Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 20.07.1969, Blaðsíða 2
2 MORiGUMBLAÐIÐ, SUMNUÐAGUiR 20. JÚUf 1060 Herbergið þar sem geimfararnir klæddust búningum sínum fyrir ferðina. Þrjár vikur í sóttkví — Víðtœkar varúðarráðstafanir eftir að geimfararnir eru lentir Observer-grein eftir Gerald Leacb Þessi visindamaður skoðar loft stein í smásjá. TUNGLFARARNIR fá umdar- legar móttökur er þeir lenda á Kyrraíhafi 25. júlí. Þeir verða klæddir sératökum hlífðarfatn- aði, sótthreirnsaðír og settir í sóttkví ásamt sýmdhonmmium frá tunglinu og geimfariniu. í thálfan mánruð verða þeir látn- ir dveljast í einihverju furðu- legasta fangelsi, sem reist hef- ur verið, tunglramnsóknanstöð- inmi í Houiston í Texas. Bngin sératök viðhöfn verð- ur við komu þeima. Nixoin for- seti heilsar þeim að vísu með hiandabandi á björgunarskipinu og ef til vill mæla þeir nokkur orð frammi fyrir sjónvarps- myndavélunum gegnum grím- urnar, sem þeir verða að bera. Þetta verður heldur afkáraleg heimikoma. Bn enginn hefur kcxmið mieð efnd frá tumglimu áður og ekki má hætta á neitt. Þeas vegna verður að gesra margar tilraiuin- ir áður en úr því fæst skorið hvort ölliu sé óhætt. Ein mesta hættan er sú, að einíhver jarð- arefni, vatn, loft, ryk eða stoor dýr, komdst í snertingiu við hina mikiIvaBgu tunglsteina og hreyti hinu upphaflega ástandi þeirra áðuir en vísindaímeinin í turugl- rianinisðknarstöðiininá geta rann- sakað þá. Ef þetta gerist missir ferðin mikið af vísindalegu gildi sírxu. Aftur á móti er hverfandi lítil hætta á því að einhverjir tunglsýklar berist til jarðar. Flestir líffræðingar telja mögu leikama á „lífi á tunglinru" eiiran á móti tugum eða hiuindruðum milljónia. Telja má nær víst að ekkert líf hafi þróazt í hinu loftlausa og geislavirka um- hverfi á tunglirau, en sá fjar- lægi möguleiki er fjrrir hendi að smáar lífverur frá jöi'ðu hafi bordzt til tumglsinis með felli- byljum eða eldgosum. Hugsam- legt er að þær hjari þar þonn- aðar ©ðia frosniair en þeim hetflur ekkj fjölgialð. Það er eiranig hugsamflegt að suma þesea sýkila ef þeir hafla þá borizt til tumiglsi'nB á arnniað borð, megi flytja aftur til jarðarimmiar, að þeir berist út og vakni aftur til líflsinB. Þá gætu þeir veiikt mótstöðukraft mannsins og komið af stað „gehnflaraldiri“ meðal mammia og dýra eða planitraa. Þó að allar varúðarráðstaí- anir vísindamaninia reyndst að öllum likindum óþarfar, garaga þeár út frá þvi að tumiglið sé sýklabæli Ráðstafanir þeirra eru geysiflókniar og víðtækar og miða að því að koma í veg fyrir að moíkkrir sýklar berist frá turagliinu. Fyinstu varúðiarráðstaf anirmar verða gerðar á morgun (21. júlí) þegiar Anmistromg og Aldrin Skilja eftir skóhlífar sín- ar, bakpotoa og anmam „sýktam“ búnað á yfirborðiniu, vafirnn inn an í plastumbúðum. Næsta dkrefið verður vamd'Ieg „hreim- gerning" tumglferjiunmar. Mest allam þanm tíma sem líður frá því þeir skjóta sér frá tumigl- imu og þar til þeir temgja ferj- uma við móðurskipið, alls fiimm klukkustundir, hreinsa þeir tumglferjiuna hátt og lágt með burstum og ryksugum til þess að fjarlægja lauist ryk og skior- dýr. Um leið verðxir loftirau í ferjunni blásið gegmum dósir, sem hafa að geyrraa áhrifamákil sótthreinstmarefni. Þegar þeir teragja tiuraglferj- una við móðurdkipið verður alit, sem þeir taka með sér til jarðar, þar á meðal hylfcinmeð tumgisýnishorniumum og filmium- um, sett ofan í sótthreimsaða poka, sem