Morgunblaðið - 17.01.1969, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1969
21
Heilsufarsrannsóknir
Framhald af bls. 15
en slíka venju þarf að brjóta,
enda langtum hoEara að börn og
fullorðnir borði venjulegan mat,
en mjólk sé notuð til matargerð-
air, en lítt til drykkjar, eins og
tíðkast með öðrum þjóðum. —
Ekki get ég látið hjá líða að
minna á mikllar fyrirsagnir dag-
blaðanna í Reykjavík rétt fyrir
jólin, sem sögðu, að fluttir hefðu
verið þangað 40 þúsund lítrar af
rjóma, sem allir voru seldir og
dugði víst ekki til. Er það lang-
leiðin Vk liter af rjóma á hvem
íbúa borgarinnar. Þvílík inn-
kaup til matargerðar sýna lít-
inn þrosba og hugsunarleysi. Ég
vi'ldi af þessu tilefni leyfa mér
að benda reykvískum húsmæðr
um á grein í nýútkomnu blaði,
sem „Hjartavernd" heitir. Er hún
skrifuð að hafnfirzkri húsmóður
Sólveigu Eyjólfsdóttur, og lýs-
ir hún þar maltarinnkaupum hús
mæðra í borginni Lundi í Sví-
þjóð, og eru þau með öðrum
hætti.
Það munu fáir staðir sem stát-
að geta af slíkum rjómaaustri og
Reykvíkingar þessi jól, og því
miður virðist mér þessi „jóla-
gjöf“ reykvískra húsmæðra til
sinna nánustu lítt hugsuð og öm
urlag heilsufarslega séð, en al-
varlegast er þó, að hér er um rót
gróinn vana að ræða, sem brýn
nauðsyn er á að uppræta.
Sé haldið áfram með dæmið,
og sú persóna sem um ræðir
drekki einn lítra af mjólk á dag
og borði 30 sykurmola með 10
kaffibol'lum, sem hún drekkur
daglega, þá innbyrðir viðkom-
andi ekki minna en röskar 1200
hitaeiningar á degi hverjum, sem
er rösklega helmingur þess hita
einingarmagns, sem henni er tal-
ið nægjanlegt. Fær hún allan
þennan hitaeiningarforða eða
orku sem ofanálag á full dags-
fæði. Er því augljóst mál, að fyrr
eða síðar hlýtur viðkomandi að
fitna meira eða minna.
Maga hvers okkar má venja á
stóra og litla skammta. Inn í
þetta grípa ýmiskonar þættir svo
sem t.d. er það venjan að sá
sem borðar hratt hefir á sama
tíma og sá er hægt borðar torg-
að helmingi meiri mat. Þarf vel
að hugsa um val þeirrar fæðu-
tegunda, sem neyta á, og láta
ekki þær feitu ætíð sitja í fyrir-
rúmi. Eins hefir hugarástand eða
andlegt ástand fólks mikið að
segja í þessum efnum. Býst ég
við að mörg okkar kannist við
dæmi þess, að fólk borði sér til
hugarhægðar, eða með öðrum orð
um borði til þess að róa taugar-
nar.
Eitt er alveg víst að allir geta
megrast, sem feitir eru, vilji þeir
leita réttra ráðttegginga ogfylgja
þeim. Það hefur löngum verið
talið að konan haldi bezt ástum
eiginmannsins með gómsætum
mat, samanber máltækið sem seg
ir að leiðin til hjarta mannsins
liggi gegnum magann. Mér virð-
ist þetta bæði táknrænna og raun
hæfara en ætla mætti, þar sem
hin mikla gnótt fæðutegunda,
sem við torgum, hefur oft og tíð-
um alvarlegar afleiðingar fyrir
heillbrigði okkar, og hitta því
bæði hjarta og önnur líffæri
verr en skyldi.
Ég sný mér þá að hjartasjúk-
dómunum — kransæðasjúkdómi
og háþrýstingi, sem fundist í
einum fimmta hluta (20prs)
þeirra karla, sem skoðaðir voru
í rannsóknarstöð Hjartaverndar.
Er þetta sama tíðni og fundist
hefir við samskonar rannsókn-
ir í Svíþjóð.
Orsök kransæðasjúkdóms er
aðkölkun, og háþrýstingur leið
ir ætíð til æðakölkunar — nema
lækningu sé beitt. Æðakölkun og
hjartasjúkdmóar valda um
helming dauðsfalla hérlendis sem
ásamt krabbameini allskonar
spanna yfir tvo þriðju hluta dán
artölu fslendinga og líkt mun
vera meðal annarra þjóða.
Augljóst er því að æðakölkun
er víðfeðmasita og eitt erfiðasta
viðfangsefni læknavísindanna
sem við er að glíma í dag. Æða-
kölkun hefir löngum verið tal-
in tilheyra el'linni, en svo er þó
alls ekki, ef betur er að gáð.
Því miður hefir sú þróun orðið
að fólk í yngri aldursflokkunum
allt niður að 30 ára aldri hnígur
í valinn fyrir kransæðasjúkdómi
einnig hérlendis.
Nýjustu rannsóknir frá
Bandaríkjunum telja að byrjun-
areinkenni, sem aðeins sjást við
smásjárrannsóknir í æðaveggjum
hefjist innan fimm ára aldurs
hjá einstaka bami, en sjáisthjá
helmingnum um 10—12 ára ald-
ursskeið og hj á öllum um tvítugt.
