Morgunblaðið - 21.10.1970, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 21.10.1970, Blaðsíða 19
MOftGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. OKTÓBER 1970 19 Utgjaldaaukning vegna launahækkana Framhald af blaösíðu 14 saarmántgla, enda enigin lieitð að gera sér ödkfcna grieiin fyrir þekn ú1)gjaildiaiaMkia, þagaæ frunwarpiS var saimáð. HeUidiarlaiumiaigned'ðslur sftaftniamia í A-iuknta ríílriisineálkiniiinigs imuiniu í árslolk 1970 inieima uim 2.180 málljkániuim á ánggriuindvelli, em samitals eru iniú allar laiuna- gnedðlslur rífciisBtofmaina uim 3,7 milljiaæðar á ári. Næisitsitæinsti hæikfciuiniarliður rítoisúitgjialdia eru hiin ýimisu friam- lög tii almiamnjaitrygigiinigia, sem hiæfckla um 360 millj. tor. og niemia þessir tveir liðir rúmium he'lm- iintgi heildaxlhiæktoujniar áætlaðra rífcisútglj'aldia á næista ári. Framlög til ýmiisisia verkleigra ftramikvæmda hækfca um 185 millj., sem sagir þó efcki ruema hálfa sögiu, því að sjiálfsögðu her eiininig að tielja til verkJiegra fmm fcvæmda hin stánaiufcmu fraimlöig til hújsniæðismála, og hæfckiun fjárviedtiniga tál lamdsniámis ríkiis- inia, fisfcveiiðiiisjóðis og fðlnilánia- sjúðis, aills um 165 mállj. kr., svo a18 hækkium fjár'veitinigia til verk- lagna fr,amkivæmdia er samtals um 350 millj. kr. Með fjárlagafrumvairpiniu fyig- ir nú sem verið hefur síðustu ár- in mjöig ítarlag gneiniaxigerð, ainn- árls vegar samanidnagið hieildlar- yfirlit um heiztu bneytinigar tekna og gjaldia máðað við síð- usitu fjárlög og (hiins vagar niá- kivæim siuniduriiðuin oig útskýrinig á eiirustöíkium bneytiinigarlitðium. Bg »é því eniga ástæðu tii að gera gmeim fyrir bneytinigum í fjár- laigafrumvairpinu miðað við fjár- iöig ártsiins 1970 í eiinstöbum atrið- wn, enidia yrði það alltof lamigt mál, en læt niæigja að vísia til gneámiangerðarinmiar, en miuin tak- muarka mál mitt við að skýra sér- stalkiagia þá úitigjaldialiði eða tekju liðá frumvarpsims, sem ég tel élstælðu til að veikja athiygli á. EndurskipuJ agning á stjórnarráði Með hiniurn nýju löiglum um Stjiórnarráð íisiands, sem síðiaista AJJþdmigi siaimiþykfcti, var gerð vaigamiifcii enidurskipulagininig á starfsiemii Stjó'nniarráðteiinis, stjóm- ardieildium fjöligað noktouð oig beániínis gert náð fyrir aiulknu sitarfsliði. Var mieð löigigjöf þeisis- ari að því stefnt, að stjórmiar- dleildimar yrðu færari em áð- ur um áð ammasf yfirstjórm og miauðisynlagt eftirlit mieð rílkis- fcerfiinu oig var ekffci um þetta mál ágneinimigur hér á hinu háa Alþiinigá. Öllium hlýtur hims veig- ar að hafta verið Ijósfc að þassar sbipuiaigisbreytiinigar myndu ieiða til allveruilegs útgjialdiaauka við stjómarráðið, enidia er gert ráð fyrir um 16 rniillj. kr. hækkum á útgjöldum vagma stjómarráðs- ims á niæista ári auík verðlaigsiupp- bóta o»g til viðbótar er geirt ráS fyrdr, að verja þurftti um 5 miilLj. kr. vagmia breytimgia á húsnælðd og tililutniiinigis stjórnardieildia við tiltooimu hinina nýju ráðumieyta. Teljia verðúr, að fullt hóft bafi yeriið haft á aukmimigiú starfsiliðs stjómarráðsdinis og uruniið er nú að