Morgunblaðið - 12.02.1971, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1971
13
Aftur til Dublin
Með þessari mynd fylgir berorð lýsing eftir Michael Phílips
á Jiýzka vopnasmyglarann Otto Schliiter í Hamborg og ýms
um fleiri leynsölum sem stunda arðbæra en heldur óskemmti
lega atvinnu með því að kynda undir ófriði í „suðupottum"
álfunnar, m.a. í Belfast og víðar um heim þar sem ófriðvæn
legt þykir
EFTIR
I.ÁRIIS SIGURBJÖRNSSON
I.
HRAÐLESTIN skilar okkur óð
fluga til Dyflinnar. Þetta er
ekki nema um 150 km leið.
Lestih er tandurhrein og ágæt-
ur miðdagsverður til reiðu til
að stytta leiðina. Við mikla
beygju yfir brýmar við Bann
er mikil miðstöð þar sem írar
hafa í hyggju að reisa nýja
borg, ferðamannamiðstöð í
Portadawn (á írsku: Port an
Dunáim, þ.e. löndunarstaður-
inn, sem bendir til þess að
víkingar og aðrir Tánsmenn
hafi dregið skip sín upp alla
vatnasamstæðuna inn í þetta
fagra og frjósama hérað m.a.
til að sækja gull, gersimar og
vopn í mikla hauga, sem enn
®ér stað fyrir vestan Armagh,
t.d. Eamhain Macha, á ensku:
Navan Fort, sem er talinn
vera haugur Macha drottning
ar 300 árum fyrir Krists burð
og var enn 600 árum síðar
konungssæti hinna voldugu U1
sters kónga, . frægir í fornum
sögum. —- Hérna handan, nær
Navan, er Armagh, þriheilög
fyrir dómkirkjur sínar m.a. þá
sem heilagur Patrekur byggði
en nú kunoari í sögunni sem
dýflissa yngsta þingmanns á
Westminster þingi, Bernadettu
Devlin, sem vér höfum um
sinn verið að eltast við.
Látum þess getið meðan enn
móar fyrir kirkjutumunum
tveim og Ðiocenan skóla heil
ags Patreks, þar sem rauður
erkibiskupshattur Armagh-
biskupa hangir enn til sýnis í
Ara Coeli, að það tókst um
síðir að hafa hönd í hári Berna
dettu en ekki fyrr en í prófsal
Trinity College í Dyflinni, þar
sem hún sat fund með stúdent
um og deildarforsetum að til-
efni 201. ársfundar lagadeildar,
sem valinn hafði verið til þess
að leggja fram á og sýna nýút
komið annað bindi hinnar
miklu ævisögu sjálfs forsetans,
Eamon de Valera, eftir þá
Langford jarl og Thomas P.
O’Neill. Á þessuim fundi tókst
hvorki betur né verr en svo
að forláta bókin í upphleyptu
bandi hvarf og kom ekki í
leitimar fyrr en daginn eftir
að búið var að fá forsetanum
nýtt bindi frá bóksalanum. Dul
arfullum fyrtrbrigðum ætlar
seint að linna í írlandi!
Segir svo af Bernadettu þeg
ar þar kemur sögunni.
II.
Fram hefur verið haldið um
stund svo sem ekki væri leik
hús í írlandi, né heldur þeim
Öðrum stöðum, sem ég hafði
heimsótt I leiðinni. Hafi ég
ekki tekið það fram í þessum
þáttum sérstaklega, þá bera
þeir þó með sér, að mér var
mestur akkur í ferðinni að sjá
sem flest leikhús og vita,
hvernig mál stæðu þar. Ediin-
borg með sýningum á Kings og
Royal Lyceum var alls góðs
makleg og þá ekki síður for-
vitnilegt að sjá tvö leikrit á
æfingum á Citysens leikhúsinu
hans James Bradie í Glasgow,
Mutter Courage og nýtt af
nálinni eftir Joe Orton, What
the Butler saw. Leikhúsin í
Kaupmannahöfn eru ávallt
kapítuh fyrir sig og ég van-
ræki aldrei sýningar í Deutsch
es Schauspielhaus í Hamborg
þó fyrir komi að þær séu mér
ökunnuglegar að efni og flutm
ingi. Að auki sá ég í Thalia
leikhúsinu í Hamborg gamlan
kunningja: Prófessor Bernardi
eftir Arthur Schn.itzler, sem
mér var áður kunnugt af lestri
en hafði ekki séð. Á höfund-
inum hef ég alltaf haft dá-
læti fyrir fínan stíl og sár-
beitta fyndnd.
