Morgunblaðið - 01.04.1971, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1971
1 "
Jakob V. Hafstein, lögfræðingur;
Svartá í Skagafirði
RIKISSTJÓRNIN hefur lagt
fram á Alþingi frumvarp til
laga um heimild fyrir Rafmagns
veitur ríkisins um virkjun
Svartár í Skagafirði við Reykja
foss og heimild til 86 milljón
króna lántöku í því sambandi.
í athugasemdum við frum-
varpið er ráðgert að virkjað
verði 2G metra fall er fram-
leiði 3,5 MW orku með upp-
settu vélaafli.
Fróðustu menn telja að slíkt
orkUver, ef orkuver skyldi
kalla, murtdi geta gengt hlut-
verki sínu næstu 4—6 ár, eftir
að það tæki til starfa. Eftir
þennan stutta tíma yrði á ný
að finna aðrar leiðir til orku-
sköpunar á umræddu orku-
neyzlusvæði.
Hvergi er að finna í athuga
semdum við frumvarpið neinar
upplýsingar um hagkvæmni
slíks „baby“-orkuvers eða hvað
kílovattstundin af rafmagni
mundi kosta til neytenda.
Ekki er heldur hægt að sjá
af frumvarpi þessu og athuga-
semdunum við það, hvort
nokkrar náttúrufræðilegar- eða
líffræðilegar rannsóknir hafi
verið framkvæmdar í sambandi
við væntanlega virkjun Svartár,
og þá hvort virkjun þessi
mundi ekki spilla meiri verð-
mætum en fengjust með virkj-
Svartá verða hleypt inn í fisk-
veginn í næsta mánuði og þar
með veiðisvæði árinnar neðan
Reykj rfoss, sem farið hefur
ört batnandi síðustu árin, þ.e. í
Húseyjarkvísl, tengt ánni ofan
Reykjafoss.
5. Með þessum framkvæmd-
um eru veiðilönd árinnar lengd
um 25 km eða samanlögð bakka
lengd um 50 km.
6. Veiðivötn h.f. hófu fiski-
rækt í_ Svartá ofan Reykjafoss
strax á árinu 1969 með því að
sleppa þá í ána 4600 laxaseið-
Trí.a'%’^: í

Jakob V. Hafstein
er að koma laxi framhjá virkj-
unarframkvæmdum, nema á
mjög neikvæðan hátt. Þ.e. með
flutningi á bil í kössum, sem
enginn sannur fiskiræktarmað-
ur getur fallizt á.
12. Engin umsögn liggur fyrir
um mál þetta frá Veiðimála-
stofnuninni.
13. Viðurkennt er - að lóns-
myndun með stíflugerð í Svartá
stórspilli fiskiræktarmöguleik-
um árinnar.
14. Ekki er 'vitað til þess að
Landeigendafélagið að Svartá
hafi veitt virkjunarfram-
kvæmdum neinn stuðning, nema
s:ður sé.
15. Niðurgönguseiði og hop-
lax eiga sáralitla möguleika
á að komast framhjá virkjunar
framkvæmdum til sjávar og
þessi mikilvægi þáttur fiski-
ræktar því að mestu eyðilagður
með virkjunarframkvæmdum
ef til koma í Svartá.
Ég hefi leyft mér að tilgreina
framanrituð atriði til ábending
ar og upplýsinga fyrir hæstvirta
alþingismenn vegna þess, að ef
úr virkjun Svartár við Reykja
foss yrði, mundu fiskiræktar-
framkvæmdirnar í Fossnesi
hverfa í djúp stíflugerðarinnar,
sem fyrirhugað er að byggja á
brún Reykjafoss og aðrar fiski
ræktarframkvæmdir fara að
mestu veg allrar veraldar.
Sigurður bóndi á Brúnastöðum, foimaður Landeigendafélagsins
að Svartá, fylgist með laxa eiðasleppingum í ána. —
ánægja fyrir áhugamennina um
fiskirækt í Veiðivötnum h.f. að
sjá og finna gleðina og áhugann
hjá ungum og öldnum við Svart
á þegar laxaseiðunum hefur ver
ið sleppt í ána síðsumars. Þetta
fólk skilur mætavel, hvert
stefnir í þessum málum fyrir
sveitina. Og ég er viss um að
það kann þeim mönnum litlar
þakkir, sem ætla sér nú að eyði
leggja þessa starfsemi og fram
tíð hennar með ,,baby“-virkjun
á Reykjaifossbrún. Út úr slíku
gæti vel orðið mikill „giaum-
bær í Skagafirði, ekki hvað
sízt þegar vitað er, að einmitt
þessi mikla framtakssemi Veiði
vatna h.f. þar nyrðra hefur vak
;ð brennandi áhuga fyrir alls
herjar fiskiræktarstarfsemi og
veiðifélagsstofnun um vatna-
svæðin í Skagafirði.
Þess vegna að lokum:
Enga lagaheimild til virkjun-
ar í Svartá.
