Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 17
MORiGUNlBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLf UXJ9 17 REYKJAVIKURBREF Laugardagur 19. júlí Haillldór. Hæatum aldri niáði Hall- 90 ára munur Þriáltt fyriir bleytu og ktateaveð- ur tóikisit Varðarfeirðiin si. siuininiu- dag naeð ágætum. Fjöbnenini var svo mi'kið, aið enfiitt ©r að fara laniga leið mieið ölliu sitænrd ífieirðia- mía#niahóp. íins og æitfð áðiur voru bairnta k#rlar og koniur úir ölluim sitóttum og á ölluim aldri. Yngsti ferðálainigiuiriinin mium hafa verið á 4. ári ©n himm elati lið- lega 94 ára gamall. Á þeim var þess vegmia meicra en 90 átna ald- ursmiunur. Jórn Óiafsisiom, hinm -gamialikumini húagagmasmíðamieist ari, eim af stofniemdum „Jóns Hall’dártsision‘ar & Oo“ mú Gamla kiampanísims, var áldumsifoirlsie-ti. Jón er einin léttiuir á fæiti og lóttur í skiapi, i»eSa'r hamm lítur yfir lainga ævi. Hainm er einm af upp- hafsmönnum múltímaiðmaðiar á ís- laindi. Á æslkiuiárum siínum dva-ld- sit Jón emleinidis til öfliumar þekk- iragar í iðn siinmi, og mutu Reyk- víkingar, og rauimar mikllu fieiri, árangurs iðju hanis um larngan aldiir. Jón heáur ætíð veri® mað- ur með aifbrágðum áreiðamlegur og hreimslkiptimn, em fnábiítimm því alð ota sínum tota eöa tnarnia sér fram. Jón Ólafssy>n er á með-al þeiirra, sem jmgri kynglóðim get- ur mikið læ-rt af, óg SjáMatæðiis- fWÐkmum er það ómetamlegur fangur, að slíkir menn sýni í verki mat sitt á því, h-vaða stefima hafi neynzit þjóðimmi hollugt á mesta fnamfiaratíma henimar. Gamalt höíðingjasetur Óvenju fagunt er um að litast í Hítardial, og enm er sttaðurimn vel setið höfuðból aif Leifi Finmiboga- syni. Hinn mairglfiróði sagmiáþuil- ur, Ánmi Óla, rafcti í Vaidðarflerð- ininii gögu sta ðarrinis uim aldir. Þar var Lenigi eitt heflzta höíðimigja- setur á iamdimu, og öðnu hvoru mikiið mennitasetuir. I Hítardal b jutggu lömgum stónhöfiðámigj - ar og síðar befðarklenkar. Jón HaMdónsson, sem var fyrir öðruim fclerkum á srnini tíð, sögufróð- astur mainima um sína daiga hér- .Lendis og mikilvinfcuir rithöfund- ur, var þar lemigi prestur. Þar ólst upp saniur h-ans, Fininur, er síðar varð biskiup í Skéiholti, og Ihin fjöimennia Fimisens-ætit er fcennid við. Sá ættstofin hefur reynzt einna stenkastur hér á land-i. Af honum eru eiinmig kom-n ir mangir menfcir menn erlendis, eirifcum í Danmönku. Þar bera enn áhrifiaimiklir miemm Fimisens- miaiin og sumir atfcvælðam'estu menm í embættisstétt Dana eru kiomnir aif þeinri ætt e'ða h-enni tengdir, og telj-a -sér það til ágæt- iis a.m.k. þegar þeir hifita íslend- inga. Atgeríismenn A-ð sjálfsögðu er það efcfci eim- stak-t fyrirbæri, en þó gaman að biugleiða, hvemsu miangir menn, siem frægðarorð hiafa getið sér í ólikuim greinum þjóðliífsinis, eru uppruininir úr mæsta nágnenni Hítardiais. Nofcfcru neðain við Hítardial li-ggur lít-ið