Morgunblaðið - 27.09.1969, Blaðsíða 15

MORGUNtBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. SEPT. 1196® 15
Undir smásjá æskunnar
Bhodan Wodiczko lýsir skoðunum sínum á óperum og sin-
fóníutónleikum, sem hann telur nauðsynlegt að fœra í nú-
tímabúning, sem œskan getur viðurkennt
I PÓLSKA tímaxitinu „Poland",
sem gefið er út á 5 tungumál-
um, birtist nýlega grein eftir
Kodhan Wodiczlko. Wodiczko er
nú stjómandi sinfóníuhljóms-veit
ar pólska útvarpsins í Katowice,
en eftir áramót er hann væntan-
legur til íslands á ný og
mun stjóma Sinfóníuhljóm-
sveitinni til vors. í grein-
inni í „Poland“ f jallar hann um
þá nauðsyn, sem er á því að
færa óperur og sinfóníutónleika í
nútímabúning, þannig að ein-
hver von sé til þess að almenn-
ingur læri að njóta þessarar tón
listar og tónlistarsmekkur hans
þroskist. 1 formála blaðsins að
greininni segir, að skoðanir
Wodiczkos á þessum málum séu
þungar á metunum, því að hann
fari eftir því, sem hann prédik-
ar fyrir öðrum.
í uppíhiaifi gtr'einiar siiininiar ræð-
iir Wodiczikjo uim raaiuðisyninia á
sböpun aMiðia ieilkhiúisis oig seig-
ir, að sérfhver óperuistjiónnainidi
eilgli að lieiggja þar nioikkuð að
iruöirfouim. Sfðan viikiuir hianin að
æskumini cxg isteigiiir, að húin við-
uirkienmi akíki lenigiur hinia sí-
gifflidiu óperiu, Það sié þó ekfoi
veigmia þeiss að hiún sé léteg frá
liistiræniu sjónairmiiði, því að al--
hMða leikhús hafm/i eklki verkium
Oiðimis tímia. En það þunfi að
verða gmumdvaH'arbmeytimig ó
uppsietniimgu, eifni og tiexta óper
amna, því að íhið biamiatega efni
þeiinra veki aðieins þriois hjá umgu
fóOfoi. í»að sé ruaiuðisynteigit að
þunrfoa út öll miefrfoi niatúriaflliisma
Og íbuirðlair, en í þeisis sibað þuirif'i
aið neynia að niá fnam himu mann-
laga. Þagair uppfæirBila ópariu sé
sklipuiIJöigö veirði að hiatfia í hiuiga
niútímiaumhverfi, þv’í að uinigir
áheyremidiuir, sem aðlhyiliaist nú-
támia miáfliairalist samlþykiki eikiki
ytri búniað hinmair síigiflidiu ópenu.
Wodicziko sagiir að þeiririar buig
mymdar, að taika fyrir vamidamál
imammsihuigamis, sé að byrj'a að
gæta hjá nofokrium ópeiruflokik-
uim. Þagar Vansjáirópeirtuininii ha£i
verið boðið að sýma niútímiaverk
sín í París, Mílianió og Hamfoorg
hiaifi það orðið Vasiturlönidum
hvatniinig til þesis að breyta hinu
hiefðbunidina óperufonmi.
í PólMiajnidi eru 17 miHljómir
uingis fóllks. Þjóðieikhúsið og sjón
varpsteilklhiúsið haifla aðteigað sig
þessairi staiðineymd og stairifia því
í líjási niútímiamis. Elf ópeamn á
eikiki að staðnia, verður hún að
viðurikienmia þetssa staðneynd og
gena viðeigandi bneytiimgar.
