Morgunblaðið - 03.04.1971, Blaðsíða 14

r 14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1971
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
ÞAÐ leitauir sannarlega spænisik-
ur andblær um vcggi Bogasal-
airíins þessa dagana, en þar hetfur
hinn vedþökkti Baltasar Sarnper
hierngt upp 30 málverk o.g nefnir:
þriþætta má'Irve rkasýn iing u um
ítsfland ag Istendinga. Við sjáuim
á sýningunni vel gerðar mynd-
iir svonefndra þjóðlegra viðfamgs-
etfinia sivo sem nr. 4,— 5, — 7 —
(landslag), nr. 12 og 16 .•—- (hest-
ar og þjóðMf) áisarnt portrett-
myndum. Baltasar hóf unigur
listnám, sivo sem greint er frá í
sýningarskrá eða aðeinis 12 ára,
lauk atúdentisprófi 14 ára og hóf
næstia ár reglulegt listnám vlð
nafntogaðan listaháskóla, þar
sem listpáfar Mkt og Dali, Pic-
aisso og Miiro hafa mumið, en
umJdir öðrum kriinigumjsitæðum.
Otrás fyriir eðlisBiægar þarfir
sinar gagnvart skapandi hliut-
verki tjáiningar fær listamaður-
iinn öðru fremur í lýsímgu á vin-
sæflium ytri fyrirbærum innan
raimma akademísfcrar hefðar,
sllíkrar sem opimberlega mun
viðurkennd á Spáni í dag. Um-
brotaanikil átök við sjálfan efni-
viðimn og myndbyggingu eru
hér ekki merkjanleg. Rómantísk-
air stemningar þumgra, dökkra,
lljóðrænna jarðlita og tæknileg
lei'kni sitja í fyrirxúmi. Baltasar
er fyrst og fremst Spánverji í
túllkunarmáta sinum, islenzk
mótív megna ekki að hylja þá
staðreynd, avo nokkru nemi.
Miikið spursmál er reyndar,
hivort honum væri ávinnimgur að
þvS, að reyna að vera annað og
túflka einfaldlega uimbúðalaust
felenzk fyrirbæri sem Spán-
verj'i. Þá er horuum varia nokk-
ur ávinnimgur að þvi sem lista-
maður að leita aðatlega jafn
þrönigt uppi vinisæl íislenzk
mótlív. Samlandar hans Antxmio
Saura, A. Tapies, Luis Peito
o. fll. heimsþekfctir túlkendur
huglægrar Ifetiasteifmu tjá sig
þamnig, að í verfcum þeirra aMra
finmur maður eátthvað, sem
maður upþliifði sjállfur í spömsku
anidirúmsliafti. Þeiir væru efcki
rmeiri Spánverjar, þótt þeir mál-
uðu þjóðiag fyrirbæri iíkt og
imgu fyrir þvtí miðað við ákveðið
verkefni, sem honuim var fialið
að viimraa af hálfu hims opimbera.
Guðflast er töQuiverð öfuigm'æili, ef
miðað er við lýðhyiíli þá, sem
slílkir máilanar, er gamga troðnar
slóðir, mjóta, einkum í himum
f jariægari ilönduim og því naum-
ast ástæða til bairiómis. Þeir
Spánverjar, sem mjöig hefur bor-
ið á í beimislistimni á þessari öid
fyrir framúrtefmu, munu hundr-
Baltasar
í Bogasalnum
nautaat eða svanthærðar, geð-
tíkar senjorítuæ mieð bildk í auga,
klæddar dýrliegu liíasfcrúði, — á
viðurkerandan spánskan rnáta,
Baitaisiar segir í viðtali á dög-
uimum, að þetta, að máiia likt og
hann gerir teijist eins komar guð-
iast á þessum siðustu tímum, og
að Kataláraiuiimemn séu stjóm-
leysingjar i eðli siinu. Sarmkvæmt
þessu ætiti hann að vera undan-
teknimg frá regiunni, þvi að líkt
og gerfet í eimræðferíkjum, er
ákveðim akademfek steifna, siem
valdhöfum er þóknanleg, eiima
opimberlega viðurfcenmda stefn-
an á Spámi. Lfetaskólar muríiu
þar mjög íhafldssamir, — mieist-
arar fyrri alda Velasques, Goya,
Zurbaran, Ribera, Murriilo o. fl.