Það verður af nógu að taka
ef ég fæ tíma til að rifja upp
sumt af því sem fyrir augu
bar í förinni. En næst stend-
ur að geta um leikhúsreynslu
mína í Belfast, því þá væri
Norður-frum illa í ætt skotið,
ef þeir hefðu ekki leikhús þó
ég ætli nokkru neðar í tröpp-
unni en Þjóðleikhús þeirra í
Abbey. Ég sá þama í Arts-
leikhúsinu mjög frambærileg-
an gamanleik ekki frábrugðinn
tugum og hundruðum af ensk
um fjölskylduflækjum en með
hressilegum leikmáta Emilíu
Jónasdóttur alias Róma Tómel
ty og skopstælingu af Ulster
pTeláta, sem kanm ekki fótum
sínum forráð. Það er alls ekki
til að smækka hina ágætu
Emilíu okkar, að ég neíni
hana í þessari andrá, ég er
heldur ekki svo kunnugur
hinni leikkonunni að ég geti
dregið af henni nokkra reynslu
en hitt er alveg satt og víst,
að við getum feimnislaust litið
framan í hvern mann og sagt
þeim að setja vel á sig beztu
frammisíóðu vors fólks á leik-
svið.nu og jafnað því til þess
sem ekki fer laklegar úr hendi
en þessi I'lstersgleði eftir Sam
Cree: „Separate Beds“.
„Nachspiel" fylgdi sem á-
minning um að við værum í
Ulster. Þegar við litum upp
eftir götunni, Botanic Road,
var þar þröng manna fyrir
beggja megin götunnar en á
henni miðri brezkir herbílar
og náfölir dátar, þrýstandi að
sér byssustingjuðum byssun-
um. Hér var greinilega hús-
rannsókn á ferðinni eða leit að
vopnum í grunsamlegum bif-
reiðum. Á því mátti maður allt
af eiga von úr því klukkan
var orðin ellefu. Og svo var
þetta í „mótmælanda“-hverfi!
Betra að hafa sig í háttinn!
in.
Það er ekki að flækja sögu-
þráðinn um of þó hér vindi
fram tveim sögum nokkuð svo
í senn. Það er oftar í Dublin að
það sem er að gerast næst
okkur hefur sína sögu í því
sem hvarflar fyrir í sviðsljós-
inu. Voru ekki áhrif Abbey-
leikhússins sterkust fyrir hina
tvíræðu birtu sterkra raun-
veruleika sýninga Sean O’Cas-
eys og annarra? Nú leátar
Abbey meira til himnar handar
innar. Nútímalýsingamar eru
fjær, sagnfræðitímar um rétt
umbðna atburði sækja á,
klassik tímans í dag, rifjuð
upp í gagnskoðari endursögn
verka eftir Ibsen og Tchechov.
Áhrifa leikhúsmanna eins og
þeirra félaga Liam Macbamor
og Hilton Edvards, sem að
vissu leyti teljast til forustu-
manna í Abbey á þriðja ára-
tug aldarinnar gætir aftur til
muna. Það er til vitraia um
„Stefnu timans“, svo viðhaft
sé orðalag Jóns Ólafssonar upp-
fyUtum af Stuart MiU, Nihil
isma og öðrum umræðuefnum
Leikfélags andans, sem var á
þeirri tíð, er ungir menn hugs
uðu í Reykjavík, að Abbey-
leikhúsið vekur upp „Veiði-
bjöUu“ Antony Tchechovs og
tekur upp söguþráðinn „Fyrir
síðborna kynslóð" hálfrar aldar
miraningu borgarstjórans í
Cork, sem svelti sig í hel í
mótmælaskyni við ofbeldi Eng
lendinga 1920.
