Morgunblaðið - 31.12.1968, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. DESBMBER 1968
17
Jðn Jónsson Borgar-
nesi — Minningarorð
þeir fá engu ráðið innan
flokksins, en væri vissulega
mikilvægt að þeim tækist að
móta fasta stefnu, ef þeir
kæmust til áhrifa.
Alþýðu-
sambandid nýja
Hér er komizt svo að orði
að nefna Alþýðusamband
íslands „hið nýja“ vegna
þess, að innan vébanda
þess hefir síðari árin farið
fram umfangsmikil tilraun
til þess að endurskipuleggja
alþýðusamtökin í samræmi
við breytt viðhorf og kröfur
nýrra tíma. Ljóst mátti
vera, að hér var um erfitt
viðfangsefni að ræða og hef
ir án efa verið lagt gífurlegt
starf og elja í þessa endur-
skipulagningu. Ef til vill
verður hún síðar talin með
mestu umbótum í forsetatíð
Hannibals Valdimarssonar.
Það má því segja, að vel hafi
farið á því, að hann hafi enn
valizt til forystu, þegar hið
nýja kerfi kemur fyrst til
framkvæmda. Endurkjör
hans sem forseta með þeim
hætti, sem varð, er jafn-
framt mikil persónuleg
traustsyfirlýsing.
Of snemmt er að leiða get
um að því, hver framvinda
mála hjá alþýðusamtökun-
um verður í skjóli nýs
skipulags- En svo virðist
þeim, sem utan standa, að
nýir starfshættir spái góðu.
Alþýðusambandið ber ótví-
rætt faglegri einkenni eins
og nú standa sakir. Ekki
munu allir fagna því og sízt
kommúnistar. Því er ekki
að neita, að í þeirra hópi eru
ágætir forystumenn verka-
lýðsfélaganha, sem í senn
njóta verðskuldaðs trausts
og hafa langa reynslu, svo
sem Eðvarð Sigurðsson, for-
maður Dagsbrúnar. En því
miður vill það henda, að
persónulegir eiginleikar og
kostir slíkra manna fái ekki
notið sín sem skyldi í of
þröngu sambýli við komm-
únismann. Eflaust má segja
eitthvað líkt um aðra, sem
í stjórnmálaerjum standa,
og hér var ekki ætlun að
dómfella. Þess er aðeins að
vænta, að tilraunir til þess
að skapa lífrænni og fag-
legri stéttasamtök en áður
ieið til góðs, ekki sízt þegar
í hlut á Alþýðusamband ís-
lands, svo veigamikill hlekk
ur sem þessi samtök eru í
þjóðfélagskerfi okkar.
„Þrihyrnings-
viðræður"
Eins og kunnugt er, hóf-
ust í þessum mánuði við-
ræður milli Alþýðusam-
bandsins, Vinnuveitenda-
isambandsins og ríkisstjórn-
arinnar um viðhorfin á
vinnumarkaðnum. Gert er
ráð fyrir, að þessar viðræð-
ur beinist fyst í stað að at-
vinnumálum eða atvinnuör-
yggi, sem forðað gæti frá
atvinnuleysi. Ríkisstjórnin
vill þar eiga hlut að máli,
og getur eflaust verulegu
áorkað í samstarfi þessara
aðila. Sjálfir kjarasamning-
ar eru eðli málsins sam-
kvæmt á hinn bóginn fyrst
og fremst mál fulltrúa vinnu
veitenda og lauþeganna.
Samtímis eru undirbúnar
ráðstafanir til viðræðna og
athugana á kjaramálum
bænda, en allt er þetta tengt
hvað öðru.
Viðræður milli fulltrúa
ríkisstjórnarinnar og full-
trúa vinnumarkaðarins eru
afdrifaríkar. Framvinda
mála í efnahagsþróun og at-
vinnulífi á komandi ári mun
vissulega vera undir því
komin, að farsællega til tak-
ist. Eftir þau miklu áföll,
sem þjóðin hefur orðið fyr-
ir á tveim síðustu árum, má
segja, að við stöndum nú á
alvarlegum vegamótum.
Tekst okkur að snúa bökum
saman í gagnkvæmum skiln-
ingi á nauðsyn þess að að-
hæfa okkur þeim skilyrðum
efnahagslífsins, sem við nú
búum við? Getum við treyst
grunninn til þess að hag-
nýta nýja möguleika, sem
búi komandi kynslóðum
góða afkomu? Við þennan
vanda er að etja. Engum
dylst, að viðfangsefnin eru
erfið. En hamingja þjóðar-
innar er í veði. Það verða
lítil not fyrir stóryrði og ill-
indi á næstu mánuðum, en
því meiri þörf mannvits, góð
vildar og sáttfýsi.