býli, Melur áð nafpi. Þar bj-uggu fyrir 100 á-ru.m fátæk hjón, sem femigu milkíla ómegð. Þau flosnuðu upp, flluttuist fyrsit su-ðuir á Kjalarmies og sí-ðar til Reykjiavíkiur. Hingað kioma þeimna v-ar síðuir en svo talin til stórtíðiindia. Bn öll gátu börm þeiir-na sér -gott orð, þegiar þau uxu upp, og suim sv«o frá- bært ,að þeirra muin lemlgi verða minrusit í menmta- og aitviminusögu þjóðarininar. Elzti sonur þeinra var séna Bjairni Þoms'teiinssom á Sigluifirði. Hanin hefur iskapað sér öruiggam sess í söguimnd meö söfmun ís-lenzbra 'þjóðHiaga og tón- ?míðum sínum. Og -á aifmaelisthá- tí-ð sinni fyrir rúmu ári miirmtuisit Siglfinðiniga-r hainis, ekiki eimimg- is sem áigæts prests og -mifeilis tón liistarmamns, heldiur sem flrum- kvöðuls í athafimalitfi bæj-arfélags- ins. Fjórir bræðuir ’hainis settiust -að hér í Reykjavík. Einiair vairð velima'tinn kiaupmmaður, en þrir dki-pstj-órar, a,Mir naffnrfraegiir á sinirá bíð, Þarsteiinin, Kolbeimin og dór í Háteigi, sem lézt fyrir tveim—þrernur árum. Hamin var skipstjóri fynsta botmvörpungs- ins ,sem íslandiingar létu smíða, óvenj-u verklhygginm mia-ðuir, eir fcunni að heimifæm hér rieynslu, sem harnn haíði afilað sér á sigl- ingum víða um hieim. Með afi- buirða stjórnsemi og sjómenm-sku átti hann mammia mestan þátit í að móta þá ötulu kynslóð togara- mamina, er á efitir honum kom. Sporin liggja víða Ef hiugamum er remmit vestur yfir Hítaná og haindan vi-ð Fagra- sbógairfj'áiM, 'þá komu þaðan úr byggðainlagiinni tveiir rrnenm, sem mörkiuðu djúp spor í athafnia- og viðsfciptasiögu Reykjavíltour og raiunair ísllandis allis á síðuötu ára- tugum. Annair þeirra var Eggert h-eitinm Krisitjánsson, stórkaup- ma’ður. Hainn byggði upp mikið heildisöiufyrirt-æki og vair löngum í foruistu stéttar siminar. Egg-ert vair eklki eingöngu á rrueöal at- bvæðamestu manina í verzluniair- stétt, heldur lét hatnn einnig mjög til sín tatoa í íslenzkiuim iðmaði. í þeirri grein varð þó Krisitján Jóhainin Kristjámissiom, sem nú er alveg nýl.átimin, enn áihrifairikiari. Kassaigerð Reykj-avíkuir er ei’tt bezta og nytsamiasta fyrirtæki hénlendis. Kristjián fylgdiisit ætíð mieð ölium mýjunguim í sinni grein og varð fyrirbæfci h-amis því ölLurn öðrum fremur samke-ppmis- fært við hvem sem var, j-aifnt .víð ininlenda sem er- lenda aðiLa. Áhuigi Kriistjiáns lýsti sér vel í því, að í fymalhaust, um það bil, sem snjóa fór afð leggja að, var hanm í hópi Varðarmianina sem fór aust uir að Búnfelli til að sjá hin milklu stórvirki, siem þar er ver- ið að virnnia og sfcapa miunu ís- lenzfcum iömaði meiri vax-tarskil- yrði en noklkiru sinni fyrr. Þarmig vair áhugi Kristjámis lifandi til síðustu stumidair, einnig efitir það, að heil-su ha-ns vair mjög farið a-ð hiniigma. Úr þesisum byggðiair- lögurn eru ekki einumgis kiominir þessiir tveir látinu mieirk- ismruenn, sem hér hafa veirið taldir, helidur