Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 14
14 MORGUN'BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚL.Í 1960 Ef tilræðið hefði lánazt... EFTIR SIMON HJALTEGAARD MIiÐ misheppnaðri sprengju- árás á „Wolfsschanze" í Austur-Prússlandi, þann 20. júli 1944, náði hámarki hættu legasta samsærið, sem gert hafði verið gegn Hitler, fram til þess tíma. Að kvöldi sama dags hafði árásin orsakað hefndaræði, sem geisaði yfir hið gæfusnauða land. Nú, 25 árum síðar, skýrir höfundur eftirfarandi greinar frá nokkrum áður óþekktum staðreyndum í sambandi við þennan atburð. >a)ð var aðeins tfMíviljuinin ein, sem bjargaði „Forimtgjain- iuan“ — í Austuir - Prúaslamd i vair hásumiar og mjög beditt í veðri, Þess vegma var da»g- Iiegi íuinidiuirinin um vígstöðuna eQdki haiJdiiinin í hiiniu stein- steypta loftv anniarbyngi í „WoMssohmaze" við Raisten- burg eints og vemja var, heldur á svalairi stað í efani aí út- byggimgiuniuim. Varð það fuindarmönmuim til lífe. Loít- þaýistinigiuiriinn frá sptreniging- uimnd niáði e'kki að haifia til- ætfliuð álhirif, enda þótt hanin yiflli dauða þriggja eða fjög- úrra saimistairfsm'ainma Hitleirs og liemstraði og brenmdi emm fleiiri. S|>reirugfagin vair svo mifldil, aið íorsipira/klki henmiair, Claius Sohenik, •greásfii af Stauffen- beirg, vair ekki í minmista vaifia umi aið tilræðið hefðS hepniazt og filúði í Skyndi till Berlíniar. Þainigað ‘kom hanm þreanur tmuim síðair og kam stmax á hienmiaðairleguim vairúðaiiTáð- stöfumiuim umdiir stjómn Ludwiig Beck, yfixiheriShöfiðfagja (rek- inm firá störfum 1939) og Erwim von Witzieben, yfir- imiairákálíks. Höfiðiu ráðötafam- irtniar verið vamdiega umdir- búmiar fyrimfram. Um stumd ríkti önigþveiti í öMiu Þýzkiaiamdi og Fraflrik- lamdi. En sargarleikurímm vair tapaiðuir og fyrir sófliaæflag ' ihiaifðli Himimiler ráðið niiðUr- lögum samisærisimis og Beck og von Stauífifemlbetng dauðir. Hinis vegar vairð vom Witzle- bem að þola 18 daga stöðuigar pyntfagar í FlötzeniseeÆamig- elisfau. Álitlið er, að him hæig- fiaira afitaka hamis h/aifi vexið kvikmynduð og 'haifi myradim verið motuð tifl uppfræðslu fyrir áhanigendur HMems. Á tímaibilfau firaim að 24. aipmíl 1945, fóru aflflt að 200 afitökur fraim í kjöifiar þess- aira. Hemslhöfðlfagjiar oig aðirir Iháttsettir forinlgjar vomu direpmir, einmig aðallisimeinm, ver'ksmáðjuieigemdur, óðals- bændúr, áður mikilismetnár fajámnm'áliameinini, klemmiairar, dómarar, fcauipmemm, boirgar- Stjómar, blaðaimemn, prestar og þanmig mætrti lemgi teflja. En sex döguim etftir að þesis uim griimimdaríieigu atf'tötouim lauk, fraimdi „Porimigimn“ sjiálfismorð í lotftvamarbyrgi undir rústum ráðumeytisbygg- inigairimmiar. f»ar féifl í valinm illmeninii sem gekk svo lamgt, að hanm miáðfl að verðla mest 'haitaðii maður á jörðimmá. Mað- urimin, sem stefirut batfði að a/l- heimsytfirráðum var niú að emgu arðimm. En Hitler var á