Alþingi og
starfshættir jbess
Það er svo einkennilegt,
að jafnframt því sem við
stærum okkur af fáu meir
en þúsund ára Alþingi þjóð-
arinnar, eru atyrði jafnan
á hraðbergi í garð þess og
þingmanna. Oft er þetta að-
kast frá mönnum, sem ekki
hefir sjálfum auðnast að
verða alþingismenn, en það
er líka almennara. Þetta er
ekki einkenni líðandi árs, en
á sér dýpri rætur. Svona hef
ir þetta víst oftast verið.
Sannleikurinn er sá, að
ágæti Alþingis fer ekki eft-
ir svokölluðu „litríki“ alþing
ismanna. Þessi stofnun er ein
föld spegilmynd af þjóðinni
sjálfri, enda kosin af henni
til sinna verka. Stundum má
þingið vissulega duga betur.
Nú hafa verið afgreidd fjár-
lög á fyrri hluta þingsins,
eins og tíðkazt hefur. í af-
greiðslu þessarar löggjafar
felst feikna mikið starf fjár-
veitingarnefndarmanna.
Hvað, sem sagt verður um
afgreiðslu fjárlaga, og um
það verður deilt sem áður,
þá er það víst, að afgreiðslu
þessa lagabálks yrði ekki
áorkað 'á jafn skömmum
tíma, nema vegna hæfni,
elju og atorku þeirra, sem
að vinna.
Á fleiri sviðum láta þing-
menn að sér kveða svo um
munar. Þetta sýndi af-
greiðsla landhelgismálsins
svokallaða fyrir jólin. Að
vísu lá þingið þar undir
þungu ámæli. Það hafði van-
rækt að skipa málum varð-
andi hagnýtingu landhelg-
innar með viðunandi hætti.
Hver höndin var uppi á móti
annarri í hvert sinn, sem
þetta mikilvæga mál bar á
góma. En var ekki Alþingi
þarna nákvæm spegilmynd
sinna umbjóðenda? Nú varð
ekki lengur undan ekið. Al-
þingismenn tóku á sig rögg
og afgreiddu málið á fáum
dögum, ágreiningslítið og
með samhljóða atkvæðum.
Af þingmönnum hafði Guð-
laugur Gíslason frá Vest-
mannaeyjum forystu, en
sannarlega áttu þó margir
fleiri hlut að.
Um endurbætur á þing-
sköpum og starfsháttum Al-
þingis hafa farið fram efn-
isríkar umræður, einkum
milli forsætisráðherra og
formanns þingflokks Fram-
sóknarflokksins, og eru þær
líklegar til góðs árangurs.
Sérstaka athygli vakti
ágreiningur þessara forustu-
manna um það, hvort heppi-
legt væri, að þingmenn gerð
ust í ríkari mæli einskonar
stétt stjórnmálamanna.
Þessu andmælti forsætisráð-
herra eindregið, en taldi
bezt á því fara, að þeir veld-
ust af sem flestum sviðum
þjóðlífsins, þar sem lífsstarf
þeirra og tengsl við fólkið
í landinu mótaðist.
Þegar á allt er litið, er
þingið hæfara og þingmenn
dugmeiri en stundum er af
látið. Enda geispar enginn
golunni á Alþingi vegna em-
bættisaldurs, heldur hins, að
hann hlýtur ekki lengur
kosningu, eða hverfur af
sjálfsdáðum af sjónarsviði.
Enginn fær séð...
Um aldamótin var kveðið:
„Islenzkir menn! Hvað öld-
in ber í skildi, enginn fær
séð, hve feginn, sem hann
vildi“.
Eins getum við nú spurt,
hvað árið 1969 beri í skildi?
Sama svarið, — enginn fær
séð. En við vitum jafnt og
áður, að erfiðleikar eru fyr-
ir hendi, og megum við
ekki, eins og „aldamóta-
mennirnir“, leyfa okkur
bjartsýni og trú á framtíð-
ina?
Ég vil nú beina orðum
mínum til Sjálfstæðismanna
sérstaklega og segja: Fylk-
ing okkar er stærst og
traustust. Gleymum því
ekki, að úrslit síðustu kosn-
inga voru okkur nokkur von
brigði. Höldum vöku okkar.
Aðrir kynnu að taka við for-
sjá landsmálefna á árinu,
sem gengur í garð. Enginn
fær séð!