því að fastimióta þróun eim- stakna stjórniandiaildia mieð hláö- isijóm ,af verkiefinium, þainmig að stjórmarnáðlið geti siinrnt hliuit- vierki símiu sivo sem lögiin gera ráð fyrir, án þasts að um óhæfi- lega útiþamslu þesis verðd að ræða. Hækkun til menntamála Þeig-ar útgjiaidahæklfcuin ríkiis- sjóðs er iskipt niiðúr á edmstaka mlálefniafloklka vaga meinintamálin l'amlglþynigst, og hætofca fnamlöig til iþeirna um 466 miilllj. kr. Óumflýj- anilagt er talið aið aiutoa enm veru- leiga þá tilrauma- og namnisókma- starflaemi, sem fnam fer á veg- um skólanaimrusófcinia inoam m'emmt'amálaráðiuin/eytiisios. Fjár- mlálaieftirlit sitoóla hætitir siem sijiálfstæð stoftniun, en fjánmála- dledild réiðumieytisiiinis tiefcur við starfsemi þess og er him brýmaata mauðsytn að hafa isern styrkast fjármiáiaiegt efttirlit mieð sfcóla- fcerfinu og hinium einistötou þátt- um þeisis, því að slappledki í þeám efinium nemiur sfcjótlega miilljóma- tuigum í aiukmium útgjöldum rík- issjólðs. Að vemju verður miikiil hœfcfcum útgjialdia vetgnia fjölgumar fcenm- ama á himium ýmisu skólaistigum. Kostmaður við skyldumámssitigið, barma- ag gagmfræðaskóla, hækk ar um 74,9 rruillj. og enu 46,3 miillj. af þeirri fjárhæð almiemn nek'stnarkiositiniaðanaukmiinig veigmia fjöigumar fcaniniara oig hækkumar á öiðxium nafcstnarfcostmiaði, em gert er ráð fyrir 23,1 mdllj. kr. til aukkunia byiggiinigarfr.amiaiga, og 5,5 millj. kr. tdl að mæta hækk uin vlðfbalidsfcostmaðar. Him nýju skólakostiniaðiarlöig, sem gera ráð fyrir mjklu fljótari greiðislu fram iaga rífcisisjóðs til eimistakra skóla bygginga, eru tvimiælalaust til mifcilla bóta að því leyti að skóla byggkugaféð miýtist betiur, en miemin stamidia hiinis vegar amdispæm is þeim varndia, að efcki er hæigt að veita fjárfnamlöig tii jiafm- mangra skólalbyggimiga oig áður var í eirau. Þeitta ætiti raunar að að komia í einm stað niiður, em þó 'erfitt fynir þi'nigrmemin að bíðla mieð ýmisar brýmar skóiaibyggiing- arfnamtovæmidár í kjördæmum símium mema því aðeims, að fyrir- fram sé vitað, á hvaða ári þedr fái fjárveitimigu til framítovæmdia oig er því hán brýniasta mauðsyn að gena áætlum til nio‘fctourina ára um sikóiabyggiimgar, svo sem raun ar lögim gera ráð fyrir. Miðiað við neymisiu siíðasta áns horfi ég rnieð miestum tovíðia á þalð vamidia- sama viðlfiaimgsiefnd fjárveitiniga- mieftmdiar, að má bærilagiu siam- toommiaigi um viðriáðamleglar fjór- veitimgar til nýrra Skóla byglg- imgla á naeista ári. Á síðaista ári var birt mefradiar- álit svotoaliaðmar háskólaniefndar, sem leididi ótvírætt í ljós, að stærstu fjánhagslegu vamdiamólin á sviði skiólamóla msasta árátuig væri á fnamhaldsskólaistigimiu, nú fynsitu áriin á menmtaskólaistiginu og síðain í stárvaxiamidi mæli á hásfcálaistigirau. Viar taliið óumflýj anfliegt, að byggimgu Ártmaigarðs lokinini, alð haidia áfnam og það í vaxiamdi mæli bygigimgum í þágu Háskólaims. Happdrætti Háskól- áms var eflt, sem hiefur skilað stónaulfcnum tekjum á þassu ári. 30 millj. kr. fjáröflun var ráð- gerð í framkvæmdaáætlum, sem þó hieftur ekfci þurit á að