg-
inum, sem yfir heiðina liggur.
Einnig hefur verið ákveðið, að
malbikun ísafjarðarflugvaHar
verði ekki framkvæmd að svo
stöddu. Aukaerfiðleikar við
sjálf verkin hafa einnig tafið
eða að heita má lokið við hafn-
argerðirnar frá Patreksfirði,
Tálknafirði, Bíldudal, Þingeyri,
Flateyri, Suðureyri og Súðavík.
Framkvæmdir við Bolungavíkur-
höfn eru komnar allvel áleiðis
en í ár hafði verið gert ráð fyr-
ir að vinna í ísaf jarðarhöfn.
Þar kom hins vegar til breyt-
ing þar sem óumflýjanlegt
reyndist annað en vinna að Bol-
ungarvíkurhöfn sökum sandburð
ar inn í höfnina. Þannig er því
þessum tveimur verkum víxlað
til.
Um vegaframkvæmdirnar er
það að segja, að Bíldudalsvegi
og flugvallarvegum við Patreks-
fjörð og ísafjörð er að fullu lok-
ekki átt sér stað enn þá. Gérð einstök byggðarlög í þessum
var lausleg athugun á þessum efnum, a.m,k. ekki fyrr séS er
viðfangsefnum og fyrst og fyrir endann á þessari heildar-
fremst bent á, eftir hvaða lín- áætlunargexð.
Magnús Jónsson
ið. Vestfjarðavegur sunnan
Þingmannaheiðar og um Breiða-
dalsheiði er langt kominn og
Súgandafjarðarvegur og Bolung
arvíkurvegur komnir vel áleiðis.
Á næsta ári er ráðgert að Ijúka
þessum vegum og enn fremur
að leggja Vestfjarðaveg um
Gemlufallsheiði. Framkvæmdir
við flugvellina á Patreksfirði og
ísafirði var að mestu lokið á
fyrstu árum áætlunarinnar, en
flugskýlið við ísafjarðarflugvöll
er enn í byggingu. Þá hafa einn-
ig verið sett upp flugöryggis-
tæki á Breiðadalsheiði.
ÞÝÐINGARMIKIÐ HLUTVERK
ATVINNUJÖFNUNARSJÓÐS
Það má segja, að samgönguá-
ætlunarhlið þessarar Vestfjarða-
áætlunar sé mjög langt komið
og hafi gengið svo sem efni
stóðu til og sjá megi fyrir end-
ann á þessum þýðingarmiklu
framkvæmdum á Vestfjörðum,
sem að dómi hinna norsku sér-
fræðinga voru grundvallaratriði
til eflingar byggða í þessum
fjórðungi.
Þá var það annað höfuðatriði,
sem hinir norsku sérfræðingar
lögðu áherzlu á, til þess að um
gæti verið að ræða ruanhæfan
um þyrfti að vinna að þeim.
Þegar samgönguáætuln Vest-
fjarða var hrundið í framkvæmd
1966, eða tryggt fé til hennar, þá
horfði þannig í landinu, að talið
var ljóst að erfiðust atvinnuað-
staða væri á Norðurlandi og þá
var hafizt handa um byggðaá-
ætlun fyrir Norðurland, vegna
þessarar sérstaklega alvarlegu
atvinnuhátta þar.
Um það 'leyti var ekki um at-
vinnuörðugleika að ræða á Vest
fjörðum, né heldur á Austfjörð-
um, þannig að um það var eng-
inn ágreiningur að Norðurland
væri sá landshluti sem brýnast
væri að sinna atvinnulega séð.
Var þetta einnig þáttur í samn-
ingum við stéttafélögin á Norð-
urlandi og Austurlandi, að þessi
áætlun yrði gerð.
Norðurlandsáætlunin, sem einn
ig nær til Strandasýslu, er fyrsta
áætlunin, sem unnið er að hér
á landi af innlendum sérfræð-
ingum fyrst og fremst og jafn-
framt fyrsta áætlunin þar sem
atvinnumá'lin eru sérstaklega tek
in til meðferðar. Fram hefur
komið mikill áhugi t.d. innan At-
vinnujöfnunarsjóðs, að unnið
verði að atvinnumálaáætlun Vest
fjarða og Austfjarðaráætlun.
