Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUN'BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚL.Í 1960
Ef tilræðið
hefði lánazt...
EFTIR SIMON HJALTEGAARD
MIiÐ misheppnaðri sprengju-
árás á „Wolfsschanze" í
Austur-Prússlandi, þann 20.
júli 1944, náði hámarki hættu
legasta samsærið, sem gert
hafði verið gegn Hitler, fram
til þess tíma. Að kvöldi sama
dags hafði árásin orsakað
hefndaræði, sem geisaði yfir
hið gæfusnauða land.
Nú, 25 árum síðar, skýrir
höfundur eftirfarandi greinar
frá nokkrum áður óþekktum
staðreyndum í sambandi við
þennan atburð.
>a)ð var aðeins tfMíviljuinin
ein, sem bjargaði „Forimtgjain-
iuan“ — í Austuir - Prúaslamd i
vair hásumiar og mjög beditt
í veðri, Þess vegma var da»g-
Iiegi íuinidiuirinin um vígstöðuna
eQdki haiJdiiinin í hiiniu stein-
steypta loftv anniarbyngi í
„WoMssohmaze" við Raisten-
burg eints og vemja var, heldur
á svalairi stað í efani aí út-
byggimgiuniuim. Varð það
fuindarmönmuim til lífe. Loít-
þaýistinigiuiriinn frá sptreniging-
uimnd niáði e'kki að haifia til-
ætfliuð álhirif, enda þótt hanin
yiflli dauða þriggja eða fjög-
úrra saimistairfsm'ainma Hitleirs
og liemstraði og brenmdi emm
fleiiri.
S|>reirugfagin vair svo mifldil,
aið íorsipira/klki henmiair, Claius
Sohenik, •greásfii af Stauffen-
beirg, vair ekki í minmista vaifia
umi aið tilræðið hefðS hepniazt
og filúði í Skyndi till Berlíniar.
Þainigað ‘kom hanm þreanur
tmuim síðair og kam stmax á
hienmiaðairleguim vairúðaiiTáð-
stöfumiuim umdiir stjómn Ludwiig
Beck, yfixiheriShöfiðfagja (rek-
inm firá störfum 1939) og
Erwim von Witzieben, yfir-
imiairákálíks. Höfiðiu ráðötafam-
irtniar verið vamdiega umdir-
búmiar fyrimfram.
Um stumd ríkti önigþveiti í
öMiu Þýzkiaiamdi og Fraflrik-
lamdi. En sargarleikurímm vair
tapaiðuir og fyrir sófliaæflag '
ihiaifðli Himimiler ráðið niiðUr-
lögum samisærisimis og Beck
og von Stauífifemlbetng dauðir.
Hinis vegar vairð vom Witzle-
bem að þola 18 daga stöðuigar
pyntfagar í FlötzeniseeÆamig-
elisfau. Álitlið er, að him hæig-
fiaira afitaka hamis h/aifi vexið
kvikmynduð og 'haifi myradim
verið motuð tifl uppfræðslu
fyrir áhanigendur HMems.
Á tímaibilfau firaim að 24.
aipmíl 1945, fóru aflflt að 200
afitökur fraim í kjöifiar þess-
aira. Hemslhöfðlfagjiar oig aðirir
Iháttsettir forinlgjar vomu
direpmir, einmig aðallisimeinm,
ver'ksmáðjuieigemdur, óðals-
bændúr, áður mikilismetnár
fajámnm'áliameinini, klemmiairar,
dómarar, fcauipmemm, boirgar-
Stjómar, blaðaimemn, prestar
og þanmig mætrti lemgi teflja.
En sex döguim etftir að þesis
uim griimimdaríieigu atf'tötouim
lauk, fraimdi „Porimigimn“
sjiálfismorð í lotftvamarbyrgi
undir rústum ráðumeytisbygg-
inigairimmiar. f»ar féifl í valinm
illmeninii sem gekk svo lamgt,
að hanm miáðfl að verðla mest
'haitaðii maður á jörðimmá. Mað-
urimin, sem stefirut batfði að a/l-
heimsytfirráðum var niú að
emgu arðimm.
