Morgunblaðið - 21.09.1969, Qupperneq 16

16
MORGUNIBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 196®
TJitgefandi H.f. Árvakuí, Reykjavífc.
Fxiamkvœmdiaatj órí Haraldur Sveinsaon.
•Ritstjórax' Signrður Bjarnason frá Vigur.
Mattfcias Joíhannesslen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
BitsitjórnarfuIItrúi Þoxbjöm Guðlmundsson.
Fréttæitjóri Björn Jóliannsson'.
Auglýsingiaistjióri Árni Garðaí Kristinsson.
Eitstjórn og afgreiðsia Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstrœti 0. Sími 22-4-80.
Ájskriftargjald kr. 150.00 á mánuði innanlands.
í lausasjöiu kr. 10.00 eintakið.
STÓRHUGUR
OG FRAMSYNI
k llir íslendingar munu
fagrxa þeim áformum,
sem felast í tillögum Lands-
virkjunarstjómar um áfram-
haldandi stórvirkjanir. En í
þeim er gert ráð fyrir að
stækkun Búrfellsvirkjunar
verði lokið fyrir árslok 1971
og ennfremur að gerð hafi
verið miðlunarmannvirki við
Þórisvatn á árinu 1972 og Sig-
ölduvatnisvirkjun í Tungnaá
árið 1973. Gert er ráð fyrir að
framkvæmdum verði hagað
þannig að byrjað verði á
miðlunarmannvirkjum við
Þórisvatn á komandi vori og
byrjuniarframkvæmdir við
Sigölduvirkjun hafnar ekki
síðar en haustið 1970. Enn-
fremur er gert ráð fyrir að
þrjár viðbótarvélar við Búr-
felisvirkjun verði komnar til
landsin/s í lok næsta árs.
Þessar framkvæmdir mót-
ast í senn af miklum stórhug
og framsýni. Með þeim er
stefnt að svo að segja sam-
felldum virkjunarfram-
kvæmdum á næstu árum. Við
þær mun verða mikil at-
vinna, sern sennilega mun
veita að meðaltali eitt þúsund
manns atvinnu meðan á virkj
unum stendur. Er því hér um
að ræða geysiþýðingarmiklar
framkvæmdir, sem eiga munu
ríkan þátt í að treysta grund-
völl Menzks atvinnulífs í
framtíðinni.
Þar sem ákveðið hefur ver-
ið að flýta smíði álbræðslunn-
ar í Straumsvík, þannig að
henni verði lokið á árinu
1972, er óhjákvæmilegt að
aiuka orkuframleiðslu Búr-
fellsvirkjunar. Þá má einnig
gera ráð fyrir því að annar
orkufrekur iðnaður vaxi upp
og krefjist aukinnar orku-
framleiðslu.
Miklu máli skiptir að virkj-
unum í Menzkum fljótum og
fossum verði hraðað. Hag-
nýting kjamorkunnar til iðn-
aðar og annarrar friðsam-
legrar iðju er á næsta leiti.
Vatnsaflið í fljótum og foss
Um íslands er ein aðalauð-
lind landsins. Þá auðlind
verður að hagnýta til þess að
treysta grundvöll Menzkra
bjargræðisvega og tryggja
vaxandi fólksfjölda í landinu
lífvænlega afkomu.
Núverandi ríkisstjórn hefur
haft myndarlega og framsýna
forystu um orkuframkvæmd-
ir og eflingu Menzkra at-
vinnuvega. Hún hefur ráðizt
gegn tímabundnum erfiðleik-
um af kjarki og dugnaði.
Þess vegna verðskuldar hún
stuðning allra ábyrgra manna
sem vilja treysta framtíð
lands og þjóðar.
ÞARAÞURRK-
STÖÐOGKALK-
ÞÖRUNGAR
f Tm alllangt skeið hefur ver-
ið rætt um hagnýtingu
þaramiða við Breiðafjörð
með byggingu þaraþurrk-
stöðvar á Reykhólum í Aust-
ur-Barðastrandasýsilu. Sam-
þykkt hefur verið þingsálykt
unartillaga á Alþingi um
rammsóknir og undirbúning í
þessu skyni. Þá hafa orku-
málastjóri og Ranmsóknarráð
ríkisins fjallað um málið og
Sigurður V. Hallsson, verk-
fræðingur, hefur unnið að
ranmisóknum og gert ýtarleg-
ar skýrslur um hagkvæmni
fyrirhugaðrar verksmiðju.
