Morgunblaðið - 20.11.1969, Blaðsíða 16

20 MORGUTNTRL.AÐIÐ, FIMMTUOAGUR 20. NÓV. 1999
JMwgpixtWiifrtfr
Otgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarfuHtrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
1 iausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðaistræti 6. Srmi 10-100.
Aðaistræti 6. Simi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
10 ÁRA STJORNARSAMSTARF
IStúdentar
haskólinn
1«
EFTIR
B.TÖRN BJARNASON
STÚDENTAFÉLAG Háskóla íslands er
pólitískur vettvanguir stúdenta. Árið
1960 voru listakosningar til Stúdenta-
ráðs Háskóla íslands lagðar niður og
til ráðsins vair kosið innan einstakra
deilda. Með þessari ráðstöfun var starfs
grundvelli stjórnmálafélaga stúdenta
verulega raskað. Hins vegar megnaði
hún ekki að drepa áhuga stúdenta á
þjóðfélagsmálum og eftir því sem stúd-
entaráð varð í ríkana mæli ópólitískt
jókst þörfin fyrir pólitískan vettvartg.
Haustið 1966 fóru fyrstu kosningarnar
til endurreists stúdentafélags fram.
Voru það listakosningar og tveir listar
í kjöri, anruars vegar listi Vöku, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta, cg hins veg
ar B-listi vinistiri miannia, a0 horaum
stóðiu þrjú pófliitisk stúdienitaféllöig: Sltúd-
einibaiféfliaig jafniaðarim,anna, Félaig rót-
tætora stúdieruta og Fóliag firjáflisilyinidra
stúdieinta.
Alls hefur verið kosið fiórum sinn-
uim til sitjÓTOiair stúdentaifélaigisiinis eftiir
nýjum lögum þess. Haustin 1966 og
1967 sigraði B-listinn, en Vaka sigraði
haustið 1968. í þessum þrennum kosn-
ingum var atkvæðamunur mjög lítill
um 20 atkvæði og innan við það. Nú
í haust kom svo að því, að listarnir
hlutu jöfn atkvæði, og fékk Vaka meiri-
hluta í stjórninni, eftir að um það hafði
verið dregið milli listamna. Nú í haust
komu stuðningsmienn B-listans í fyrsta
sinn fram sameinaðir í formlegum fé-
lagsskap, Verðandi.
Of djarft værí að fullyrða, að stúdent
ar greiddu atkvæði í kosningum til
stúdentafélagsins beinlínis eftir sömu
pólitísku sjónarmiðum og ríkja t.d. í
kosningum til alþingis. Stjómmálafélög
þeirra eru ekki í beinum tengslum við
nokkurn stjórnmálaflokkanna. Hins veg-
ar er ljóst, að félagskjarni Vöku fylg-
ir Sjálfstæðisfloktonum að málum. Verð-
andi sækir styrk sinin til þeirtra, sem
styðja vinstri flokkana í almennum
kosningum.
Úrslit kosninganna gefa til kynna,
að stúdentar bafi ekki séð mikinm mun
á stefnuskrám listanna. Vissulega voru
mörg atriði samhljóða í þeim t.d. um
eflingu háskólans, kynningu hans og
aukna hlutdeild stúdenta í stjórn skól-
ans. Hjá báðum kom fram gagnrýni á
stjórnmálastarf hér á landi, sem eink-
um beindist að of miklu flokksræði.
Báðir vildu efla lýðræðið í landinu.
Skoðanir virðast einkum skiptar á sviði
utanríkismála. í höfuðdráttum má t.d.
segja, að afstaða Vötou tiil NATO
ag veru íslamids í því sé í samiræmi
við ályktun þá, sem gerð var á fundi
stúdentafélagsins s.l. vetuir. Þar var lýst
yfir stuðningi við bandalagið og aðild
íslands að því. Inman Verðandi ráða
skoðanir andvígar þessu. í kosningabar-
áttunni skiptust menm ekki í hópa t.d.
um það, hvort ísland ætti að ganga í
stórframkvæmdiir í samvinnu við erlenda
aðila. Þau mál voru a.m.k. ekki rædd
á framboðsfundi, sem efnt var til fyrir
kosningamar.
-K
Ágrein;ngurinn var einna gleggstur
þegar rætt var um leiðir að settum mark
miðum í málgögnum Vöku var einkum
bent á það, að Verðandi hygðist beita
baráttuaðferðum erlendra stúdenta til
að ná settum markmiðum. Auglýsing
ar þær, sem stuðndngsmenm Verðandi
hengdu upp í amiddyxi háistoófliamis fyrir
kosningarnair, minntu og einna helzt á
auglýsingar róttækra vinstri sinnaðra
stúdenta í erlendum háskólum. Blöð
þau, sem félagið gaf út, báru þessum
áhrífum einnig vitni. Verðandi lagði sig
sérstaklega fram um að ná atkvæðum
erlendna stúdenta, sem stunda nám við
háskólann; í baráttusætinu á lista fé-
lagsins var norskur læknanemi við há-
skólan/n.
