Morgunblaðið - 21.09.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1í9>09
í heimsókn hjá Kristni á
ÞEGAR kcxmið er inn fyrir
KLofnin.ga og horft inn eftir
ströndinni, blasir við brekka,
soiðvestan í fjalli, sem skagar
lenigra fram en aðrar fjalla-
brúniir. Undir brekkunni er tún
mikið og slétt, hús reisuleg. Hér
þarf enginn að spyrja um bæj-
Kristinn a kirkjutröppxumni.
Heldur á lyklinum.
arniaifbiið; aliiuir svipuir er slitour
að við þurfum etoki að fara í
neinar grafgötur með það að
við erurn komin af höfuðbóliniu
Skarði á Skiarðsströnd. Út frá
tún/garði var fyrr á öldum stór-
vaxinn skógur, en var neer
eyddur um skeið. Nú er hann
í vexti, þótt seint sækist. Þar
heita Skógargötur. Fyrir ofan
og upp undir hlíðinni eru sér-
toennilegar kl'ettabríkur, kallað
ar Manheimiatindar og litlu ut-
ar eru Ártindar.
Skarð þótti mest höfuðból við
Breiðafjörð til forna, enda sátu
þair oft aðsópsmiik'lir auðmienin,
frægastur þeirra er að lítoind-
um Björn ríki hirðstjóri Þor-
leifsson, og húsfrú hans, Ólöf
ríka Loftsdóttir, á síðari hluta
15. aldar.
Skarð eir og sú j orð hór á laindi
sem lengst hefur verið í eigu
sömu ættar. Má nær öruggt
telja, að hún hefur gengið í
erfðir einnar ættar allt frá 11.
öld og lítoindi eru til að fram til
þess tíma hafi niðjar Geirmund
ar heljarstoinns einnig átt hana.
Skarð hefur því sennilega
aldrei úr ættinni gengið.
Fátrt sér nú fornra mann-
virkja á Skarði. Steinlögð tröð
liggur frá bænium út að kirkj-
unni og er mælt að það verk
hafi Ólöf ríka fengið sínum
ensku þrælurn að vinna. Smjör
dialllslhólair þeita innst í ihvaimimi,
undir Skarðshyrnu. Þar herma
miunmmæli, að haifi staðið smjör
stoemmiur Ólafar ríku.
Margar sagnir og munnmæli
eru frá Skarði og Skarðverj-
um. Áttu sumir þeirra í deilum
við aðra hötfðimgja, þóttu heiirma
ríkir og atoapmitolir. Sum-
iir reyndu að gjalda Skiairðverj-
um yfirlæti þeirra og einn brá
á það ráð að senda Skarðverj-
um uppvakninginn Skottu, sem
vairð mieð þefck'tairi Dala-dnaug-
um, þóttd hvimleið og uppá-
tektarsöm, en nú er rnjög
af Skottu dregið og hetfúr hún
lítt haft sig í frammi síðustu
áratugina.
Óhætt er að segja, að Skarð
hefur haldið reisn sinni og veg
semd fram á þennan dag, en
núverandi Skarðsbúendur fara
með friði, hafa orðið þekkt að
rausn og skörunigsiskap. Þá er
gæzla og umhirða Skarðskir'kju
undir handleiðslu húsbóndans,
fræg víða uim. Á Skarði búa
Kristinn Indriðason, frá Hvoli
í Saurbæ og kona hans Elín-
borg Bogadóttir. Elínborg e.r 24
maður frá Húnibog.a Þorgilssyni
en hann er fyrstur þesaara ætt
menna, sem getið er um, í kring
um 1120. Ýmisir emu á því, að
Húnbogi hafi verið bróðir Ara
fróða. Á Maniheimum, í túni
Skarðs, búa dóttir Kristins og
tengdasonur, svo að enn mun
jörðin haldast í Skarðsætt.
Er skemmst frá því að segja
að ferð um Dali telst etoki full-
gerð fyrr en heimsóttur hefur
verið Kristinn á Skarði og
kirkjan þar skoðuð undir leið-
sögn hanis.
Eg bafði lagt af stað frá Ytra
Felli í glaðasólskini og brak-
andi þerri, en sem ég ók út
ströndina gerði úrhellisrigmngu
og stytti ekki meira upp þann
daginn, utan þær fáu mínútur
sam við Kristinn gengum eftir
Þrælatröðum út í kirkju, þegar
ég hafði þegið góðgerðir hjá
konu bans og dóttur inni í bæn
um.
