Morgunblaðið - 24.09.1970, Blaðsíða 10

10
MjORlGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. SBPT. 1970
Hver verður fram-
tíð Vestur-Berlínar?
Sérhvert smáskref í sam-
komulagsátt hefur mikla
þýðingu fyrir borgarbúa
Eftir Hubert J. Erb
Berlín í september — AP
HVAÐ er Berlín? Hvar er
hún? Hver er framtíð
hennar? Þetta eru spurn-
ingar, sem enn á ný eru
komnar fram á svið al-
þjóðastjórnmálanna. A
fundum Fjórveldanna, sem
hefjast eiga á ný hér síðar
í mánuðinum, verða þess-
ar spurningar og aðrar
ofarlega á baugi, er rætt
verður rnn stöðu hinnar
fyrrum höfuðborgar Þýzka
lands.
Rúsisar og Austur-Þjóðverj -
ar segja að Austur-Berlíin sé
höfuðborg A-Þýzkalands. Frá
þeirra ajónarhóld séð er V-
Berlín sérstök eindnjg, sem er
iininain lamdssvæðds A-Þýzka-
lamdis. Vesturveldin, Banda-
ríMn, Bretland og Frakkiaind,
bera á þetta briigöur og halda
því fraim, að öll Berlímarborg
sé emn umidir same iginlegri
sitjóm Fjórveldiamma þar til
emdamlegtur þýzkiur friðarsátt-
rnáli hiefur verið umdirritaðtur.
Bn Vestuirvelddm hafa eiinnig
áihuiga á þvi að komasit að ein-
hverju því siamkomulagi, sem
veáiti grei'ðari aðgamg að V-
Berlín, sem er einangruð um
150 km irnmi í A-Þýzkaiamdi.
Samgömgur við borgima
haifa verið vandamiál allt frá
iiokium heÍTnsstyrjaldarinínar
síðari. í>á samþykktu Vestur-
veldin að skipita Þýzkalaindi
og Berlín í foemámssvæöi, em
í þeim sammingium var ekki
sfcriifleiga ábyrgzt meitt um
samgöingUr vdð bartgáma á
lamidá, en hútn ienti inman her-
námssvæðis Sovétríkjianma.
Er kommúmistar hlóðu
Berlinarmiúrinn 1961, varð
samigamgur milld borgarhlut-
anma sjálfra mær ómöigulegiur
þannig að eitt af því, sem
Vesturveldiuraum er nú ofar-
iega í huiga er, að fcoma á
aftur vegabréfum fyrir V-
Berlínartoúia, sem toommúnflst-
ar námu með öliu úr gildi
fyrir fjórum árum.
í dag er Berlín einsrtæð borg
sögulega séð, og ástandið kiem
ur mörgum ruigling»lega fyrir
sjómir. Stúltoa ein í sfcemmti-
flokfkii Bob Hope, siem fór
„gegnum múriran“ tál A-
Berlínar, sagði eftir förirna:
„Ég hatfði ekiki hiuigmynd um
að þetta væri svona. Þetta er
eáins og tvedr staðár á eiraum
stað!“
Þetta er viðieálgandi lýsinig á
þeasard borg, sem er stór og
gífurlega pólitísk í báðum
bargarhlutum.
Fyrir styrjöldina var Berlín
fimmta stærsta borg heáms að
flatairmáli. Nú búa um 1,1
milljóm manna í austurhluta
toommiúndsta, en 2,2 milljónir
í V-Berlín. Báðár borgarihliut-
ar eru iamgt frá þvi að verða
fullbyggðir, eánkium A-BerMn,
sem spannar um heimimg alls
Berlámarsvæðás'ins. Fyrir styrj
aldariok 1945 byggðu Berlín
nær fimm milljónir mannia.
Það er því nægilegt rými
fyrir mifcimn vöxt, enda þótt
báðir borgartolutar líti ruú út
eáns og þar sé stöðuigt verið
að byggja. I báðum borgar-
hlutum eru enm hermenin her-
niáimslamdanma, Rúissar í austri
og Bnetar, Bamdaríkjaimenn og
Frakltoar í vestri.
Aiustur-Berlín er senmilaga
sá borgarlhliutinm, sem mesta
athygli vetour mieðal ferða-
miamnia. Þeir, sem séu A-
Berlím áður, siegja rnú að þeir
séu dolfallmir yfir hinmd hlut-
falisiegu aiultonánigu á vamimgi,
verziuinuim, betri klæðnaðd og
nýjum bygginigum, sem eink-
um eru staðsettar við háam
sjómivarpsiturn við hima eitt
súnm heimsþekltotu götu Umter
dlen Lin/dten.