Rétt um þessar mundir, mán
aðamótin október-nóvember,
lék tilveru ríkisstjórnar Fiana
Faile undir stjórn Jack Lynchs
á bláþræði. Sakir stóðu þannig,
auk ágreinings um efnahags-
mál, langvarandi bankaverk-
falls og launadeilna við verka
lýðsfélög og deildir opinberra
starfsmanna, var uppvíst um
alvarlegt vopnasmygl frá lýð-
veldinu til nauðstaddra trú-
bræðra í Ulster og það svo, að
forsætisráðherrann hafði orðið
að víkja úr ráðherrastóli fyrr
um fjármálaráðherra sínum,
Charles Haugney og vini hans
Kevin Boland innanríkisráð-
herra, en varnarmálaráðherr-
anum, Gibbons var bjargað á
siðustu stundu og skipaður
landbúnaðarmálaráðherra í
staðinn, allir meira eða minna
flæktir í misnotkun 100 þús-
und punda yfirdráttar á fé sem
varið var til vopnakaupa í
staðinn fyrir til styrktar nauð
stöddum eftir óeirðimar í N-
írlandi. Það fylgdi sögunni að
handbært fé til hins upphaf-
lega markmiðs næmi réttum
11 shillingum og haft eftir
Lynch sjálfum, en annars á
huldu vegna hins lángvarandi
bankaverkfalls.
Svo menn haldi haldi ekki
að þetta sé uppspuni úr mér
og til þess að særa ekki tilfinn
ingar kærra vina í lýðveldinu
held ég að bezt fari á því að
ég gefi kollega mínum, einum
blaðamanninum frá Canada,
mr. Antho'ny Lewes, orðið: —
„Ég skora á lesandann að taka
á öllu hugmyndaafli sínu“
segir hann, „og setja sér fyrir
sjónir, að einn góðan veður-
dag hafi t.d. Nixon forseti upp
götvað samsæri nánustu sam-
verkamanna sirtna um stórkost
legt vonpasmygl t.d. til frönsku
mælandi Canadabúa. Dæmið
er furðulegt, varla haldbæ.t
um óskyldar þjóðir í nábýli
hvað þá þjóðarbrot af sama
kyni og þegar svo hæstiréttur
fríkenndi Haughey og kump-
ána hans var safnast um við-
tækin í landinu með húrrahróp
um. Svo grunnt er ofan í sviða
sárið undan brezka okinu". —
Með þessu var alþýða manna
að láta í ljós vanþóknun sina
á skiptingu landsins í sex norð
ursýslur og 32 suðursýslur, og
talið enda líklegt að Haughey
og Boland muni vinna 2 auka
þingkosningar í vor. Svo Lynch
hefur tryggt sér gálgafrest ein
an með varkárni í opinberum
samskiptum, svo var það í
vikunni áður en hann vakn
aði við vondan draum, er hann
sór á þingi Sameinuðu þjóð-
anna fyrir að landamerkjum
yrði raskað með ofbeldi, líka
fór hann góðum og hófsamleg
um orðum um einlægan vilja
Breta og Chicester-Clarks til
umbóta í hvers kyns félagsleg
um efnum.
„En nú tekur fyrst í hnúk
ana þegar Fianna Fail er klof
inn flokkur og allir hundar
öfgamanna standa á Lynch að
knýja sameininguna fram. —
Auk þess hrúgast erfiðleikar
upp héima fyrir í þessu frið
semdarlandi blíðrar sveitasælu
sem oss er tamast að hugsa
okkur, að maður láti alveg hjá
líða að geta um fimm mánaða
bankalokun, sem loksins sér
fyrir endan á, eða hraðvaxandi
dýrtið og efnhagsöngþveiti.