Colliras réttir þeirn frá móðurdkipinu og pokunum lokað. Þegar þeir flytj a sig milli farkostamma blæs hægur virad- ur raiður eftir teragigömgunum, og þannig á að afstýra því að nofckurt ryk, seon emm kamm að leynast í tunglferjummi, berdst iran í móðurSkipið. Slðan Skríða Armstrorag og Aldrin imn í móð urskipið, losa tumglférjuma frá og korraa geimbúmingumium fyr- ir í sótthrei nsuðum pokuim, sem þeir loka vamdlega. Á heimleiðimmi verðuæ stjórm farið hreinsað hátt og lágt með ryksugusflön-gum og sótthreins andi efni. Geiimvísindameran segja, að þegar geimfarið lendi hafi „ríflega“ 99.97% alls smit- andi efnis, sem kumnd að haía borizt inn í það, verið fjar- lægt. Útiloffcað er, að smditairadi efni setjist á ytra borð þess, og við inrafkiigið imin i gufuhvolf ið tortímist allir sýklar. Þegar geimfaramdr eru lent ir klæðast þeir einangruðum klæðraaði búrauim grímum, sem k>ka irani allar veirur, sem þeir amda -frá sér. Geimfararm- ir verða í geim/búniragumuim imn an í hlífðarfötumum. Þeir stíga síðan um borð í björgiunarflek- amn og tækmáfræðiragur klædd- ur svipuðuim búmiragi lokar hlera geimhyikisims og hreiins- ar það með sóttvarmarefmi. Geim fararmir og tækiniflrœðiiragluriiran verða sótth'reirasaðir og þegar þyrla flytur þá á bnott sótt- hreinsar frodkmaður flekamn og sökfcvir horauim. Um borð í björguraardkipimu verður reyrnt að koma í veg fyrir allar ó- þarfa tafir, þótt taka verði tillít til foxisetamis og sj órwa rpsstarfs miararaa, og í flýti verðiur þeám kocmið fyrir í sérstaklega smíð- uðuim sýklaiheldium vagni, þar sean þeir veæða læstir iirani á- samt lælkni og tæknifræðingi, sem mæla gedislavirkmi þeirra Og taíkia af þeim blóðpruflur. Þeár fimimmemningarrair haf- aist við í vagniraum þegarhanm verður fliuttur til Fearl Har'bo- ur þaðam. í fliuigvél til Ellinigton fLugistöðvarinnar dkammt frá Houiston og síðan í bifreið til Turaglraransóknlaistöðvariiraniar. Steiraaisýnislhionnin verða flutt á uindiain þeám í þotu tál Elliragt- on og þaðan með hiraðsikreiðri bifreið tnl Ttmglrtaramsókinaistöðv ariranar. Þessi mikli flýtir á að draga úr hættuni á því að tumgl- efnin kornist í sraertiragu við jarðræn efni og að þaiu .sikiemim- ist er þau flaira úr tómiarúmi tumglsinis. Þegar geimflarairmir koma til tunglrammsðkraastöðvariraraar stíga þeir út úr vagnáiraum og ganga um .görag gerð úr plasti iran í sérstafca „mióttökiustöð geimfara“, sem búin er 40 her- bergjuim og þar verða þeir lok- aðir inni áisamt 20 lækn.um og aðstoðarmönmum þeirra, miat- reiðslumönmum og hreimgem- iniganmöranium. Heimáii þeirra er undarlegt samblamd. Þareru flulllkorraraustu tæki lækmavísdnd aniraa og fábrotin húsgögn. Hver geimfari fær sveflnkiefa með rúmi, stólum, tveiiraur komm- óðuim og raáttborðslampa, en hin ir verða samam í svefmskála. En í stöðimni er setuisalur með bódcuim og sjóanvarpstæki, tóm- stundaherbergi, þar sem leika má borðtenrais, og fumdaher- bergi með glervegg, em gegmim hiarnn geta „flaraganndr“ talað við fjölskyidur síiraar og viini. Geysi víðtækar h'eilhrigðisráðstafamiir verða gerðar. Öll úrigamgseflni verða guflulhituð áður en þeim er útrýmt, raotað loft verður si að og „brerarat" til þess að sótt hreimsa það eraraþá flrekar. Hver einasta eflnásagin, sem fer burtu úr stöðinmi, verður „gassprautuð“ með ethylsýru í 16 klrufcfeustuinidir, matur og þvottur verða sótthæeirasiuð á leið iran og út. Rafeindatækini verður raotuð til þess að