— Ég verð 82 ára í haust, ef
ég verð þá ekki rigndur niður,
segir Krisrtiinin.
Svo föruim við að rabba
uim Skairð. — Já, sama
ættin hefur verið hér frá
landnámstíð. Það er mietnaðar
mál að jörðin fari ekki úr ætt-
inni. Og ekki erfitt. Skarð er
kotstajörð, dáigólð til larnds og
máikill tii sjóair. Heimain frá
bænum er sjávargata niður í
Skarðsstöð. Þar er höfn bezt í
Dölum. Áður höfðu Skiarðsmenin
þar skipaiuppsátur. Um 1890
hófst þar verzlun ag stóð að
h-enni dansk-íslen.zkt félag, er
rak útgerð við Breiðafjörð. Þá
var reist hús í Skarðsströnd
og gerð hafskipabryggja. Þang
að komu dampar og seglskip,
þarma var aiðiaílverziliuin bygigð-
arlagsins. Fyrsta lendingarverk
ið var bólverk, tilhöggið í Dan
mörku, sett þar niður og stóð
mdlli 60 og 70 ár. Veigalengdin
þarna niður eftir er 3 kílómetr
ar, þeltita rölti roaðlur áður, nú
feir rnaður á ibliessiuiðium thjióila-
fílkiuinium.
Dúntekja er enn nokkur, en
minkurinn, svartbakurinn og
örninn hafa þurft að gæða sér
á ungumum og lystin hjá þeim
virðist fara vaxandi. Afraksit-
ur er því elkki mikill. Svo liggja
margar eyjar og hólrnar undir
Skarð, þeirra helztar eru Rúfs-
eyjar og Rauðseyjar. Ekki vam't
ar ok'kur rýmið. Fuglalífið gæti
verið fjölskrúðugt, ef það fen.gi
að vera i friði.
Við hreinsum dúninn. heima,
við höfum orðið til þess öll
tæki. Að vísu höfum við ekki
alheimsrafmagn enn sem kom-
ið er, en höfiuim fyrir löngu feng
ið Okkur eigin ljósavél. Verð-
ið á dún er komið upp úr öllu
valdi, ætli það sé ekki sex til
tíu þúsund á kíló. Það er orð-
ið bandvitlaust eins og ann-að.
Áður var dúnndnm hreinsaður
á grind og krafsað með fanti
eftir grindinni. Það þótti mörg
uim vond vinna. Þó héldu sum-
ir seigt út með það. Baldvin
Jónsson í Sylgju smíðaði þessa
dún'hreinsuin.arvél. Hanm er sei.g
ur, h.ann Baldvin oig hefur fund
ið upp ýmisle'gt fleira, sem hef-
ur komið í góðar þarfir.
— Gg sivo eir mifciil seiveiði,
vænti ég.
— Við flenigum 90 kópia í vor.
Nú eru greiddar 2 þúsund fyr-
ir vefl verkað vorkópaskinn. Það
er mikil vinma og dálítil kúnst
að verka skinmin, ef vel á að
vera. Við höfum femigið allt að
200 hauistkópa, skinm af þeim
eru í miklu lægra verði.
— Heyið þið erni í eyjum?
— Nei, En framyfir 1945 heyj
uðuim við í Ólafsey og Framey.
Most fluittum við 1500 sátur í
land, allt á smákoppum. Lent-
um í Skarðisvör og reiddum
heim á tíu hestum. Nú kann
enginn lengur að binda né axla
sátu, 'búiilð mleð þaið edmis og ffiai'ria.
Þessi eyj.aheyskapur var oft erf
iður, sérstaklega gat brugðið
til beggja vona á ferðonum til
lands. Aldrei man ég þó eftir
telj'amdi ðhöppum né hrakning
um. Svo fór fólkinu að fækka,
túnin voru sléttuð og vélarnar
tóku að koma til sögunniar. Þá
fór maður að linasf á að nota
orfið og stunda eyjaheyskap.
En eyjarn'ar voru gagnsamar.
Og þá var kofam búbót. Þó var
sá hængur á, að kofu verður
að taka um sama leyti og slátrt-
ur steindur sem hæst. Við feng-
um otft á fjórða þúsiuind
kofur á sumri. Lundinn er stælt
ur fugl, óhemju duglegur að
grafa sér göng og bjarga sér.
— Hvað er orðið langt síðan
þú kornst að Skarði?