Kaupkröfur vaxa stjóminni yf
ir höfuð. Réttu lagi ætti allt
að vera farið úr skorðum á ír
landi. — Nei, því er ekki al-
veg svo farið í þessu samfélagi
sem loðir saman í gegraum
þykkt og þunnt, — geti bank
amir ekki innleyst launaávis
anir gerir knæpan á næsta
götuhomi það, heyrt hef ég að
bjórstofa í Wexford, eúi af 72
í 12 þús. manna bæ, hafi legið
með 120 þús; dali í ávisunum.
Það hendir sig að ferðamerun
brenni inni viljandi eða óvilj-
andi í þessu Gósenlandi þar
sem allt er látið darka, en hafa
verður hugfast að undir niðri
er landið sárfátækt og fram-
vindan hæg ef ekki kyrrstæð,
en einhvernveginn hefur mað
ur það á tilfinningunni að hlut
irnir skreppi saman á nýjan
leik í þessu samfélagi kunn-
ingsskaparins þar sem allir
þekkja alla og hjálpsemin er
við hverjar götudyr“.
IV.
Meðan ég var í Irlandi voru
örlagaríkir fundir haldnir í
Stórmont í Belfast og van-
traust á hæstv. Taoiseach (for
sætisráðherra) lýðveldtisins d
þinghúsinu í Leinsterhöll í
Dublin auk stúdentafundarins
í Trinity College. Fundarsköp
eru í mjög föstum skorðum í
þingdeildunum. Það er miS-
jafnt hve margir þingmanna
eru viðstaddir hverju sinní, en
enginn víkur úr þingsalnum
fyrr en hann hefur hvatt þimg
forseta og fengið samþykki
hans til að víkja frá, eins heáls
ar hver þingmaður forsetanum
og tilkynnir nærveru sína.
Annars fóru þingfundír fram
með svipuðum hætti og hér
heima. Á Stormontþingi sitja
52 fulltrúar, í Dail 141.
Við skulum ljúka þessum
þáttum af írlandsdvöl í vetrar
byrjun 1970 með styttri frá-
sögn af þessum fundum, sem
allir saman voru minnisverðir
í sögunni af eyjunni grænu á
því herrans ári. f niðurlags-
orðum dreg ég saman það sem
komið er af ævisögu hins ein
mana og þögla svífandi máfs
yfir írlandsálum allt frá
byrjun sögunnar frá 1916,
minnugur þess að 83. aldursaf
mæli þessa einstæða stjórn-
málamanns, forseta írlandfl,
De Valera, bar upp á fyrsta
dag nóvembersmánaðar og há
tíðlega minnst m.a. í Abbey-
leikhúsinu með sýningu á
„Veiðibjöllu“ Tchechovs og
sýningunni: „Fyrir síðboma
kynslóð“, einfaldri minningu
annarrar frelsishetju, Terence
Mac Swiney borgarstjóra.
Eftir minnisblöðum og leik-
skrám í Dublin og Reykja-
vik nóv.—des. 1979.
fl|
■
Heimilisiðnaður. Heimatilbúna sprengjur eru skaðræðlsvopn
og algengar í návígi í götuóeirðum í Belfast allt frá um-
ferðartruflunum út af mótmæjum gegn hælc.mn strætisvagna-
gjalda til eyðingar á ferðaskrifstofa flugumferðar. — Þessi
sprengja „klippti" hreinlega framan af fæti lögregluþjóns-
ins, som í skónum var
írskir þingmenn framan við þinghúsið — Dail — í Leinster
höll. Fyrrum landstjórabústaðurinn brezki — í Dublin. Þeir
eru: Verzlunarmálaráðherrann, mr. Laor, fræðslumálaráð-
herrann, mr. Faulkner (í miðið) og umdeildur landbúnaðar-
málaráðherra, mr. Gibbon, fyrrum varnarmálaráðherra. —