er og gamam að híUigleiða, að aif sömiu slóð- um eru ættaðiir ag uppvaxn- ir bæ-ði núveraindi forseti Hæsta- réttar og vígslubistoup okfcair Sunnien-diinga. Dugur og þrek Á afrek þessara manna er minnst hér vegna þests, að þau eru að ýmsu leyti Lærdómsrík,. Alliir þessir menn bjuggu yfir hæfileifcufm, sem efcfci hefiðu fleng ið að njóta sín neitt tM Mkingair við það sem varð, ef þe-ir hefiðu setið fastir í sinni heimiabyggð. Það var fyrst þegar þeir fcomu í þéttbýlið og 'gátu beitt séir í þeiinri stairifsgreinimigu, e,r þar v-erð ur möguleg, sem hæfiiieifcar þeirira fengu útrás, sjáifum þeim og þjóðinmd al'Lri tiil heilla. Með sama hætti sýna þessi dæmi, að aldrei verður það fyriirfrtam séð nié um það gerð áætlun, hvaðam þeir menm fcoma, er fram úr öðr- um stoara. Samhjálp og samstaða eru óhjáfcvæmileg á oikkiar dög- um, fremiur en mokkiru simmi fyrr. En aMislherjar forsijá ofamifrá fær ætíð Litlu áorkað, efi bangartairniir sjálfiir hafia efcfci frelisi til að njóta isín og beita þeim fcröfitum er með þeim búa. Allir voru þess iæ menn aldir upp við fcröpp kjör, sumir sára fátækit. Kriistján Jóhann Kriistjámisson gekik aildrei á neinin formlegan skóla, þó að hann á fullorðinsárum femigi tré- smíðaréttindi. Bngu að siíður varð hann einin atfhafnaisamasti og framsýnasti brauitry’ðjamdi í iðm- aði, sem á Islandi hefiuir lilfáð. Eklki sfcaðair að hafia þessi dæmi í hiuga, þegar tailað er um að opnia þurfi ótal nýja-r náimsbraiuitir til iþess, að æskulýðuninm fái að njóta sím. Víst er æsikitagt að svo v-erði gert, eftir því aem geta Mt- illiar þjóðar steniduir til. En mest er um það vert, að bæ-Ia eklki niður sjá'lfsbjargarhvöt og eim- stakliingsfiramitak. Án þeinra eig- inlleika vehðiuir Skaimmt fcomist, hv-ert heidur -fyrir fayerm og einm eða þjóðairhedld. „Allir gef ið upp alla vonu Glöggt dæmi um það, hvemig fer, þegar einstaklingamir mega -ekiki um frj-álist höfiuð strjú/fca og allt er fceyrt undir -aMisherj-ar ríkisforsjá, mátti beyra í sam- taM, sem nú í vitouinini var í Rík- isú-tvarpinu við ísienzfcam náms- manm, Þorstein Jónsson, er dval- izt hafur siðuistu missarin í Téfckósilóvakíu. Hann sagði m.a.-. „Ég fcom til Tékkióglé'vafcíu í júM í fyrra, og það var eigim- lega hápumfctuir þessarar freiisis- hreyfingar þeirna. Það var mjög 'Skemmtilagt að fcomia þamgað, fólk var svo bjiartsýnt og vom- gott um framtíðina. Það ætláði að gera þarna nýtt þjóðlféliag, sósíalisma með tjámimigarifinelsi, og það ætlaði Mfca að breýta stoipu- laginu t.d. í þjóðfólagimu, þanmi-g að gera nýjar tilraiumiir rraeð fyr- irtæfci, og að veita mönmum ágóðáhluta og reyna áð fá fólk til þess að taifca meiiri þátt í fram- LeiðisiLunni og reyna að fá fólk til þeiss að verða meira áhuga- samt með fnamlLeilðsLuna. Svo kiom innrásim öLlum að óvörum, og efltiir það voru settar hamíluir meira og mieira. Byrjað vair á því