Nú er líka svo komið, að meðal
lækna etr talað um að aðallækn-
ar æðakölkunar séu bamalækn-
arnir. Þykist ég vita að þeir séu
lítt hrifnir af að fita börn um
of og mættu ungar mæður og
raunar ömimur Mka hugsa vel um
þá óþurft, sem bömum er gjörð
með mikilli líkamsþyngd. —
Skal ég þá telja upp þau aðal-
hætJtumerki kransæðusjúkdóms,
sem þekkt eru:
1. Hár blóðþrýstingur.
2. Aukin fita í blóðL
3. Aukin líkamsþyngd.
4. Sykursýki.
5. Sígarettureykingar.
6. And'leg spenna — streita.
7. Kyrrsetustörf.
8. Ættgengni.
Finnist tveir eða þrír af ofan
greindum þáttum hjá sarna manni
eykur það líkurnar á kransæða-
stíflu um helming. —
Sykursýki fannst meðal 5 prs.
af hinum rannsakaða hópi karla
á rannsóknarstöð Hjartavernd-
ar. Er það svipuð tala og fund-
ist hefir annarsstaðar. Langflest
ir voru á hinu leynda stigi og
án einkenna, og ætti því að vera
auðvelt að bæta það með matar-
æðisbreytingu og banna sykur
át. Komist sykursýki-sjúklingur
ekki til læknismeðferðar er sá
sjúkdómur þekktur að því að
skemma æðaveggina og valda
fljótlega æðakölkunarbreytingum.
Sígarettureykingar hafa 1 för
með sér mikla auknimgu krans-
æðasjúkdóms og er sú aukning
í réttu hlutfal'li við tölu sígar-
ettna, sem reyktar eru á dag.
Bandarískar hóprannsóknir,
þar sem þátttakendum hefur
verið fylgt um árabil, sýna tvö
til þrefalda tíðni kransæðasjúk-
dóms, ef þátttakandi reykir 20—
40 sígarettur daglega um ára-
tugaskeið. Þetta fólk er líka
venjulega taugaspennt, og þá
gjörir það einnig horfur þess
verri.
Ein er sú stétt manna bæði
hérlendis og erlendis, sem á
skilið hrós fyrir hve alvarlegum
augum hún lítur sígarettureyk-
ingar og þessvegna minnkað þær
allverulega, en það er lækma-
stéttin. Ég hefi persónulega tek-
ið eftir þessu á seinni árum,-
bæði í Bandaríkjunum og Norð-
ur-Evrópulöndum og tel ég ís-
lenzka lækna enga eftirbáta er-
lendra kollega sinna í þessu
efni. Hvet ég almenning að fara
að ráðum þeirra manna, sem
sem gerzt ættu að þekkja hætt
ur þær, sem af sígarettureyking
um leiða, og taka þá sér til fyr-
irmyndar í þessu efni.
Við rannsóknir bæði hérlend-
is oig eríliendis, hefir fundist viss
þáttur ættgengis, sem er í víkj-
andi en ekki í ríkjandi mæli.
Þessi þáttur ættg'engis við krans
æðasjúkdóm nær aðeins til fólks
undir sextugs aldri, því að eftir
þann aldur ná hrörnunar eða
elli-breytingar yfirhöndinni. At-
hyglisvert er og mun alvarlegra
að ættgengi kemur hvað mest
fram á yngri aldursflokkum 30—
50 ára, en rannsóknir sýna að
hægt er að bægja þessum þætti
frá með réttri meðferð og ráð-
leggingum.
Að lokum vil ég minnast á
þá læknislegu meðferð og varn-
ir, sem kunnar eru í dag, gegn
kransæðasjúkdómi:
1. Hætta alveg sígarettureyk-
reykingum.
2. Lækna offitu.
3. Lækka filtumagn í blóði, þar
sem það er aukið.
4. Beita meðferð við háþrýst-
ingi og sykursýki.
5. Ráðleggja hóflega líkam-
lega áreynslu.
6. Forðast sem mest andlega
spennu eða streitu, og læra
afslöppun.
Sé þessum ráðum fylgt eru
líkur tli að töluvert muni ávinn-
ast við að lækka bæði tíðni og
dánartölu af kransæðasjúkdómi,
sem er mannskæðasti dánarvald
ur í þjóðfélagi okkar í dag. Það
hefir tekið þann sjúkdóm ára-
'tugi að verða slíkur ógnvaldur
og þessvegna skulum við öll
gerá okkur þess ljósa grein, að
langan tíma þarf og samsti'llt
átak okkar allra til að knýja
þennan dánarvald til undan-
halds. Ég er að vona að það sé
ekki langt undan og þurfum við
að fá sem flesta með í sóknina.
íslenzka þjóðin hefir oft áður
gjört frábær átök í heilbrigðis-
málum. Höfum við því einungis
alls hins versta að vænta í
þessu máli eins og verkin eru
talandi tákn um.
Opinbert uppboð
Opinbert uppboð til slita á sameign um fasteignina
Víðivelli í Eskifjarðarhreppi, sem auglýst var í 70. og
73. tbl. Lögbirtingablaðsins 1968 og 1. tbl. 1969, fer
fram á eigninni sjálfri föstudaginn 24. janúar nk. og
hefst kl. 14.
Jafnframt verður í sama skyni seld bifreiðin U-170,
Volvo Amazon árgerð 1962.
Uppboðsréttur Suður-Múlasýslu.
e,GENDUR!
snió<fckkin
bifreiða
ROOF TOPS í SIGTÚNI í KVÖLD

KRÖKURISIGTIÍN ER KRÖKUR SEM BORGAR SIG