Morgunblaðið - 22.03.1969, Side 15

MORGUNB'LAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 196®
15
hverju handföstu um allan flöt-
inn, en verður iðulega að gefast
up-p og líður hálfilla á eftir, líkt
Og maður hafi tapað leiknum.
Máske er þetta með öðru ein-
mitt tilgangurinn hjá listamann-
inum, og ef svo er, þá finnst
mér hann komast bezt frá því í
áðurnefndri mynd, nr. 20 — því
þarna er iða óhlutlægra forma,
sem gætu líka verið hlutlæg,
og þrátt fyrir innbyrðis tog-
streitu, hraða og líf er aðdáan-
leg kyrr'ð og ró yfir þessari
mynd, líkt og að þar hafi Jens
leyst hnútinn!
Jens biðlar ekki til auga á-
horfandans, honum er tjáningin
fyrir öllu, og þó væri honum
lagið að gera snotrar myndir, ef
honum byði svo við að horfa.
Hann skilur að tjáningin í sjálfri
sér tilheyrir eðli mannsins. Að
listin er skynrænt atriði, en ekki
sjónreynsla ein saman, og því er
fegurð í mynd harla afstætt
hugtak.
Síðustu myndir Jens Krist-
leifssonar, sem allar eru gerðar
á þessu ári, bera vott um mjög
athyglisverðar breytingar, t. d.
nr. 23, ,,Verur“, 26., „Ævintýri“
og 29, „Lífsþorsti", allt í senn er
tæknin nú orðin fjölbreyttari,
efniskenndin meiri og tilfinn-
ingin fyrir hinu grafíska spili
ríkari.
Þetta er óvenjuleg, þakkarverð
og skemmtileg sýning og væri
gleðilegt, ef Jens tækist að þróa
hæfileika sína enn frekar og fái
tóm til meiri umsvifa í list inni.
Sýning Páls
Andréssonar
Ungur maður, Páll Andrésson
að nafni, heldur nú sína fyrstu
sýningu í Hliðskjálf á Laugaveg
31. Það er rétt að minnast á
þessa sýningu nokkrum orðum,
því maður sér að hér er hæfi-
leikamaður á ferð þrátt fyrir
mjög ósamstæða sýningu. Páll
Haukur Ingibergsson skrifar um:
HLJÓMPLÖTUR
SÚ hugmynd að systkinin Vil-
hjálmur og Ellý Vilhjálms
syngju saman inn á hljómplötu,
er nú orðin að materialiskum
veruleika. Kom 12 laga plata
þeirra systkina, gefin út af SG
hljómplötum, á markað fyrir
nokkrum dögum. Ellý Vilhjálms
ætti að vera óþarfi að kynna. Að
vísu hefur hún ekki sungið opin-
berlega nú um nokkurra ára
skeið, en á fyrri helmingi þessa
áratugar bar hún höfuð og herðar
yfir aðrar ísl. dægurlagasöngkon
ur og söng þá inn á nokkrar plöt
ur, sem enn heyrast öðru hverju.
Sannar það e.t.v. bezt gæði söng-
konunnár. Vilhjálmur kom fyrst
fram árið 1965 og söng þá með
hljómsveit Ingimars Eydal á Ak-
ureyri, en svo flutti hann til
er bersýnilega lítt skólaður og
bera fyrri myndir hans þess
einkum vel vitni, einkum lands-
lagsmyndirnar, sem eru margar
frekar lausar og óákveðnar í út-
færslu. En innan um eru myndir
sem sannfæra um hæfileika, svo
sem myndirnar: „Grasakonur"
(10), „Alfabyggð“ (18), sem er
vafalíti'ð bezta mynd sýningar-
innar vegna jafnvægis í út-
færslu allri og loks „Skáldskap-
ur“ (32), sem bendir á persónu-
lega vinnu.
Páll er rómantískur tilfinn-
ingamaður, og ströng form henta
honum ekki — þarf meiri lær-
dóm og aga. Eina vatnslitamynd
sýnir hann þarna, og hefðu þær
gjarnan mátt vera fleiri.
Bragi Asgeirsson.
Reykjavíkur og hefur síðan starf
að með Mágnúsi Ingimarssyni.
Hefur hann sungið inn á nokkr-
ar 4 laga plötur, að vísu ávallt
með öðrum þannig að þessi plata
systkinanna er hans stærsta verk
efni til þessa, því að hér syngur
hann 3 lög á eigin spýtur og önn
ur 6 með Ellý.
Á þlötuhulstrinu stendur, að
lögin á þessa plötu hafi verið
válin með það í huga, að þau
hæfðu röddum söngvaranna, og
eru þau því úr ýmsum áttum, öll
erlend og á ýmsum aldri, elzt er
„Ramóna“, sem var samin fyrir
42 árum, en yngstu lögin fylla
Vart árið. Einnig eru lögin mis-
mikið þékkt hér. Þekktust eru
auk „Ramónu“ „Heimkoma"
(Green green grass of home) og
„Aiparós“ (Edelweiss úr kvik-
myndinni The Sound of Music).
