Morgunblaðið - 03.04.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1971
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aöstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 12,00 kr. eintakið.
HVAÐ SAGÐI KASTRÓ?

Stokkhólmsbréf
frá Hrafni Gunnlaugssyni
„...og þeir settu
blómin
í fangelsi
66
Á PÁSKADAGSKVÖLD hyggst Intima
leikhúsið í Málmey frumsýna „ og
þeir settu blómin í handjárn". Leikrit-
ið er skrifað af spænska rithöfundinum
Fernando Arrabal, sem hefur verið
Iandflótta frá Spáni í fjölda ára og bú
ið í París. Nú hefur það hins vegar
gerzt að ýmsir trúarhópar og félög hafa
reynt að stöðva sýninguna á þeirri for-
sendu að hún sé guðlast og brjóti í
bág við kristna siðfræði. í vikunni
héldu þessir hópar sameiginlegan fund
í Kulladalssamkomuhúsinu í Málmey,
og voru þar fulltrúar frá ríkiskirkjunni
og fríkirkjunni, auk fjölda annarra trú
arhópa. Arrabal er nú staddur í Málm
ey og sat í gær fund með Olle Niveni-
us biskupi, en hann er í hópi þeirra
sem vilja banna leikritið.
Arrabal er sá höfundur, sem mest
hefur verið tengdur því leikhúsi, sem
Antonin Artaud grundvallaði og hefur
verið kallað „leikhús grimmdarinnar“.
Leikritið „ . . . og þeir settu blómin í
handjárn“ er mjög í anda þessa leik-
húss.
Leikurinn gerist í fangelsi. Einn fang
anna segir frá litlum höltum manni,
sem tók þátt í mótmælagöngu. Þegar
lögreglan réðst á göngumenn gat hann
ekki flúið jafn hratt og hinir og var
tekinn fastur. Þá er sagt að hann hafi
sagt: Sú stund er runnin upp þegar
þeir setja blómin í handjárn.
Hann var líflátinn af aftökusveit fas-
ista. Þar sem hann var talinn kynvillt
ur, brá stjórnandi aftökusveitarinnar á
leik og lét herdeildina skjóta hann í
afturendann. Litli maðurinn hét Feder
ico García Lorca.
Nafn leikritsins er tilvitnun í eitt af
ljóðum Lorca. í blaðaviðtölum segir
Arrabal, að þetta leikrit sé það sem
skipti mestu máli af verkum sínum. —
Leikritið hefur fengið frábæra dóma
bæði í Danmörku og Frakklandi.
Leikurinn fjallar síðan um líf fjög
urra fanga, en tveir þeirra hafa setið
í fangelsi yfir tuttugu ár. Þá dreymir
um kvenfólk, frelsi, réttlæti og nýtt
þjóðfélag. Það eru engir engiadraumar
á köflum, en ákaflega mannlegir.
Allar sviðslýsingar og leiðbeiningar
varðandi textann eru á kirkjulegu máli
sem er eflaust ein af ástæðunum fyrir
fjaðrafokinu sem leikritið hefur komið
af stað.
Það sem slær mann mest við lestur
leikritsins, er sú hárfína nákvæmni sem
Arrabal notar til árásar á þjóðfélagið,
þar sem rotið einræði og úrelt trúar-
brögð hafa sameinazt í einn kúgara.
Leikstjórinn Pierre N. Fránckel sagði
í viðtali við Dagens Nyheter að það
kæmi sér alls ekki á óvart þó að ákveðn
ir kirkjunnar menn rykju upp með
gauragangi. Sakfelling leikritsins á
hendur trúarbrögðum sem breytzt
hefðu í ekki aðeins deyfilyf fyrir fólk
ið, heldur kúgarann sjálfan, væri svo
sterk að hún hlyti að snerta hvern ein
asta mann. Trúarbrögð sem færu út í
öfga hvort sem um pólitíska blindu
væri að ræða eða fordýrkun skurðgoða,
væri það sem mannlegu þjóðfélagi og
lýðræði stafaði mest hætta af.
í óhugnanlegu atriði er því lýst hvern

Fernando Arrabal
ig fangarnir gera uppreisn að lokum,
en þá er heift þeirra orðin svo mikil
að þeir þvinga fangelsisprestinn til að
éta eigin eistu sem oblátu fyrir eigin
misgerðir.
Leikritið er einnig á vissan hátt
uppgjör Arrabals við eigið líf. Upp-
gjör við svikarana sem ganga í lið með
kúgurunum til að bjarga eigin skinni.