Eitt af meginverkefnum stúdentafé-
lagsins er að undirbúa hátíðahöldin 1.
diesember ár hvert og átoveða hvaða mál
efni skuli rætt og af hverjum. Fyrir
kosningarnair setja listarnir fram starfs-
skrá, þar sem m.a. er frá þessu greint.
Vaka lagði til, að Sigurður Gizuranson,
oan/d. jiur., ræddi um ruýstoipian lýðnæðiis
En Verðandi lagði til, að Ólafur Jóns-
son, gagmrýnamdi, ræddd um f jöflmiðllia og
skoðanamyndun. Segja má, að með báð-
um umræðuefnunum sé stefnt að því
sama: hvernig auka megi lýðræðið í
landinu. Val ræðumanna og nafngift
umræðuefnanna gefa þó til kynna, að
skoðanir séu skiptar um það, hvemig
þetta verði bezt gert. Sigurður Gizur-
arson hefur sérstakllega rannsakað
kjördæmamál. Með vali hans gefa
Vökumenn til kynna, að þeir telji breyt-
ingu á kjördæmaskipaninni hér á landi
til einmenningskjöirdæma hepplegasta
til að auka áhrif almennings á stjórn
landsins. Talsmenn Verðandi á fram-
boðsfundinum fyrir kosningarnar
héldu fram þeiirri skoðun, að varla
væri unnt að tala um lýðræði hér á
landi, á meðan Morgunblaðiff nyti jafn
mikillar útbreiðslu og áhrifa og nú er.
Vafalítið hafa þeir valið ræðumann og
umræðuefni 1. desember með þetta sjón
armið í huga. Þegar úrslit kosnimganna
voru kunn og fylgi beggja lista reynd-
ist jafnt, komu forystumenn þeirra sér
saman um, að 1. desember skyldi helg-
aður hástoólainium oig tenigsflluim hainis við
atvininiuilíifLlð. Heflur veirið átoveðið, að
Jónias Krisitjiámisision ritstjóri, flytji ræðu
dagsiinis.
Útvarpsráð í 40 ár
T dag eru liðin 10 ár síðan
stj órnarsamstarf Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins hófst, en hinn 20.
nóv. 1959 myndaði Ólafur
Thors ráðuneyti sitt. Þessi
sítjóm þurfti í upphafi að tak-
ast á við mikla erfiðleika. Á
tímum vinstri stj órnar, 1956
til 1958, höfðu vandamálin
hrannazt upp, enda lýsti for-
sætisráðherra þeirrar stjóm-
ar því yfir, er hún hrökklað-
ist frá, að engin samstaða
væri í stjóminni um lausn
vandamála, og þess vegna
væri ekki um annað að gera
en hún færi frá. Um eins árs
skeið var síðan við völd
minnihlutastjóm Alþýðu-
flokksins, sem naut stuðnings
Sjálfstæðisflokksins. Þeirri
stjóm var aldrei hugað
langra lífdaga, né heldur var
hægt að vænta þess, að hún
hefði mátt til stórfelldra ráð-
stafana, en henni tókst þó
sæmilega að leysa það hlut-
verk, sem henmi var ætlað —
að brúa bilið þar til öflug
stjóm gæti tekið við völdum.
Fyrstu verkefni stjórnar
Ólafs Thors vom þau að gera
víðtækustu efnahagsráðbtaf-
amir, sem um getur í íslenzkri
stjórnmálasögu. Var sú lög-
gjöf sett þegar á fyrsta miss-
eri stjómarsamstarfsins, en
með henni vora viðurkennd-
ar gengisfellingar undan-
genginna ára, upprætt flókið
og fáránlegt kerfi uppbóta og
afnumin víðtæk höft á verzl-
un landsman-na. Ráðstafanir
þessar mættu harðri and-
stöðu og stjómarandstaðan
spáði því um langt skeið, að
ríkisstjómin yrði að gefast
upp við framkvæmd þessa
nýja skipulags og mundi
skjótt hverfa frá völdum.
Raunin varð hins vegar sú
að þessar efnahagsráðstafan-
ir tóku að bera árangur von
bráðar. Atvinnulíf lands-
mamna styrktist og staðan út
á við batnaði jafnt og þétt.
Viðreisn efnahagslífsins
hafði tekizt, og fólkið í land-
inu gaf stjóminni heitið Við-
reisnarstjórn.
Næsti hálfi áratugurinn
var tímabil samfelldra fram-
fara, meiri stöðugleika efna-
hagslífsins en íslendingar
eiga að vemjast og sífellt batn
andi Mfskjara. í Alþingiskosn
ingum 1963 vann sá flokkur,
sem megin ábyrgð bar á
stjómarstörfunum, Sjálfstæð
ilsflokkurinn, vemlegan sigur
og þjóðin vottaði stjórninni
traust.