Þatta er þó ekfoi aðaiims spum-
inigin um mútímia viðtflanigisefiná og
mafmiir Woidiczfoo til samianibuirð-
atr að það séu sitöðuigt að verða
breytingiar á fkutinánigi venka
S'hakespeiares. Svipaðar breyt-
inigair þuxfi að verða á gömium
óparum. Það haifí. ámeiðianílleiga
hvortei verið vilji Verdis nié
niolkkuirs aininiains ópenuslkáldis,
ópenan yrði óhiaggianiieig um ald-
ur og ævi.
Wodiczfoo segir, að vegma virð
imglar fyrir gömlium ópenum,
virðimgair, sem sé byglgð á römg-
um forisietmdum, sé aldirei neynft
að læikka tóimtegunidinia, þótt emg
iimn geti sforækit hæstu tómana
þammáig að það hræiri hjörtu á-
heyrerada. í hinmi nýju óperu
verði sömigur afðeims notaðiur,
þair sem orðin ein mægja eklki.
Sömgröddin veirði aðeinis motuð
til að umdirsitrika hápunlkta at-
riðanma.
Er Wodiczfoio heifur rætit um
óperuima vífcur hamn að Mjóín-
ieilkium og segir:
„Him vemijutega efniiissfcná á
siimfónlíutónllleikum, þar semfyrst
er fórieikur, síðan komsert og
enidað á siintfóníiu er gamaldagis.
í diag er maiuðsyntegt að bera
saman ailar tetgiumdir tóniistar,
iáta gamalt og nýtt mætast. Það
er einlkum maiuðsynJieigt alð flytja
umgum áheyrienidum rómiantíska
tónlilst í smáiskömmtuim, Hið
nómantístea tímabill, siem virðir
Mitt hvers bomaæ reglur, heflur
kiomið rugliiragii inin á svið tón-
iiistarimmar. Umga fólkið aðhyll-
iist negliur og það iskýrír ef til
viil emdurneisn tómskáflida eins
og Vivaldi
Simfómkutónileikiar bena oft
viitmá huigteysi og akonti á ímyrnd
uraanaiflii og þar virðiist emginar
bótiar að væiruta. Elflniiisisforáin er
sett samiam af handalhófi og umgu
álhieynendunniir eru fíijótir að
veita því aithyglii.
I Pállamdi, óiííkt því sem er
með vestnæmum þjóðum, er tán-
ieilkium ekki ætiað að höfða til
„amobba“ með þvi að káróraa þé
með heimstfræigum smiilimigum.
Etf tifl viEi er aJiveig eiiras gott að
vera án Slílkna tónteiíka, því að
iamdi í dag gefiur það tóniiiistair-
smiekikmum tækiitfæri tij að þrosk
aat stig atf stigi. Einimitt atf þese-
ari átæðiu verður stöðiuigt að
getfa eflnisskránmi gaium. Hún
verður að vena þammiig að hún
veki áfoeyremdur til umibugisium-
air og hivetji þá til umræðna um
tómJiistiina.“
I lok greimar sirunar segir Wod
iczteio, að það þuirfi lamgan
reyrusJiutíma og mörig miistök til
þess að skiapa nýja tagund tión-
listanflutninigis. Tiflinaiunastarf
Kiatowice-ifóliagsinis og margar af
þeim mýjiumgum, sem það hafi
komið fram með, hafi gieifizit vel.
Síðan segir hann:
„Eirna leiðin til þess að ténflliist-
in vinni uiniga fóJteið er að hiún
sé fjölbneytt, svo að hægt sé að
bena samiam hin ýmsu florm
tóraliistarinniar. Þegar Kaito-
wioe heldiur tónteika í Zabrze-
tánlliistarlhiöllliinni eru öil sæt-
in 2600 skipuð. Á sömiu etfn-
isSkrá er umgiiimgaihJijámsveit, sdn.
flánísuihljómsveit og balliett. Kom-
sert Baoh fyriir þrjú barpsiehard
kemiur á etftir NO TO CO pop-
hljómsveitinrai. Hjá möngium uimg
miennium einu þetta fyrtsibu beiniu
kynnim atf fjöLbneybbri bónJiist.
