Morgunblaðið - 20.07.1969, Síða 2

2
MORiGUMBLAÐIÐ, SUMNUÐAGUiR 20. JÚUf 1060
Herbergið þar sem geimfararnir klæddust búningum sínum fyrir ferðina.
Þrjár vikur
í sóttkví —
Víðtœkar varúðarráðstafanir eftir að
geimfararnir eru lentir
Observer-grein eftir Gerald Leacb
Þessi visindamaður skoðar loft stein í smásjá.
TUNGLFARARNIR fá umdar-
legar móttökur er þeir lenda á
Kyrraíhafi 25. júlí. Þeir verða
klæddir sératökum hlífðarfatn-
aði, sótthreirnsaðír og settir í
sóttkví ásamt sýmdhonmmium
frá tunglinu og geimfariniu. í
thálfan mánruð verða þeir látn-
ir dveljast í einihverju furðu-
legasta fangelsi, sem reist hef-
ur verið, tunglramnsóknanstöð-
inmi í Houiston í Texas.
Bngin sératök viðhöfn verð-
ur við komu þeima. Nixoin for-
seti heilsar þeim að vísu með
hiandabandi á björgunarskipinu
og ef til vill mæla þeir nokkur
orð frammi fyrir sjónvarps-
myndavélunum gegnum grím-
urnar, sem þeir verða að bera.
Þetta verður heldur afkáraleg
heimikoma.
Bn enginn hefur kcxmið mieð
efnd frá tumglimu áður og ekki
má hætta á neitt. Þeas vegna
verður að gesra margar tilraiuin-
ir áður en úr því fæst skorið
hvort ölliu sé óhætt. Ein mesta
hættan er sú, að einíhver jarð-
arefni, vatn, loft, ryk eða stoor
dýr, komdst í snertingiu við hina
mikiIvaBgu tunglsteina og hreyti
hinu upphaflega ástandi þeirra
áðuir en vísindaímeinin í turugl-
rianinisðknarstöðiininá geta rann-
sakað þá. Ef þetta gerist missir
ferðin mikið af vísindalegu gildi
sírxu.
Aftur á móti er hverfandi
lítil hætta á því að einhverjir
tunglsýklar berist til jarðar.
Flestir líffræðingar telja mögu
leikama á „lífi á tunglinru" eiiran
á móti tugum eða hiuindruðum
milljónia. Telja má nær víst að
ekkert líf hafi þróazt í hinu
loftlausa og geislavirka um-
hverfi á tunglirau, en sá fjar-
lægi möguleiki er fjrrir hendi
að smáar lífverur frá jöi'ðu hafi
bordzt til tumglsinis með felli-
byljum eða eldgosum. Hugsam-
legt er að þær hjari þar þonn-
aðar ©ðia frosniair en þeim hetflur
ekkj fjölgialð. Það er eiranig
hugsamflegt að suma þesea sýkila
ef þeir hafla þá borizt til
tumiglsi'nB á arnniað borð, megi
flytja aftur til jarðarimmiar, að
þeir berist út og vakni aftur
til líflsinB. Þá gætu þeir veiikt
mótstöðukraft mannsins og
komið af stað „gehnflaraldiri“
meðal mammia og dýra eða
planitraa.
Þó að allar varúðarráðstaí-
anir vísindamaninia reyndst að
öllum likindum óþarfar, garaga
þeár út frá þvi að tumiglið sé
sýklabæli Ráðstafanir þeirra
eru geysiflókniar og víðtækar og
miða að því að koma í veg fyrir
að moíkkrir sýklar berist frá
turagliinu. Fyinstu varúðiarráðstaf
anirmar verða gerðar á morgun
(21. júlí) þegiar Anmistromg og
Aldrin Skilja eftir skóhlífar sín-
ar, bakpotoa og anmam „sýktam“
búnað á yfirborðiniu, vafirnn inn
an í plastumbúðum. Næsta
dkrefið verður vamd'Ieg „hreim-
gerning" tumglferjiunmar. Mest
allam þanm tíma sem líður frá
því þeir skjóta sér frá tumigl-
imu og þar til þeir temgja ferj-
uma við móðurskipið, alls fiimm
klukkustundir, hreinsa þeir
tumglferjiuna hátt og lágt með
burstum og ryksugum til þess
að fjarlægja lauist ryk og skior-
dýr. Um leið verðxir loftirau í
ferjunni blásið gegmum dósir,
sem hafa að geyrraa áhrifamákil
sótthreinstmarefni.
