Morgunblaðið - 20.11.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. NÓV. 1'9Ö9
Óhjákvæmilegt að jafna
aðstöðumun til menntunar
Skólakostnaðurinn að sliga
f jölda heimila úti á landi
Gylfi Þ. Gíslason menntamála-
ráðherFa svaraði í gær fyrir-
spurn á Alþingi um skóla- og
námskostnað. Kom fram í ræðu
ráðherra, að menntamálaráðu
neytið er nú að undirbúa tillög-
ur um hvernig jafna megi að-
stöðumun nemenda í dreifbýli og
þéttbýli og verða þær tillögur
lagðar fyrir Alþingi og afstaða
þar tekin til þeirra í sambandi
við afgreiðslu fjárlaga.
f ræðu sinni lagði fyrirspyrj-
andinn, Sigurður Bjamason, á-
herzlu á, að þessu réttlætismáli
yrði hrundið í framkvæmd hið
fyrsta. Sagði hann, að þann að-
stöðumun sem nú ríkti í þess-
um efnum yrði að jafna, annað
væri ekki sæmandi.
Töluverðar umræður urðu svo
um málið og tóku þátt í þeim
Ingvar Gíslason, Hannibal Valdi-
marsson, Sigurvin Einarsson,
Einar Ágústsson, Eðvarð Sig
urðsson og Kristján Ingólfsson
er borið hafði fram fyrirspum til
ráðherra um framkvæmd skóla-
kostnaðarlaganna. Svaraði ráð-
herra þeirri fyrirspurn í þessum
umræðum, og kom fram, að rík-
ið hefur greitt hluta sinn, svo
sem lög gera ráð fyrir.
ÚR MISRÉTTINU VERÐUR
AÐ BÆTA
Sigurður Bjarinason mælti fyr
ir fyrirspuirn sinni og sagði þá
m.a.:
Ég hef leyft mér að beina fyr-
irspurn til menntamálaráðherra:
í fyrsta lagi, hvað líði fram-
kvæmd þingsályktunartillögu
frá 14. maí 1969 um skóla- og
námskostnað, en í tillögu þess-
ari segir á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stj. að gena yfirlit um kostnað
ríkisins við skyldunám og fram-
haldsskóla. Skal af yfirlitinu
mega sjá hver hann er
a. Við heimavistarskóla
b. Við aðra skóla.
Einnig komi fram í yfirlitinu,
hver aðstöðumunur nemenda er,
sem verða að vista sig langtím-
um saman utan heimila sinna
við nám og hinna, sem sækja
skóla frá heimilum sinum og hafa
þar alla vist. Stefnt verði að því,
Gylfi Þ. Gíslason
menntamálaráðherra.
— Deild fyrir
geðsjúklinga
Framhald af bls. 3
víkurborg fyrirhugaði nú að
hefja starfrækslu á deild fyrir
tauga- og geðsjúklinga í hús-
næði Hvítabandsins þar sem
slík endurhæfing mundi einnig
fara fram.
Þá upplýsti ráðherra að nú að
undanförnu hefðu staðið yfir at
huganir á vegum ríkisins og
Reykjavíkurborgar á að koma
upp geðdeild fyrir börn í hús-
næði sem Reykjavíkurborg á við
Dalbraut. Mun það húsrými rúma
samtals 17 vistmenn.
Það var Magnús Kjartansson
sem bar fram fyrirspumina, og
að svarræðu ráðherra lokinni
urðu nokkrar umræður milli fyr
irspyrjanda og ráðlierra um geð
vemdarmálin.
Hér á eftir fer meginhluti
svarræðu heilbrigðismálaráð-
herra við fyrirspuminni.
Fyrirspur'niiin fj allar uim,
hverjar fyrirætlanir séu um
aufcniragu sjúkrarýmis handa
geðsj úklin gum og bætta aðstöðu
til endurhæfingar þeirra. Þegar
nýja álman var að fullu tekin í
Flateyjar-
hreppur
sameinaður
Húsavík
Bragi Siigurjónsson hefur lagt
fyrir Alþingi frumvarp til laga,
þar sem hann leggur til að eyjan
Flatey í Flateyjarhreppi í Suð-
ur-í>i ngey j arsý sliu skuili lögð
undir lögsagniarumdæm-i Húsa-
víku rkaupsta ðar.