En Hitler var á látfi 20. júlí
1944. Á mynd frá þeirn degi
sést hann heimisæikja hinm
þumgt haflldmia Scfheætftf, yfir-
hensihöfðinigja. Sdhiertflf var á
fótum, em reitfaður á höndium
og höfðd. Aðeirus bliár og
bólgimm mieðri hiulti eindfllitsiins
var án sáraumbúJða. Á miynd-
imini er „Forfagimm“ aiuigBými-
lega að segja firá, hvað hafi
kamið fyrir hamm sjáilfami. Var
það satt að sagja ekkert smá-
ræði. Hamm var þakimm skurð-
um og skrámum etftir filjúg-
andi glerbrot og höfðu um
100 glertflísar veirið teflcmar úr
sárum hams. Hægri hamtdlegg-
urirnm var máttlauis, bljóð-
himmiam sprumigdm í hægra
eyra, og heyrmdm á því vinistra
dautf. — Það tók Hitler marga
mánuði, að niá sér eflbir þemm-
an atburð.
Ef hötfð er í hulga eú mieð-
ferð, sem Hiitler hllauit — hamn
kastaðist í gólfið og fékk
þuinigt borð ofan á sig — þá
má það telj ast furðUfllegt, að
’hainin skyldi geta teikið á móti
Mussolini í lesit á brautar-
stöðfaná í Raistenburig Skömimu
etftör spreniginiguma. Sýndi
Hitler honium viðunstygigð
eyðileggfagarfanar efas og
ökkert hefði í akorizt og heim
sóttu fiariinigjamnár tveir á
sjúkmaihúsuim tug þeiinra, sem
höfðu verið á hinium viðlburða
ríka fumdi.
Eruníþá efau sin'ná gat Hittfller
útmálað fyrir þýzfcu þjóðfani,
að það væri fomsjómiim, sem
hér 'hetfði haldið verndarhemdi
sfani yfir hornum efas og gerzt
hatfði áður í Mumchem í nóv.
1939. Sarna kvöld itlafllaði „For-
fagiinm“ í útvairpið tdl þess að
koma í veg fyrix firekari slúð-
ursagnir. Nú hófist Móðhefmd-
im og það fréttist að fyrati
Skymdidómurfan væri faillfan.
Ámei'ðamllega haifia mamgir
íhugað, hvemnig beiimismymdfa
væri í daig, ef tilræðið hefði
lániaat. Eirtt er víst, það hefði
fæirt dklkiur hamfagju — það
hefði l'íka fært Hitilier bam-
imgju. Það heifði bjamgað
milljónum mamma, hermömm-
um, stríðstfönigum, Gyðfagum,
og samherjum í öðmum Kfad-
«n. Efaniig hef'ði það fiorðað
ótrúiega milclum vemðmætum
frá eyðileggfagu.
Ef tilræðið hietfðd lániazt
ihlefðum við sflioppið við
ákvarðamiir Jiaita-rástefinuinmar
(feb. 1945) og j'ármitjaldið
væmi seminillega á aflflt öðrum
sliað en það er nú, milM Lu-
beck og Triest. En það gagn-
ar liítið að huigsia um þetta
í dag, þó má'lið sé vert íhiug-
uiruar. Nú vaflcnar sú spuirmfag.
Hvað liá á bák við þassa vom-
'iauisu 'tlilmaum? Þetta er efa-
stæður atbumður í vemafldiar-
sögummá,
Þýzku þjóðimmi var aðeiine
tilkynmt að „smáhópur meiðma
hiertfiariiinigja hetfði atf hégómia-
skap reynit aið ráða hfan dáðá
Æorfagjia þjóðariininiar aif dög-
um rnitt í hvíldairíiajuisu startfi
hanis í þágu þjóðarfan/ar.
Maður igæti fireiistazlt tdfl að
álíta, að tilíræðið haifi vertið
framkvæmrt aif höfluðlauisum
her. En jiaflnvel þótit samsær-
ismienmámlir hafi gent mjög
alwaríiegar viifar, stóðU máMn
Stauffenberg
þó engan vagimn þanmig.