Þar segir frá konu sem harðbannar
börnum sínum að nefna nafn föður
síns, sem situr í fangelsi, og segir við
alla að hann sé heiðið úrhrak. „Taktu
við píslum þínurn," segir hún við
manninn sinn, „og þakkaðu guði fyrir
að stjórnendurnir hafi áhuga á þér.“
Faðir Arrabals sjálfs hvarf í Borg-
arastyrjöldinni. Móðir hans var hálf
sturluð af ofsatrú og klippti hún föður-
inn burt af öllum myndum sem til
voru af fjölskyldunni. Snemma fékk
Arrabal að reyna að tryggðir eru
ímynd ein.
Það er hópur ungra leikara í Málm-
ey sem stofnuðu sérstakan vinnuhóp í
maí á síðasta ári og kalla sig „Unga
teatern“, sem flytur verk Arrabals.
Það verður fróðlegt að sjá hvaða við-
tökur..........og þeir settu blómin í
handjárn“ fær hér í Svíþjóð, en æf-
ingar munu fljótlega hefjast á því,
einnig hér í Stokkhólmi,
Keflavíkurflugvöllur;
80 flug á viku í sumar
¥ fregnum íslenzkra fjöl-
* miðla af stjórnarkrepp-
unni í Finnlandi fyrir nokkru,
var frá því skýrt, m.a. hér í
Morgunblaðinu, að stjóm-
málaflokkur, sem nefnist
Lýðræðisbandalagið hefði
rifið stjórnarsamstarfið og
valdið stjórnarkreppunni.
Menn spurðu hvaða flokkur
þetta væri og það kom í Ijós,
að þetta var kommúnista-
flokkurinn í Finnlandi, sem
gengur tmdir þessu glæsilega
nafni. Þeir, sem ekki gerðu
sér þá staðreynd Ijósa, að
með Lýðræðisfoandalaginu
var átt við kommúnista, gátu
engan veginn gert sér grein
fyrir því, hvers eðlis stjóm-
arkreppan í Finnlandi var.
En allir vita hverrar sérstöðu
kommúnistar njóta í finnsk-
um stjórnmálum.
Það er ekkert staðbundið
finnskt fyrirbæri, að komm-
únistaflokkur geri tilraun til
þess að leyna sínu rétta eðli
með fallegu nafni og þá sér
í lagi nafni, sem á einhvern
hátt er tengt lýðræði. Þetta
fyrirbrigði er þefckt víða um
lönd og m.a. höfum við ís-
lendingar þriggja áratuga
reynslu af því. Á árinu 1930
var stofnaður hér Kommún-
istaflokkur íslands og helztu
forystumenn háns voru
nokkrir öt-ulir ungir baráttu-
menn, þ.á.m. Brynjólfur
Bjamason og Einar Olgeirs-
son. Þeir komust fljótlega að
raun um, að flokkur með
þessu nafni hefði ákaflega
takmarkaða möguleika í ís-
lenzkum stjómmálum. Á ár-
inu 1938 fengu þeir tækifæri,
sem þeir höfðu beðið eftir.
Héðinn Valdimarsson lýsti
sig reiðubúinn til þess að
ganga til samstarfs við þá um
stofnun nýs flokks, Samein-
ingarflokks alþýðu — Sósíal-
istaflokksins. Ekki var nema
ár liðið frá stofnun hins nýja
flokks er Héðinn komst að
raun um, að hann átti ekki
samleið með forystumönnum
kommúnista og hann yfirgaf
Sósíalistaflokkinn. En Sósíal-
istaflokkurinn starfaði eftir
sem áður undir forystu sömu
manna og Kommúnistaflokk-
ur íslands hafði áður starfað.
Fyrst í stað kom í ljós, að
nafnbreytingin hafði lukkazt
vel. Sósíalistaflokkurinn náði
mun meira kjörfylgi en
Kommúnistaflokkurinn áður
og auðvitað var því óspart
haldið fram, að hér væri um
allt annan flokk að ræða. En
þegar komið var fram á árið
1956 hafði grímán margsinnis
dottið af Sósíalistaflokknum
og kjósendur voru ekki leng-
ur í vafa um, að hér var sami
gamli kommúnistaflokkurinn
á ferðinni og stofnaður var
1930, enda undir stjórn sömu
manna.
Á árinu 1956 rak nýjan
hvalreka á fjörur kommún-
ista. Nú var það Hannibal
Valdemarsson, sem vildi
stofna nýjan flokk með
kommúnistum og þeir gengu
sameiginlega til kosninga
1956 undir nafninu Alþýðu-
bandalag. Nafnbreytingin
gekk vel eins og fyrri daginn
og Alþýðubandalagið náði
mun meira kjósendafylgi en
Sósíalistaflokkurinn hafði
haft seinni árin. En Hannibal
Valdemarsson komst fljótlega
að raun um, að hann átti
ekki samleið með kommún-
istum. Hann skildi hins veg-
ar ekki við þá strax heldur
tók upp baráttu gegn þeim
með þeim árangri þó, að þeg-
ar hann sagði upp vistinni
1968, hafði honum tekizt að
lama mjög starfsemi þeirra
og flokkskerfi.