látfi 20. júlí 1944. Á mynd frá þeirn degi sést hann heimisæikja hinm þumgt haflldmia Scfheætftf, yfir- hensihöfðinigja. Sdhiertflf var á fótum, em reitfaður á höndium og höfðd. Aðeirus bliár og bólgimm mieðri hiulti eindfllitsiins var án sáraumbúJða. Á miynd- imini er „Forfagimm“ aiuigBými- lega að segja firá, hvað hafi kamið fyrir hamm sjáilfami. Var það satt að sagja ekkert smá- ræði. Hamm var þakimm skurð- um og skrámum etftir filjúg- andi glerbrot og höfðu um 100 glertflísar veirið teflcmar úr sárum hams. Hægri hamtdlegg- urirnm var máttlauis, bljóð- himmiam sprumigdm í hægra eyra, og heyrmdm á því vinistra dautf. — Það tók Hitler marga mánuði, að niá sér eflbir þemm- an atburð. Ef hötfð er í hulga eú mieð- ferð, sem Hiitler hllauit — hamn kastaðist í gólfið og fékk þuinigt borð ofan á sig — þá má það telj ast furðUfllegt, að ’hainin skyldi geta teikið á móti Mussolini í lesit á brautar- stöðfaná í Raistenburig Skömimu etftör spreniginiguma. Sýndi Hitler honium viðunstygigð eyðileggfagarfanar efas og ökkert hefði í akorizt og heim sóttu fiariinigjamnár tveir á sjúkmaihúsuim tug þeiinra, sem höfðu verið á hinium viðlburða ríka fumdi. Eruníþá efau sin'ná gat Hittfller útmálað fyrir þýzfcu þjóðfani, að það væri fomsjómiim, sem hér 'hetfði haldið verndarhemdi sfani yfir hornum efas og gerzt hatfði áður í Mumchem í nóv. 1939. Sarna kvöld itlafllaði „For- fagiinm“ í útvairpið tdl þess að koma í veg fyrix firekari slúð- ursagnir. Nú hófist Móðhefmd- im og það fréttist að fyrati Skymdidómurfan væri faillfan. Ámei'ðamllega haifia mamgir íhugað, hvemnig beiimismymdfa væri í daig, ef tilræðið hefði lániaat. Eirtt er víst, það hefði fæirt dklkiur hamfagju — það hefði l'íka fært Hitilier bam- imgju. Það heifði bjamgað milljónum mamma, hermömm- um, stríðstfönigum, Gyðfagum, og samherjum í öðmum Kfad- «n. Efaniig hef'ði það fiorðað ótrúiega milclum vemðmætum frá eyðileggfagu. Ef tilræðið hietfðd lániazt ihlefðum við sflioppið við ákvarðamiir Jiaita-rástefinuinmar (feb. 1945) og j'ármitjaldið væmi seminillega á aflflt öðrum sliað en það er nú, milM Lu- beck og Triest. En það gagn- ar liítið að huigsia um þetta í dag, þó má'lið sé vert íhiug- uiruar. Nú vaflcnar sú spuirmfag. Hvað liá á bák við þassa vom- 'iauisu 'tlilmaum? Þetta er efa- stæður atbumður í vemafldiar- sögummá, Þýzku þjóðimmi var aðeiine tilkynmt að „smáhópur meiðma hiertfiariiinigja hetfði atf hégómia- skap reynit aið ráða hfan dáðá Æorfagjia þjóðariininiar aif dög- um rnitt í hvíldairíiajuisu startfi hanis í þágu þjóðarfan/ar. Maður igæti fireiistazlt tdfl að álíta, að tilíræðið haifi vertið framkvæmrt aif höfluðlauisum her. En jiaflnvel þótit samsær- ismienmámlir hafi gent mjög alwaríiegar viifar, stóðU máMn Stauffenberg þó engan vagimn þanmig. Hfan biermiaðarlegi umdir- bún.fagur var í það mifamsta 'vandlega huigsaður og þamgað ‘til á álkveðinu aiuignialbfli'ki