Hfan biermiaðarlegi umdir-
bún.fagur var í það mifamsta
'vandlega huigsaður og þamgað
‘til á álkveðinu aiuignialbfli'ki virt-
ist aflllt gamiga sam/kvæmt
áætfliun . . . í Faríis haifðd vom
Stúlpamied yfkhershötfiSifagi
Heitrt athygli SS og Geistapo
að öðru mieð skjótum aðgerð-
um. í Vím, Pnaig og fleiri
þýztkum stórborgum var hfa-
um leyni'legu varúðairráðistöf-
uinum komdð á mieð duflmiáls-
arðfau „valkyrj'an", sem
þýddi, að búizt var við mikl-
um óróleika.
Beok, yfiirhershöfðfagi, hatfði
ekki örugga vitmasfcju um,
hvort HitiLar værí dauður. Þó
ákvað hanm að reymia að fram
Hitler
kvæma hina djörifiu áætlum,
Ekki aðefas veginia þass, að
mú var að duiga eða d'nepa&t,
hukfar efanig í vom um að
saimstarflsmiaður þeinra í
firéttaþj'ómiu'stumini betfðö. eám-
angnað Rastienbung firá uim-
' heimiinum.
En hamifagj'an var þeim
ekki h'liðholl og omiðöhöggið
rak óvamiafliega háis nödd Hitiers
í útvarpi og síma. Vaifia©emfl-
fagar og tæ'kifærissfanar í
áhriflasitöðum ininam hersima
srueiru Skyndifliega við bðiaðtau
og hinir djörfu samistartfs-
■mienm þuirlfitu eflcki að búaist við
nieimni miiákumin'.
Mum efkki sá tírni remma
upp. að þetta örflagaríka táma-
bil vetrði Sbáldum að yriki-
efn'i? Schemk greifi atf Stauififem
beng, eða „Drauflgemiger“ efas
og Þjóðverjarmir köQfluðu hamm
er eim aif djörtfustu hetjum,
sem heimurfan hefiur aflið.
Hann hlýtur að hatfia hatft stál
tauigar.
Þanmig gemgu máfllin fyrir
■sig: Hanm kemur fljúgamdi firá
Berflín til þess að filytja Hitflier
„skýrglu”. Hann þamf að fiama
í gegnium þéttan hrfag varð-
mainnia höfluiðstöðvamina til þess
að koamast á fiurnd Hitlteins.
Hanrn 'hefur spremgju í ökjaiia-
tösku 'stand. Málið er eklki srvo
efafialrt, að von Stauflfiemiberig
'þurfii aðeins að gatnga inm
í fuind'airh'etribergið, laglgja
spremigjuma fyrir firamiam nietfið
á Hitler, gamiga síðam út og
síðam sprymigi húsið. Ned, hamm
þartf að leilka leilkimm til emda
og leggja „skjöllin" flrá sér án
þess að hin'ir viðstöddu fái
nokkuim. 'grun. Og mieðam
tifar sprengjam,
Þegar aðst'oðarfloringi Sltautff
enbargs kemiur inm og til-
kyminir honum um símtal firá
Bertln efas og fyrirfram
baifði verið ákveðið, draga
þeir sig báðir í hlé rneð kur-
teislegium afsökumiairibeiðinum.
Nokkrum mínúitum síðar
kveður við ærantdi hávaði.
Vteiggir úilbyggfagairfanar
itvíistraist í aflllar áibtir. Líkiin
kastiast lanigt út á graistffllötimia.
Bæði Stafifiemberg og aðsfoð-
anmiaður hanis eru hamdvissir
um að aflllir hafli farizit. í em-
bættisbíl þeiima brjótaist
miemmiirmiir tveir í getgnum
varðm'aniniahrfagamia þar ríkir
aflgjör glumidroði. ÖrSkömimu
sefania lagguir filu'givéilliin atf
stað till Beríínar. Þetta var
fyrir þoijuiöfld og ieið'im ailitof
lönig. Nærri þrjár dýnmætar
klukkuisíundir faua til spillis.