korraa áleiðis eiras miklum upplýsimg- um og uirarat er. Aiuk þess sem geimfaramir varða yfirheyrðir 1 tíu daga (gegraum glervegg) um tæfcmáatriði gangast þeir umdir erfiða læfcnisftræðilega, efraa- fræðilega og líffræiKlega sflcoð un til þess að gamga endiaira- lega úr dkugga um, hvort þedr hafi borið með sér edrihver líf- ræm efni, sem hafi ekki verið á þeim þegar þeir lögðu uipp í ferðina. Ef ekkeirt óvemjuleigt kiemiur fram endiurheimta geimflararm- ir og „faraga félagar" þdkira frelsi sitt eftir hálflam márauð, það er að segja þreimiur vikum eftir brottförina flrá tumiglirau. Ef hjá þeim verður vart eim- hvertra sjúkdómseinkenma, sem eklki verður uirarat að síkilgreiraa sam „jarðræraa veiki“, mium lsðknianeflnd frarmleragja inm.ilok um þeirra. Þessi raeflnd kennur daglega saimiam til flumdar til þess að ræða síðustu niðuirstöð- ur. FLastir líffræðiiragar eru viss- ir uim, að varúðarréðstafamir þær, sem gripið verðiur til, séu raógu öruiggar og víðtækar, þar sem lífcurraar á því að tumgl- sýklar berist með geimföruin- uim til jarðar séu hverflandi Htl ar. Sóbtkvíin er til dæmis miklu straragairi en viðhöfð er þegiar um bóluisótt og aðrar hætfculeg- ar smitsóttir er að ræða. En suimár lífflræðimigar gagmTýna harðlega niokkur atriði, sem hugsanlegt er að valdið gæti hættu. Eitt þeirra er það sem gerist við lendimguraa er hleri geknhylkiisdras verður tvívegis opkun, þeigar eiraangruiraarhúm- inguriran er aflherabur geimför- uiraum og þegar þeir stíga um borð í björguiraarflekanm. f bæði síkipti stendur hleri geimhylk- iisiras opimm svo að öll líflrœm ecfni irani í því geta sloppið út og borizt i sjóiran. (Hætt var ■við aðra „öruigga“ aðferð, sem er í því fólgim, að gedmhylfciniu og geimflöirumium er lyft um borð í björguraarskipdð, vegna þeiss að kramarndr, sem nota átti í þessu Skyni biluðú í sífellu svo að geimförim féllu í sjóiran). Þessir gagnoýiraendur segja, að aðalveikleikimn eé sá, að sótt kvíim sé ófuillniægj andi, staindi of skammain tírraa og að við- búraaðuriran í turaglraminisðkna- stöðirani til þess að firana líf- ræm eflni, sem geta valdið smiti, séu ófuiliiniægjiaindi. Marg ir jarðræmir sjúkdómar, svo sem berklar, sýfiiiis, humdaæði og holdsveíki eru marga márauði að korraa flram. Mörg iíflræm efni er erfiltt að finma með raokkiuriri vissu á þreirraur vikium og ömm- ur er alls ðklki haegt að fínna Eiranig eru til margir sjúkdóm- ar, sem kumma ekM að gera vart við sig hjá hvítum bainda- niSkuim barlmörarauim sam em hraustír og vel á sig kommir, en gætu riðið ógæflusamiari mararaverum að fu'Uu. Öraraur líf ræn eflnd verða ekfci hættuleg, fyrr em þau hiafla borizt millí fjölda fólks. Úrtölumieinmárnir bafla ekki beinilíniis geirt það að tillögu sirand, að turagUendimguinini verði frestað þar til flundim hafi ver- ið upp öruiggard og flulikomn- ari sóttkvíartætoni eða að geim flaramir verði eiruairagraðir um aldiur og aevi. Bn þetta eru edrau ledðiinnir tíl þess að útiloka allLa hættu og ef taka á kvartanir þeinra gildar. Þegar á allt er litið er hætt- am á því að Úungflsýklar beiri smit tíl j.arðar svo séralátil, að allur ótta er fráleitur. Lamg- senirailegast er að iraenn úpp- götvi sér til vonibrigða á næstu vitoum að tumiglraininisókriarstöð im aé sú mesta gildra sem sett hafi verið uipp tíl þess að sporraa við hugisanlegri amit- hættu, sam reyraiist helber í- myndiun.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.