aið það var bannað að tala illa um Rússa, og fíðain meira og meiira baminað, þaniig að fólk smám samam tók þólitík út af dagistorá. Og nú eir fcomið í sama horf ag var fyrir inmrásina, þannig að nú ar erngimn áhugas'amur um það sem fram fer og alliir búmir að gefla upp áLla von, Iþammáig að fram'leiðlslam er 'léteg og hneyfimg lítM í þjóðféLagiin)u“. Stilla sér í biðröð Þá vair éfcki síður frððítagt að Lesa „Litla ferðasögu frá Ráð- stjórnairtriki“ efltir Sigfinm Sig- urðssom, sem birtist í Morgum- biaðinu hinn 28. júní sl. Siigfiinm- uir segir frá ferðalaigd sínu til Eisitlaimds nú fyrir stoeimmstu, en Eiistland missti sjáLfstæði sátt tdl Rússa á ný einimitt fyrir ujþ.b. 25 áruim, um það leyti, sem Is- lendingar endurreistu lýðveldi sitt. Siigfinmiur segir m.a.: „Nú er það svo, að Eisibland með sína 1,2 milllj. íbúa átti gamia menniingararfleifð og stóð efnahagslega mjög framarlega hér áður. Landið er því aiMis ekki dæmi um stöðu Savétirífcjianiraa í dag, né heldur er faægt að segja að tveggja daga dvöl Leyfi amn- að en litla sagu flerðiamanmis. -------Hvað ber þá fyrir augu? Fóbgangandi mienm eiga það rnjög gott þarna. Umfierðin er efcki telj andi efi frá eru taldir vörubílar og herbilar. Gatnahreinisum og gatnagerð valida bortgaryfiirvöld- um þar allis ekki telj'aindi útgjöld- um. I þurrttoum tfýkuir ryk og rusl í burtu atf sjálflu sér. I verzlumum troða mienm ekki hver öðrum um tær heldur still-a sér í biðröð og njóta sólariminar etf þeir eriu svo heppniir að bið- röðiin nái út á götu. Fjárroagn verzluinairininiar er vel nýtt, því eklki er þar vöruim almiennit stillit upp í hillur, helduir kémst það mest aillt fyrir á afigreiðsluborð- inu sem selzt yfir dagiinn í al- þýðuverzlumiuinium. Vöriur þartf ekfci að auglýsa. Þær seljast upp fyriir það. Mönmium er ekfci gert erfibt um að velj-a með mörgum vörumerfej-um. Smáfcaiupmenm eriu marigir, þeir verzla á -g-ötum- um. Þeir kaupa af ferðamönnum hálsbindii, næiomiSkyrtur, söfcka eða kúlupeminta, en helzt vilj-a þeir dollara, pund eða mörk. Þeir greiða fj-órflalt til sexflalt hæirra ver'ð en opinberiir aði-lar og græða sennilega vegna iþess að þeir greiða ekkii aðstöðugjiaiLd“. „Rússneska jafnrétthá66 Enm segir Sigfinmiur: „Þariiemzkir gera ekfci mikilair kröfuir til húsmæðiis, Þeir væru hyggnari en svo þa-r, að þe-ir myndu rífa Höfðaborgarhús- in efi þau stæðu þar. Þeir miumidu a.m.k. rífa margt áður. Dýra- lætonir nototour býr þar í nýlegri blokfcaríbúð m-eð konu, þrjú börm og tengdiamóðuir. Hainm þén- air 100 rúblur á mánuði, borgair 40 rúblur í Leigu og hefiur 32 fer- metra auk sameiginiliegs húsmœð- is. Fyrir litla þjóð með 1,2 millján íbúa var það sjálfsaigt erfi'tt að hal-da við eigim tungum-áli á lýðveldLsitímamum. Nú er rússm- eska apimbert tunigumál jafnrétit- hátt eistnesikiuinni, enda eiga nú 30—40% íbuaminia rússneisku sem móðiurmá-1 