eru eran hinar miklu fyrirmynd-
ir, en í nokkuð útþynmtu formi
þó. Stjómleysimgi er Ðaltasar
ekki í þessum skilmmgi, heid-
ur ágætlega hefðbumdimm og mun
enda hafa hlotið fufHa viðuikenin-
aðfalt færri en þeir, er troðnar
slóðir igengu. Þetta er frekar sett
fram sem staðreynd em gagm-
rýni, því að vitasfculd er hverj-
um og eimum heimilt að gamga
þá braut, sem harnn kýs hieizt í
lilstum. Ég léti mér t. d. í léttu
rúmi liggja, þótt eimhver viidi
gerast hliðstæða hirðmálarans
Ammigóni í gerð portrettmynda
ihériendis, — en ég tiel hima veg-
ar að trúlega myndu ýrnsar teg-
uiradir mútíma portrett-iistar telj-
ast guðliast á Isiandi. Sanmverð-
ug lýsing á hinni ytri sfcei er
mér hariia litifis virði, þvi að húm
er einumgis ytri gerð persómu-
leikans. Ytra igervi hiutanna er
ekki persómuleifci þeirra, frefcar
en hýðið er aðaieigindfi kartöfl-
umnar. Óheiðarlegir menin geta
haft barmslegt útlit, blá augu og
íagurt bros — hvemiig er þá
mögulegt að lýsa persónuleika
þeirra með nákvæmri eftiriík-
imgu þessaira ytiri atriða einma?
Skilmingarvit mamnsims eru ófull
kamin og næmleikinn takmark-
aður, en aftur á móti heáur hann
af ríkum sjóði ímyndumarafls að
ausa, fcumni hann að beita þvi,
ásamfi hugmyndaifiugi, sem mjög
þairifnasit nœriimgar. Manninum
þarf að veitast ný áhrif, — ný
skynjiun og nýtt líf þarf að
spretta fram i nálægð hans, lífct
og ií sjáifu sköpunairverkiimu.
— Þegar maður Ilítur á mun-
inm á verkum Baltasar og is-
lenzkra máilara, skiíiur maður
betur, að það er til þjóðlegur
'0
Nr. 5: Á Reykjanesskaga,
Nr. 16: í höm.
tónn, þótt hann birtist ekki í
þvi eimu að iíkja eftir útlínum
áfcveðimma helzt þjóðfrægra
staða og fyrirbæira, — það eru
þá heilzt eimhver hrá sérkemni,
æm koma frarn hjá íslenzkum
málurum, hvar sem þá ber niður
í myimdlistinni, en mLsjafnlega
menningariega unnið úr þeim.
Hjá Baitazar ileyiraa sér hinis veg-
ar ekki hiin ijóð- og suðræmu geð-
brigði Katalóní umanna ásamt
þróaðil tæknilegri erfðavenju,
sem gerir það að verfcum, að
myndir hanis gætu maumast ver-
ið máiaðar af íslendimgi. Það
vææi ailramgt að álíita Baitasar is-
len!kari ifyrir það, að hann mál-
ar myindir af Þorrablóti, ís-
lenzkum hestuim eða landslagi,
þvi að það er meðferðin, sjálf-
ur túilfcuraarmátinn, sem frekar
undirstirikar þjóðernið. Baitasair
er þainnig aðkarmu/imaður í Is-
lenzkri lfet og skal þaranig veg-
inn og metimn efitir vorðleikum.
Jón Stefámsson sarmlagaðfet t.d.
afldrei diansikri málarálist, þótt
hamin dveldi þar meirihiuta iífs
sins — felenzkur amdi, memning
ásarrat ebta norrænum þumgia
einkenmdu aila tíð myndir hamis
þrátt fyrir kynnin af hinini blíðu
dönsfcu náttúru. — Uppruini
Baltasar leynir sér ekki heldur
þrátt fyrir dvöl á morðuxislóðum,
honum eru tairmaii'i „melgras-
skúfmum harða“ — ljóðrænair
istemniimgar, fagrar komur, böm
og giaumur, þetta aflflit mieð róm-
aimtfelkum, þuimglyndislegum siakn
aðartrega spænsfkra nátta.
skrifar um
MYNDLIST
— Ávarp
forsetans
Framhald af bls. 1
ar, og að drjúgan hluta þeirra
fæirðu Danir oss aftur á Al-
þingishátíðinni 1930. Þar á
meðal var margt það, sem nú
ber hæst í Þjóðminjasafni
voru og hvert mannsbam
þekkir og skynjar sem hluta
af sjálfuni oss. En bókmennt-
imar og sagnaritunin eru þó
blóminn í þjóðlegri íslenzkri
menningu, og handritin eru
dýrustu og frægustu gersem-
aniar meðal íslenzkra nionn-
ingarmin ja. Þau eru til marks
um merkilegasta afrekið, seni
þjóð vor hefur unnið, og
geyma þá andans auðHegð,
sem vér viljum fyrir hvem
mun varðveita og ávaxta
sjálfir, en þó um leið í frjálsu
samstarfi við alla, sem iieninii
viija gefa gaum.
