Morgunblaðið - 02.04.1971, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. APRÍL 1971

Miklar ef asemdir í e.d.
um Kennaraháskóla
— en frumvarpið samt samþykkt
„Markaðstorg hégómans“ sagði Jón
í*orsteinsson, sem vildi fella það
GREINILEGT er, að miklar
efasemdir ríkja meðal þing-
manna í efri deild Alþingis
xun frumvarp ríkisstjórnar-
innar um Kennaraháskóla ís-
lands. Um kl. 16 í gser höfðu
fjórir þingmenn efri deildar
talað við aðra umræðu urn
málið og allir látið í ljós
meiri eða minni efasemdir
um, að rétt væri að sam-
þykkja Kennaraháskólafrum-
varpið nú og einn þeirra,
Jón Þorsteinsson, þingmaður
Alþýðuflokksins, lagði bein-
línis fram tillögu um, að
frumvarpið verði fellt.
við farið þá leið að mæta henni
með samþykkt frumvarpsins
með nokkrum breytimgum þó. Ég
tel að helzt til mikill flýtir hafi
verið á afgreiðslu þessa máls,
sagði Ólafur Bjömsson. Eitt af
þvi, sem til álita kæmi í þessu
sambandi, er það, hvort ekki
væri eðliiegt, að Kennaraháskóli
heyrði undir Háskóia ísiands, ann
aðhvort sem sjálfstæð deild eða
í temgslum við heimspekideild.
En við vitum, að Hásikóli ísiands
er ekki við því búinn nú. Þá
minnti þingmaðurinn á fordæmi
Viðskiptaháskó'lans, sem stofnað-
ur var sem sjálfstæður háskóli,
en var síðan imnlimaður í Há-
skóla íslands. Við erum það iila
settir, sagði Ólafur Bjömsson, að
við höfum aðeins þetta eina orð,
háskóili, yfir það tvennt, sem á
Norðurlandamálum er kallað
„höjskoile", sem er hliðstæða
Kennaraháskólans og „universi-
tet“, sem er hliðstæða Háskóla
ísilands. Ég vil taka það fram, að
ég vil styðja tillögu Einars
Ágústssonar O'g Páls Þorsteins-
sonar um, að frumvarpið verði
endurskoðað eftir tvö ár.
Einar Ágústsson sagði, að þvi
færi víðs fjarri, að menmtamála-
nefnd efri deildar hefði getað
sameinazt um eitt nefndarálit og
gæti það bernt til þess, að i nefnd-
inni hefði ríkt takmörkuð hrifn-
ing á því, sem hér stæði til að
gera, og það er kanmski ekki
fjarri lagi, sagði þimgmaðurinn.
Við itarlega athugun höfum við
Páll Þorsteinsson sannfærzt um,
að meginstefna frumvarpsims sé
rétt og að kennaramenntun eigi
að vera á háskólastigi. Og þetta
frumvarp er spor í þá átt. Okkur
flutn i'n gsmönn u m þessarar breyt
imgartillögu hefur komið til hug-
ar, að unnt væri að samræma
þau tvö meginsjómarmið, sem hér
hafa komið fram. Annars vegar
nauðsyn þess að auka menntun
kennara í landinu og svo hitt
sjónarmiðið, sem er, að enda þótt
frumvarpið sé í sjálfu sér til
bóta, miuni framkvæmd þess
verða misheppnuð, ef það verður
samþyktot óbreytt, á þann veg,
að frumvarpið verði endurskoð-
að eftir tvö ár. Mér finnst full-
komlega eðlilegt, að Alþingi við-
urkenni, að Slikt frumvarp þurfi
ekki að vera fuliikomleikinn
holdi klæddur. Ýmsir telja að
þetta frumvarp hefði ekki átt að
afgreiðast á þessu þingi. Og ég
held einnig, að þeir, sem telja sig
eiga mestra hagsmuna að gæta
að það verði gert, hefðu ekki
þurft að sjá eftir þvi þótt svo
hefði ekki orðið.