virt- ist aflllt gamiga sam/kvæmt áætfliun . . . í Faríis haifðd vom Stúlpamied yfkhershötfiSifagi Heitrt athygli SS og Geistapo að öðru mieð skjótum aðgerð- um. í Vím, Pnaig og fleiri þýztkum stórborgum var hfa- um leyni'legu varúðairráðistöf- uinum komdð á mieð duflmiáls- arðfau „valkyrj'an", sem þýddi, að búizt var við mikl- um óróleika. Beok, yfiirhershöfðfagi, hatfði ekki örugga vitmasfcju um, hvort HitiLar værí dauður. Þó ákvað hanm að reymia að fram Hitler kvæma hina djörifiu áætlum, Ekki aðefas veginia þass, að mú var að duiga eða d'nepa&t, hukfar efanig í vom um að saimstarflsmiaður þeinra í firéttaþj'ómiu'stumini betfðö. eám- angnað Rastienbung firá uim- ' heimiinum. En hamifagj'an var þeim ekki h'liðholl og omiðöhöggið rak óvamiafliega háis nödd Hitiers í útvarpi og síma. Vaifia©emfl- fagar og tæ'kifærissfanar í áhriflasitöðum ininam hersima srueiru Skyndifliega við bðiaðtau og hinir djörfu samistartfs- ■mienm þuirlfitu eflcki að búaist við nieimni miiákumin'. Mum efkki sá tírni remma upp. að þetta örflagaríka táma- bil vetrði Sbáldum að yriki- efn'i? Schemk greifi atf Stauififem beng, eða „Drauflgemiger“ efas og Þjóðverjarmir köQfluðu hamm er eim aif djörtfustu hetjum, sem heimurfan hefiur aflið. Hann hlýtur að hatfia hatft stál tauigar. Þanmig gemgu máfllin fyrir ■sig: Hanm kemur fljúgamdi firá Berflín til þess að filytja Hitflier „skýrglu”. Hann þamf að fiama í gegnium þéttan hrfag varð- mainnia höfluiðstöðvamina til þess að koamast á fiurnd Hitlteins. Hanrn 'hefur spremgju í ökjaiia- tösku 'stand. Málið er eklki srvo efafialrt, að von Stauflfiemiberig 'þurfii aðeins að gatnga inm í fuind'airh'etribergið, laglgja spremigjuma fyrir firamiam nietfið á Hitler, gamiga síðam út og síðam sprymigi húsið. Ned, hamm þartf að leilka leilkimm til emda og leggja „skjöllin" flrá sér án þess að hin'ir viðstöddu fái nokkuim. 'grun. Og mieðam tifar sprengjam, Þegar aðst'oðarfloringi Sltautff enbargs kemiur inm og til- kyminir honum um símtal firá Bertln efas og fyrirfram baifði verið ákveðið, draga þeir sig báðir í hlé rneð kur- teislegium afsökumiairibeiðinum. Nokkrum mínúitum síðar kveður við ærantdi hávaði. Vteiggir úilbyggfagairfanar itvíistraist í aflllar áibtir. Líkiin kastiast lanigt út á graistffllötimia. Bæði Stafifiemberg og aðsfoð- anmiaður hanis eru hamdvissir um að aflllir hafli farizit. í em- bættisbíl þeiima brjótaist miemmiirmiir tveir í getgnum varðm'aniniahrfagamia þar ríkir aflgjör glumidroði. ÖrSkömimu sefania lagguir filu'givéilliin atf stað till Beríínar. Þetta var fyrir þoijuiöfld og ieið'im ailitof lönig. Nærri þrjár dýnmætar klukkuisíundir faua til spillis. En jiafinvel þegar Ijóst er orðið, að tiflræðið hiaifli mis- te'kizt, efast Staflfiemberg ekki auignablik. Með þrótti sfaum og leifhrandi áhuga gerir hamm arvæmtimgarfiuflflia tilnaum tál þess að setfa ótita samisæriB- mammanma. Becflc, yfiiriberB- höfðfagi, veit