Þessar rannisóknir munu
nú vera að komast á lokastig.
Eftir mun þó að afla frekari
sýnishoma af þara vegna
markaðsileitar og gamga frá
kostnaðaráætlun um bygg-
ingu þaraþurrkstöðvar áður
en endamleg ákvörðun verð-
ur tekin um framkvæmdina.
Ennfremur verður að taka
ákvörðun um, hvaða form á
að verða á stofnun fyrirtæk-
Mns og rekstri þess.
Mjög nauðsynlegt er að
loka-undirbúningi þessa fyrir
hugaða fyrirtækis verði hrað-
að. Allt bendir til þess að hér
geti orðið um þýðingarmikið
atvinnufyrirtæki að ræða.
Þaraþurrkstöð yrði að vísu
ekkert stórfyrirtæki. En hún
yrði upphaf að iðnaði á Reyk
hólum og hagnýtingu hins
mikla jarðhita þessa foma
höfuðbóls. Hún myndi einnig
skapa útflutningsverðmæti
fyrir nokkrar milljónir króna
á ári og nokkra atvinnu í fá-
mennu sveitahéraði.
í þessu sambandi má einm-
ig minma á það að nýlega
hafa fundizt allvíðlend kalk-
þörungamið vestur í Amar-
firði. En malaðir kalkþörung-
ar eru notaðir bæði sem
áburður og í fóðurbæti. Er
hugsanlegt að mögulegt sé að
þurrka og mala kalkþömnga
í nálægum fiskimjölsverk-
smiðjum þar vestira og gera
þannig úr þeim útflutnings-
vöm.
HVERT TÆKI-
FÆRI VERÐUR
AÐ NOTA
|Zjarni málsins er að hvert
**• tækifæri verður að nota
ÉLsBk
UTAN ÚR HEIMI
Alaska og olíugróðinn
Hvað á að gera v/ð peningana?
Olíiuiauðlindimiar, sem fiumid
izt hiaila í AHaslta bafia vialldið
hörðiuim dieilum. Maingir alðiiiar
kiep-past um að fiá hiutd'eild í
þeiim giifiuiQiaga airði, sem olían
muin vedJta, og miangar huig-
myndiir eru uppi um hvenniig
verj'a slkiuld hiagraaðdmium. Um
Þetta er fjiaMiað í efitirfianamidi
gnein úr „U.S. News & World
Report."
Haigniaðiuriinin siesm Aliaskia
fær a£ leyfum tdl baimdia fyrir-
tæikjum tdl að hagnýta hiraar
nýju oBuiLinidir, aem fiuradizt
haifia, niemiur niæistum 'því ein-
uim millijiairð doIILana og í upp-
sigiliinigu er hörð rimruma hivern
ig venja eilgi hagmiaðiiraum. FuLl
trúiar sitænstu olduféClaga heiims
og bamlkla þeirna kiomu samam
10. september í Amchomage
og gierðu tilboð í réttimdi til
þess alð boma efitir ofllíu á frosrau
freötmýrasvæði, sem er 450.858
e&rur að stærð og kiailJLaist
Nontih Slope. Tiilboðin niáimu
affls 900 milffljórauim doliiana,
sem reninia tifl fyilk.isistjóxmiar-
inmiar. Heiildiarupph'æðin er
mieiini en það sem ALaiskia hef-
ur eytfl a£ eigin fé síðan fylk-
ið fékk upptöfcu í Ranidiarílkin
1959.
HVAÐ Á AÐ GERA
VIÐ FÉÐ?
Alaskia er vamþrióað fyllki og
þar er í imiömg horm að líta.
Margir vilja venjia oflflupemiirag-
uiniuim til þess að eiffla eifma-
hagsþnóumi'nia. Aðirir vifl'j'a risa
sfóriar byiggimigafriaimikvæmidir
á slkömmium tlímia. Enin aðrir
viflija jiaiflna hagniað'imum niiður
í fiormd vefllfiedðiarstynkjia.