hialda á þeisBU ári, en 30 millj. kr. fjár- veátinig er mú tekirn í fjáriaiga- frumvarpið vagma bygginiga í þágu báskólams. Samlfcomiulag hefur orðiið um það milii mieinnta málaráðuinieytisinis oig fjórmála- ráðumeytiisimis, að setja á lagigiim- ar sénstiakia bygiginigaimeftnd til þess að saimnæmia oig hafa yfir- uimisjón rmeð byiggimgaxfram- fcvæmdiuim hásfcólamis. Samhliða vaxa að isjálfsögðu stórleiga nekistoarútgjöld hásfcóianis, bæði vagma óumflýjiainAeignar stofmuimar nýrra dleilda og aiukinimigar í eldri dieildium. Var framJkvæimid í sum- ar á vagium mieinimtamáiaxáðiumieiyt isiiims mijög rækileig athuiguin á nekstnarijáríþöri hástoólams á niæsta ári oig heftur fj ármáiaráðu- nieytið í miagiinieifinium fiaillizt á nið unsitöður þeirnar atlhuiguinar, en isiaimfcwæmit Iþví hæfckar fjiárveit- inig til nefcsituns hásfcóliaims um 17,8 millj. kr. Mifcil fjölgun mem- enida verðiur á mieinimtaiskólaistiig- iimu, einfcum í Meirantaskólainum við Tjiörmieia og Hamralhlíðar- skóla oig nýr mieinintaislkóli tetour til starfta á Ísiafirði og hækka fnamlöig táil nekstuns mienotaiskóla um 16,3 mdllj. kr. og muniar þar miestu um framihialdisibyglgiiragar vi'ð Hamralhlíðarstoófla. Aiuik efliimgar iháskóianis hiefir airamað oig naiuiraar miasit umtaiaða vitðfaimgseftniið í mienmfamiáium verið aðstoð ríkisiinis við mámis- m'einin heiimia oig 'erlemdis. Framlög ríkdisisijióiðs til Lánasijóðis íislenzfcna niámismiairaraa hafia að vísu varið aiulfcm stórklostlega síðúistu árin og mun mieira en verðflaigshækk- umum niernur, en þó hefur rétti- iega verið á það beint, að sá hluiti væri etran of stór sem mámismiömn- um væri ætlað aö afla sér af eig- in nammleik tii a® stamda umdir sívaxandi námiskiostniaði. Stjóm lániais jóðsims, þar sem einnig eáiga sæti fuHtrúar námsmianiraa, var falið að taka iþetta vanidamál til rækileigrar atihuigunar. Varð stjóm lámasjóðlsiinis algjörieiga sammáia um tillöiguigerð til rák- isstjórniarinmjar, þar sem gert er ráð fyrir allveruieigri aiukiminigu framflaga og lánisfjáröflumar til Láinasjóðis íslemzkra rnámsmanma oig féllst ríkisis'tjórnjin á í sumar að rraæfla mieð því við Alþdmgi, aÖ þesisiar tóliöigur yrðu siamþykkt ar. Því heftur heyrzt haldið fnarn, aö mieðfterð rífcisistjiórmarinnar á þesisu miáli hafi veriið mæsta óeðli ieig og hafi rítoiisstj'ónnáin hér gef- izt upp fyrir upphlaupsmönnum og hávaiðialýð og þannig. vísað vaginn um það, að líkleigaista leið iin til að ftá máium fnamiganigt væri að beita ribbaldahætti í staö nafca. Hér er um reiginmis- sk'ilminig að ræða. Meiginkrafan um, að séð yrði fyrir ölktm mámskioisitniaði toemiur ekki til álita, erndia ekki viitað, að svo sé í meámu larndi niama þar sem néms laumatoerfi er, em í þedrn lömdum venðia mámismienn að sætta sig við fcjör og sfculdbdinidirugar að márni iotomu, sem efcfci þekkiist í vest- ræmium lömdium. Ætlun ríkds- stjiórmarinmar var alltaf sú, að talfca þetta milkfla vamdiamál tdl ræikilagrar atihuigiumiaæ svo sem ítoöfcað var skýrt frá fyrr á þessu áni og 'hiutur stúdemta vi’ð nám við Hástoóia ísIanidB er aiukdnm