Jón Þorsteinsson kvaðst viilja
legigja tiil, að fruimvarpið yrði
feilt. Ég er andvígur þesisu frum-
varpi aif eftirfarandi ástæðum,
sagði þimgmaðuiriinn. 1 fyrsta
laigi: Með frumvarpinu er lagt til
að autaa mjög kröfur til mennt-
unar barnakennara, nánar tiltek-
ið þannig, að í stað fjögurra ára
s'kólanáms að lokmu landsprófi
komi 7 ára skólanám, þar af 3
siðustu árin í háskóla. Þetta
mikia stökk, sem á sér enga hlið-
stæðu i sikólaikerfi okkar, hlýtur
að leiða af sér mairgs konar örð-
uglei'ka og misræmi í fram-
kvæmd. Menntun barnataennara
á að autoa á þróumargrundvelli
en ekki með stökkbreytinguim.
Þá verður að líta á það sem
bruðl og óþarfa að nota starfs-
krafta háskóliaigenigimma manna
til þess að kemma bömum lestur,
skrift og reitanimg. 1 öðru lagi:
í frumvarpinu er kveðið á um
stofnum nýs háskóla hér á landi
svonefndis Kennarahástoóla Is-
lands, er hafi það hlutverk að
annaist fuiUnaðarmenntun bama-
kennara. Fámenn þjóð eins og
Mendingar hefur ekkert með tvo
háskóla að gera, a.m.k. ekki
næstu áratuigina. Háskóli íslands
getur með góðu móti séð um
ailia kennaramenntun, sem fram
þarf að fara á hástoólastigi hér
innanlands. í þriðja lagi: Sam-
þýkkt frumvarpsins myndi kosita
mitoiil fjárútflát fyrir ríkissjóð.
Þessum fjármunum væri að
Framhald á bls. 21
Jón Þorsteinsson sagði, að
frumvarpið einkenndist af
„snobbi og tildri“ og að engu
væri líkara en hiifundar frum
varpsins hygðust gera þessa
stofnun að „niarkaðstorgi
hégómans“. Ólafur Björnsson
sagði, að fremur bæri að líta
á Kennaraháskólann sem
„höjskole“ en ,.universitet“,
og Gils Guðmundsson taldi
hættu á að Kennaraháskólinn
yrði annars flokks háskóli.
Einar Ágústsson og Páll Þor-
steinsson lögðu fram breyt-
ingartillögu við frumvarpið á
þann veg, að skylt verði að
endurskoða lög um Kennara-
háskólann eftir tvö ár, yrði
það samþykkt nú. Við at-
kvæðagreiðslu í lok 2. um-
ræðu var frv. samþykkt, en
jafnframt var samþykkt
breytingartillaga Einars
Ágústssonar og Páls Þorsteins
sotiar.
ölafur Björnsson kvaóst enga
dul draga á það, að í sjálfu sér
teldi hainin æskilegt, að málið í
heild yrði betur undirbúið en nú
væri. En hins vegar er hætta á
ömigþveiti í málefnum Kennara-
Skólams næsta haust og höfum
Pálmi Jónsson um Svartárvirkjun:
Hugsanleg deilumál
útkljáð áður en fram-
kvæmdir hef jast
Engin mótmæli gegn virkjun,
aðeins kröfur um bætur
FRUMVARP ríkisstjórnarinn
ar uni Svartá var samþykkt
við 2. umræðu í neðri deild í
gær, en í tilefni af þeim um-
ræðum, sem orðið hafa á op-
inberum vettvangi um þetta
mál, kvaðst Pálmi Jónsson
vilja leggja áherzlu á, að bú-
ið yrði að semja um öll atriði
milli landeigenda og virkjun-
araðila áður en framkvæmdir
hæfust.
Pálmi Jónsson sagði m.a.: Það
er kunnugt, að á orkuveitusvæði
Fækkun
samlaga
KFRI deild Alþingis sam-
þykkti sl. þriðjudag að fresta
því að fækka og stækka
sjúkrasamlög víðs vegar
um landið eins og lagt er til
■ frv. ríkisstjórnarinnar um
alnrnnnatryggingar.