Fyilkisstjórimm í Alaiska,
Keii'th H. Miffler, sem er xiepú-
blilkamii, heifiur ffleitað ráða hjá
sérfnæðimigum og fiemigið Sitan-
fiord Resiearoh Inisitituite tif
þesis „að gera víðitætousitu
kömmium á þörfium oig mamk-
miðium Aiasika, sem fiarið hef-
ut firam.“ Brookimigs-sitafmiumira
í Wasfli'imigtom heifiur venið beð-
in að veria löiggjaifiairsiam-
kiuiiidu Alaslka til ráðuinieytiis
um sjáflifistætt áflit, sem hún
mum gema í m’áfliinu.
Aðsfóðarmaður fyllkisistjór-
ans segir: „Við ætflnm að
ileggja fiéð í fjárfiesitinigar með
hæistu vöxtum sem við gieitiuim
femigið lögum saimlkvæmt."
Möriguim huigmymidium um
skjótar íjárveitimigar hefiur
verið klomið á firamfær'i við
yfiirvöfldim.
Dr. Joseph R. FLshetr, fior-
seiti fiyrirtækisiinis Resiouroes
fior the Future, leiggur tii að
féniu verði varið til þass alð
kioma á fóit fiéfliagsimáAais>jóði,
sem veitt verði úr til memmta-
máfla, hieiflbrigðisimália, miáttúru
vemidiair og ýmissa ammiarra
,,veflfieirðarméilia aflmemmlitnigs. ‘ ‘
Fuilflltnúiar á fyfllkislþimigimu
haifia eigim huigmymidir umd
hverraig verja slfcufli miflljóm-
uinium.
íbúum Alaisika hefúr fjöflgað
úr 226.000 árið 1060 í 282.000
niú og taLið er að þeir verði
nlálæigt 400.000 árið 1980. Þesis
veigraa er þörf á ýmis kioraar
mamravirkjiagerð, svo sem veiga
gedð og byggimigum skó'La,
íbúðalhiúsa o.ffl. Ýmsir þirag-
memm seigja, að oLíuifému aetti
að verj a til þeiss að bæta úr
þeisisari þörf.
Aðirir vilja að reistur verði
fytlfcishásikóflii í Anohoraige, að
hiafiizt verði hamid'a um bygg-
inigu fiskvimrasilustöðva og jafin
vel að lögð verði brú ti'l
Síberiu tiil þeiss alð autka við-
sfcipiti við meiginfland Asiiu.
Erun aðrir þimigmemm lleiggja tii
að höfiuðlborg fylfcisims verðd
flutt firé Araclhoinaige tifl. Jumieau
þar sem Loítsfliag er beitra.
EFNAHAGSÞRÓUN
Aniruar tveggja fiú'ffltrúa Al-
asika í Öidumigiadeilid Biamidia-
rikjaiþinigs, Thieodore Stevenis
úr RepúbLilkamiaiflloikiknum,
sagði „U. S. News & World
Repoirt“, að hamrn teflidi að oflíu
pemdmigiamia „ætiti að raota fyriæ
höfiuðisitói til þess að koma
fóflumium uinidir atvinrauivagima
í fylkimu.“
Vemjjiam er, að fijármiagn,
sem isiafiniazt heifiur samiam í
fyilkiniu, streymi burtu. Af-
Leiðimigin er sú, alð bamtoar í
ALaaka eiga emiga sijóði til þesis
að tryggja fé til húisibygigimiga
eða amniarma uradirstöðufram-
kvæmda. Fylkið er auðuigt a£
tknibrli, em á emigim mamravirki
tifl. þess að framledðia byigiginig-
amefini, sem stanidast strön'gr
œtu kröfiur.
Áður em oiliían kom til söig-
uminiar voru fiskveiðiar aðial-
atvinrauivegur Aflaskaibúia. Nú
hefiur fistoifloti fylfciisimis dreg-
izt aftur úr fisikifilotuim Rússa
og Jiaparaa, sem nota aðlfierðir
stórifyriirtækja í sjávarútvegi.
Erobættisim'aBiur í Alaiska seg-
ir: Styrikd þanf till þess að
koma á fót mýtízku fiskifllota.
í loðdýmaræfct og verzLun,
niámuigreftri og ferðamáiluim,
seim eru m'ik.iflvæigar aitviininu-
greiraar í Alaislka, þarf aulkið
fjiármagn og nýjuisitu verk-
þeikkiimigu.