Þau bera samam það sem þaiu
hieyna, og þagar venkim enu emd-
urtefoin hmieiigjaist möng þeiinna að
því, að poþhijiómlistarmienminmir
séiu hinium síSktí.
Við höfurn ekiká áhuiga á að
vimiraa auðveldan sigur. Við viij
um þrostea með uniga fóillkiiniu £ið-
dáun á tómlist og um ieið 'álít-
um við, að samambumður pop-
hljómsveitanma við simtfámhitóm-
liisit og hinia mifcliu mieisitara, geti
orðiið til þess að pophljómilistar-
memnlllnmir bœti sig.
Öniniur leið, sem Katowice-fé-
laigið hefur farið tifl þesis að önva
tómlistarálhuiganin, eiru sj ónvairps
tónlleilkamiiir, sem báMnár enu.
Sérhverjir tómieilkar eru helgað-
ir ákiveðmu efnii. Á einum tóm-
ledlkum er fjalialð um damsinm,
öðrum um pnógnaimmmúsiík o.s.
frv. Sú teigumd bamiaitóniiedka,
þar sem bömiumum er sýnt fram
á að á fllautuinini séu 7 göt er
lönigu únelit.“
Wodiczko lýkiur grein sinni
með þessani ámiimniinigu:
Gæði ffliutn'iragsins er aðaflat-
riðið. Á hverjum tóniieiíkium fyr-
ir almenmimg verður flu'tndmgur
inn að vena sem aJJma bezbur.
Vei fluitt dægurlaig er milklu
bebra en iOlla ffliutt siintfómía.
eims og fyrirlkoinmlagið er í Pól-
Bhodan Wodiczka stjórnar hljómsveit
Hugvekja vegna hraun-
tðku í jairi Heiðmerkur
Eftir Sigurð Jónsson
tœknifrœðing
Það vakti mig til umlhuigsun-
ar, er ég varð vitni að byrjum-
amframlkvæmd'um á hriauntöbu í
jaðri Heiðmerkur í vor og grein
kom um í Morgunblaðinu 20. þ.m.
Ihve'rsu vanþróaðir við fsJend-
imgar eruim í ýnnsum okkar gjörð
um þrátt fyrir að við beljum
oklbur meðai hinma bezt upplýstu
þjóða í foekni hvað almenna
miemmtun smertir. Við eruim ein-
Stáblinigsthyggjuirruenn, eigum erf
itt með að sbanda saman, ger-
um otft óraumhæfar kröfur til
ríkisins, þetssa samieiginlega sjóðs
ofokar, sem við höfum lítilsvirt
nú um langt síkeið alllt of al-
memrat.
Það er deilt iharðtega á stjórm-
miálairaenn okkar í dag úr ýrras-
um áttuffn. Það er eins og það
liggi í lotft'inu að eimhverra breyt
imga sé að værata og vissuiega
er þeirra víða þörf. En hugar-
farSbreyting verður kannski
Ihlelzt nú in.nan þjóðarinnar er
fólfo getur farið að hugsa um
eiittlhvað annað en það hverndg
Ihægt er að afla peninga á sem
Ihraðvirkastan 'hát't.
Ég er ebki í nokbrum vafa
um að lanidið okfoar á að geta
fraimCIeybt okkuir öllum um ó-
kon: a framitíð, þótit kiö’furnaT
Ihaíi vaxið og syrti í álinn við I einum saman hér fyrr á öldum,
og við. Við lifðum á landbún'aði I það var að vísu þrömgur kost-
Myndin sýnir næsta umhverfi hraunsins Örin bendir á þegar
hafið hraumnám.
uir eftir að forfeður oikkarhöfðu .
brytjað niður mestallan nýtileg-
an skóg. Nú eruim við að xeyna
að bæta fyrir fynri brot og græða
landið upp aflbur með útplömbun
og ærraum kostnaði.