Þegar þeir teragja tiuraglferj-
una við móðurdkipið verður
alit, sem þeir taka með sér til
jarðar, þar á meðal hylfcinmeð
tumgisýnishorniumum og filmium-
um, sett ofan í sótthreimsaða
poka, sem Colliras réttir þeirn
frá móðurdkipinu og pokunum
lokað. Þegar þeir flytj a sig milli
farkostamma blæs hægur virad-
ur raiður eftir teragigömgunum,
og þannig á að afstýra því að
nofckurt ryk, seon emm kamm að
leynast í tunglferjummi, berdst
iran í móðurSkipið. Slðan Skríða
Armstrorag og Aldrin imn í móð
urskipið, losa tumglférjuma frá
og korraa geimbúmingumium fyr-
ir í sótthrei nsuðum pokuim, sem
þeir loka vamdlega.
Á heimleiðimmi verðuæ stjórm
farið hreinsað hátt og lágt með
ryksugusflön-gum og sótthreins
andi efni. Geiimvísindameran
segja, að þegar geimfarið lendi
hafi „ríflega“ 99.97% alls smit-
andi efnis, sem kumnd að haía
borizt inn í það, verið fjar-
lægt. Útiloffcað er, að smditairadi
efni setjist á ytra borð þess,
og við inrafkiigið imin i gufuhvolf
ið tortímist allir sýklar.
Þegar geimfaramdr eru lent
ir klæðast þeir einangruðum
klæðraaði búrauim grímum, sem
k>ka irani allar veirur, sem
þeir amda -frá sér. Geimfararm-
ir verða í geim/búniragumuim imn
an í hlífðarfötumum. Þeir stíga
síðan um borð í björgiunarflek-
amn og tækmáfræðiragur klædd-
ur svipuðuim búmiragi lokar
hlera geimhyikisims og hreiins-
ar það með sóttvarmarefmi. Geim
fararmir og tækiniflrœðiiragluriiran
verða sótth'reirasaðir og þegar
þyrla flytur þá á bnott sótt-
hreinsar frodkmaður flekamn og
sökfcvir horauim. Um borð í
björguraardkipimu verður reyrnt
að koma í veg fyrir allar ó-
þarfa tafir, þótt taka verði tillít
til foxisetamis og sj órwa rpsstarfs
miararaa, og í flýti verðiur þeám
kocmið fyrir í sérstaklega smíð-
uðuim sýklaiheldium vagni, þar
sean þeir veæða læstir iirani á-
samt lælkni og tæknifræðingi,
sem mæla gedislavirkmi þeirra
Og taíkia af þeim blóðpruflur.
Þeár fimimmemningarrair haf-
aist við í vagniraum þegarhanm
verður fliuttur til Fearl Har'bo-
ur þaðam. í fliuigvél til Ellinigton
fLugistöðvarinnar dkammt frá
Houiston og síðan í bifreið til
Turaglraransóknlaistöðvariiraniar.
Steiraaisýnislhionnin verða flutt á
uindiain þeám í þotu tál Elliragt-
on og þaðan með hiraðsikreiðri
bifreið tnl Ttmglrtaramsókinaistöðv
ariranar. Þessi mikli flýtir á að
draga úr hættuni á því að tumgl-
efnin kornist í sraertiragu við
jarðræn efni og að þaiu .sikiemim-
ist er þau flaira úr tómiarúmi
tumglsinis.
Þegar geimflarairmir koma til
tunglrammsðkraastöðvariraraar
stíga þeir út úr vagnáiraum og
ganga um .görag gerð úr plasti
iran í sérstafca „mióttökiustöð
geimfara“, sem búin er 40 her-
bergjuim og þar verða þeir lok-
aðir inni áisamt 20 lækn.um og
aðstoðarmönmum þeirra, miat-
reiðslumönmum og hreimgem-
iniganmöranium. Heimáii þeirra
er undarlegt samblamd. Þareru
flulllkorraraustu tæki lækmavísdnd
aniraa og fábrotin húsgögn. Hver
geimfari fær sveflnkiefa með
rúmi, stólum, tveiiraur komm-
óðuim og raáttborðslampa, en hin
ir verða samam í svefmskála.
En í stöðimni er setuisalur með
bódcuim og sjóanvarpstæki, tóm-
stundaherbergi, þar sem leika
má borðtenrais, og fumdaher-
bergi með glervegg, em gegmim
hiarnn geta „flaraganndr“ talað við
fjölskyidur síiraar og viini. Geysi
víðtækar h'eilhrigðisráðstafamiir
verða gerðar. Öll úrigamgseflni
verða guflulhituð áður en þeim
er útrýmt, raotað loft verður si
að og „brerarat" til þess að sótt
hreimsa það eraraþá flrekar.