Vér höflum staðið eimlhiuiga
og óskiptir að þessu miállii. Á
sama hátlt fögmuxn vér nú eíin-
um hiuga góðum málialokuim,
heimikomiu himna flomu dýr-
gripa, sem sagt hefiur verið
að sál ISlandis búi í. Vér lát-
um huigamn reika til himna
góðu gömliu manna, fLestra
nafiralausra, sem þama eiga
veik hamda sinna og huigar,
unnin við skilyrði, sem að
öMu lieyti voru swo furðu ólflk
þeim siem vér þekfcjium nú,
en eru osis samt svo inmitaga
nákomin, af því að tumgan,
landlið ag þjóðin er hin sama
og var á þeirra dögum, En
eintouim og sér i lagi minin-
uimist vér rmeð þökk og virð-
imgu og hlýhug aMra þeirra,
og þó öðrum fremiur danslkra
vina vorra, sem með stoilim-
imigi, sanngimi og virfcuim
áhuga á viðleiitni og MutrveTtki
þjóðar voxrar hafa léitt 'þetita
mál til svo farsælliegra lykta,
sem inmsiglaðar eru mieð þess
um orðum forsætisráðfhierra
dönsku þjöðarimmar: Ég hief
lemgi Miakkað tffl þessa dagis.
Það er rraifcið og óvemjiuiliegt
gflieðiefini, að báðar þjóðimar,
Danir og ísfl'eradiragar, fagna
nú þessum tflðindu<m sameLg-
imllega. Það spáir góðu um
framltííð þeirra fræða, sem afil
sitt sæfcja til hinna fiornu rita,
er þau remna mú afitíur saman
við annan mienniimgararf vorn.
Það styririr þá eimfliægu von
vora, að þau rmegii enn og i
vaxandi imæli léngi verða Lífs-
uppspretíta þjöð vorri á göngu
hennar, og akki aðeins henni,
heldur ag fjölimörguim öðr-
um, sem vdl/ja hafa tii að n jóta
þessarar uppsprettiui. Það er
ásetningur vor, að lláita ekk-
ert ógiert tiil að svo verði.
— Flokksþing
Framhald af bls. 1
Shietsjkus, og leiðtoga konnimún-
fetafloktosiims í Momgðl'iu, Yumz-
hagiin Tsedembal. Harnn sagði, að
tolofnimgisstefna Kímverja væri
vatn á mýLlu heiiimsvaldasinma og
afturhaldsaifLa. Forsætisráðherra
Norður-Kóreu, Kim II Sung,
gagnrýndi Kínverja eikki beint,
en saigði, að aiþjóðaástandið
krefðfet þess að kommúmista-
filokkar stæðu sarman og hertu á
baráttuirani gegn heimsvaJldasinn-
um.
Tsedenball lét I ljós „djúpa reiði
vegraa nýrrar andkomrmúnistfekr-
ar og andsovézkrar herferðar,
seim kinverski kammúnistaflotok-
uritnn hefði hleypt af stokkun-
uim rétt fyrir flokksþmgið", að
sagn TasisJréfctastofu'mnar. Hann
sakaði Kínverja um að „grafa
undan einingu sósíalfetarífcja og
ailþjóðahreyfingar kommúnfeta,
að sögn Tass.
Gretchko marskáLkur sagði i
ræðu sinni, að Víietnam væri orð-
in „kiirkjugarður herkenninga
hteiimsvaLdaöimna”. Hann kvað
hernaðaraðstoð Rússa við Víet-
mam og Araiba „'hluMausa að-
stíoð“ og dæmi um ralþjóða-
stoyldu" Rússa. Hamn sagði, að
rrnargt hefði verið gert á undan-
föm'um árum til að efla heraifia
SovétrLkjarana og Amstur-Evrópu.
Hann sakaði Bandartkjamenn
um að aufca stríðsundirbúning og
lflta á sig sem hiertagregLu heLrns-
ira.
— A-Pakistan
Framhald af bls. 1
verið fluttur þangað um eða fyr-
ir síðusifcu jheligi.
1 dag, síðdegis, bárust fréttir
frá bæmum Jessore í Austur-
Pákistam, þar sem sagði, að stuðm
inigsmenn Rahmans heifðu bæimin
á valdi sínu, en hermenn stjóm-
ar Yahya Khan gerðu í sífellu
áhilaup á bongima og hefðu þeir
brytjað miskunmarlaust niður
konur og börn. Voru fómardýr
styrjaldarinmiar þar jarðsetít í
fjöldagröf í dag. Borgin Jessone
er i 25 km fjarlægð frá indversku
landamæmnium.
— Varar
Framhald af bls. 1
þess að áður hafi máðst fuíllllkiaiim
ir friðamSaanmiinjgar, og ísraelar
kyninu að vera tiil viðræðu um.
að semj'a uim ákveðin imáL, þar
að Tútamdi."
Þó svo að ATlon haifi ÍBöimgium
veriið talinn í hópi „dúfmamma“
í rtSkisstíjórn Goddu Meiir, segj-a
AP fréttir þó að koimiið bafli á
óvart, hversu hógvær og gæt-
imm. ihiaran var í orðaíLagi, Þeas er
vænzt að xiíkisisítjómiin. truumi
ræða tilboð Sadalta á fumdi á
summiudag og segj-a sénfræðiimgar
að búaist megi vilð harðii mót-
sböðu frá „haiutouiniuim“ í stjóm-
innL
Knoftspyrnuiélagið Víkingur
Aðalfundur knattspyrnudeildar verður í Víkingsheimilinu
laugardaginn 3. apríl kl. 3.
STJÓRNIN.
r--------------------------------------------