o-g fier fjöligandi. Mér var sagt að þetta stafiaði af því, hve margir „fllytjiast" austur tii Úralifjalla eða til Síberíu-'hérað- ainina. TilMtssemi ríkissitjórnarinnar er s-lík, að til opimberra trúnað- arsitainfa er helzt ekfci tekið fólk úr inmlemdum atvinnugreimum heldur eru Rúss-ar rei'ð'U-b-ú'nir að láta vinnuafMð í té“. „Þekkjum þetta kerfi“ Sigfimmur h-eldur áfiram: „Það er óvíða meira gam-an að villast í borg heldur en þarma — svo margt er öðruivísi en í Vest- urlöndum. Einna skiemmbilegast var að fimna það hve fóMcið er -sérstaktega hj-áilpsaimt og alúð- legt. Margir Skilja maktouð í þýzku em fæstir neitt í erusiku. Úttandinguriran þarf etoki að spyrja um hug fóLksims tM stjóm- málannia. Álit þess kiemuir óbeðið í ljós. Ef fcosið yrði um Stjórn og stefiniu mundiu 90% hinmia inm- fæddu velja aðra mienm til stjórm- ar og breyta stefmummi í öliluim gruindvallaratriðum. „EistiLend- imgair eru efcfci komimúnistair“, fær útlemdinguiriinm oft að heyra. „Við þekfcjum þetta kerfi og við munuim lýðræðið". Auðvitað er iþetta barniasfcapur í fólkiniu. Það er svo auðvelt fyrir þessi 90% þj-óðarimmar aö þuirfa engair áhyggjur að hafia af stjórinimál- um. Þessi 10% og noklkrir að- fiuttiir hafla tekið aif þeim ómak- ið. Þetta er miifclu léttara heldur en hjá okkur á Vesbuirlömdum, þar sem m'eT.in burðast m'eð fjölda stjómmáliafliofckia og alliir eru að skipta sér atf því hver stjórinar hverju simni og memin eru að skipta sér af því meira að segja hvemiig stjórnað er“. Hvað mundu þeir |>á scgja? Kommúnistar og attaníosisiar þeirra í Fra-msókm tailia stuindum um ósjáifstæði íslLendimga í ut- anríkiism'álum. En bvað miundu þeir segja, ef fyriir Islamdi væri toomið eiins og Rúmieníu? Rúm- ensitoa ríkisstjómin hetfur leyft sér :þá ósviininu að bjóð-a heim Nixon Bandarí-kiaforsie't-a og æ*tl- azt til þesis að hanin dveljiist þar í laindi í eitt eða tvö dæigur. Við- brögð Rússa eru slífc, að þeir sýraa Rúm-enum opimibeira Lítiis- virðingu af þessu tilefmi. Og tsl- litssemi sumira . gagmrýnienda Nixons, bæði í Bandiairíkj-umum og anmars staðar, er svo mikil, að Nixoin er ásakiaður fy-ri-r að bland-a sér í málefinij A-ustur- Bvróputorida með því að verða við boði Rúroemíuisitjómiar. Á sin- uim tíma heim;sétiti Krúsieff bæði Danm'öirfcu os Norag, aufc stór- veddia eims og BretLamds og Fraifck Landis, ám þe^s að mokikirum þætti tiltöfcuimiál. M’fcl'ir ráðamienin Sov étrikj-aniria hafa eiinmiig fcom-ið hiinigað till liandis, árn þesis að nofck- uir, hvort heldur ininiLenidiur eða erlenduir aðili amiaðist við. Hvað miumdi sagt verða efi Baind-airíkim leyfÖu sér að láta uppi vanlþókn- un á slífcum heimisókmum til NATO-ríkj’a? Um þetta þarf ekki að spyrja. Það er svo frá-lieitt, tð engum 'fcsmiuir til huigar, að Bandaríkin Létu siig Siikt nofcfcm Skipba.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.