Minna þekkt eru svo „Ég fer í
nótt, Langt langt út í heim, Ó,
að það sé hann og svo „Einn ég
vaki“, lag, sem margar ísl. hljóm
sveitir hafa fengizt við, þó að
engin þeirra hafi leikið það á
plötu, Afgangurinn er svo lítt eða
óþekkt lög, og vekja þar mesta
eftirtekt 2 lög, sem flokka má
undir „country and western",
tónlistartegund, sem heyrist lítið
í útvarpsstöð ísl. ríkisins, en
þeim mun meira í Keflavíkurút-
varpinu. Meirihluta textanna h.ef
ur Ómar Rágnarason samið, en
einnig hafa Jón Örn Marinósson,
Baldur Pálmason og Ólafur
Gaukur lagt sit taf mörkum, og
svo er einn texti eftir Þorstein
Gíslason. Eru textarhir yfirleitt
vel af hendi leystir. Þó eru
Yilhjálmur og Ellý Vilhjálms —
standa sig vel að vanda.
,,Minningar“, ljóðrænn texti Jóns
Arnar, einna athyglilsverðastur,
auk nokkurra gullkorna frá Óm-
ari.
Mestan veg og vanda af hljóð-
færaslættinum á þessari plötu á
Magnús Ingimarsson en hann er
bæði útsetjari og hljómsveitar-
stjóri. Er undirleikurinn með
fjölskrúðugaeta móti, þar sem
Magnús nýtir, auk venjulegrar
hljómsveitar, bæði strengi og
blásara, alls, 13 manns, en það
segir þó ekki alla söguna, því að
margtöku er beitt í ríkum mæli,
þar sem sum hljóðfærin eru tek-
in upp oftar en einu sinni til að
fá fram meiri breidd og fjöl-
breytni, og svo leikur nokkur
hluti liðsins á fleiri en eitt hljóð-
færi. Auk þess kemur fram kór
í sumum laganna, og eru þar á
ferð félagar úr Fósfcbræðrum,
Kammerkórnum og Kennara-
skólakórnum. Eftir þessa plötu
og úfcsetningar á tónlistinni í Del
erium Bubonis, sem nú er verið
að sýna í Þjóðleikhúsinu, má hik
laust telja Magnús Ingimarsson
einn okkar fremsta útsetjara fyr
ir stærri hljómsveitir.
Þá er komið að Vilhjálms
þætti og Ellýar. Hafa þau syst-
kiri eiit í ríkari mæli en almennt
gerist um ísl. dægurlagasöngv-
ara. Er það túlkunarhæfileikinn.
Þau syngja sjaldan hlutlaust
heldur gefa lögunum persónu-
legan blæ eftir því, sem við á «-
og gera textanna orð að sínum
sbr. Ellý í ,,Ó, að það sé hann“.
Þessi túlkunarhæfileiki hefur þó
áður komið fram hjá Ellý, þann-
ig að hún kemur hér ekkert á
óvart, nema þá hve vel hún hef-
ur haldið röddinni við undanfar-
in hvíldarár, en hér er um nýja
hlið að ræða hjá Vilhjálmi og
ber þar hæst „Heimkomu“, þar
sem hann, auk söngsins, talar
nokkur orð og gerir það svo vel
að það hljómar ekki afkáralega,
eins og stundum hefur viljað
brenna við, er söngvarar hafa
farið að þylja fyrir munni sér
inn i miðju lagi. í ,,Ég fer í nótt“
ætlar Vilhjálmur sér hins vegar
of mikið, sérstaklega er þó sein-
asti kaflinn misheppnaður. Sam-
söngur systkinanna er oft með *
ágætum, t.d. í „Ljúfa líf“ en
annars staðar miður t.d. enda-
tónninn í „Langt, langt út í
heim“, sem er all sár. í heild ber
þó tvímælalaust að hæla söngn-
um, sérstaklega þó Ellý, þótt Vil-
hjálmur komi ef til vill meira á
óvart. Ýmis smáatriði, sem reynd
ar stækka við nánari viðkynn-
ingu, benda þó til þess, að meira
hefði mátt nostra við hljóðritun
á söngnulh, þá hefðu smáhnökr-
ar horfið.
Hijóðritun' fór fram í. RÍkisút-
varpinu undir stjórn Knúts
Skeggjasónar og hefur tekizt
bærilega. Plötuhuktur er í hefð-
bundnum stíl, en með athyglis-
verðri litasamsetningu.
BIRGIR GUÐGEIRSSON SKRIFAR UM
HLJOMPLÖTUR
DÍMÍTRÍ Sjostakóvits samdi
tíundu sinfóníu sína árið 1963.
Að margra dómi er hún bezt
allra þeirra verka, sem hann
hefur samið til þessa í því
formi. Sinfónían var gefin út
á hljómplötum fyrir mörgum
árum, annars vegar undir
stjórn Efrem Kurtz og hins
vegar undir stjórn Karel
Ancerl. Þóttu báðar hljóðrit-
anir (og flutningur) góðar, þó
að flestum þætti hinn „tékk-
neski“ gyðingur Karel Ancerl
hafa vinninginn, þótt mjótt
væri á mununum.