En jiafinvel þegar Ijóst er
orðið, að tiflræðið hiaifli mis-
te'kizt, efast Staflfiemberg ekki
auignablik. Með þrótti sfaum
og leifhrandi áhuga gerir hamm
arvæmtimgarfiuflflia tilnaum tál
þess að setfa ótita samisæriB-
mammanma. Becflc, yfiiriberB-
höfðfagi, veit mieð sjáfltfum
sér, að öllu er lokið, em hamm
varðveitir ró sína og virðu-
iieik. Hanm getfur Kuriamd-
hensveitiinni skipum um að
hörfa í áttfaa tifl. Aiuistur-
PrússLands, þar sem Wasssil-
jevskij umdirbýr dkyrudi-
áhlaiup. Þessi Skipum, sem í
Skyrndi er aftuiriköillluð firá
höfiuiðstöðvunum, hetfðd gtetað
breiltt yfir flótlta borgaramna
firá lamidshlutanium en flóttinm
varð nú að tfatna firam í Austur
Brúsismiesku vetr'arkui'dumuma.
En niú verðiur taugaélagið
af mikið fyrir hinm afldma
banshöfðfagja og hamm frem-
ur sjáltfsmorð.
Himiir fau núlitfamidi sem sáu
Stauiflfeniberg á þassum tíimum
örvænrtfagairinmar, miunu minm
aist hanis svo lenlgi, sem þeir
lifa. Etan þeinra hetfur reynrt
a® bafa eftir sötmifagar úr
símtali hfamar 37 ára gömflu
hetju, ér hamrn taflaði til fjar-
lægs liantdshflurta. „Þetiba er
Staufifenbeirg . . . já, aillar
skipamir frá ytfirhenshöfð-
iingja heimahensimis . . . já,
eðliiaga . . . þammi'g stamda
maálin . . . ölflium skipumum
verður tatfarlauisrt að hiýða . . .
Þið venðið að t'aka afflar varð-
stöðvar og firébtamiðlstövar á
yflckar val'd . . . Það verður
að brjórta aflfla mótsitöðu á bak
aítuT . . . Það er mjög semmá-
legt að 'gagmisfldpamir verði
gefnar finá höfuðstöðvum fior-
ingjams . . . Þær eru eklki
trú'venðuigar . . . Nei . . . betfiur
tekið alræðisvöld. Engimrn
nema yfimmaður beimaherj-
ana hetfur vafld tiil þasis að
igefa Skipatnnir . . . Skilið? , . .
já, rikið er í hættu og efas og
hermiaðurimm teflcur við skip-
umum á hættuistumdu . . .“.
Þanmiig verist flnanm aliieifan
mueð 'aðisltlað Simaflcerifisfas, slem
emm er niotlhæft. — En aflfllt er
tifl. einiskis. SjáMuim sér til svií-
ViirðU flýitíir Fnonnm, hensfliötflð-
tolgli sér að flcomia á skymidli-
nértti ungra, húsbómídaholllira
liðstfiorfagja, sam diaemia von
Stafifian/berg og tranis nlánuistu
til diaiuða.
Að loflaum stemdlur flnainm
þanraa, Qlaiuig Sdhemk igredlfli iaif
Staflflemíbeng teinrétíbuir, cig
smýr að aiftöflcu'sveitfaim. Mám-
inm sflcír yf ir báliflhrumitauim. hús
gatfl. Bdlómin amiga í numnia-
þytkflcnlfau í miðju garðöims.
Sófllsflcrfkja symigur hirazta kvöfld
söniginm. BenLín er þrumgin
finiði . . . brezku oæustuivélÞ
arraar halfa e/kki eranþá iátið
á sér kræfla.
■Óhagganflleigur lnortfir vom
StauÆfem/berg inm í bylssuhlaup
in, með efau sbarainidi alugia
— biimu hetflur hianra tfóirraað í
stníði Hirtfens. Haran lytftir
vfastri hemidi'nini mieð þnemiur
knælklióitltium Æfagruim, Ihlfaa
Ihiæigirli Shleiflur hanra miisltit í Af-
rikiu. Þalð er einis og hanm
'vdllji stjiáíllflur gefia mnerki um að
iáta slkiotim níða áf. Áður en
Iheflkiuldlinm 'læsiir siig um hamn,
Iheyinist dynóiainidit hienmianras-
naust bainis dryn/ja imliiliii Ihiinma
igjrláimiyigflluflieigiu. weiggjia Ihenmiála
riáðuraeytisinis: — Eg lebe ums-
er heiliges Deutschland.