Nú voru góð ráð dýr.
í nóvembermánuði 1968 gripu
kommúnistar til þess ráðs að
efna til landsfundar og þar
var því haldið fram, að
„nýr“ stjórnmálaflokkur
hefði verið stofnaður, sem þó
gekk undir sama nafni og
kallaðist Alþýðubandalag. í
þetta sinn var því ekki skipt
um nafn en hi-ns vegar var
nú talin höfuðnauðsyn, til
þess að blekkja kjósendur, að
skipta um menn. Einar og
Brynjólfur voru settir til
hliðar og hinir nýkjömu leið-
togar gengu hvítþvegnir fram
fyrir kjósendur og sögðu:
sjá, við erum engir kommún-
istar.
Alla tíð síðan hefur allur
áróður Alþýðubandalagsins
beinzt að því að sannfæra
fólk um, að þar væru ekki
kommúnistar á ferðinni. En
staðreyndimar tala sínu
máli. Einar Olgeirsson og
Brynjólfur Bjamason, stofn-
endur og foringjar Kommún-
istaflokks íslands eru að vísu
ekki lengur í sviðsljósinu en
við forystunni í Alþýðubanda
laginu hafa tekið sérstakir
uppeldissynir þeirra. Þeir eru
kommúnistar ekki síður en
Einar og Brynjólfur. Þeir
hafa tengsl við kommúnista-
ríkin ekki síður en Einar og
Brynjólfur. Þeir fara árlega í
ferðir til þessara ríkja ekki
síður en Einar og Brynjólf-
ur gerðu. Þeir halda uppi
vömum fyrir ofbeldisverkn-
aði í Austur-Evrópu, ekki síð-
ur en Einar og Brynjólfur
gerðu. En þeir hafa lært það
af fóstmm sínum, að leyna
sínu rétta eðli. Við erum ekki
GERT er ráð fyrir að Iendingar
farþegaflugvéla verði milli 70-80
á viku á Keflavíkurflugvelli yfir
háannatímann í sumar. Til marks
um hina auknu umferð um flug-
völlinn má nefna, að flug Loft-
leiða um flugvöllinn verða 50 á
viku, þegar annir eru mestar og
Flugfclags fslands 21. Pan Ameri
can hefur hér viðkomu vikulega
bæði á vestur- og austurleið frá
Bandaríkjunum til Evrópu.
Hiran 7. apríl n. k. hefjaist viku
iegair áætliuiniarferðir BEA frá
Lumdúnum, sem fjölgað verður
í tvær á viku á tímabilinu frá 1.
kommúnistar, segja þeir, við
erum bara íslenzkir sósíalist-
ar. Þegar Fidel Kastró var
að brjótast til valda á Kúbu
júní tiH októberloka. Þá hefur
Sterling Airways viðkomiu á
Keflavíkiuirfhjgvellli á leiðimni yf-
ir N-Atlamtshaif. Er gert ráð fyr-
iir, að filug fé'Laigsins verði allit að
tveimur á viíku, og eru þ-au þeg-
a-r hafim.
Fjö-ldi fyrirspuma hefur borizt
frá öðirum eriiendum fflugfélög-
um, sem hug hafa á að ruota
Kefl'avíkiurflugvöill, og eitt —
kainiadíska fluigfól'agið, Pacific
Westerm hefur þegair ákveðið a@
nota fLugvölil'iinin eingönigu í sum-
ar í stað Syðri Straumsfj ajrðar
á Grænfliamidi. Ræður hér mestu
lýsti hann þvi margsinnis
yfir, að hairm væri ekki
kommúnisti. En um leið og
harni náði völdum var hann
um, að breytimgar hafa verið
gerðar á éldsn-eytisverði, og lemd
ingar á flugvellliinum þair af lei-ð
andi hagkvæmiari.
Þesis má geta að starfsfóllk
Loftleiða á Keflavíkurflluigvelili
verður um 250 miaaiinis um há-
airmatímamn. Vegnia hiinmar
aukeiu umferðar hafa verið gerð
ar nokknar eindurbætur á starf-
semi Loftleiða þar syðra, svo
og hefur emdurskipulLagniiinig fiar-
ið fnam á f ragtafgreiðglunini. —
Lok» eru uppi ráðagerðir um að
hið opinihena stækki Frihöfniina
eiins fljótt og aiuðið er.
ekki lengi að lýsa því yfir, að
hann væri sammtrúaður
kommúnisti. Hið sama imrndi
gerast hér.