mieð sjáfltfum sér, að öllu er lokið, em hamm varðveitir ró sína og virðu- iieik. Hanm getfur Kuriamd- hensveitiinni skipum um að hörfa í áttfaa tifl. Aiuistur- PrússLands, þar sem Wasssil- jevskij umdirbýr dkyrudi- áhlaiup. Þessi Skipum, sem í Skyrndi er aftuiriköillluð firá höfiuiðstöðvunum, hetfðd gtetað breiltt yfir flótlta borgaramna firá lamidshlutanium en flóttinm varð nú að tfatna firam í Austur Brúsismiesku vetr'arkui'dumuma. En niú verðiur taugaélagið af mikið fyrir hinm afldma banshöfðfagja og hamm frem- ur sjáltfsmorð. Himiir fau núlitfamidi sem sáu Stauiflfeniberg á þassum tíimum örvænrtfagairinmar, miunu minm aist hanis svo lenlgi, sem þeir lifa. Etan þeinra hetfur reynrt a® bafa eftir sötmifagar úr símtali hfamar 37 ára gömflu hetju, ér hamrn taflaði til fjar- lægs liantdshflurta. „Þetiba er Staufifenbeirg . . . já, aillar skipamir frá ytfirhenshöfð- iingja heimahensimis . . . já, eðliiaga . . . þammi'g stamda maálin . . . ölflium skipumum verður tatfarlauisrt að hiýða . . . Þið venðið að t'aka afflar varð- stöðvar og firébtamiðlstövar á yflckar val'd . . . Það verður að brjórta aflfla mótsitöðu á bak aítuT . . . Það er mjög semmá- legt að 'gagmisfldpamir verði gefnar finá höfuðstöðvum fior- ingjams . . . Þær eru eklki trú'venðuigar . . . Nei . . . betfiur tekið alræðisvöld. Engimrn nema yfimmaður beimaherj- ana hetfur vafld tiil þasis að igefa Skipatnnir . . . Skilið? , . . já, rikið er í hættu og efas og hermiaðurimm teflcur við skip- umum á hættuistumdu . . .“. Þanmiig verist flnanm aliieifan mueð 'aðisltlað Simaflcerifisfas, slem emm er niotlhæft. — En aflfllt er tifl. einiskis. SjáMuim sér til svií- ViirðU flýitíir Fnonnm, hensfliötflð- tolgli sér að flcomia á skymidli- nértti ungra, húsbómídaholllira liðstfiorfagja, sam diaemia von Stafifian/berg og tranis nlánuistu til diaiuða. Að loflaum stemdlur flnainm þanraa, Qlaiuig Sdhemk igredlfli iaif Staflflemíbeng teinrétíbuir, cig smýr að aiftöflcu'sveitfaim. Mám- inm sflcír yf ir báliflhrumitauim. hús gatfl. Bdlómin amiga í numnia- þytkflcnlfau í miðju garðöims. Sófllsflcrfkja symigur hirazta kvöfld söniginm. BenLín er þrumgin finiði . . . brezku oæustuivélÞ arraar halfa e/kki eranþá iátið á sér kræfla. ■Óhagganflleigur lnortfir vom StauÆfem/berg inm í bylssuhlaup in, með efau sbarainidi alugia — biimu hetflur hianra tfóirraað í stníði Hirtfens. Haran lytftir vfastri hemidi'nini mieð þnemiur knælklióitltium Æfagruim, Ihlfaa Ihiæigirli Shleiflur hanra miisltit í Af- rikiu. Þalð er einis og hanm 'vdllji stjiáíllflur gefia mnerki um að iáta slkiotim níða áf. Áður en Iheflkiuldlinm 'læsiir siig um hamn, Iheyinist dynóiainidit hienmianras- naust bainis dryn/ja imliiliii Ihiinma igjrláimiyigflluflieigiu. weiggjia Ihenmiála riáðuraeytisinis: — Eg lebe ums- er heiliges Deutschland.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.