Á hverjum tíma er það
kjósandinn í landinu, sem úr
því sker, hverjum beri að
fela forsjá landsmála. Það
er hlutverk kjósenda að
kveðja til verka starfsglaða
menn, sem ekki láta vefjast
fyrir sér að leita til nýrra
fanga og skjóta fleiri stoð-
um undir einhæft atvinnu-
líf og stuðla að vaxadi, þjóð-
legri menningu.
Með þessum orðum skal
árið kvatt og heilsað nýjum
tíma.
„Hlífi þér, ættjörð, Guð í
sinni mildi“.
HINN 14. des. næst liðinn var
gerð frá Borgarneskirkju, útför
Jóns Jónssonar pípulagninga-
manns í Borgarnesi er lézt að
Hrafnistu í Reykjavík 8. þ. m.
tæpra 95 ára að aldri.
Með Jóni er fallinn í valinn
mætur maður og góður drengur,
sem öllum var hlýtt til er af
honum höfðu kynni. Jón var
Borgfirðingur að ætt og uppeldi,
og hétu foreldrar hans Jón Jóns-
son og Guðrún Sæmundsdóttir
af góðum borgfirzkum bænda-
ættum. Þrjú börn áttu þau önn-
ur, sem upp komust, sem öll eru
látin að ég held. Jón ólst upp
hjá foreldrum sínum til 6 ára
aldurs, en eftir það hjá vanda-
lausum.
Þegar hann hafði aldur og
þroska til, fór hann í vinnu-
mennsku. Réðist hann til franska
barónsins á Hvítárvöllum og var
hjá honum um alllangt skeið.
Mun baróninn hafa haft miklar
mætur á Jóni vegna dugnaðar
hans og mannkosta. Búskap þessa
stórhuga og merka útlendings,
varð styttri en menn bjuggust
við og verður sú saga ekki rak-
in hér. Jón fór svo suður til
Reykjavíkur og hóf járnsmíða-
nám hjá Einari heitnum Finns-
syni járnsmið, er var hinn mæt-
asti maður. Lauk Jón sveinsprófi
í þeirri grein með ágætum vitn-
isburði. Jón var um nokkurt
skeið skipverji á strandferðaskip
inu Hólum, sem þá var í förum
hér við land ásamt Skálholti. Á
þeim árum litu Danir eins og oft
áður mjög niður á íslendinga,
en Jón vann sér traust og álit
bæði yfirmanna sinna og annarra
skipverja sem flestir voru dansk-
ir. Jón stundaði svo iðn sína,
járnsmíði um langt árabil við
góðan orðstír. Á þeim árum réð-
ist hann um tíma sem 1. vélstjóri
á franskan togara, sem kom inn
til Reykjavíkur með fyrsta vél-
stjóra sjúkan og vantaði mann
í stað hans. Eigi er mér kunnugt
um hve lengi hann var á togar-
anum. en hann lét vel af veru
sinni með Frökkum og féll vel
við þá. Skipstjórinn á togaranum
bauð svo Jóni að koma til Frakk-
lands og dvelja þar um tíma sér
að kostnaðarlausu, en hann gat
ekki þegið hið góða 'boð hans
vegna margra verkefna sem biðu
hans í Reykjavík.
Jón átti oftar kost á því að
fara til annarra landa t. d. Eng-
lands, sér að kostnaðarlausu, en
af því varð aldrei að hann færi
neina slíka ferð. Frá Reykjavík
lá svo leið hans til Borgarfjarð-
ar og Borgarness, en í Borgarnesi
átti hann lögheimili um nokkurra
áratuga skeið. Stundaði hann eft-
ir það eingöngu pípulagningar,
en þær mun hann fyrst hafa
stundað í Reykjavík. í sam-
bandi við starf sitt kynntist Jón
mesta fjölda manna, eldri og
yngri, sem urðu vinir hans æ
síðan. Hann var vandvirkur og
ódýr á vinnu sinni og mun aldrei
hafa selt hana eftir lögvemduð-
um kauptaxta. Pípulagningar
stundaði hann nokkuð fram á
níræðisaldur og mun síðasta
íbúðarhúsið sem hann setti mið-
stöð í hafa verið hér í Staðar-
sveit.