Hins vegar er þannig ástatt að
starfskraftar til þessara áætlun
argerða eru mjög takmarkaðir
hér á landi og það ér auðvitað
mikil nauðsyn, að reynt verði
að ljúka einhverri áætlun af
þessu tagi, m.a. til þess að gera
sér grein fyrir, hvernig áætlun-
argerð um önnur byggðarlög
verði unnið. Það er miklu ein-
faldara mál og auðveldara, eftir
að ein áætlun af þessu tagi hef-
ur verið gerð.
AT VINNU ÁÆTLUN
VESTFJARÐA
Nú má senn sjá fyrir endann
á gerð Norðurlandsáætlunar, og
þá tel ég ekkert efa mál, að á
dagskrá komi að vinna að áætl
un fyrir aðra landshluta, ekki
sízt vegna þess að nú er svo
komið, að við mikil atvinnu-
vandamál er að stríða bæði á
Vestfjörðum og Austfjörðum.
Austfirðingar hafa sjálfir haft
vissa forgöngu um áætlunargerð
hjá sér á sviði atvinnumála og
ráðið til þess starfsmann. f sam-
bandi við rannsókn á atvinnu-
uppbyggingu Vestfjarða hefur
sérstaklega verið að því vikið,
að nauðsynlegt væri að tækni-
væða meira hraðfrystihúsin þar
þess að þar væri fólksskortur.
Nú horfir dæmið hins vegar
öðru vísi við. Vitanlega koma
þessi viðfangsefni á dagskrá aft-
ur nú vegna þess ástands, sem
er rikjandi og hljóta að verða

framkvæmd vestfjarðaáæt'lunar-
innar, t.d. að ekki hefur reynzt
unnt að afla eins mikils fjár
innamlands, eins og upphaflega
var gert ráð fyrir. Erlenda láns
fjáröflunin mun hins vegar
verða að sama skapi meiri en ég
gat um.
Heildarútgjöld vegna Vest-
fjarðaráætlunar eru nú áætluð
202 millj. kr. á 5 árum. Það er
miðað við verðlag fyrir gengis-
breytingu, í stað þess að upp-
haflega áætlunin var 172 millj.
kr. á fjórum árum. Af þessari
upphæð er gert ráð fyrir, að 80
mi'llj. kr. verði aflað innanlands,
en 122 millj. kr. með innlendu
lánsfé.
GANGUR FRAMKVÆMDA
Framkvæmdum er nú lokið
árangur af byggðaáætlunum yf-
irleitt og það var, að stofnaður
yrði sérstakur framkvæmdasjóð-
ur með sérstakri stjórn. f þeirra
tillögu var, fyrst og fremst mið-
að við Vestfirði, en niðurstaðan
var sú að stofnaður skyldi sjóð-
ur, sem hefði þetta verkefni með
höndum varðandi landsbyggðina
almennt, og var því hrundið í
framkvæmd með stofnun At-
vinnujöfnunarsjóðs 1966. Því
máli hefur því verið komið í
höfn.
NORÐURLANDSÁÆTLUNIN
LÁTIN GANGA FYRIR
Um áætlun um uppbyggingu
atvinnulífs á Vestfjörðum ska'l
það tekið fram, að nánari út-
færsla á þeim köflum áætlun-
ar norsku sérfræðinganna hefur
tekin til athugunar strax eftir
að Norðurlandsáætlun liggur
fyrir.
