Morgunblaðið - 03.04.1971, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1971
5
Björn S. Stefánsson, hagfræðingur:
Lagafrumvarp um
almannatryggingar
F rumvarp tid laga um ad-
mannatryggingar, sem nú liggur
fyrir alþingi, er í fylfeta samræmi
við almenningsálitið. Hér er utn
að ræða framhaM stefnu, sern
tekin var upp á meginlamdi
Evrópu fyriir heiilli öld. Lengi
var um það deitt, hvort rétt
væri að vinma að jöfnun lífs-
gæða á þennain hátt, en nú orðið
greinir menm ekki á uim stefm-
uma, að minmsta kosti greiiniir
þjóðkjörn'a fuLltrúa ekki á um
hana, heldur er deiit um það,
hvort nóg sé að gert og hvenær
rétti tíminn sé till að h aida
lemgra á sömu braut. Inntak
þessarar stefnu er það, má segja,
að möninum býðst fjárhagsleguir
atuðningur sökuim aldurs, fram-
fiærslubyrðar, veikinda og ann-
amra óhappa eða örorku án þess
að þuirfa að sanma það, að þeir
séu þurfandi og eigi ekki fyrir
brýnuim lífsnauðsynjum. Líklegt
er, að með aiimaninatryggin-gum
hafi tekizt að koma í veg fyrir,
að margt fólk reki upp á siker,
þó að ybri krimguimsitæður kunmi
að vera því mótdjrægar um
stundar sakir. Það lítur stumdum
út fyriir, að óhöppim e'lti sumt
fólk uppi, og það má telja vist,
að sú aðstoð, sem aknaniraatrygg-
ingarmiar bjóða, hafa forðað
mörgum manininum út úr víta-
hrimg, þar sem óhapp eða slys
býður upp á fátækt, fátæktim
kailar á sjúkdóma, og seiraasit
ienda menrn á opiiraberu fraim-
færi. Þá er ekki víst, að memm
rétti við úr því. Það má því
segja, að almanmiatryggimgarnar
séu öðrum þræði til þess að
koma í veg fyrir, að fóilik verði
utan garðs í Lamdinu.
NÝ VIÐHORF
TIL FÉLAGSMÁLA
Mikil og dýrkeypt reymisila og
súaukiin þek'kiing er tilefni þess,
að farið er að skoða félagsmál
him>s opinbera í nýju ljósi Lerngi
framam aif var stefnt að því
að koma því fólki, sem af eim-
hverjuim ástæðum var ekki
sjálfbjarga, á sérstakar stofmain-
ir, oft titl fraimbúðar. Þarna vair
um að ræða geðveikt fólk,
berklaveikt, fatlað, vangefið, af-
brotamemm og óknyttastráka og
stúlkur á glapstigum og gamal-
menrni. Smám sam.am var farið
að vimmia að því að emdurhæfa
þetta fólk (merraa gamla fólkið),
gera það fært um að bjarga sér
f eðiliilegu manmfélagi. Tiil þess
var ráðið sérstaklega memintað
fólk, félagsiráðgjafair, sálfræð-
imgar, læknar, sjúkraþjálifanar og
viinmiuþ j álfarar.
Síðam gerðist það, að félags-
málafólllk rak sig á það, að það
vair oft og tíðurn ekki nóg að
endurhæfa eiirastaklingimm. Fólk,
sem var í vaindræ'ðum með sig
var iðulega þaranig statt fyrir
það, að náraasta umhverfi þess,
hekraiilim, voru á eirahvem hátt
skaðleg. Það hefur því um nokk-
urt skeið verið talið líklegast till
árangurs að taka til meðferðar
ekki aðeins þarnin, sem á í mest
áberandi vandræðum, he'ldu?
eimmig haras námiustu. Um leið
hefur verið horfið mei'ra og
meiria frá því að draga fólk saim-
am á stofn.aniir, heldur er reynt
að ieyfa því að lifa í vemjulegu
umhvemfi, bæði fyrir það, að
stofniamánnair reymasit oft sýkja
eiras mi'kið og þær læiknia, og
vistim á slíkum stofrauniuim eir
óheyrilega dýr (dvöl eims mamms
á gamalmeraraahæli í Noregi
kostar mærri tvöfalt árskaup
stúlku).