mieist hluitÆallslaga en einmitt sá hópur niámismiamnia bedtti aldrei ofbeldi, heldur eiingiönigu rötoum í síniuim miáflfiuitnimgi og það fcom auiðvitað heldur etokii tiil miála að láta mámismienin almiennt gjialda Iþass, þótt fámienndr hópar stúd- emta, æetir af pólitístoum upp- hl'ampismömmium, sýnidu ósæmiieigt fnamferði. Ástæðan til þess að níHriislstjórirain tiflkynnti ákvörðúm síma áður en hægt væri að leáita 'endanlagls samþyktois Alþimgis við mieðferð fjiárlaiga var ein- faldleiga sú, atð óumflýjiamliegt var fyrir námisimieinin áður en sitoóla- ánið byrjiaði >að vitia, hverra toosta þair ættu völ. Laigt er til að fnam lag rífcissijóiðis tdl iámasijóðisins bælkfci um 32,6 millj. kr. en þiasa má geta, að miiðaið við þœr regl- ijr, sem fylgt hefur verið síðiuistu 'árin um átovörðun framlaga til lániasjólðlsinis, hefði fjárveiitingin bætofcað um 20 millj. kr. Þá er áætlað, aið árleigar lántö'kur sjóðs- ims hækki uim 14 mdllj. og réð- stöfumarfé sijóðsiins vaxi því ails á mæistia ári um mær 50 mállj. fcr. Veigma aukinma v'iðlfiaingsiefnia og miifciliar hæifcfcumar á útgiáfu- boisitoaðd verðúr óuimflýjanlegt að aulfca fjánöftlun tiil Ríkisútgáfu néimikbóka á næista ári um 15 rnillj. kr. en % þeisisiariar fjórhaeð- ar eru grieidddr aif mámstaóka- gjialdi, sem verður að tvöfaidaist af þesisum söifcum,. Framlög til iðmskólia hækltoa um 9,9 millj. kr. oig þar af 4,8 millj. til byggimga íðmskóla oig fnamlag til Heyrm- leysiimigjiastoólains hæktoar um 6,5 millj. kr., sem að miastu lieyti er veignia mýbyggingiar stoólans. Og 'enin verður veruleig hœkfcun á fjárveitimgium til Tætomisfciólamis vegma stöðugt aufcimimar aösókm- ar að stoólanum. í samibaradá við Tækniiisikióflann og Matsveima- og veitimgiaþjómiaskólann er rétt að skýria frá því, að tekið hefir ver- ið á leiiigtu húsmœði fyrir skóla þessa, sem ieyisia rnun húisniæðiis- iþörf þeflrra um alllanigt sfceið. Verður því m.ia. etoki þörf fyrir þá nýbyggimigu fyrir Matsveiiraa- og veiitimgaþjóniaiskólann, siem ráð gerð haftði verið. Má ótvínætt fuiilynða, að hér hiafti verið um hagbvæimia náðlstöftun að ræða. í fjlárlöglum yfinstandiandii árs er í fyrlsta siran varið noklkurri fjánv'eiitingu eða 10 miill. kr. til 'þesis að jaftma máimisiaðstöðiu mem- emida úr þéttbýli og strjálbýli, sem ætlað er að iétta umdir mieð þaim nleimienidum í fnamhaldis- stoóilum, sem þurfla_ að leita sér fcemmslu utan heimiabyggðar sinn- ar, en ám þeisis að eiiga aðgamig að heármavist. í fjáriagafrumvarp- iniu nú er gert ráð flyrir mototourri haerri fjárveitimgu í þetssu skyni. Menmitamáiaráðumieytið heftur iát- ið fara fnam athuigun á þessu vamdamáli, sem visBuflega er þeiss eðliis að gefa verður því gaum og þá vafaiaiulst helzt á þann hátt, að neyna að tryggjia auifcma heima vistaraðstÖðu í fnamihialdsistoólum. Er hér um toostoaðansiamit við- famgsiefmd að ræða, sem þó verður að reyrna -að ieysa að því miarki, að bvorki þurfi efiniiflegir memiemd ur að fana miemntumar á m,is af þasisium sökium, mé keldur að flor- eldnar, jafnvel meyðáist til að flytja búsetu síraa vagtna