Vissulaga hefur aiustuiihLut-
imm ekki uipp á ailt það að
bjóða, siem vesturihliuítiinm hef-
ur. En frá því að múirinm var
byggðiur hefur A-BerMn dreg-
ið mjög úr munimum.
Áður en múrirnn toom til sötg
ummar flýðu um 3 milljónár A-
Þjóðverja vestur á bógimm.
Múriinm stöðwaði þessia fólltos-
flutminiga að toeáfa mieð öilu.
Þetta toetfur gert A-Þjóðverj-
um kleift að skipuleggjia efnia-
haigsmál betur og ruitt lei'ðina
til jiatfmari framledðsiu. V-
Bierlín byrjaði að glata
mokfcru atf toárnum ytri ljóma
sín/um.
En emgu að síður er V-
verfc að viiðtoialda þessu
ástanidi. Fjártoialgsiáætlun borg-
arimnar fyrir 1971 muin verða
um 7 milljarðar marka. Nær
helminigiur þessiarar upphæð-
ar er beimm styrfcur fró v-
þýztou stjórmimmi. Bomm og
Berlín greiðia einmiig nmeiira em
90% toostnaðar atf því að hatfa
setulið Bandiamamna í borg-
inmi.
Á mieðan V-Þýztoaland igiet-
ur veitt þemraam stuðnámg, mium
V-Ðerlín halda átfnam að þríf-
ast og vaxa. Það er þessi
stuðniimgur, sem taommúmistar
vilja tooma í veg fyrir, og
tarietfjiast að V-Berlín verði
„frjáls bong“.
Margt atf því, sem toetfur
áhritf í V-Berlín í diag, er artf-
ur frá fyrri tímum, þar á með
al sértoiæfinig á ýmsum sviðium
efniatoagsmiáia.
V-Berlín hiefur á ný haslað
sér völl sem helziti vindlimga-
framleiðandii V-Þýzkalamds.
Berlín hefur ávallt verið mið-
stöð ratfeinidiatæfcni, og nú er
lögð áherzla á srniíði töiva,
sjómvairpsitæfcja og hljómtfliutn
inigstætoja. Hún toetfúr staðizt
tfcnianls törnn sem miðstöð tízk-
ummar í V-Þýzkialamidi.
í vísinidialegri aitfleiflð borg-
arinmar má firnn/a nöfn á borð
við Aihert Eimstein og Otto
Hatom, em hinn síðamiefmdii var
sá, sem fyrsitum tókst að
kljúfa atórnið í Bierlin 1938.
Hippar sitja á tröppum Minningarkirkju Vilhjálms keisara,
tákni V-Berlínar eftir heimsstyrjöldina.
stræti í miðri Berlím, vairð
hroðaiega úti í 'spremgjuiánás-
flimuim í styrjöldininii, og múr-
toun liggur eftdr bemmi eindi-
lanigri. En toammiúniiistablöðin
raota emin hiiraa gömlu stað'i
Á myndinni sést Alexandertorg, hinn nýtízkulegi miðdepill A-Berlínar.
BerMn umdraverð borg í sjálfu
sér. Borgarstjórinm er Klaus
Sctoiitz, inmfæddur Hieidelberg
búi, nuemntaður í Harvard-
hásitoóla. Hanin var vaMnm í
starfið atf Willy Brarndt, sem
nú er taamslari V-Þýzkalands,
em var áður bongarstjóri V-
Berlínar í hedlam áratuig.
Schútz segir gjamam við
gesti: „Fyrir þremiur árum
sögðu iraemin að þetta væri
deyjanidi borg. Við erum ekki
að deyja, né heldur erum við
daiuðir. Efnahaigslega séð höf-
um við aldrei hiatft það eims
gott.“
Schutz beradir sérstaklega á
að hagvöxtur sé ekfci miruni
en í V-Þýztoalamdi sjálfu og
að jaflnmiangir vertoamenm
toomi til vimnu til borgarimn-
ar og þeir, siem dieyi eða flytj-
ist frá V-Berlín. V-Berlínar-
búar búi eiras vel efraaiega og
bezt þeklkist í Evrivpu.
En það er ekfci auðvelt
En þrótt fyrir alia arfleifð
sína, iðmiað, ranmsótonir, mernnt
un, tómilist, listir, teifchúa og
ótal margt anmað hrjáir ein-
anigrun og skipttougim Berlím
mjög. Enigu að síður ihetfur
enlgri þýzkri borg tekázt að
leitoa hlutverk á borð við það.
sem Berlím lék sem höfluðlborg
sameiniaðs lands. Þrátt tfynr
allt toeldux borgdm á böfctoum
Spree-áriinmar, í miðju hinu
gamia Prússlanidi, enm a.m.k.
eintoverju af öllu því sem áð-
ur var.