— Ég er fæddur að Hvoli.
Síðar var ég í Krótosfjarðar-
mesi í Gediradial oig srvo á BallHairá.
Hinigað kom éig vinmium. 1910.
Eg var ekfci kvæmituir þá. O, niei.
En kannstoi ég hafi verið í hug
leiiðinguim, ekki neita ég því.
Þegar við byrjuðum búskap
hafði ég 100 kindur, 8 kýr og
nokkra hesta. Og svo var að
sinna sjónum. Maður puðaði
eins og maður ætti lífið að
leysa. Það þótti sjálfsagt mál.
Menm voru ekki komoir upp á
iagið með anmiað.
Ég segi ekki að fólkið vinni
minna núna, það er öðruvísi.
Fólk er andstooti seigt og dug-
legt. En- í gamla daga þurfti
maðuir að striita hörðum
bönidum oig marigiir böfðu
naumast í sig eða á. Margir
flúðu fátæktin.a og baslið og
héldu að auðurinn og hamingj
ÁFERÐ
UM DflLI
ain biðu bandiam hatfsimis. Þeigar
heiilu fjölskyldurn'ar héldu ut-
an var þeim sem eftir sátu inn
anbrjósts, eins og þeir hefðu
verið að fylgja þeim til grafar.
Þá var ektoi hlaupið upp í
næstu fliugvéi heim, etf lífið
þarna úti var ekki sá dans á
rósum, sem fólkið hafðd gert
sér í hugarlund.
— Voru góð húsaikyinmi hérna
þegar þú kornist hingað?
Timibuirlhús, sem Jón Mýrdal
hafði byggt. Árið 1937 í des-
ember brann það. Fuðraði upp
á klukfcutíma. Kventfólkið var
eitt heima, þegar elduriinm kom
upp, við karlarnir allir í eyj-
um. Við sáum mökkinn risa upp
og hanm teyigði siig iiamigt út með
fjalii. Þá var nú heldur bet-
ur kynt í land, en húsinu varð
ekki bj.angað. Við höfð'umst svo
við í kir'kjunin'i fnam yfir jól.
Og svo gönguim við Kristinn
í kirkjuna hans. Þar hefur
hanm verið mieðhjálpari um ára
tuga skiedð og hianrn er fllesit-
iuim kuminiuigrii cum sögiu hviers
gmips einidia hiafia búenidur á
Hvaimmá í Hvaimmssviedit oig má
Skairði allltaf llátið sér anmt um
varðveiziiu kirkjumumia, þair ec
margt dýrlegra gripa. Altaris-
taflan er rösklega 300 ára göm
ufl, bamia gaf Óllötf ríka og tafliam
þyfciir eimlhveir mieirfciiegiasrtii
ikirfcjiuigripuir. Húm vair sienid á
Paríaamsýmiinigiunia 1S00 og farið
mieð hamia eiirus og hverrn ammiam
dýngirip. — Þeiim geikk bertiuir að
stela Skarðsbók en al'taristöfl
unni, segir Krisitinn — emda er
hún svo stór. Þeir hafia ekki
treyst sér í það.
Og við rifjum upp dularfullt
hvarí Stoair'ðsibðkar, siem verður
sj'álfisagt aldnei upplýst til fluiBs.
Skarðsbók mun vera skrifuð
laust eftir m.ið'ja 14. öld, að lík
iiradum nálægt 1360, eða á þeim
tíma þegar bókagerð stóð á hvað
'hæstu stigi á íslandi. Um sögu
StoiarðiSbókar er meira vitað en
nokkra aðra skinnbóik frá fyrri
ölduim, og í henni er að finna
vitnestoju um fyrstu eigendur,
en þó er hvergi þess getið hver
skrifaði handritið né heldur
hvar það var skrifað. Vitað er
að Ormiur Snorrason aflhenti
kirkjiunmi að Stoarði „postula-
sögur í worrænu“ 1401, en
hvergi er þess beinlínis getið
að Ormur hafi látdð gjöra bók-
ina fyrir sdg, þótt margt hnígi
í þá átt .Vitað er að Árni Magn
ússom fafllaði Stoairðslbók, em
Árni var fæddur og uppalinn í
Hivaimimii í Hvtaimimisisvejlt oig má
Við gráturnar í Skarðskirkju. Á myndinni sjást einnig altaris taflan og prédikunarstóllinn og
hökullinn sem er 400 ára.
Séð heim að Skarði.