Eftir að hann hætti störfum
vegna aldurs og sjóndepru,
dvaldi hann á vetrum oftast í
Borgarnesi, en var oft á sumr-
um meðal vina sinna, mest í Stað
arsveit á Snæfellsnesi og var öll-
um aufúsugestur. Hann stundaði
frá æskuárum mikið veiðiskap
og vaTð fengsæll. Hann var gagn
kunnugur á Arnarvatnsheiði á
sínum fyrri árum og veiddi þar
oft bæði að sumri og vetri bæði
í net og á dorg, sem þá tíðkaðist
talsvert.
Það mun hafa verið sumarið
1916, sem Jón tók á leigu laxa-
lögn einhverrar jarðar sem land
átti að Hvítá í Borgarfirði. Því
miður hef ég gleymt hver sú jörð
var, en sögu þessa sagði Jón mér
sjálfur. Þá var laxagengd mikil í
Hvítá og veiddi hann ekki færri
en 1200 laxa um sumarið, flesta
væna. Voru víst fæstir þeirra fyr
ir neðan 5 kg að þyngd. Eftir
núgildandi verðlagi myndu þetta
vera mikil verðmæti, en þá var
verðlag á laxi aðeins 75 aurar á
kílóið. Þess ber þó að geta að þá
var krónan króna og aurarnir
aurar.
Oft kom Jón hér snemma vors
vetur í Staðarsveit og veiddi þá
vorbirting, sem hér er kallaður
gæsungur og er önnur tegund, en
sú er gengur síðari hluta sumars
í ár og vötn. Gæsungurinn getur
orðið vænn og sagði Jón mér að
vænstu gæsungar sem hann hefði
veitt hefðu verið yfir 8 kg að
þyngd. Var hann oft fengsæll í
þessum ferðum, en veiðisælustu
staðirnir reyndust honum St.að-
ará og Hagavatn. Af veiði-
mennsku sinnf var hann stund-
um nefndur Veiði-Jón eða Jón
veiðimaður, en eigi var það í
óvirðingarskyni gjört, heldur
þvert á móti, því öllum var hlýtt
til hans.
Jón mun um eitt skeið ævinn-
ar hafa verið vel efnum búinn,
en hann var hjálpfús og lánaði
ýmsum peninga er í fjárþröng
voru og urðu oft Hálfdanarheimt
ur á endagreiðslum. Mestum fjár
munum mun hann þó hafa tap-
að á kreppuárunum eftir 1930.
Jón var prýðilega greindur mað-
ur og fjölfróður og gæddur stál-
minni. sem entist honum til síð-
ustu ára ævinnar. Hann átti gott
bókasafn og var vandur að bók-
um. Bókasafn sitt seldi hann svo
á síðustu árum þegar sjónin tók
að dapras't. Auk Norðurlandamál
anna þriggja, dönsku, norsku og
sænsku, las hann ensku og kunni
talsvert í frönsku. Þykir mér eigi
ólíklegt að tungumálakunnáttu
hans, megi rekja til dvalar hans
hjá franska baróninum á Hvítár-
völlum.
Eins og fyrr segir dvaldist Jón
hér síðari ár oft hjá vinum sín-
um á sumrin. Hér í Hoftúnum
dvaldi hann oft í lengri eða
skemmri tíma. Hann var svo hér
samfleytt síðast í tæp þrjú miss-
iri og fór héðan síðari hluta sum-
ars 1967 og þá á Hrafnistu í
Reykjavík. Dvöl hans þar varð
þá ekki löng, því hann andaðist
þar hinn 8. þ. m. eins og fyrr
segir eftir 15 mánaða veru þar.
Þar sem ég var heimilismaður
í Hoftúnum og oftast heima á
sumrin ræddi ég oft við Jón og
taldi mig fróðari eftir en áður.
Við vorum búnir að þekkjast 1
meira en 35 ár og var mér inni-
lega hlýtt til hans. Hin síðari ár
var hann orðinn mjög heyrnar-
sljór og var þá helzta skemmtun
hans að hlusta á útvarp, en af
því hafði hann full not ef hann
hafði útvarpstækið fast við ann-
að eyrað. Sjón hans var þá orðin
sama og engin. Hann var barn-
góður og hafði gaman af að
gleðja börn. Heilsugóður var
hann alla ævi og mun sjaldan
eða aldrei hafa legið neinar sjúk
dómslegur. Hér í Hoftúnum leið
honum vel og voru allir honum
góðir. Var hann innilega þakklát-
ur fyrir það. Jón kvæntist aldrei
og átti ekki lífsafkvæmi, en i
raun og veru voru allir sem
kynntust honum bræður hans og
systur og börn. Slíkra manna er
gott að minnast.
Bragi Jónsson
frá Hoftúnum.
VELJUM fSLENZKT