Þessar hljóðritanir voru báð
ar í mono-upptöku og voru
tæknilega góðar á þeirra tíma
mælikvarða. En tækninni mið
ar ört fram á við, og nýlega
gaf Deutsohe Grammophon
þessa sinfóníu Sjostakóvits
út í afburða glæsilegri hljóð-
ritun þar sem Herbert von
Karajan stjórnar Fílharmón-
íuhljómsveit Berlínar. Það er
raunar svo oft búið að 'halda
því fram, að Karajan sé ef til
vill, og reyndar mjög senni-
lega, fremstur ailra hljóm-
sveitarstjðra heims eftir að
Wilhelm Furtwangler lézt, að
það er kannske að bera í
bakkafullan lækinn að segja
það einu sinni enn. Hvað sem
því líður „vefur Karajan Anc-
erl og Kurtz um fingur sér“,
ef svo má að orði komast.
Enn einu sinni situr mað-
ur næstum höggdofa, þegar
hlustað er á þessa makalausu
hljómsveit, sem á sennilega
engan sinn líka. Hljóðritun
er með því bezta, sem heyrist
í dag. — Og verkið? Örugg-
lega ein bezta og áheyrileg-
asta sinfónía vorra tíma.
Mahler-aðdáendur geta líka
skemmt sér við að heyra
hversu margt Sjostakovits
(eins og líka t.d. Benjamin
Britten) sækir til hins frá-
bæra tónskálds, Gustav Mahl-
er.
Úr því að farið er að minn-
ast á Mahler, þá er ekki úr
vegi að hugleiða lítillega
hversu mikið er gefið út af
hljómplötum með verkum
hans hin síðustu ár. Fyrir
nokkrum árum var mikið und
an því kvartað, að mjög lítið
væri fáanlegt af verkum
Mahlers á hljómplötum. Nú er
svo komið að sirifóníur hans,
auk annarra verka, eru til í
mörgum útgáfum. Svo virð-
ist, sem t.d. hljómsveitar-
stjórarnir Rafael Kubelik,
Leonard Bernstein, Georg
Solti, Otto Klemperer, Bern-
ard Haitink, Erioh Leinsdorf
svo eitfchvað sé tínt til, séu í
þann veginn að stjórna öllum
sinfóníum Mahlers í hljóðrit-
unum. Við megum heldur
ekki gleyma þeim upptökum,
sem Bruno Walter lét eftir sig
áður en hann dó, en hann er
mörgum kærastur allra sem
túlkandi verka Mahlers og
hafði, eins og reyndar Klemp-
erer líka, talsverða sérstöðu
meðal fyrrgreindra hljóm-
sveitarstjóra, þ.e.a.s. persónu-
legan kunningsskap við tón-
skáldið, en M'ahler lézt árið
1911.
Þvi hefði áreiðanlega ekki
verið trúað fyrir um það bil
tíu árurn, að slíkt hljómplötu-
flóð með verkum Mahlers
mundi innan svo skamms
streyma yfir tónlistarunnend-
ur. Þykir sumum jafnvel nóg
um. Fyrir nokkrum árum var
fjallað í þessum þætti um þá
nýútkomna hljóðritun á
þriðju sinfóníu Maihlers, þar
sem Leonard Bernstein stjórn
aði Fíliharmóníuhljómsveit-
inni í New York. Stendur sú
hljóðritun enn fyrir sínu, þó
að t.d. DeutsOhe Grammo-
phon og RCA hafi fyrir
skömmu sent frá sér hljóðrit-
anir á þessu verki, annars
vegar undir stjórn Kubeliks
og hins vegar undir stjórn
Leinsdorfs. Hafa þær upptök-
ur fengið góða dóma, sérstak-
lega Kubelik-útgáfan, en
Leinsdorf-upptakan fær
harkalega „krítik“ hjá sum-
um, en aðrir telja hana þá
beztu. En svo er að koma eða
er sennilega komin á markað,
þegar þetta kemur á prent, ný
hljóðritun frá Decca þar sem
Georg Solti stjórnar Sinfó-
níuhljómsveitinni í London,
kórum og einsöngvara. Sú
upptaka er þó nokkuð for-
vitnileg. Georg Solti er mjög
flínkur fagmaður, ofsafenginn
og spenntur „í spili", þó að
hann risti ef til vill ekki allt-
af mjög djúpt. En það gæti
orðið hrikalegt að heyra hann
í fyrsta þætti verksins, sem
er með því magnaðasta og
mest yfirþyrmandi, sem nokk
urt tónskáld hefur skrifað fyr
ir hljóm-veit. Fyrsti þáttur-
inn einn er lengri en t.d.
fimmta sinfónía Beefchovens,
sem í sjálfu sér þarf ekki að
segja eitt eða neitt. En maður
skyldi ætla ,að þegar allt
þetta kemur saman, tónsmíð-
Framhald á bls. 19
- 1 ISTIR g ÓKHTIR - l ISTIR B ÓKHTIR - 1 ISTI * B ÓKHTIR - l ISTI IR