Að öðiru leyti er að geirast
breyting í vimmiu'brögðum féiags-
má'liafólks. Þanmig líta meiim svo
á á ínamfarasimmiaðri stofiraum eims
og á Ská við Stokkhólim, að því
fólki, sem hefur lemt í vamdræð-
B.jörn S. Stefánsson.
um, verði að sýna virðingu með
því meðal anmars að bedta það
ekki valdi. Það, sem þetta fóJk
vanti, sé meðal annars sjálfsvirð
ing, og haraa fái það ekki raema
aðrir láti það njóta jafnréttis.
Það, sem er nýjast uppi í við-
horfium til félagsmála er þetta:
Það fóllk, sem kemur til meðferð
ar fél'agsráðgj afa og geðlæfcna,
ber oft óholll'um þjóðfélagshátt-
um viitni. Þeir, sem líða fyrir
þessa þjóðfélagshætti, eru milkdu
fleiiri en þeir, sem komiasit á sikirá
félagsmáiLastofnana og geðlækma.
Ef koma á í veg fyrir sívaxaindi
álag á fél'agsmálastofraaniir og
geðlæikna, verður að draga úr
því álagi, sem hvílir á ef til viM
öiilum þorra fóiks. Þjóðfélags-
hættirnir verða að breytast i
saimræmi við það. Hér er verið
að taka upp sömu vimmubrögð og
nú sækja á í lækmavísindum,
sem sé að skera ekki aðeims fyriir
rætur meinsiins í eigiiraleigri merk-
iragu, heldiur óeiginlegri Mka. Til
að draga úr dauðsfölilum af
lungnakrabba þarf að draga úr
reykingum, til að draga úr ótímia-
bærum dauðsföililiuim af krams-
æðastíflu þarf að draga úr reyk-
ingum, streitu og hreyfa sig
meira.
Það er erfitt að gena skil í
blaðagreiin því sem það félags-
miáiafóiik, sem setur markið
hátt, telur, að standi til bóta í
þjóðféliagsháttuim, ef stemma
skal á að ósi. Þó má nefraa þetta:
Fólk aimerant og ekki aðeiins
vandræðafólk í meðferð þarfn-
ast virðimgar náunga sdms og
yfirvaldanna. Það á ekki að ráða
máliuim þess að því fornspurðu.
— Til að öðlast og viðlhalda heil-
iegum persónuleika þarf þorri
fóliks að aiiast upp í og liifa í
heilliegu maminfélagi, það er að
segja í mianmfélagi, þar sem
meran hafa varamleg temgsll við
fólik, sem það kyraindslt frá ýms-
um hiiðum, á heiimiM, í leik og
s/barfi. Nútíma heimilishaild býð-
ur ekki upp á þetba, og nútíma
sambýlishættir nágramina í borg-
um ekki heldur. Heiimiliim eru of
fámemm og of eiraairagruð til þess,
Um leið og losmað hefur um var-
anlleg kynni á breið'um grumd-
veiii utara fjöiskyldu og heiimillis,
GRAVLAX
GLÓÐARSTEIKT
LAMB
hefur mætt meira á fjölskyld-
unum, sem nú orðið eru aðeims
hjón með eða án barna. Hjóna-
band er að vísu atonennara en
fyrr, em það er meðal aranars fyr
ir það, að um annan náinn félags
skap er ekki að ræða lengur.
Einangruð fjölskyldan getur ver-
ið hættuleig ómótuðum börnum
og ofraura fullorðm>um. Við upp-
laiusn nábýlis og einamigruin fjöl-
skyldunmar hefur daglegt líf orð-
ið mjög fátæklegt fyrir marga.