Greinargerð Land-
eigendafélags Svartár
Loks er svo hvergi staf að
finna í frumvarpinu um fiski-
ræktarframkvæmdir í Svartá,
bæði ofan og neðan Reykjafoss,
ræktun lax og silungs og gífur
lega verðmætasköpun fyrir 32
lögbýli framan Reykjafoss, sem
í veði er. ef virkjað yrði. .
Ber því allt að sama brunrii
að frumvarp þetta virðist vera
hið versta flaustursverk og hin
mesta hrákasmíð, sem hent er
inai á Alþiingi á síðustu dögum
þingsins í þeim tilgangi einum —
sennilega — að standa við ein
hver gömul loforð.
Þessi skoðun er ekki alveg út
í bláinn þegar eftirfarandi orð
í lok athugasemda við frum-
varpið eru höfð í huga, en þar
ségir:
„Til þess að halda undirbún-
ingi þessa máls áfram, er með
frumvarpi þessu, ef að lögum
verður, leitað heimildar Al-
þingis til greindrar virkjunar í
Svartá".
Ég vil leyfa mér að skora á
aiþingismenn að láta þetta
frumvarp ekki verða að lögum
að svo stöddu og aldrei fyrr en
allar nauðsynlegar rannsóknir
hafa verið gerðar og fullkominn
friður og samstaða hafa verið
tryggð um mál þetta.
Vil ég í þessu sambandi benda
hæstvirtum alþingismönnum á
eftirfarandi staðreyndir:
1. Landeigendafélag við
Svartá, ofan Reykjafoss var
stofnað á árinu 1969 og gerði í
ágúst það ár, fiskiræktarsamn-
ing við hlutafélagið Veiðivötn
um laxarækt í Svartá ofan
Reykjafoss og gerð laxgöngu-
vegar í gegnum Fossnes við
Reykjafoss — til næstu 8 ára
og síðan leigusamning um ána
þar næstu 7 ár, eða alls samn-
ing til 15 ára og var samningi
|>essum þinglýst á sýsluskrif-
stofu Skagafjarðarsýslu þ.á.
2. Samningur þessi hefur ver
ið samþykktur bréflega bæði af
landbúnaðarráðherra Ingólfi
Jónssyni og Þór Guðjónssyni,
veiðimálastj óra.
3. Gerð laxgönguvegarins í
gegnum Fossnes, en teikningar
af fiskveginum annaðist Gu8-
mundur Gunnarsson, verkfræð-
ingur, hefur verið samþykkt af
jiandbúnaðarráðhorra Ingólfi
jónssyni og Þór Guðjónssyni,
veiðirnálastjóra.
4. Framkvæmdir við gerð
göngyfiskavegarins í Fossnegi
Ófust á vormánuðum 1970 og
eim ér nu senn lokið og mun
um af sjógönguseiðastærð, en
búast má við endurheimtum á
þessu sumri. Á sumrinu 1970
slepptu Veiðivötn h.f. 11000
sumaröldum laxaseiðum og 1000
laxaseiðum af sjógöngustærð í
Svartá. í sumar 1971, hefur svo
verið samþykkt á aðalfundi
Veiðivatna h.f. að sleppa í Svart
á 15000 sumaröldum laxaseiðum
og 2500 laxaseiðum af sjógöngu
stærð.
7. Veiðiréttareigendur, neðan
Reykjafoss, hafa á undanförn-
um árum rekið allmikla fiski-
ræktarstarfsemi, sem farin er
að bera drjúgan árangur.
8. Með gerð fiskvegarins er
búið að tengja saman Svartá og
Húseyj arkvísl (sama áin) og
hrinda úr vegi fyrirstöðunni
sem Reykjafoss var, fyrir lax
gengd upp að írafossi og jafn-
vel miklu lengra og hlýtur því,
samkvæmt nýju lax- og silungs
veiðilögunum, veiðifélag bænda
við allt vatnasvæðið senn að
verða stofnað — bæði ofan og
neðan við Reykjafoss.
9. I nýafstöðnurn sjónvarps-
þætti um laxveiðimálin, lét land
búnaðarráðherra, Ingólfur Jóns
son, sterk orð falla um þýðingu
og g'ldi fiskiræktarmálanna og
gat þess m.a. að gerð nýrra
göngufiskavega hefði lengt
laxve.ðilöndin að bakkalengd
um 300 km. Geri ég ráð fyrir
því að þar hafi ráðherrann m.a.
haft í huga fyrrgreinda 50 km i
Svartá, ofan Reykjafoss, eða
sjötta hlutan af allri nýju bakka
lengdinni, og má af því marka,
hve stór þáttur Svartár er í þess-
um efnum.