ALMENN ATHUGUN
SK6LAMÁLA
Um menntamál á Vestfjörðum
hefur ekki verið gerð sérstök
áætlun og í rauninni er heldur
ekki gert ráð fyrir því, að sér
stök menntamálaáætlun verði
innifalin í Norðurlandsáætlun,
af þeirri einföldu ástæðu, að
unnið hefur verið að því nú
um nokkurt skeið af hálfu
menntamálayfirvalda og mennta
málaráðuneytisins, í samvinnu
við erlenda sérfræðinga, að gera
áætlun um þróun skólamála í
öllu landinu. Er því ekki ráð-
legt að gera sér áætlun fyrir
EKKI SÉR RAFORKUMALA-
ÁÆTLUN FYRIR VESTFIðl
Það hefur ekki verið gerð sér-
stök áætlun um raforkumál á
Vestfjörðum umfram það, sem
felst í almennum áætlunargerð-
um um rafvæðingu landsins yf-
irleitt og um dreifingu raforku
til strjálbýlisins. Um þetta var
á sínum tíma gerð svokölluð 10
ára framkvæmdaáætlun. Eftir
að henni lauk hafa verið gerð-
ar áætlanir til styttri tíma og
ákvörðun hefur verið tekin um
það fyrir nokkru síðan, að stefnt
skyldi að því svo skjótt, sem
auðið væri, og raunar áformað
að ljúka á árinu 1970 að leggja
rafmagn til allra býla á landinu,
þar sem meðalfjarlægð millibýla
yæri 1,5 km.
Hins vegar er ekki auðið,
hvorki í sambandi við Vestfirði,
né önnur byggðarlög á landinu,
að svara því, nákvæmlega, hve-
nær öll býli verða rafvædd.
Jafnhliða því, að dreifiveitur
lagðar, er gert ráð fyrir því, að
allstór fjöldi býla geti ekki feng-
ið raforku frá samveitum, held-
ur þurfi að fá raforku frá sér-
stökum dísilstöðum. Framkvæmd
um í þessum efnum hefur fleygt
mjög fram nú síðustu árin.
UMRÆÐUR
Steingrímur Pálsson þakkaði
ráðherra svör hans við fyrir-
spurninni og kvaðst vildi ítreka
að hafin yrði áætlunargerð um
uppbyggingu atvinnulífs á Vest-
fjörðum svo fljótt sem auðið
væri.
Skúli Guðmundsson gerði fyr
irspurn til ráðherra, hvenær lok
ið yrði við gerð Norðurlandsá-
ætlunar. og hvort ekki væri ætl-
unin að birta hana þegar hún
væri fuí'lbúin.
Lúðvík Jósefsson gagnrýndi
það að þingmenn fengju ekki að
gang að áætlunargerðum, og
sagði að birta ætti Vestfjarðaá-
ætlunina, jafnvel þótt hún væri
ekki fullbúin.
Magnús Jónsson fjármálaráð-
herra, sagði það skoðun sína að
sjálfsagt væri að birta slíkar á-
ætlunargerðir og veita þing-
mönnum aðgang að þeim, en eðli
legast væri að gera það ekki
fyrr en heildaryfirlit væri feng-
ið. Þingmenn mundu fá yfirlit
um Vestfjarðaáætlunina fljót-
lega.
Ráðherra sagði að unnið hefði
verið að Norðurlandsáætluninni
á þann hátt, að samstarf hefði
verið haft við sveitastjórn-
ir og verkalýðsfélög viðkomandi,
staða. Fyrsti kafli áætlunarinnar
mundi væntanlega fjalla um
mannfjöldaþróun á þessusvæði
á næstu tímum og annar kafli
um atvinnuviðhorfin almennt.
Ráðherra sagði að vonir hefðu
staðið til að áætlunin yrði full-
búin að þessu ári, en nú væri
hins vegar séð að það yrði ekki
fyrr en eftir áramót.
Gísli Guðmundsson taldi ekki
byrjað á réttum enda að byrja
á að gera áætlanir um mann-
fjöldaþróun.
Eysteinn Jónsson, sagði sjálf-
sagt að birta slíkar áætlanir,
þar sem þær væru mjög þýð-
ingarmiklar. Farið hefði verið
fram á slíka áætlun fyrir Aust-
urland og óánægju gætti þar
fyrir að ekki skyldi byrjað að
vinna að henni. Sveitarfélögin á
Austurlandi hefðu þegar lagt
í töluverðan kostnað við undir-
búning áætlunargerðar, og væri
rétt að ríkið greiddi þann kostn-
að, svo sem það gerði í öðrum
landshlutum.
Sigurvin Einarsson sagði Vest
fjavðaáætlunina ekki koma að
tilætluðum notum, þar sem hún
næði aðeins til hluta svæðisins.