fram- haldsmienntuniar barmamna, sem ekki mum óialgenigt. Hitt varða mieinm svo jafraan etö hafa í hiugia, ihvort e m rætt er um skólnmál eða aðra þjónuistu við þjóðféiaigs- bonganana, sem því miður vill oft gleymast, þegar umbótanma er knafizt, að aliar kosta þessa um- bætur mikia fj ármuni, sam þ jóð- in verður þá að vena reiðufoúin að leiggj a fnam og ég foeld að okk ur sé jafmfraimt mauiðsynleigt að hafla í huiga, að þótt vitð viljum hafa ótalmiangt betna en það er oig umbótavilji er -altaf loflsverð- ur, þá er það ótvirætit, að íslend- inigar hafta í sírnu foamðfoýla landi toomið á miklu mieiri þjóðfélags- leigum umbótum heldur en miarig- ar miklu rJfcari. þjóðdr. Framlag til Þjóðleitóhússins hækkar um 9,1 m. kr. Er hér um mikla hækkun að ræða, sem fyrst og fremst stafar af því, að siðasta Alþingi ákvað að Þjóð- leikhúsið skyldi ekki lengur njóta hluta af skemmtanaskatti. Því miður eru horfur á, að fjár- veiting til Þjóðleikhússins verði að hækka enn meir, sökum þess að leikhúsið hefur á síð- ustu árum safnað verulegum skuldum og verður auðvitað ekki hjá því komizt að greiða þær skuldir. Fyrir nokkru fór fram ítarleg athugun á rekstri Þjóðleikhússms og var þá gert ráð fyrir, að leikhúsinu ætti að nægja næsta þriggja ára bil sem svaraði 6 millj. kr. fjárveitingu árlega, að viðbættum hluta af skemmtanaskatti, en vegna mik- i'lla launahækkana telur Þjóð- leikhússtjóri þessa áætlun ekki geta staðizt, þar eð ekki sé auð ið að hækka aðgöngumiða til þess að mæta kauphækkununum. Virðast menn því verða að bita í það súra epli að gjalda þessa menningarstarfsemi svo dýru verði sem raun ber vitni um, en hætt er við, að önnur leikstarf- semi í landinu eigi þá erfitt upp dráttar. Niðurfelling á hlutdeild Þjóðleikhúss og Sinfóníuhljóm- sveitar i skemmtanaskatti var ákveðin til að létta undir með félagsheimilasjóði vegna l'æfck- unar skemmtanaskatts af kvik- myndasýningum. Félagsheimila- sjóður hefir alltaf búið við mik- inn fjárskort miðað við ráð- gerða hlutdeild í byggingu fé- lagsheimila. Nam ógreidd heim- iluð kostnaðarhlutdeild sjóðsins í félagsheimilum 56,4 millj. kr. en áætlaðar tekjur á næsta ári eru 10 milTj. kr. Þá hefir verið ákveðið að nota lagaheimild til útgáfu skuldabréfa, sem ráðgerð er í fyrsta áfanga 14 millj. kr. ætti því að verða auðið að hreinsa nú allverulega til varð- andi eldri skuldir. U tanr íkisþ j ónusta Fjárveitingar til sendiráðanna hækka um 11,1 milij. og stafar nær helmingur þeirrar hæfckun- ar af kostnaði við sendinefnd Islands hjá EFTA í Genf, en engin fjárveiting var til þeirrar skrifstofu i fjárlögum þessa árs. Vegna dýrtíðaraukningar í ýms- um löndum reynist einnig óum- flýjanlegt að hækka staðarupp- bót sendiráðsfólks allverulega. Vegna heimkvaðningar nokk- urra starfsmanna sendiráða hækka launagreiðslur utanríkis- ráðuneytisins, en þó er hér um verulegan sparnað að ræða mið- að við að starfsmenn þessir störf uðu í sendiráðunum. Framlög til landbúnaðar Vegna hækkunar á verði land búnaðarvara er áætlað að út- flutningsbætur þurfi að hækka um 90 millj. kr. á næsta ári, en þær