I frumvarpinu eni einnig
ákvæði þess efnis að Húsavík-
urkaupstaður taki að sér fram-
færslu allra þeirra, sem eru eða
verða þurfamenin eða fram-
færslurétt eiga eða mundu eign
ast í Flateyjarhreppi vegnia fæð
iragar eða dvalar þar, ef lög
þessi væru eigi sett og að eign-
um Flateyjarhrepps skuli varið
til meruningar- og framfaramála
í Suðu r-iÞi ngey j arsýslu og Húsa
vík samlkvæmt ákvörðun félags
imálaráðuneytisins, að höfðu sam
ráði við sýslunefnd Suiður-Þing
eyjarsýglu og bæjarstjórn Húsa
víkur.
notkun við Kleppsspítalann árið
1951, var rúmafjöldi þar talinn
um 240, en siíðan heftur elklki beiinit
verið au'kið við sjúkrarými á
Kleppi. Hims vegar hefur verið
aukið sjúkrarými mieð þeim hætti
að rekiin hafa verið nokkurs kon
ar útihú með lækn.i>sstjórnun frá
Kleppi, svo sem í Stykkislhólmi, á
Úlfarsá, á Flókadeild og á
Bjargi á Seltjarnarnesi. Á Krist
nesd eru nú um 40 vistmemn með
vægari ti'lfelli af geðveilki. Tek-
ið hefur veráð upp samband við
Kleppsspítaiiia á þessu ári um
meðferð þeirra sjúklinga, þaran-
ig að mámaðarlega fer læknir frá
Kleppsspítala til Kristness til að
fy'lgjast með þessum sjúkli.ngum.
Fyrst var byrjað að taka slíka
sjúkliniga á Kristneshælið fyriir
5—6 áiruim, en fjöldi þeirra hef-
ur farið sívaxandi áæ frá ári.
Þannig yrði rúmafjöldi fyrir geð
sjúka nú um 345, þar af 104 á
þess'um útibúuim og í Kristnesi.
Geðdeild Borgarspítalans í Foss-
vogi var tekin í notkun 26. júní
1968, en þar eir rúmafjöldi 31 og
aramast deildin jafnframt eftir-
meðferð sjúklinga sinna. Næstu
fyrirhuiguðu framkvæmdir um
aukningu sjúkrarýmis fyrdr geð
sjúka er sjúkraid'eild fyrir 9i0—
100 sjúklinga, sem byggð verði á
Land spítalasvæðimu. Sítanfsiemd
þeirrar stofnumar var fyrirhug-
u® á igömlu Laradspítailalóðdmini
og af þessari stærð, en þar sem
núma er verið að garaga frá samn
ingum við Reykj avíkurbor g um
stánfeMda aukirairagu á ióða-
rými ríkissjúkrahúsarana, meðan
Hringbrautar, með sambandi við
gömlu lóðina, yrðu þær bygg-
ingarframkvæmdir ráðniar eftir
endanlegum skipulagsákvörðun-
um um lóðina og þá í hvernig
áföngum haldið kynnii að verða
áfram a® 'byiggjia þar. Svo sem
kunnogt er gerir framtíðar-
skipuilag Reykjiavíkurborgar
ekki ráð fyrir frambúðarstaðsetn
ingu eða aukningu sjúkrahúsa-
reksturs á Kleppi.
•
Það liggur því einnig fyrir
nú, að ákveða, er lóðamálin við
Laindlsipítalainin verða fuiMráðiin,
'hivort fir am,t í ðiarge&sj úkralhú s -
byggingar ríkisins verða á hinu
nýja lóðarými að meira eða
minraa leyti, sem .sterklega kem-
ur til greiraa. Hafa yrði þá einn-
ig í huiga stæktoun geðdeildar
við Borgarsjúkraihúsið, en eins
og ég hef áður gert grein fyr-
ir, starfar nú að staðaldrd sam-
starfsraefnd milli ríkis og borg-
ar um sjúkrahúsamálin og sam-
ræmdar aðgerðir á því sviðd. Ég
minni á í þessu sambaradi, að það
hefur liengi verið ákvörðun heil
brigðisstjórnarinnar að sitja
ætti í fyrirrúmi, þegar raúver-
andi framkvæmdum á Larad-
spft.alaOió0 lyki, byggdnig fæð-
inga- og kiveinsjiúkdlómiaid'edlldiair og
bygging fyrir geðsjúka. Ljóst er,
að um allmörg ár verður geð-
sjúkralhúsi® á Kleppi rekið
áfram. Er því mjög brýnt að
fær.a læknisaðstöðu þar til enm
betri nýtinigar. Hefur því verið í
umddrbúiraimigd og er tamm all-
lamigt toominn, að reisia einmar
hæðar byggingu í þremur álm-
um með ten.ginguim, þar sem
fyrst og fremst er ætlað rými
fyrir vinnustofur lækna, sál-
fræðimga og félagsfræðinga og
þjónar þar með fyrst og fremst
þeirri grein læknismeðferðarinn
ar, sem miest hefur aukizt á und
angenignum árafug, þ.e. meðferð
á utanaðkorraandi sjúklin.gum,
amibudan tmeðf erð.