Hver einasta eflnásagin, sem
fer burtu úr stöðinmi, verður
„gassprautuð“ með ethylsýru í
16 klrufcfeustuinidir, matur og
þvottur verða sótthæeirasiuð á
leið iran og út. Rafeindatækini
verður raotuð til þess að korraa
áleiðis eiras miklum upplýsimg-
um og uirarat er. Aiuk þess sem
geimfaramir varða yfirheyrðir 1
tíu daga (gegraum glervegg) um
tæfcmáatriði gangast þeir umdir
erfiða læfcnisftræðilega, efraa-
fræðilega og líffræiKlega sflcoð
un til þess að gamga endiaira-
lega úr dkugga um, hvort þedr
hafi borið með sér edrihver líf-
ræm efni, sem hafi ekki verið
á þeim þegar þeir lögðu uipp
í ferðina.
Ef ekkeirt óvemjuleigt kiemiur
fram endiurheimta geimflararm-
ir og „faraga félagar" þdkira
frelsi sitt eftir hálflam márauð,
það er að segja þreimiur vikum
eftir brottförina flrá tumiglirau.
Ef hjá þeim verður vart eim-
hvertra sjúkdómseinkenma, sem
eklki verður uirarat að síkilgreiraa
sam „jarðræraa veiki“, mium
lsðknianeflnd frarmleragja inm.ilok
um þeirra. Þessi raeflnd kennur
daglega saimiam til flumdar til
þess að ræða síðustu niðuirstöð-
ur.
FLastir líffræðiiragar eru viss-
ir uim, að varúðarréðstafamir
þær, sem gripið verðiur til, séu
raógu öruiggar og víðtækar, þar
sem lífcurraar á því að tumgl-
sýklar berist með geimföruin-
uim til jarðar séu hverflandi Htl
ar. Sóbtkvíin er til dæmis miklu
straragairi en viðhöfð er þegiar
um bóluisótt og aðrar hætfculeg-
ar smitsóttir er að ræða. En
suimár lífflræðimigar gagmTýna
harðlega niokkur atriði, sem
hugsanlegt er að valdið gæti
hættu. Eitt þeirra er það sem
gerist við lendimguraa er hleri
geknhylkiisdras verður tvívegis
opkun, þeigar eiraangruiraarhúm-
inguriran er aflherabur geimför-
uiraum og þegar þeir stíga um
borð í björguiraarflekanm. f bæði
síkipti stendur hleri geimhylk-
iisiras opimm svo að öll líflrœm
ecfni irani í því geta sloppið út
og borizt i sjóiran. (Hætt var
■við aðra „öruigga“ aðferð, sem
er í því fólgim, að gedmhylfciniu
og geimflöirumium er lyft um
borð í björguraarskipdð, vegna
þeiss að kramarndr, sem nota átti
í þessu Skyni biluðú í sífellu svo
að geimförim féllu í sjóiran).
Þessir gagnoýiraendur segja,
að aðalveikleikimn eé sá, að sótt
kvíim sé ófuillniægj andi, staindi
of skammain tírraa og að við-
búraaðuriran í turaglraminisðkna-
stöðirani til þess að firana líf-
ræm eflni, sem geta valdið
smiti, séu ófuiliiniægjiaindi. Marg
ir jarðræmir sjúkdómar, svo sem
berklar, sýfiiiis, humdaæði og
holdsveíki eru marga márauði
að korraa flram. Mörg iíflræm efni
er erfiltt að finma með raokkiuriri
vissu á þreirraur vikium og ömm-
ur er alls ðklki haegt að fínna
Eiranig eru til margir sjúkdóm-
ar, sem kumma ekM að gera
vart við sig hjá hvítum bainda-
niSkuim barlmörarauim sam em
hraustír og vel á sig kommir,
en gætu riðið ógæflusamiari
mararaverum að fu'Uu. Öraraur líf
ræn eflnd verða ekfci hættuleg,
fyrr em þau hiafla borizt millí
fjölda fólks.
Úrtölumieinmárnir bafla ekki
beinilíniis geirt það að tillögu
sirand, að turagUendimguinini verði
frestað þar til flundim hafi ver-
ið upp öruiggard og flulikomn-
ari sóttkvíartætoni eða að geim
flaramir verði eiruairagraðir um
aldiur og aevi. Bn þetta eru edrau
ledðiinnir tíl þess að útiloka allLa
hættu og ef taka á kvartanir
þeinra gildar.
Þegar á allt er litið er hætt-
am á því að Úungflsýklar beiri
smit tíl j.arðar svo séralátil, að
allur ótta er fráleitur. Lamg-
senirailegast er að iraenn úpp-
götvi sér til vonibrigða á næstu
vitoum að tumiglraininisókriarstöð
im aé sú mesta gildra sem sett
hafi verið uipp tíl þess að
sporraa við hugisanlegri amit-
hættu, sam reyraiist helber í-
myndiun.