eru sem kunnugt er tak- markaðar við 10% af heild- arverðmæti landbúnaðarfram- leiðslunnar og hafa um margra ára bil alltaf verið hámarki vegna mikils útflutnings land- búnaðarvara, sem ýmsar hafa verið seldar langt undir sann- virði. Nema útflutningsuppbæt- ur þá samtals 390 m. kr., en lík- legt er, að endurskoða verði þessar tölur fyrir endanlega af- greiðslu fjárlaga, því að búvöru verð hækkaði meir i haust en gert hafði verið ráð fyrir við ákvörðun uppbótafjárhæðarinn- ar í frumvarpinu. Sem betur fer hefur markaður fyrir kindakjöt batnað og. verð hækkað og er þar einkum um að þakka aukn- um innflutningi til Norðurlanda í sambandi við aðild Islands að EFTA. Framkvæmdir í jarðrækt halda enn áfram að aukast og er gert ráð fyrir, að framlög til jarðræktár þurfi að hækka um 17,3 millj. á næsta ári. Auka- styrkur til súgþurrkunar fellur hins vegar niður, þar eð sam- komulagi við bændasamtökin um það efni hefir verið full- nægt. Aftur á móti hefir rkis- stjómin ákveðið eftir samningu frumvarpsins að beita sér fyrir nýjum framlögum til framleiðni- sjóðs landbúnaðarins. Þá var ákveðið á síðasta Alþingi, að framlag til Landnáms ríkisins skyldi aftur hæfcka um þær 7.5 millj. kr., sem framlagið var skert með spamaðarlögunum 1968. Er að sjálfsögðu mikilvægt um leið að taka starfsemi land- námsins til heildarendurskoðun ar, því að ekki virðist vera neinn grundvöllur undir stofn- un nýbýla, svo sem ástatt er. En engu að siður þarf að mörgu að hyggja í landbúnaðinum til um- bóta, og lögin um stofnlánadeild landbúnaðarins eru nú í sér- stakri endurskoðun. Má vænta þess, að starfsemi landnámsins komi þá einnig til endurskoðun- ar. í fjárlagafrumvarpinu er ekkl gert ráð fyrir neinum fjárveit- ingum til landbúnaðarins vegna hins alvarlega áfalls, sem ýmis byggðarlög urðu fyrir af ösku- faM í sumar til viðbótar miklu harðæri af völdum kulda og kals, sem enn einu sinni hefur dunið yfir íslenzka bændastétt. Þetta stafar ekki af sinnuleysi um þessi vandamál, enda hef ir harðærisnefnd starfað að at- hugun vandans í allt sumar, heldur af þeim eðlilegu ástæð- um, að tillögugerð um aðgerðir var óhugsandi í ágústlok, þeg- ar gengið var frá fjárlagafrum varpinu. Síðan hefur harðæris- nefnd skilað ákveðnum tillögum, sem sýnast það hófsamlegar og skynsamlegar, að ríkisstjóm- in hefur ákveðið að mæla með þeim við Alþingi. Er gert ráð fyrir, að aðskilja vandamálin þannig, að aðstoð vegna kals verði áfram á vegum Bjargráða sjóðs og verði ek'ki um beinar fjárveitingar til sjóðsins að ræða í því sambandi, heldur verði greitt fyrir lánsfjáröflun sjóðn- um til handa, en hins vegar er tjónið vegna öskufallsins talið vera svo sérstæðs eðlis og það mikið í ýmsum sveitum, að því verði ekki mætt með 1‘ánveiting- um, heldur þurfi til að koma beinar styrkveitingar, sem gert er ráð fyrir að verði 60% af áætluðu tjóni, sem annars vegar stafar af mjög óvenjulegri fóð- urgjöf í vor, og hins vegar af óeðillegum lambadauða og er sennilegt, að samtals nemi þessi aðstoð um 25 millj. kr. Til við-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.