Herbert vom Karajan, eámm
þektotasti hljómsiveitarstjóri
hefcms, dreymdi er toamm var
15 ára um að eimbvem tíma
iraumdi toaran stjómraa Filtoarmón
íutoiljórrasrveit BierMmarborgar,
beztu hljómisveit Þýzfcalandis.
Karajam stjórmiar mú í stoulglga
múrsinis í V-Berlín og harnn
kveðst rraumu verða mieð
„hljómsveit sámmd“ til æviloka.
Blaðagata BerMmar, Koeh-
austan múrsiinis, og vestam
toanis rísia aðalstöðvar biaða-
fcónigsinis Axelis Spriinlgers,
stærsrta blaiðaútgefanida V-
Þýztoalamds.
Þá er Berlín efcmig borg
ýmissa talna og dagaetndraga,
sem etotoi gleymiast. Henmi er
jafraað við Sam Francisoo að
því er tetour tiil fjölda sjálfs-
iraorða, og líkt oig um þá borg
er óeðlilega mitoill hluti borg-
arbúa yfir 6ð ára að aldri, eða
einin fiimmti hliuti. Berlín betf-
ur eimniig íieiri drykfcjumienm
en raototour öraraur borg í Þýztoa
laradi. Þetta statfar að mokfcru
leyti af því, að hér er um að
ræða stærsitu þýzfcu borgima.
Milljónir rúmmietra atf
stríðsrústum hatfa verið hreims
aðar á brott, bæði í austri og
vestri. Humdruð þúsumda
ósprumiginma aprenigja og airan-
ars sprenigiiefndis hatfa fumdizt
og verið eyðilögð, bæði í
austri ag vestri. Þúsumdir til
viðtoótar liggjia gratfraar í
jörðu eða uiradir vatnd. í haiuist
hyggjaist yfirvöld í V-Beriín
láta fjiariæigja fiak brezikrar
Liberatar-sprenigjiutfiuigvélar,
sem iemti í vatrai eirnu það
herrainis ár 1944.
Um fimmiti hluti Berlímiar-
svæðisina eru vörtm og ár. Anm
ar firrarratumigur er skóigi vax-
inm. Sagt er að án skógamraa
og vaitnianma myndu hiirair inmi
lotouðu V-Bierlíraarbúar aldrei
toatfa toaidið lífið þar út.
Að toalda velli hiefur verið
það, siem mólin toafa -smúizt um
í V-Berlín iemigur en svo, að
rnemm kæri sig um að rraumia.
Er Willy Bramdt var emm
bongarstjóri, var toamm edtt
sinm spuriSlur toversu lemgi
toanm byggist við að iraúrinm
myradii istanda. „Hviað segið
þér fóllki? “
„Það, siem eikfci er hæigt að
segja því,“ isivariaði hamn, „er
hrversu ianigi maðuæ heldur
að toaran muini stamda. Það
iraundi aldrei geta sætt sig við
sivarið.“
Sú sainmfærimg að til sé
lausm, oig að eitthvað vedði að
gema, er eitt atf því, sam
Branidt tók rraeð sér írá Berlím.
Þetta skýrir vilja hiams til
þess að tatoa upp póMtísk iraál,
sem áður toafur efcki mátt
raefraa á matfm, hvað þá miaira
— hólflgildirags viðiuirkiemmdmgu
á A-Þýzfcalandi, sáttmála við
Sovétríkim — í því Skyni að
neyraa að bæta ástairadið í og
umhverfis B'erlím.
Immian V-Berlíraa.r sjiálfrar
hiafur margt breytzt fró því
að Braradt hélt þaðam til Bomm
1966. Bnamidt get þá verið viss
um stuðmiiinig allra borgarbúa.
Nú toiefur stoottfð 'þar upp taoll-
imium vinistri hneyfiinlg, hierská
rrajög, sem diragur gildi mála
eins og þau áður voru, mjög
í efa. Og er BnamidJt kom til
Bierlímar til þess að haldia
ræðu nýiega, köstuðu hæigri-
sfcmar egigjum að honum.
MótrraæM mieðial ynigri kym-
'slóðariiraraar haifla rrajög látið á
sér toræla allt frá iþví er
Bramdt hélt frá' boirgiinmi. I
Frjáisa hásltoóiamium, sem
stofmiaðúr var 1948 vegnia yfir-
tötou toommúniista á hiraum
gam-la Bierlínartoóaitoóia á aiust-
ursvæðiri'U, eru nú „raiuðór
sellur", sem toafla það að yfir-
lýstu stefnúmarfci að breyta
h'ástoólanum að eigin vild.
Framhald á bls. 11