Ekki er því að leyna, að
þegar líða tók á þann áratug,
sem nú er að baki, fór ýmis-
legt úr skorðum hjá þjóðinni.
Með síldarævintýrinu, sem
svo hefur verið nefnt, flæddu
peningar yfir þjóðlífið og
verulegar hækkanir hlutu að
verða, bæði á kaupgjaldi og
margháttaðri þjónustu. Segja
má að þetta hafi ekki sakað
svo mjög á meðan peninga-
flóðið var eins og raun bar
vitni, þó að óneitanlega væri
þrengt að atvinnuvegunum
meira en góðu hófi gegndi
með margháttaðri kröfugerð
af hálfu borgaranna.
En síðustu tvö til þrjú árin
hefur ríkisstjórnin átt við að
glíma erfiðleika, sem öllum
eru í fersku minni og skulu
ekki raktir hér. Við vanda-
málunum hefur verið bmgð-
izt af þreki og fullu raun-
sæi, og ber þar hæst forsætis-
ráðherra, Bjarna Benedikts-
son, sem tók við stjómarfor-
ystu af Ólafi Thors, vegna
veikinda hans haustið 1963.
Sá mikli vandi, sem blasað
hefur við íslenzku þjóðinni
að undanförnu, hefur nú ver-
ið leystur að mestu og nýr
grundvöllur lagður að alhliða
framfömm, sem þjóðin mun
byggja á stórsókn til bættra
lífskjara á 8. áratug aldarinn-
ar.
Auðvitað verður því ekki
haldið fram, að stjórn, sem
setið hefur í heilan áratug,
hafi aldrei gert nein mistök,
en óhætt er þó að fullyrða,
að dómurinn um þessa ríkis-
stjóm mun verða sá, að í meg
iniefnum hafi hún stjómað
betur en nokkur stjóm önn-
ur, enda hefur þjóðin aldrei
áður falið neinum aðilum að
stjórna landinu svo lengi,
heldur hafa ríkisistjómir
venjulega staðið aðeins í fá
ár. Og áreiðanlega mun það
verða dómur framtíðarinmar,
að þegar mest á reið og erfið-
leikarnir vom geigvænlegast-
ir hafi ríkisstjómdn sýnt
mest hugrekki og tekizt bet-
ur að leys-a aðsteðjandi vanda
en nokkur þorði fyrirfram
að vona.
Allar ríkisstjórnir og
æðstu stjómmálamenn verða
fyrir aðkasti og gagnrýni.
Þannig er það í öllum lýðræð
isríkjum og á að vera. En
þegar litið er til baka, hljóta
allir réttsýnir menn að við-
urkenna, að núverandi ríkis-
stjórn hafði tekizt að stýra
málefnum þjóðarinnar á
þann veg að til farsældar bafi
horft. Hún hefur þesis vegna
verið góð ríkisstjóm.
T dag eru rétt 40 ár liðin síð-
an að fyrsti fundur var
haldinn í útvarpsiráði. Hins
vegar verður ríkisútvarpið
sjálft ekki fertugt fyrr en á
næsta ári. Útvarpsráð var
þannig sett á laggirnar ári
fyrr til þess að undirbúa starf
semi hinnar nýju stofnunar.
Hefur það haldið 1819 fundi.
Enda þótt deilur hafi oft
staðið um Ríkisútvarpið og
dagskrá þess, verður sú stað-
reynd ekki sniðgieingin, að
það reyndist strax á fyrstu
árum sínum hlutverki sínu
vaxið. Dagskrá þess kona með
fréttir, fróðleik og skemmtun
inn á heimili landsimanna.
Starfsemi þess hefur með ár-
unum orðið stöðugt umfangs-
meiri og dagskrá þess lengri
og fjölbreyttari. Vitanlega
má margt að henni finina. En
í stórum dráttum miá segja
að Ríkisútvarpið hafi rækt
hlutverk sitt af trúnaði við
þjóð sína.
Stærsti viðburðurinn í
sögu Ríkisútvarpsins á sdðari
árum er stofnun sjónivarpsins
fyrir þremur árum. Munu
flestir sammála um að það
hafi farið vel af stað og dreif-
ing þess um þetta stóra og
fjöllótta land gengið undra-
fljótt. í þessu sambandi má
geta þess að í næsta mánuði
taka tvær stórar endurvarps-
stöðvar til starfa. Eru þær á
Vaðlaheiði oig á Gagnheiði á
Austfjörðum. Þegar starf-
semi þeirra er hafin, hefur
sjónvarpið náð til allra lands-
hluta.
Ríkisútvarpið hefur alla
sína tíð verið til húsa í leigu-
húsnæði að öðm leyti en þvi
að það keypti hús fyrir sjón-
varpið þegar það var stofn-
að. Verður óhjákvæmilegt að
byggja yfir starfsemi hljóð-
varpsins og skrifstofur stofn-
unarinnar á næstu árum.