Til marks um það, hvað sú
meðferð hefur aukið lækmisþjón
ustuna, má upplýsa, að á næst
liðrau ári hafa 400 sjúklingar
sætt slífcr.i lækningameðferð hjá
sjúkra'húsium, mieð uim 10 heim-
sóknum hver að meðaltali.
Enn fremur er vert að vekja
athygli á, hve gífurleg breyt-
inig hefur orðið á sjúklingameð-
ferðinni á sjúkrahúsinu á und-
anförnum árum. Hefur það að
sjálfsögðu aðeiras verið mögulegt
mieð veiraldlegri stairfsliðsaulkn-
ingu. Eiranig valda hér um him-
ar þekktu og sitórkostlegu breyt
in.gar, sem orðdð hafa í þróun
lyfjameðferðar, sem einnig hef-
ur aukið mögulei'kia á ambuilant-
meðiferðinni. Er þess að geta, að
árið 1953 voru innlendir sjú'kl-
ingar 124, en árið 1967 662 og
það, sam af er þessu ári 740.
Breytt vinmiubrögð í S'ambandi
vi'ð þróum læ k n avíisi nd a nn-a á
þessu sviði hafa gert mögudiegt
að þjóna mitolu fleiri sjúkling-
um en áður, en þó er engu að
síður áfram toin brýnasta þörf
á aufcndnigu sjúkrarýmiis.
Komið er að hiraum síðari hluta
fyrirspurnarinnar um bætta að-
stöðu til endurhæfinigar. í því
sambandi er rétt að greina frá
þeim framkvæmdum., sem staðið
hafa undanfarim ár við bygg-
ingu á vinnustofum fyrir sjú’kl-
inga á Kleppi og sem tekin var
í byrjuraarnotkun árið 1961, en
sí'ðam í autoraum mæli. Er þar um
að ræða 400 fermetra gólfrými,
auk 180 fermetra samkomusalar,
sem síðast var tekinm í notkum
af þessu húsnæði. í vinnustofum
þessum stunda að staðaldri 56
sjúklingar ýmiss komar handa-
vinniu, undir yfirstjórn og harad
leiðslu sérlærðrar forstöðu-
konu. Er þessi starfsemi him
mikilivægasta, bæði frá sjónar-
miði lækninga og endurhæfinig-
ar. Á Reykjalundi er rekið af
SÍBS og með tilstyrk Geðvernd-
arfélagsins, en m.eð læknislegu
eftirliti fró Kleppi, vinnu'Starf-
semi fyrir fyrrverandi sijúklinga
eða öryrkja og má telja, að um
30 vistrými séu þar fyrir fyrr-
verandi geðsjúkliniga. Einnig er
rétt að geta hér um starfræksiu
sem fyrrverandi yfirhjúkrunar-
kona geðsjúkrahússinis hefur
rekið undanfariin tvö ár, í sam-
ráði við yfirlækna þess, og roeð
stofntilstyrk ríkisinis, en sem
hún fyrst og fremst ber á eigin
herðum. Hún starfrœkir heknili
fyrir um 8 fyrrverandi sjúkl-
iraga, sem á grumdve.Mi þeirrar
dvalar og umönnumiar geta
stumdað vinnu að s.taðaidri. Ek’ki
er vafi á, að við ýmsa starfsemi
sem þessa væri þarft að auka
og ,þá ektki endilega á vegum
ríkisins, en umifram allt með ráði
og undir eftirliti þeirra, sem
mesta þekfciragu hafa á þessu
sviði og heppilegast er, að hafi
hönd í bagga um adla stoipulagn
ingu. Reykjavíkurborig mun á
raæsturarai hefja starfræ'toslu á
deild fyrir tauiga- og geðsjúkl-
inga í húsnæði Hvítabandsins
við Skóiavörðustíg. Húsnæð'ið á
að rúma um það bil 32 vistmenn
og er tilbúið til nottounar. Hins
vegar mun það fara eftir
því, hvernág gemgur að afila
hjúkrumarliðs, hvenær deildin
kernst í fullan rekstur. Deildinni
er ætlað að vera framhaldsdeiid
fyrir sjúklin.ga, sem verið hafa
á geðdeild Borgar’spítalans.
Huigsaniieigt er, að einniig verði
Sigurður Bjamason.
að yfirlit þetta verði lagt fyrir
næsta reglulegt Alþ.“
Þetta var þingsályktunartil-
lagan frá 14. maí 1969 um skóla-
og námskostnað.