Það verður ekki bætt upp
með ríkulegum tækjakaupum og
vöruiraeyzlu. Fábreytilegt daglegt
umhverfi, eirais og það hefur með-
al anraars mótazt af skipulagi
bæja, leggst á simmið.
Sömu einkemma gætiir í strjál-
býli. Þar -er á vissara hátt mei.ra
í húfi að menrn eimangrist ekki
frá nágröranum sánum, þar sem
möguleikar til umigengni við
fólk eru minini vegna fámennis
og mikilla fjarlægða.
Þó að félagsvísndin geti þann-
ig greint ástaindið og sagt til að
nokkru um það, hvers maðurimm
þarf sem einst'akiiingur og fé-
lagsveira, er ekki eins gott að
kveða úr uim það, hvað gera
skuli. Það er til dæmis ekki
hægt að segja eimfaldlega við
fólk, að það megi ekki eimangra
sig um of á heimilimu og að því
beri að stofna til og halda við
varanlegum kyranum á breiðum
gruindvelli. Reynslan kerunir það,
að fólk, sem ekki á erindi að
reka hvert við amiraað, forðast
heldur samskipti sín á milllli, en
samskipti gamga því greiðair sem
brýn eriradi eru fleiiri. Menn
segja því, að lausnira hljóti að
vera sú að fela samtökum þess
fólks, sem telja verðuir að eigi
nánasta samleið, völd og verk-
efrai við hæfi. Menm reka sig
hiiras vegar fljótt á það, að það
er ekki auðvelt að byggja upp
Sllík samtök fólks af þeirri stærð,
sem leyfir alrnenn varanieg
kynni þátttakemda, ef fólkið hef-
ur, jafnvel fyrir nýorðmai- skipu-
lagsbreytingar, fjarlægzt hvað
aranað.
Það er mjög uppörvamdi að
fyi'gjast með þrautseigju og
bjartsýni yngri félagsvísirada-
marana í Noregi á þessu sviði
svo stuttu eftir að svo mörg
traust sveitarfélög þair í lamdi
hafa verið rifin upp með rótum.
Það er greinillegt, að him póli-
tísku ungmenmafélög þar í lamdi
hafa tekið málstað þemraan á sína
arma. í Sviþjóð hafa iika orðið
furðu mikil umskipti á stuttum
tíma. Fyriir fáum árum fóru þeir
menn hjá sér, serp vildu flytja
það m,ál að ailmenmingur þyrfti
að eiga tilltölulega mjög lítill
(fámeran) samtök, m. ö. o. sveit-
arfélög. Nú er það á stefrauskrá
allira sæmskna stjómmálaflokka
nema sósíalldemókrata að virana
að því að koma upp hverfis-
stjórnum í borgum og hrepps-
nefndum í héruðuraum.
Þó að ég sé búsettuir í Reykja-
vík og fái því sjálfuir að kyninast
einkeraraum nútíma borgariífs,
bef ég um tuttugu ára skeið fyligzt
raokkuð náið með þjóðfélagshátit-
um til siveita og síðan 1963 öðr-
um þræði við ranrasóknár. Mér
hefur orðið það ljósara og ljós-
ara, að félagstleg og þair með
andleg velferð fólks í strjáilbýli
er mikið komin umdir því, að sá
félagsskapur, sem hver maður
Fi-anihal(l á hls. 19

Bezta auglýsingablaðiö
26600
allirþurfa þak yfír höfudid
* • •
\\ 80LU8KRA
ER KOMIIV ÚT
Fasteignaþjónustan
Austurstræti 17 (Si/M Valdi)
sími 26600
Nú eða...
næst er þér
haldið samkvæmi;
FERMINGAR-
AFMÆ3LIS-
eða
T7EKIF7ERISVEIZLU
erum við reiðubúnir
að útbúa fyrir yður:
Kalt borð, Heita rétti,
Smurbrauð, Snittur,
Samkvæmissnarl.
Auk þess matreiðum
við flest það, sem
yður dettur í hug,
—• og ýmislegt fleira!
Soeíkermft
HAFNARSTRÆTI 19
13835 - 12388.
\
j