10. Þegar hinn gagnmerki og
stórglæsilegi bændaforkólfur,
Þorsteinn Sigurðsson, lét nýlega
af störfum sem formaður Búnað
arfélags íslands, átti sjónvarpið
viðtal við hann, sem vakti verð
skuidaða athygli. Hann hóf þá
mál sitt á því, að fiskiræktar-
málin væru svo stórmerkileg
og þýðingarmikil, að þau gætu,
á næsta áratug, komizt upp í
það að gefa þjóðinni og bænd
um jafn mikil brúttóverðmæti
í aðra hönd, eða jafnvel meiri,
heldur en sauðfjárstofn lands-
manna hefði gefið á sl. ári, en
það voru 13 hundruð milljónir
króna.
11. Allmiklar viðræður hafa
átt sér stað á milli Veiðivatna
h.f. og væntanlegra. virkjunar-
aðila við Svartá um möguleik-
ana á samræmingu fiskiræktar
og virkjunar. Þessar viðræður
hafa leitt í ljós að ógerningur
Þá vil ég líka upplýsa hæst
virta alþingismenn um það, að
framkvæmdir Veiðivatna h.f.
vegna fiskiræktar í Svartá losa
nú í dag 2.000.000,00 — tvær
milljónir króna — Veiðimála-
nefnd hefur þegar samþyfckit að
styrkja þessa fiskiræktarstarf-
semi með 600 þús. kr. og Sýslu
nefnd Skagafjarðarsýslu ábyrgzt
750 þús. kr. lán Veiðivatna h.f.
vegna fiskvegargerðarinnar í
Fossnesi. Sannar þessi stuðning
ur trú þá, sem þessir aðilar
hafa á fiskiræktun í Svartá og
traust það, sem fiskiræktarstarf
Veiðivatna h.f. í Svartá á að
mæta hjá forvígismönnum hér
aðsins.
Svartá í Skagafirði er að allra
dómi forkunnarfögur lindá,
með volgrum viða við bakka,
gróðri í botni, jöfnu og góðu
rennsli og drjúgu vatnsmagni.
Allt þetta býður hin beztu og
ákjósanlegustu skilyrði til fiski
ræktar og geysilegrar verðmæta
sköpunar í framtíðinni fyrir
bændur í Lýtingsstaðahreppi og
Tungusveit.
Þessum möguleikum má Al-
þlngi ekki sökkva í skammgóð
ar virkjunarframkvæmdir.
Það hefur verið óblandin
GREINARGERÐ Landeigendafé-
lags Svartár í Lýtingsstaða-
hreppi vegna framkomins frum
varps á Alþingi um virkjun
Reykjafoss í Svartá.
Landeigendafélagið gerir skil
yrðislausar kröfur um að eftir
talin atriði verðí tekin til greina
við afgreiðslu þessa frumvarps:
1. Gerður ‘ verði skriflegur
samningur milli væntanlegrar
virkjunarstjórnar Reykjafoss og
Landeigendafélags Svartár um
eftirfarandi atriði:
2. Virkjunarstjórn samþykki
að taka til greina allar sannan
legar skaðabótakröfur landeig-
enda að Svartá vegna virkjunar
Svartár við Reykjafoss, áhrifa
hennar á fiskiræktarmöguleika
í ánni meðan á byggingu stend
ur, svo og starfsrækslu í fram-
tíðinni og bæti eftir samkomu-
lagi og mati.
3. Virkjunarstjórn ábyrgist að
vatnsþrýstingur í göngum að
túrbínu sé innan þeirra marka,
sem sérfræðingar telja skað-
Iausan fiskseiðum.
4. Tryggt sé að jafnan sé nægi
legt vatnsmagn í fiskvegi þeim,
sem verið er að byggja og starf
rækja við Reykjafoss.
5. Virkjunarstjórn láti fram
lengja fiskveg um Reykjafoss
þannig að hann nái upp fyrir
lón það, sem myndast við stíflu
garð virkjunarinnar og setji
járngrind í ána ofan lónsins
undir yfirumsjón veiðimála-
stjóra eða aðra þá framkvæmd
sem samkomulag kynni að nást
um.
6. Virkjunarstjórn skal við-
hafa sérstakt hreinlæti í ná-
grenni virkjunarstaðarins með
an á byggingu stendur, og all
an starfstíma raforkuversins,
og skal veiðimálastjóri hafa úr
skurðarvald þar um.
Steinsstaðaskóla. 28. marz ’71.
Sigurður Sigurðsson,
Brúnastöðum (sign),
Kristján JóhanneSson,
Reykjum, (sign),
Sigurjón Sigurbergsson,
Hamrahlíð (sign).
DANSKENNARASAMBAND ÍSLANDS 0*0
Hin árlega fjöl-
skylduskemmtun D5Í
verður endurtekin á HÓTEL SÖGU
sunnudaginn 4. apríl.
Fjölbreytt skemmtiskrá. — Happdrætti.
Miðasala stendur yfir í
Dansskóla Hermanns Ragnars,
Dansskóla Sigvalda,
Dansskóla Heiðars Ásvaldssonar
frá kl. 4 á daginn.