Það voru alþingismennirn-
ir Steimiþór Gestsson, Björn
Fr. Bjömsson og Axel Jóns-
son, sem báru fram breyting-
artilflögu þess efnis, að fresta
skuli gildistöku þessara
ákvœða en fyrir árslok 1971
skuili Tryggingastofnun ríkis-
ins eða sérstök nefnd gera
áætiun um það hvemig störf-
um hinna nýju sjúkras&mlaga
sjúkra-
frestað
skufl.i fyrir komið, hvar þau
hafi starfsstöðvar og hvernig
innheimtu og útborgunum
verði hátitað. Áætianir þess-
ar skal lieggja fyrir sveitar-
stjómir í hiinum nýju umdæm
um og getur ráðherra ákveð-
ið að hin nýja skipan komi
tifl framkvæmda ef % þeirra
sveitarfélaga, er hlut eiga að
máld, em henni samþykk.
Tifllaga þessi var samþyktot
með 12 atkvæðum gegn 4.
Með hennfl greiddu atflcvæði
þinigmenn Sjálfistæðisflokks,
Framsóknarflokks og Bjöm
Jónsson en á móti þingmenn
Alþýðuifliokks og Alþýðu-
bandalags.
á vestamverðu Norðurlaindi er
brýn þörf fyrir aukna vatnsorku.
Á þessu svæði er, eftir þeim upp-
lýsingum, sem ég hef nú nýjast-
ar, vatn.saffl eimungis sem svarar
1500 kw, en annað afl á svæðinu
er fengið með kieyrslu dísiflvéla,
og nemur sú orkuframfleiðsia um
2400 kw. Sú virkjun, sem hér er
taflað um heimild til þess að
reisa, er, eins og áður sagði,
5500 kw orkuver. Þar með er
ljóst, að virkjumin myndi full-
nægja þeirri þörf, sem fyrir er
á orkuveitusvæðimu i dag, hún
myndi, ef áfram eru nýttar þær
díisilstöðvar, sem á svæðimu eru,
fullnægja flíklegri orkuþörf á
næstu 5—7 árum. Hér er því ekld
um frambúðarflausin að ræða,
hefldur laiusn, sem duga myndí
um takmarkaðan tflma og verða
til þess að bæta úr brýnni orku-
þörf á þessu svæði, á meðan aðr-
ar leiðir eru fundnar til þess að
tryggja frambúðarorkuþörf fyrir
þetta svæði.
Síðan frv. var afgreitt frá
nefnd, hafa komið fram i blöðum
og erimdum tiíl Alþimgis erindi,
og hafa birzt blaðagreinar sem
lúta að þvL að hér kunni að vera
nýtt Laxármál i uppsiglingu. Ég
hygg nú, að í fréttaskyni hafi
dagbflöðin é.t.v. gert helzt til
mikið úr því, sem hér um ræðir,
og skafl þó á þessu stigi ekkert
um það fufllyrt. Hins vegar er t.d.
í erindi, sem borizt hefur hingað
tifl Alþingis frá stjórn Landeig-
endafélags við Svartá í Lýtings-
staðaihreppi, settar fram kröfur
um það, að tiltekin atriði verði
leyst áður en þetiba frv. verður
afgreitt hér á Alþingi.
Það er ljóst, að eimis og nú er
háttað um það, að áætflað er að
fljúka störfum Alþingis fyrir
páska, er ekki unnt að taka þessi
tifliteknu atriði til afgreiðslu og
jafnframt að afgreiða frv., því
það er ekki timi til þess. Hins
vegar er það jafnljóst, að frv.
þetta er fflutt i heiimildarformi
og sflík heimild, ef samþykkt
verður felur það einmitt í sér,
að þá skapast grundvölflur fyrir
þvi, að upp verði teknar viðræð-
ur og sammingar um þau ágrein-
ingisatriði, sem þarna kunna að
vera.