í öðru lagi hef ég leyft mér
að spyirja menntamálaráðherra,
hvort vænta megi tillagna frá
ríkisstjóirninni um að bæta aðstöðu
þeirra nemenda, sem þurfa að
búa utan heimila sinna, meðan á
námi stendur í skyldunámsskól-
um, gagnfræðaskólum og mennta
skólum. Það er viðurkennd stað-
reynd, að þeir nemendur sem
búa utan heimila sinna meðan á
námi stendur, hvort heldur er i
skyidunámsskóluim, gagnfræða-
skólum, menntaskólum eða jafn
vel háskóla, verða að greiða marg
faldan kostnað af námi sínu mið
að við hina, sem eiga heimili á
skólastaðnum. Er þessi kostnað-
ur oft svo tilfinnanlegur, að
'vi® llgigiuir að miörg Iheimili, sena
toosta þuirfla miörg bönn eða
unglinga í skóla sligist u.ndir hon
uim.
Þess eru einmiig fjiölimiörlg dæmii
að unglingar, sem lokið hafa
skyldunámi, verða að hætta við
frekara nám, enda þótt þeir séu
gæddir ágætum námsgáfum og
hafi einlægan áhuga á að afla
sér frekari menntunar. Er óhætt
að fullyrða, að af þessu leiði
mikið þjóðfélagslegt tjón auk
þess ranglætis, sem í því felst,
að efnilegir unglingar skuli af
efnahagsástæðum ekki geta afl-
að sér þeirrar menntunar, sem
hugur þeinna stendur til. Úr
þessu misrétti verður þess vegna
<að toæta. í því safmtoiandi koimia
ýmsar leiðir til greina. Eðlilegt
sýnist, að greiða ákveðna upp-
hæð hverjum nemanda á hvern
dvalardag utan heimilis við nám,
lægri upphæð þeim, er njóta
heimavistar og sameiginlegs
mötuneytis, en hærri upphæð
þeim, sem utan þeirra búa, þar
sem kostnaður þeirra yrði í flest
um tilfellum hærri. Þessi upp-
hæð yrði að vera það há, að
hlutaðeigandi nemendur yrðu
eigi verr settir en hinir, sem
stunda skólagöngu frá heimilum
sínum. Til þess að koma þessu
réttlætismáli í framkvæmd yrði
annað tveggja að gerast að sett
yrði sérstök löggjöf um hana,
eða notuð
þ.e.a.s. aðstoðina
vrðu ákvæði gildamdi laga eftir
tekmr mem tM meðferðar i , sem þau duga> td í þágu
vinnustofuim deildarmnar, sem -
ekki eru vistaðir þar.
Til þess að leysa úr bráðri
þörf fyrir geðlæknisiþjónusitu
fyrir börn og ungTin.ga hefur ver
ið hafin af hálfu ríkisins og
Reykjavítourborgar könnun
mögUleikium á a® koma upp geð-
deild fyrir börn í húsniæði, sem
Reykjavíkurborg á við Dal-
braut. Hafa undanfarið staðið
yfir athuganir á innrétti.ngu hús
næðis fyrir deild, sem rúmaði 17
vistmenn, 11 taugasjúklin.ga og
6 geðsjúkliraga, en auk þess
göngudeild eða amiburatoriuim.
Til uimræðu hefur verið', að
Reykjavíkurbor.g iranréttiaði hús
nœðið, e>n ríkíð annaðist síðian
rékstur deilidarinnar í tengslum
við barnaspitala Hringsiins. Kven
félagið Hringurinn hefur boðið
fram fjár'hagsaðstoð við að út-
vega búnað í deildiraa. Hvort af
þeasu verður fer eftir því, hvort
samningiar takast mfflli ríkis og
borgar um húsnæði, en þeir
standa nú yfir.
sem skyldunámsnemenda Um slíka
aðstoð við framhaldsskólamiem-
endur yrði hins vegar að setja
nýja löggjöf. Kjarnd málsins er,
að þann tilfinnanlega aðstöðu-
mun, sem nú ríkir í þessuim efn
a uimi, verður að jafna, annað er
eíkki sœmiandi. Ég vænti, að
af svari menmtaimáliará®lhierr.a. við
fyriirspurnium má'rauim mumi koma
í ljós, hvernig þeissi m.ál standa
og hvað ríkisstjórnin og hann
hafa í hyggju að gera tiíl úrbóta
í þessu máii.
SVAR
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
í svarræðu menntamálaráð-
herra toom fram, að á vegum
menntamálaróðuneytisii'ns hefur
farið fram mijög ítar’leg könnun
á kostnaði ríkisinis vi® skólahaM-
ilð . Var í köniniuinimmá ger® aitttnuig
un á bæði heknangönguekóluim
og heimiavistarskólum barna- og
unglinigastigsAns, svo og menmta
skófliunum. Sagði ráðlherra að þes»
Framhald á hls. 21