Ég ætla að leyfa mér að varpa
fram þeim spádómi og gera þá
samlíkimgu við skógarfaögg for-
fleðra okkar og farauimtöfcu ým-
issa aðila nú á dögum á ólík-
legustu stöðum, að afkomendur
ökkar mumi reyna að græða þau
flakandi sár sem víðlsvegar blasa
við nú og enu náttúruuonend-
um viðbvæmiust, fylla þau sarns-
komar efni og fyrir var og ræikta,
hylma þannig yfir flijótfærn'is-
legar og lít't huigsaðar fram-
kvæmdir okkar í dag.
Satt að segja hélt ég að þetta
'hrauntökumál hefði fengið far-
sælan endi í höndium Náttúru-
verndarráðls íslands, a.m.k. er
sanmur vilji þeirrar nefndar fyr
ir heradi til að fyrirbyggja slík
náttúruspjöll.
En í áðuirnefndri grein kom
fram, að verktaki virðist ekki
af baki dottinn uim að geta náð
því hrauni þarna sem áætlað var
að talka.
Ætla má að ágóði til larnd-
eigenda atf efnissölu sem þessari
sé ekki fjarri lagi að vera um
kr. 500.000. — af hiekltara miðað
við tveggja metira tarauinþyklkt
og gjald af rúrmmetra kr. 25. —
Fljótt á litið virðist mér ekki
vera gruindvöllur fyrr
efmistöfou á stærra svæði þaima
en um 10 ha spildu í metsta lagi.
Jatfmvel þótt ríkissjóður þyrfti
að verja uim flimim milljóniuim kr.
í þessu stkyrai, tel ég að þeirn
væri óvíða betur varið em ein-
xniitlt til þess að tryggj.a að frek-
ari nábbúruspjö'll verði ekki umn.
in á þessu sérstæða svæði.
Ég vil svo benda á ummæli
skógrælktarstjóra, sem segir stutt
og laggott að þessi efnistaka
sé .Jhireint brútalitet".
Að lofoum ætla ég að hirta hér
grieimargerð með leyfi höfunda,
gerða af jarðtfræðingunum Guð-
miundi Kjartanssyni og Jóni Jóms
syrni að beiðni Náttúiru'vernd'air-
ráðs íslands vegna hraumtök-
unnar, ©n þessi greiinarg'erð er
mjög fróðleg fyrir aJla þá sem
áfouga foafa á séreinteenmum þessa
lands og gildi þess sem
útiivistarsvæðis fyrir hima sífjölg
andi ibúa á höfluðtoorgarsvæð-
imu. Fer hún hér á efltir:
,,Urriðafootsfaraun er kafli af
miegináflmu þess farauns, sem kom
upp í BúrfeJli fyrir þúsundum
ára og rann þaðan allt til sjáv-
•ar í Hafnarfirði og Skerjafirði.
Jarðf'ræðingar kemna þetta
faraun igjarna við upptök þess
og kalla það allt einu ruafni Búr
flellsfaraum, en kaflar þess heita
ýmisum nöfmum: Smyrlatoúða-
'hraun, Urriða'kotsfaraun, Vífils-
staðaihraun, Hafraarfjarðarlhrauin
Garðaihraun og Gálgalh'raum.
Búrflellsfairaun er yfirleitt með
apalhrauns yfirbragði og er
óvemju aiuðuigt atf þeim remnsflis-
og stórknunarfyrirbærum, sem
einkenma sJik hraun.. Er þar
einkium til að nefna hrauntröð-
ina Búrfellsgjá í efsta kafla
’hraumsinis. Náttú'ruver nd ar mefnd
Hafnarfjarðar hefur fyrirlöngu
beitt sér fyrir því, að húmverðli
friðuð að endillönigu ásamt gígn-
um í Búrfalli. Enn fremur eru í
UxriðakostfaraunJ sérfoennilegar
remnslisöldur af þeirri gerð, sem
raefnd hetfur verið „svigðuir". Þær
Framhald á bls. 16