Ég leyfi mér að teggja áherzlu
á það, ef þetta frv. verður sam-
þykkt, að áður en fullnaðar-
ákvörðun verður tekin um fram-
kvæmdir, eða þær hafnar, verði
gmngið frá öfllum þeim málum,
sem ágreinimgur er um á milli
þeirra aðila, sem lönd eiga að
Svart'á, og virkjunaraðiia. Ég
Mt svo á, að það fordæmi, sem
við höfurn í hinnfl frægu Laxár-
deiiu, sé slikt, að ekki megi hætta
neinu við virkjanir þær, sem
gerðar verða í framitíðinni, eða að
farið verði út í framikvæmdir áð-
ur en búið er að semja um öll
þau atriði á m@li landeigenda og
virkjunaraðila, sem upp kunna
að koma deilur um. Þess vegna
er einmitt að mínu mati nauðsyn
að fá þetta frv. afgreiitt, til þess
að á það reyni, hvort hér tekst
ekki að leysa þau mál, sem
þarna kann að vera ágreiningur
um, áður en lemgra verður hald-
ið. Á því skal vakin athygli, að
í eriindum frá Landeigendafélagi
við Svartá og sveitarstjórn Lýt-
ingsistaðahrepps eru engin mót-
mæli gegn virkjun. Þar eru ein-
ungis settar fram ákveðnar kröf-
ur um það, að þeim, sem hlut
eiga að máli, séu bætt að fuliu
þau spjöli, sem kunna að verða á
flandi og vatnsréttindum, ef I
virkjun verður ráðizt.
Jóhann Hafstein gerði að um-
taflsefni greinargerð Landeigenda
félags Svartár, þar sem sett eru
fram tiltekin skilyrði í sambandi
við afgreiðsflu frumvarpsins. Ég
vil taka það fram, sagði Jóhanin
Hafstein, að falli það í minn hflut
að fylgja eftir framkvæmd þessa
máls, verða öll þau atriði, sem
fjalflað er um, tekin tifl greina
Það 'leiðiir þegar af 4. gr. frv. og
ákvæðum vatnalaga. Hvort sam-
komuflag næst, fær reynslan úr
skorið. Sú stefna hefur verið
mörkuð á Alþimgi, að virkj unar-
aðilar geri sér far um að sinna
fiskiræktarmáflum o.g má í því
saimbamdi minna á, að Alþingi
hefur ákveðið að tiflfleknum hluta
af kostnaði við virkjumarfram-
kvæmdir verði varið tifl fisld-
ræktarsjóðs. Yrði niðurstaðan sú,
að fiskiræktarmöiguleikar skerð-
ist í Svartá, ber auðvitað áð bæta
það tjón.
Kðvarð Sigurðsson kvaðst telja,
að þessar raforkuframkvsemdir
ættu að vera á vegum ríkisins.
Eftir að þingnefnd afgreiddi
málið, barst Alþinigi erindi frá
staðarmönnum. Ég vifl aðeiins
legg.ia á það áherzflu, að ölfl deilu-
mál, sem þama kynnu að vera
fyrir hendi, verði leyst áður en
ráðizt verður í framkvæmdir,
sagði þimgmaðurinn.
Hannibai Valdimarsson sagði,
að sumt af skilyrðum landeig-
enda væri á þann veg, að það
gæti orðið erfitt að verða við
þeim og átti hann þar sérstak-
i'ega við skilyrðin í sambandi við
fiskiræktarmöguleikain'a. Mér
virðist greinargerð Landeigenda-
félagsins bendá til þess, að sam-
tök séu upp risin og kröfur gerð-
ar, sagði Hannibal Valdimarssoin.
Einnig hafa komið fram raddir
heimamanna úr héraði, sem
telja, að rnikið verðmæti getl
farið forgörðum í sambandi við
þessa virkjun. Það er upplýst, að
Svartá sér fyrir orkuþörf héraðs-
ins aðeins í fimm til sjö ár og
þvi er álitamál, hvort fara á
þessa leið eða einhverja aðra. Ég
tek enga afstöðu til málsins á
þessu stigi, en tefl, að við höfum
fenigið ærið umhugsunarefni. Ég
tel að mönnum megi standa á
sajma, hvar aflstöðin er, sem
reist er, etf menn fá oriruna á
hagkvæmasta verði, sagði Hanni-
bal Valdiimarsson að lofcum.