:*-,c (>' -i'i
Ba r rö'w
^ í’rudhoö Bay ^
..+r<
Prudhoe-flói á norðurströnd
Alaska, þar sem fundizt hafa
geysimiklar oliulindir.
FATÆKT INNFÆDDRA
Enn eitt viðfiarugsefrai, senj
Alastoabúar starada firiamimd
fyrir, er að lyfta 60.000 imm-
fædduim, serna þar bú'a, Eisfci-
móum, ALeúitum og Indíámiuim
upp úr þeiirri fátæitot, setm þeiir
bú'a við. Rúmlega 70 afi toumidr
aði þeirria búia í 178 sveita-
þoirpuim og lifia á dýria- og fisk
veiðum. Yfir vetrarmiámiuðina
emu 50—60 af humdriaði þeimra
atvininiuiliaujsir. Eimiu tekj'Uirniar
sem þe:r haifia í beimihörðum
perairagum er af áxHtíðiabumd-
irani aitvimmu og veflfierðar-
Styrfcj'Uim.
Stevemis öLdum/gaideifldairmað
ur sagir, -að það sem hirair
inmtfæddu þuirfii og villji séu
etoki vefflerðaristyxikir belduir
merantum oig störif.
Sem betur fier má vera £ið
hiniir iranfæd'du fiái einrailg
skjiótfiemigimm gróða áður em
lamigt um LíðUr.
Pacífic Ocean H
Alaska
Þegar Bianidanífcin keyptu
Alaeika af Rúisisium árið 1867
fyrir 7.2 milfljórair doflliara
tóku B’aradaríkjameran að sér
að graiða liiinium inrafæddu
bætuir fiyrir lörad, sem þeir
misstu og töfl'du sig eiiga, Nú,
102 árium síðiar, ætlar þjóð-
þiragið áð láitia verðia a£ því að
greiða ireilkniragimra. Saim-
kvæmit firiuimvarpi, seim laigt
hefiur verið firam og búiat er
við að hljóti fiuifflniaðiaíraf-
greiðiSlu í ölldumlgadieifldimmii á
þessu ári, verða hiinium inm-
fæddu greiddir 500 miillj'ónir
doflllarar á 20 áirta tímafoili og
þeim úthlutað 11 miflLjóin
efcrum laradis.
Meðal fiyfltgjeindia niáttúiru-
vemdar eru uppi raddir um
að hiraar raýju ofllíuifiramikvæmd
ir miuinii spiiLla fmuimstæðri fieg-
mð Aflaska, gróðurllífd og
dýraflífi.
Steveras saglði niáttúrravemd
armiöminium nýlaga, að þeir
ættu að beinia athyiglinmi að
„miemigum viatmis og ainidrúmis-
l'Oifits og rotmum! sitiárborgamma
í auflturlhluitia Baradiariílkjiamma
og lei'fia Alastoabúium að efila
framfiarir í fyiltoi sírau.“ Heil-
brigð Skyrusemi þeirm hefiur
kemrat þeim að vemnida n/átt-
úrumia, sagði hamm.
til þests að hagnýta auðlind-
ir landsins og gera útflutn-
ingsframleiðslu landsmanna
fjölbreyttari og verðmætari.
Sem betur fer gera íslending-
ar sér þetta ljóst í vaxandi
mæli. Þess vegna er verið að
hefjast handa um ýmsar nýj-
ungar á sviði sjávarútvegs og
iðnaðar, auk stóriðju í
Straumsvík.
Almenningur fylgist
með þessum nýmælum af
áhuga. Þjóðin viil mæta erf-
iðleikunum af manndómi og
kjarki. Hún kýs það miklu
frekar en að hluista á úrtölu-
mennina, sem leggja áherzlu
á að skrafa um vandkvæðin,
blása upp tortryggni og kyrja
uppgj af arsöngl.
Sannlieikurinm er sá, að ís-
lenzka þjóðin á í dag svo mik
ið af góðum framleiðslutækj-
um til þess að bjarga sór
með, og er orðin svo verk-
menntuð og vel að sér, að hún
hefur mifcla möguleika til
þess að auka framleiðslu sína
og hefjast handa um margs
koniar nýjungar, sem auka
atvinnu og bæta aðstöðu
hermar í lífsbaráttunmi.